Otonom Sinir Sistemi
advertisement
FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi Otonom Sinir Sistemi emin ulaş erdem Sinir Sistemi • Merkezi Sinir Sistemi • -Beyin -Omurilik • Periferik Sinir Sistemi – Somatik • somatik duyu, özel duyular • iskelet kaslarının istemli kontrolü – Otonom • visseral duyu • viseral organların istem dışı kontrolü – Sempatik sinir sistemi – Parasempatik sinir sistemi Sinir Sistemi Merkezi Sinir Sistemi Bilgileri işler, yorumlar ve depolar, kaslara ve organlara emirler gönderir Beyin Omurilik Periferik Sinir Sistemi MSS’e ve giren ve çıkan bilgileri taşır Somatik Sinir Sistemi İskelet Kaslarını Kontrol Eder Otonom Sinir Sistemi Düz kasların, salgı bezlerinin kontrolü Sempatik Sinir Sistemi Savaş veya kaç reaksiyonu Parasempatik Sinir Sistemi Enerji korunur, sakin durum sürdürülür • Bütün düz kasları, kalbi ve salgı bezlerini innerve eden otonom sinir sistemi (OSS) iç ortamın belli sınırlar dahilinde sabit ve kararlı kalmasını sağlar. • İsminden de anlaşılacağı gibi bu sistem isteğimiz dışında çalışmaktadır. Bu özelliği ile, somatik sinir sisteminden ayrılır. • Somatik sistem ile OSS birbirinden tamamen bağımsız çalışan iki sistem değil, aksine elele vererek çalışan iki sistemdir. Nöronlar • Pregangliyonik (B tipi lifler) – Hücre gövdeleri MSS’dedir – Miyelinli aksonlar Otonom Sinir Sistemi gangliyonlarına gider • Postgangliyonik (C tipi lifler) – Hücre gövdeleri Otonom Sinir Sistemi gangliyonlarındadır – Miyelinsiz aksonlar efektör bölgelere giderler Otonom sinir sistemine ait son ortak yol Somatik • • • • Somatik lifler Sinirler ve Pleksuslar İstemli kontrol İskelet kaslarını kontrol eder • Hareketi uyarır • İmpuls frekansı yüksek Otonom • Visseral lifler • Sinirler, gangliyonlar ve pleksuslar • İstemsiz kontrol • Düz kasları, salgı bezlerini, ve kalp kasını kontrol eder • Hareketi uyarır veya baskılar • İmpuls frekansı düşük Otonom ve Somatik Sinir Sistemlerinin Motor Nöronları Otonom sinir sisteminin yapısı III = okülomotor sinir: Edinger-Westphal çekirdeği VII = fasyal sinir, n. salivarius sup. IX = glossofaringeal sinir, n. salivarius inf. X = vagus siniri, dorsal vagal çekirdek, n. ambiguus • Sempatik sinir sistemi = torakolumbar sistem –T1 – L3 (veya L2) arası segmentler. • Parasempatik sinir sistemi = kranyosakral sistem –III, VII, IX ve X. kafa çiftleri ve S2S4 arası segmentlerden kaynaklanır. –“Sempatik zincir gangliyonları” omuriliğe yakındır ve postgangliyonik aksonlar diyaframın üzerindeki organları kontrol ederler. –“Prevertebral gangliyonlar” omuriliğin önündedir ve diyaframın altındaki organları kontrol ederler. – Böbreküstü bezi medullasını doğrudan pregangliyonik lifler innerve eder. SEMPATİK SİSTEM Sempatik zincir boyunca sempatik gangliyonlar arasında bağlantılar olduğu ve sempatik aktivasyonla böbrek üstü bezi medullası da uyarılarak kana epinefrin salgıladığı için sempatik yanıt kitleseldir. PARASEMPATİK SİSTEM –Pregangliyonik lifler organın yakınında veya içinde yer alan postgangliyonik nöronlarla sinaps yaparlar. –Parasempatik yanıt kitlesel değil lokalizedir. Kolinerjik olan nöronlar • • • • • Tüm pregangliyonik nöronlar, Parasempatik postgangliyonik nöronlar, Ter bezlerini innerve eden sempatik postgangliyonik nöronlar, İskelet kasındaki kan damarlarında sonlanan sempatik nöronlar. Postgangliyonik sempatik nöronların geri kalanı noradrenerjik’tir. •Gangliyonda nikotinik kolinerjik reseptör •Hedef dokuda muskarinik kolinerjik reseptör •Gangliyonda nikotinik kolinerjik reseptör, •Hedef dokuda alfa1, alfa2, beta1, beta2, beta3 adrenerjik reseptörler. •Alfa1 & beta1 eksitasyon •Beta2 inhibisyon •Alfa2 presinaptik olanlar transmitter salınımının inhibisyonu Parasempatik ve sempatik sistem etkileşimi • Birçok dokunun parasempatik ve sempatik innervasyonu vardır. • Parasempatik ve sempatik sistemler birbirlerine zıt etki gösterirler. • Her iki sistem de tonik olarak aktiftir. • Genellikle dokularda sistemlerden biri baskındır. Otonom Sinir Sistemi Sempatik Parasempatik • Vücudu sakinleştirir, acil durum geçtikten sonra işlevleri normal durumuna döndürür. • Dinlenme ve sindirim • Anabolik Vücudu stresli acil durumlara yanıt vermeye hazırlar. Savaş veya kaç reaksiyonu Katabolik Sempatik Sistem: “Savaş veya Kaç” • • • • • • • • Uyanıklık (RF eşiği düşer) Lungs Pupilla İskelet kaslarına kan akımı Solunum frekansı ve solunum Heart yolarının çapı Kalp frekansı ve kan basıncı Plazma glukoz ve serbest yağ asidi düzeyleri (enerji) Sindirim Deriye kan akımı Digestion Parasempatik Sistem Eye • • • • Gevşeme Pupilla Kalp frekansı ve kan basıncı Solunum frekansı ve solunum yollarının çapı • Sindirim kanalına kan akımı • Glukozun glikojen olarak depolanması Lungs Heart Digestion Periferik otonom sinir sistemindeki transmitterler Göz * İrisin radyal kası Parasempatik - Sempatik kontraksiyon (1) = midriazis İrisin sfinkter kası kontraksiyon - = miyozis Silier kas gevşetir (2) yakını görmek için kontraksiyon hafifçe Kalp SA düğüm Kasılma gücü Parasempatik kalp hızı Sempatik kalp hızı (1) (1) (yalnız atriumların) AV düğüm & His Purkinje sisteminde ileti hızı ileti hızı (1) Parasempatik Sempatik * Arterioller Deri, abdom. visera İskelet kası Tükrük bezleri Pulmoner * Venler konstriksiyon (1) konstriksiyon (1) dilatasyon (2) dilatasyon (kolinerjik) dilatasyon = sekresyon dilatasyon konstriksiyon (1) = sekresyon konstriksiyon (1) konstriksiyon (1) Parasempatik Sempatik Bronşial kas kontraksiyon gevşeme (2) Bronşial bezler sekresyonu sekresyonu * Akciğerler Uyarılma Parasempatik Sempatik * Mide & Barsak Motilite ve tonus Sfinkterler Sekresyonu * Safra kesesi ve kanalları gevşeme kontraksiyon (2, 2) kontraksiyon (1) gevşeme (2) Uyarılma Parasempatik Sempatik * Mesane Detrusor kası İnternal sfinkter kontraksiyon gevşeme (2) gevşeme kontraksiyon (1) Uyarılma Parasempatik Sempatik * Genital organlar Uterus değişken kontraksiyon (gebe, 1) gevşeme (gebe & gebeolmayan, 2) Erkek cinsiyet organları ereksiyon ejakülasyon (1) Uyarılma Parasempatik Sempatik * Deri Pilomotor kaslar kontraksiyon (1) Ter bezleri sekresyonu (kolinerjik) (muskarinik reseptör) Uyarılma Parasempatik Sempatik * KC glikojenoliz (1, 2) glukoneojenez * Yağ dokusu * Gözyaşı bezleri * Böbrekten lipoliz (3) * Pankreastan sekresyonu renin sekresyonu insulin & glukagon sekresyonu insulin & glukagon sekresyonu (2) (2) The Distribution of Parasympathetic Innervation The Autonomic Plexuses Figure 16.9 Summary: The Anatomical Differences between the Sympathetic and Parasympathetic Divisions Figure 16.10 Visceral Reflexes ÖZET • Sempatik, parasempatik ve enterik sistemlerden meydana gelen otonom sinir sistemi, somatik-motor sisteme paralel olarak çalışıp iç dengenin korunmasını sağlayan düzenleyici bir motor sistemdir. • İç organlardan merkeze akan bilgi, otonom sinir sisteminde motor çıkışın hazırlanmasına katkıda bulunur. • Otonom sinir sistemi çevrede meydana gelecek değişikliklere anında cevap verebilecek bir organizasyona sahiptir. ÖZET • Özellikle sempatik sinir ağı, çok yoğun ve yaygın bir yapıya sahiptir. Bu sayede vücut, olağan dışı uyaranlara karşı hızlı bir şekilde uygun cevaplar oluşturabilir. • Otonom sinir sisteminde, ACh, adrenalin, noradrenalin gibi klasik transmitterlerin yanında çok sayıda biyoaktif peptit, nitrik oksit ve diğer transmitter maddeler rol alır. • Bu maddelerden bazısı düzenleyici olarak görev yapar ve kolinerjik-adrenerjik sistemlerin etkilerini değiştirir. • Böylece, hedef organ ve dokuların, amaca uygun fizyolojik aktiviteyi göstermeleri sağlanır.
