T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÇORUH VADİSİ-DERİNER BARAJI SU AYNASI ALTINDA KALACAK ALANDA ENDEMİK VE NADİR BİTKİLERİN TESBİTİ, TAŞINMASI VE YETİŞTİRİLMESİ PROJESİ Aralık - 2011 BERN SÖZLEŞMESİ VE TÜRKİYE BERN SÖZLEŞMESİ (Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması) • Türkiye, 1 Eylül 1984 tarihinde yürürlüğe giren yasa ile Bern Sözleşmesine taraf olmuştur. • Sözleşmenin amacı, yabani flora ve faunayı ve bunların yaşama ortamlarını muhafaza etmek, özellikle birden fazla devletin işbirliğini gerektirenlerin korunmasını sağlamak ve bu işbirliğini geliştirmektir. • Yaban flora ve faunanın korunması ve gelecek nesillere aktarılması gerekli estetik bilimsel, kültürel, rekreasyonel, ekonomik ve özgün değerde doğal bir miras olduğunun kabul edilmesi, • -Biyolojik dengenin devamlılığında yabani flora ve faunanın oynadığı temel rolün binmesi, • Yabani flora ve faunanın birçok türlerinin ciddi biçimde tükenmekte olduğu ve bazılarının yok olma tehlikesine maruz olduğunu farkına varılması, ALANIN GENEL TANIMI Artvin İli ve Deriner Barajının inşa edildiği Çoruh Vadisi, bitki coğrafyası bakımından Avrupa-Sibirya, İran-Turan ve Akdeniz bitki coğrafyasının etkisi altında olması, gen merkezi konumu gibi nedenlerle bitkisel kaynakları bakımından ülkemizin en önemli ve zengin merkezlerindendir. ALANIN GENEL TANIMI Dünyanın biyolojik çeşitlilik açısından en zengin ve aynı zamanda tehlike altındaki en önemli 34 Karasal Ekolojik Bölgesinden biri olan Kafkasya Sıcaknoktası (Caucasus Hotspot) içerisinde yer almaktadır . Deriner barajını da kapsayan Kafkasya Sıcak Noktasının haritası. WWF bölgenin ılıman kuşak ormanlarını Dünya üzerinde korumada öncelikli 200 Ekolojik Bölgeden biri olarak ilan etmiştir . ÇORUH VADİSİ-DERİNER BARAJINDA BULUNAN BİTKİ SINIFLARININ İNCELENMESİ • Literatür verilerine göre Deriner Barajı su aynası altında kalacak alanda, 95 familya, 303 cinse ilişkin toplam 545 adet takson, doğal yayılışa sahiptir. Alanda doğal yayılışa sahip olan türlerin 41 adeti endemiktir. • Ülkemizdeki ve Artvin ilindeki yayılışı sona erecek hatta yok olacak olan mutlak koruma altına alınması gereken türlerin; 15'i endemik 1'i endemik olmayan nadir ve 2'si de ilde yalnızca Çoruh Vadisinde yayılış gösteren olmak üzere toplam 18 adet olduğu saptanmıştır. DERİNER BARAJINDA YAPILACAK ÇALIŞMANIN AMACI • Deriner barajı su aynası altında kalacak alanda, lokal endemik bitki türlerinin tespit edilmesi, • Endemik türlere ilişkin lokasyon ve GPS koordinatlarının belirlenmesi, • Saptanan endemik bitkilerden yalnızca Deriner Barajı su aynası altında bulunup su tutulma süreci sonunda yok alacak olanların belirlenmesi, • Yok olması muhtemel türlerin fert sayılarının saptanması, • Doğadan sökülecek bu endemik bitki türlerine ait fertlerin taşınacağı bir alanın belirlenmesi, MUTLAK KORUMA ALTINA ALINMASI GEREKEN BİTKİ TÜRLERİNİN TANITIMI Deriner Barajı su aynası altında kalacak alandaki nadir bitkilerin yayılış alanı Acer divergens var. divergens taksonuna ait tanıtım kartı (1) Beş Loplu Çoruh Akçaağacı Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çalı veya küçük ağaç formunda Gövde; Sürgünler açık kahverengi Yaprak; Yapraklar 5 loplu, - ½,2-3.5 x 3-5 cm, loplar "triangular-acute",tam kenarlı, her iki yüz tüysüz, üstyüz koyu yeşil, alt yüz açıkyeşil, yaprak dibi "truncate", yaprak sapı tüysüz, 2-3 cm, kırıldığında süt salğılıyor, Çiçek; Çiçekler küçük, dik, tüysüz, "corymbs". Meyve; Meyve kanatları '12-22 x 7-10 mm, genişçe, kanatların dış kenarı arasındaki açı 120-140°; Tohum, yuvarlak, basık, tüysüz, Yayılış Alanı: Artvin-Ardanuç, Yusufeli Erzurum-Tortum N41 08 23, E42 01 19 N41 01 02, E41 47 29 N41 03 36, E41 48 01 N41 04 08, E41 48 08 N41 07 20, E41 52 47 N41 08 07, E41 53 49 N41 08 35, E41 54 31 N41 08 30, E41 53 58 N41 10 25, E41 58 33 N41 09 19, E41 54 00 10 noktada 16 adet tesbit edilmiştir Lokasyon Artvin-Ardanuç Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli IUCN Risk Kategorisi Endemik EN Acer divergens var. trilobum taksonu tanıtım kartı (2) Üç Loplu Çoruh Akçaağacı Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çalı veya küçük ağaç formunda Gövde; Sürgünler açık kahverengi Yaprak; Yapraklar 3 loplu, - ½,2-3.5 x 3-5 cm, loplar "triangular-acute",tam kenarlı, her iki yüz tüysüz, üstyüz koyu yeşil, alt yüz açıkyeşil, yaprak dibi "rounded", yaprak sapı tüysüz, 2-3 cm, kırıldığında süt salğılıyor, Çiçek; Çiçekler küçük, dik, tüysüz, "corymbs". Meyve; Meyve kanatları '12-22 x 7-10 mm, genişçe, kanatların dış kenarı arasındaki açı 120-140° . Tohum, yuvarlak, basık, tüysüz, Yayılış Alanı: Artvin, Çoruh, Yusufeli GPS Koordinatları N40 59 30 E41 46 02, N41 04 06 E41 48 28, N41 08 29 E42 01 08 3 noktada 3 adet tesbit edilmiştir Alkanna cordifolia türüne ilişkin tanıtım kartı (3) Havacıva, Tosbağa otu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Bitki 15-30 cm boyunda, çok az glandular tüylü yada tüysüz, Yaprak; dip yapraklar "linear-lanceolate" düz, tam kenarlı, 15-25 x 0-5-1-5 cm; gövde yapraklar "lanceolate ovate", 2-6 x 1.2 cm. Çiçek; Meyve oluştuğunda Çiçek kurulu 10-20 cm, brahteler "lanceolate- ovate", 1-4 x 0.3-2 cm. Çiçeklenme döneminde çanak yapraklar 6-8 mm, meyve olgunlaştığınde ise 12-15 mm, tüylerle kaplı, Taç yapraklar sarı, dıştarafı tüysüz, 8-13 mm, çiçek 10-11 mm çapında. Meyve; Tohum 4 mm çapında, "scrobiculate-reticulate"; tohum gagası geriye kıvrık Yayılış Alanı: Kuzey Doğu Anadolu, Rize, Çoruh; Artvin, Ardanuç, Erzurum: Oltu, Ağri, Iğdır GPS Koordinatları N41 08 29 E42 01 18, N41 10 44 E41 58 44 2 noktada 4 adet tesbit edilmiştir Alyssum artvinense türüne ait tanıtım kartı (4) Artvin Kuduzotu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Yaklaşık gövdesi 10 cm, Yaprak; Yapraklar " linear-oblanceolate", sivri, 15-25 x 1-2 mm, Çiçek; Taç yapraklar açık limon sarısı, tam, obovate, 4-5.5 x 2-3(-3.5) mm. Meyve; Meyve 2-3.5 mm uzunluk ve genişliğinde, ucu derince kertikli "deeply emarginate", Stil 1.5-2 mm. Tohumlar kanatsız veya dar kanatlı, Yayılış Alanı: Çoruh: Artvin, Ispir, GPS Koordinatları N41 12 00, E42 00 01 N41 11 25, E41 59 26 N41 09 02, E41 56 27 N41 09 17, E41 56 59 N41 09 03, E41 56 33 N41 08 37, E41 55 15 N41 08 28, E41 54 00 N41 09 00, E41 53 53 8 noktada 26 adet tesbit edilmiştir Campanula troegerae türüne ait tanıtım kartı (5) Çoruh Çançiçeği, Çoruh Çıngırak Otu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Yoğun tüylü çokyıllık, gövde yükselici, 12-17 cm, tek gövdeli, yapraklı, Yaprak; Yapraklar ovate-cordate, sicri uçlu, kenarları çift sıralı dişli, üst yüz grimsi tüylü, dip yapraklar 6cm, orta kısmı en geniş, 1,5-3 x 1,5-2,5 cm, yaprak sapı 0,5-2 cm. Çiçek; Çiçekler 1-3 adet, dik, uçdurumlu, çiçek sapı 5mm, Kaliks lopları genişçe lanceolate, veya ovat, sivrice, 8-12 x 4-6 mm, Kaliks uzantıları sivri, tüpten 2mm daha uzun, Taç yapraklar 2x 3-4.5 cm, 2/3 üne kadar bölünmüş, lopları küt uçlu, uçta ciliate, dış kısmı yoğun tüylü, tomurcukta iken açık pembe, çiçeklenince beyaz, stil dışarıda, stigma 3. Yayılış Alanı: Çoruh, Yusufeli 610 m GPS Koordinatları 41 01 48N 41 47 08E, 41 01 38N 41 47 00E 2 noktada 13 adet tesbit edilmiştir Centaurea pecho türüne ait tanıtım kartı (6) Artvin Peygamber Çiçeği Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; dik, 12-35 cm, az çok dallanmış, Yaprak; Yaprak koyu yeşil ve alt yüzü beyaz yünlü tüylü; dip ve alt yapraklar "pinnatisect- sublyrate" 1-3 çift ovate-circular yan segments ve uçtaki segment daha genişçe, Çiçek; Çiçek 14-17 x(6-)8-13 mm. phyllaries her iki kenarında 1-2 mm uzunluğunda 7-ll(-13) adet kirpikli, Çiçekler gül renginde, Meyve; Tohum "Achenes" 4-5 mm; Meyve tüyleri "pappus" (5-)6-8 mm, içteki sıra 1.5-2 mm. Yayılış Alanı: Kuzeydoğu Anadolu. Artvin-Yusufeli, Şavşat GPS Koordinatları N41 10 N41 08 N41 08 N41 08 N41 09 N41 11 N41 10 N41 09 N41 09 14, 54, 28, 37, 03, 25, 44, 02, 36, E41 E41 E41 E41 E41 E41 E41 E41 E41 58 56 54 55 56 59 58 56 53 27 47 00 15 33 26 44 27 37 9 noktada 36 adet tesbit edilmiştir Centaurea woronowii türüne ait tanıtım kartı (7) Çoruh Peygamber Çiçeği Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Gövde dik, tek gövdeli veya dallı, Yaprak; Yapraklar yoğun gri tüylü, dip ve orta yapraklar "lanceolate - spathulate" "pinnatilobate-lyrate", 2-5 çift loplu, dişli veya tam kenarlı, tam, üsttekiler daha küçük, sapsız, çoğunlukla tam, Çiçek; Çiçek "Involucre" 13-17 x 7-12 mm, "cylindrical to cup-shaped". Appendages, 0.2-0.5 mm genişliğinde dar kahverengi kenarlı, kirpikler 1-2 mm. Çiçekler mor, siyahımsı-mor kenarları "linear" loplu. Meyve; Meyve 4-5 mm; Meyve tüyleri 0.5-1 mm. Yayılış Alanı: Kuzeydoğu Anadolu, Artvin, Ardanuç, Yusufeli, Şavşat GPS Koordinatları 41 08 29N 42 01 09E, 41 06 34N 41 50 46E, 41 16 02N 42 17 32E 3 noktada 9 adet tesbit edilmiştir Clypeola raddenea türüne ait tanıtım kartı (8) Disk Teresi Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Gövde 15 cm, dallanmış Yaprak; Yapraklar; darca oblanceolate. Çiçek; Taç yapraklar sarı, 2 mm. Meyve; Meyve, Silicula, orbicular, basık ortalama çapı 2 mm, uc kısmı girintili, tüysüz, Style, 0.2-0.6 mm. Meyveli sap geriye doğru dönük , Yayılış Al anı: Çoruh: Artvin, Yusufeli, GPS Koordinatları N41 11 07 E41 51 46, N41 10 08 E41 52 55, N41 06 44 E41 51 35 3 noktada 36 adet tesbit edilmiştir Convolvulus pseudoscammonia türüne ait tanıtım kartı (9) Gündüzsefası Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Tüysüz dik gövdeli oluşuyla diğer benzerlerinden kolayca ayrılır. Yaprak; Gövde yaprakları küçük, çok dar linear loplu "hastate" Çiçek;Çiçekler yaprak sapından çıkar, tek tek veya 2-7 si bir arada "cymes". dıştaki çanak yapraklar içtekilerden çok kısa. Taç yapraklar krem-açık sarı, 30-45 mm, tüysüz. Meyve;Ovaryum tüysüz Yayılış Alanı: Kuzey Doğu Anadolu, Sivas, Gümüşhane, Artvin-Ardanuç, Çoruh, Tortum GPS Koordinatları N41 09 21 E41 59 35, N41 09 30 E41 59 24, N41 09 42 E41 58 25 3 noktada 18 adet tesbit edilmiştir Gypsophila simulatrix türüne ait tanıtım kartı (10) Çöven Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Çokyıllık bitkinin Tüysüz gövdesi 30-70 cm. Yaprak; Yapraklar 1.5-4 cm x 2-12 mm, "linear-oblong", küt uçludan sivriye. Çiçek; Brahteler "lanceolate-acuminate", Çiçek kurulu çok çiçekli "panicle" Çiçek sapı 1-4 mm. Çanak yapraklar "campanulate", 2-2.5 mm, dişler küt uçlu, Taç yapraklar beyaz, "linear-cuneate", kütuçlu, 2.5-3.5 mm. Artvinde yalnız çoruh vadisinde deriner baraj gölünün oluşacağı alandan biliniyor. GPS Koordinatları N41 10 07 E41 52 56, N41 09 11 E41 54 03, N41 08 37, E41 55 15 3 noktada 5 adet tesbit edilmiştir Haplophyllum armenum türüne ait tanıtım kartı (11) Sedefotu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Gövde 10-25 cm, kısa beyaz tüylü veya tüysüz. Yaprak; Yapraklar basit, "obovate veya lanceolate-obovate", tüylü. Çiçek; Çiçek kurulu küçük, yoğun; Çanak yapraklar kuruyunca koyu siyahımsı yeşil renkte, beyaz tüylü Taç yapraklar "ovate", açık sarı renkte, 6-9 mm; Filaments dar, dipten uca doğru yavaş yavaş incelir Meyve; Genç meyve taslağı 4 gözlü, tüysüzden yoğun tüylüye, Olgun meyve "capsule" 5 x 4 mm, glandlı, Tohumlar Seeds enine buruşuk çatlaklar sırtlardan daha geniş Yayılış Al anı: Amasya, Gümüşhane, Tokat, Erzincan, Artvin- Ardanuç, Çoruh GPS Koordinatları N41 08 N41 09 N41 11 N41 10 24, 38, 25, 07, E42 E41 E41 E41 01 58 59 52 28 50 26 19 4 noktada 4 adet tesbit edilmiştir Hypericum fissurale türüne ait tanıtım kartı(12) Kantaron, Binbirdelikotu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde;, Gövdeler 15-22 cm, dik, dipte odunsu, dipten dallanıyor, tüysüz Yaprak; Yapraklar 8-12 mm, "elliptic-oblong", düz, tüysüz, kenarları glandlı Çiçek; Çiçek kurulu "corymbose", 1-8-çiçekli. Brahteler siyah glandular dişli, Çanak yaprak "elliptic-oblongobovate", yuvarlak, yoğun siyah glandular dişli. Taç yapraklar 5-10 mm. Yayılış Al anı: Artvin-Yusufeli, Çoruh, Hod suyu Not: Bu tür son 50 yıldır bilim adamlarınca toplanamamıştır. Türün tip örnek lokalitesi ve yakın çevresine ilişkin GPS koordinatları verilmiştir. Alanda çiçeksiz örneklere rastlanmış ancak, Çiçekli örnek olmadığından isimlendirilememiştir. GPS Koordinatları N41 01 03 E41 47 08, N41 00 56 E41 47 01, N41 00 56 E41 46 58, N41 01 01,E41 47 54 4 noktada 4 adet tesbit edilmiştir Lathyrus woronowii türüne ait tanıtım kartı (13) Yabaniburçak, Nazende, Bezelye çiçeği Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Tekyıllık Gövde;, kısa, zayıf, tüysüz gövde 8-18 cm, kanatsız Yaprak; Yapraklar orta damarı kısa aristate'lı, en alt yapraklar 1-çift yaprakçıklı, diğerleri 2-çift yaprakçıklı, yaprakçıklar "ovate-elliptic", c. 12 x 5 mm; stipulları "lanceolate-subulate, semi-sagittate". Çiçek; Çiçek kurulu sapı 1-çiçekli yapraktan kısa, Çanak yaprak c. 5 mm, tüysüz, eşit olmayan dişli, "lanceolate", tüpten biraz uzun. Standard mor, kanatlar krem, Meyve; Meyve "Legume" bilinmiyor. Yayılış Alanı: Artvin-Yusufeli, Şavşat, Çoruh *: Tek yıllık olduğu için mevsim itibariyle bitkiye rastlanılamadı. GPS Koordinatları N41 08 37 E41 55 15, N41 08 30 E41 54 47, N41 10 34 E41 58 36 3 noktada 3 adet tesbit edilmiştir Linaria genistifolia subsp. artvinensis taksonu tanıtım kartı (14) Artvin Keten Otu, Artvin Nevruz Otu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Çokyıllık otsu bitki, gövdeler 20-130 cm, yükselici, dik, tek veya çoklu, Yaprak; Yapraklar almaçlı, orta yapraklar "ovate, lanceolate veya linear", 15-60 x 0.5-20 mm, nadiren dipte yarıkalpsi "subcordate", 1-3-damarlı Çiçek; Çiçek kurulu "Racemes" yoğun ve uzunca; Brahteler "lanceolate, nadiren çanak yaprağın ucuna kadar uzanır, en alttaki nadiren geriye doğru kıvrık, Alttaki çiçek sapları 2-4(-6) mm, Çanak yaprak lopları "ovate dar linearlanceolate", dipte yuvarlak, sivri, 2-5. mm, genellikle tüysüz, Çiçek açık sarı, kırmızı damarlı, (6)8-12(-14) mm; spur "conical-subulate", (3-)5-8(-10) mm, ± düz. Meyve; Meyve "Capsule" yuvarlak, 3-4 mm; tohum basık, 1-1.2 mm, köşeler çoğunlukla dar kanatlı. Yayılış Alanı: Kuzeydoğu Anadolu, Artvin-Yusufeli, Ardanuç, Şavşat, Çoruh GPS Koordinatları N41 09 N41 00 N41 08 N41 08 N41 15 07, 50, 24, 54, 15, E41 E41 E42 E42 E42 59 46 01 00 08 54 48 28 10 13 5 noktada 8 adet tesbit edilmiştir Micromeria elliptica türüne ait tanıtım kartı (15) Topukçayı Botaniksel Özellikler: (Enedemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık, Gövde; Çok gövdeli, çokyıllık, Çiçekli gövdeler ince, dik veya yükselici, 8-20 cm, kısa tüylü Yaprak; Orta yapraklar "ovate - elliptic" veya "linear-lanceolate", 5-10 x 1-3.5 mm, Çiçek; Çiçekkurulu 3-8 cm x 8-15 mm. "Verticillasters" 6-çiçekli, çiçek yapraklarından daha uzun, Brahtecikler "linear", çiçek sapından kısa; Çanak yaprak dar tüpsü, (3.5-)4-5 mm, belirgin damarlı, tüylü, Çiçekler açık mavi, 9-10 mm. Meyve; Tohumlar 1.5 x 0.4 mm, "oblong", yarısivri. Yayılış Al anı: Kuzey Doğu Anadolu, Artvin, Çoruh, Ardanuç, Yusufeli, Şavşat, Erzurum GPS Koordinatları N41 06 09 E42 06 24, N41 09 18 E41 56 59, N41 12 13 E42 00 45 3 noktada 5 adet tesbit edilmiştir Morina persica türüne ait tanıtım kartı (16) Dikenli Merdiven Çiçeği Botaniksel Özellikler: (Artvin ilindeki varlığı risk altında) Yaşam Biçimi: Çokyıllık, Gövde; Gövde 1.5 m ye kadar Yaprak; Yapraklar çevrel dizilmiş, "lanceolate", kenarları sinizoidal, uzun dikenli dişli, en alt yapraklar tüysüz, üst yapraklar glandular tüylü, Çiçek; Çiçekler 4-7(-10) adet. Taç yaprak 3.5-5.5 cm, uzun tüplü, başlangıçta beyaz, daha sonra pembe veya kırmızımsı, tüylü, Involucel 6-13 mm, tüpsü-çansı şekilde, tüylü, uçta dikenli, çoğunlukla 2 si diğerlerinden daha uzunca, Çanak yapraklar 9-16 mm, 2-loplu, loplar tam veya 2 loplu, Yayılış Alanı: Tekirdağ: Kastamonu: Tokat: Gümüşane: Erzurum: Balıkesir: Kütahya: Afyon: Ankara: Sivas: Malatya, Antalya, Konya, Artvin'de varlığı bilinmiyordu, yalnızca deriner baraj alanında var. GPS Koordinatları N41 11 04 E41 51 12, N41 09 09 E41 54 02, N41 08 38,E41 54 39 3 noktada 5 adet tesbit edilmiştir Trachomitum venetum subsp. sarmatiense taksonu tanıtım kartı (17) Kum Zakkumu Botaniksel Özellikler: (Akdeniz kökenli olan bu bitkinin Artvin ilindeki yayılışı sona erecek) Yaşam Biçimi: Perennial Gövde; Çok dallı, çokyıllık, tüysüz (az tüylü çiçekkurulu sapı, çanak ve taç yaprak hariç) Yaprak; Yaprakların şekli çok çeşitli, dar "ovate ve oblong-lanceolate- dar lanceolate", 2-7 cm x 6-25 mm, kenarları dişli; yaprak sapı 2-6 mm. Çiçek; Çiçek kurulu, çok dallı, çok çiçekli, Çanak yaprak 1.5-2 mm, lopları sivri, Taç yaprak pembe, 5-7 mm, tüylü, lopları yuvarlak, 2-5-3-5 x 1.2-1-5 mm. Meyve; Meyve "Follicles" 7-12 cm; tohumlar 2.5 mm. Yayılış Alanı: İstanbul, İzmir, Denizli, Antalya, Artvinde yalnız Çoruh Vadisinde Deriner baraj gölünün oluşacağı alandan biliniyor. GPS Koordinatları N41 02 N41 04 N41 08 N41 07 28, 43, 06, 32, E41 E41 E41 E41 48 48 53 53 10 31 48 26 4 noktada 23 adet tesbit edilmiştir Veronica liwanensis türüne ait tanıtım kartı (18) Artvin Yavşan Otu Botaniksel Özellikler: Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Gövde dipte odunsu, dallanmış, tırmanıcı, yerde sürünen, 3-10 cm, tüylü, Yaprak; Yaprak sapları 1-4 mm, tüylü, yaprak ayası "lanceolate - ovate", 4-10 x 2-8 mm, "crenate" , her kenarda (l-)2-4(-6) dişli, Çiçek; Çiçek kurulu "Racemes", 1-4 adet , çiçekler koltukaltından çıkar, dik durur, 10-30-çiçekli, Çiçek kurulu sapı 5-20 mm. Çiçek sapı çiçekteyken 4-7 mm, meyve olgunlaştığında 5-10 mm. Çanak yaprak 2-2.5 mm, loplar 4-5, "ovate to lanceolate", 1.5-2.5 x 0.8-1.3 mm,tüysüz, Taç yaprak mavi, 10-14 mm çapında, Style 2.53.5 mm. Meyve; Meyve "Capsule" tersyürek " obcordate", 3-4.5x4-6 mm, c. 2 x çanakyaprak, tüysüz, Tohumlar "ovate- orbicular", c. 2-2.5x1-5-2.2 mm Yayılış Al anı: Kuzey Doğu Anadolu, Artvin-Yusufeli, Şavşat, Çoruh, Kafkasya GPS Koordinatları N41 08 N41 08 N41 09 N41 10 37, 28, 56, 14, E41 E41 E41 E41 55 54 52 58 15 00 32 27 4 noktada 15 adet tesbit edilmiştir TAŞIMAYA KONU BİTKİLERİN SÖKÜMÜ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR • Taşımaya konu olan türlerin bütün fertleri, alanlardan kök toprakları ile birlikte alınmalıdır. • Bitkiler sökülürken kök ve gövde kısımlarının yaralanmamasına dikkat edilmelidir • Hastalıklı fertler sökülmemelidir • Sökülen fertler hemen saksılara aktarılmalıdır. Bu nedenle söküm işleminden önce yeterli büyüklük ve sayıda saksı, torf, gübre, ilaç ve gerekli kimyasal maddeler temin edilmiş olmalıdır. • Sökülen topraklı örnekler torflu saksılara aktarılmalıdır. • Söküm mutlak suretle botanik ve ekoloji konularında uzman kişiler denetiminde yapılmalıdır • Sökülen yer, gps koordinatı, yükselti, bakı, eğim, toprak derinliği, kayaç tipi vb özellikler not edilmelidir. Bu bilgiler kullanılarak her fert için tanıtım kartları oluşturulmalıdır. TAŞIMAYA KONU BİTKİLERİN SÖKÜMÜ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR •Sökülen bitkiler kısa süre içinde bir fidanlık veya sera içerisinde, muhafaza altına alınmalıdır. Yaklaşık olarak bütün türlerde ortalama 2-3 yıllık süreçte tohumdan ve çelikten bireyler elde edildikten sonra uygun alanlara dikimleri gerçekleştirilecektir. •Söküm sırasında, bitkinin söküldüğü alandan, sökülen bitkinin çalı veya otsu bitki oluşu da dikkate alınarak değişik derinlik kademelerinden (0-20 cm ve 20-40 cm) toprak örnekleri alınmalı ve bunların Fiziksel ve Kimyasal analizleri yaptırılmalıdır. Bu sayede bitkilerin transfer edileceği alanın tespiti ve hazırlanması mümkün olacaktır. •Başarılı bir dikim için türlerin alındıkları ve dikildikleri yerler arasındaki toprak özelliklerinin benzer olması gerekmektedir. Bu nedenle alandan örneklemelerle toprak örnekleri alınacaktır. Her bir tür alındıkları toprak koşullarına benzer özellik gösteren toprak gruplarında dikimleri gerçekleştirilecektir. TAŞINACAK BİTKİLERİN ÜRETME METODLARI Bitki Taksonunun Adı Acer divergens var. divergens Üretim Yöntemi* T Acer divergens var. trilobum T Alkanna cordifolia T-KÇ Alyssum artvinense T-A-GÇ Campanula troegerae T Centaurea pecho DK Centaurea woronowii DK Clypeola raddeana Convolvulus pseudoscammonia T-GÇ-A *: (T: Tohum, GÇ: Gövde Çeliği, KÇ: Kök Çeliği, A: Ayırma, DK Doku Kültürü) TAŞINACAK BİTKİLERİN ÜRETME METODLARI • Bitki Taksonunun Adı • Gypsophila simulatrix Üretim Yöntemi* • • T-GÇ-DK-A Haplophyllum armenum • • • • • Hypericum fissurale • A-T-GÇ • S-KÇ-A Lathyrus woronowii Linaria genistifolia subsp. artvinensis • Micromeria elliptica A-KÇ-T-GÇ • • • • T-A T-GÇ Morina persica • T-KÇ-A Trachomitum venetum subsp. sarmatiense • A-T Veronica liwanensis • DK-T-GÇ-A • *: (T: Tohum, GÇ: Gövde Çeliği, KÇ: Kök Çeliği, A: Ayırma, DK Doku Kültürü) ALANDAN SÖKÜLECEK VE YILLAR İTİBARİYLE YETİŞTİRİLECEK FERT SAYILARI Bitki Taksonunun Adı Acer divergens var. divergens Acer divergens var. trilobum Alkanna cordifolia Alyssum artvinense Campanula troegerae Centaurea pecho Centaurea woronowii Clypeola raddeana Convolvulus pseudoscammonia Gypsophila simulatrix Haplophyllum armenum* Hypericum fissurale * Lathyrus woronowii* Linaria genistifolia subsp. artvinensis Micromeria elliptica Morina persica Trachomitum venetum subsp. sarmatiense Veronica liwanensis Sökülecek Fert YetiĢtirilecek Fert Sayısı Sayısı 2. yıl 3.yıl 4.yıl 16 100 200 200 2 20 40 80 3 15 15 20 25 50 50 100 13 26 26 52 35 100 100 200 7 25 25 50 25 100 100 200 Toplam 500 140 50 200 104 400 100 400 Transfer Alanına Dikilecek 516 142 53 225 117 435 107 425 18 36 72 72 180 198 3 1 1 1 5 25 5 5 5 30 50 20 20 10 30 50 40 20 20 60 125 65 45 35 120 128 66 46 36 125 3 3 23 10 30 46 10 60 92 40 60 92 60 150 230 63 153 253 13 50 50 100 200 213 SONUÇLAR VE ÖNERİLER •Deriner Barajı su aynası altında kalacak olup, ülkemizdeki ve Artvin ilindeki yayılışı sona erecek hatta yok olacak olan, 15'i endemik 1'i endemik olmayan nadir ve 2'si de yalnızca Çoruh Vadisinde yayılış gösteren toplam 18 adet bitki taksonunun mutlak koruma altına alınması ve neslini devam ettireceği uygun bir alana ivedi olarak taşınması gerekmektedir. • Alanda elde edilen bulgulara göre; 18 adet bitki türüne ilişkin taşınabilir fert sayısı yaklaşık 200 adettir. • Söz konusu 18 adet bitki taksonuna ilişkin; güncel ve daha önce çekilmiş çiçekli fotograf, arazide bulunduğu yerin GPS koordinatları, bulunan fert sayısı, bitkinin genel özellikleri yanında botaniksel özellikleri tanıtım kartları şeklinde verilmiş, daha önce varlığı bilinen noktalara gidilerek bitki türünün o noktada bulunup bulunmadığı da ortaya konmuştur. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Deriner Barajı su aynası altında kalacak olan 18 adet taksonun doğal yayılış gösterdikleri alanla yükselti, toprak, ekolojik özellik vb. uygunluk gösteren Artvin‟deki diğer alanlara taşınması sürecinde aşağıdaki haritada gösterilen alan, bu amaca en uygun alanlardan birisidir. Alan Artvin ili Salkımlı Köyü (Tolgum) hudutları içerisinde 200-650 m yükseltiler arasında yer almaktadır. SONUÇLAR VE ÖNERİLER SONUÇLAR VE ÖNERİLER Türkiye Florası'nda yer alan yalnızca Artvin ilinden tanımlanmış çok sayıdaki endemik bitkinin lokasyon bilgisi olarak Tolgum geçmektedir. Önerilen bu alan; Deriner Barajı su aynası altında kalacak olan çok sayıdaki bitki türünün doğal yayılışını varlığını sürdürebildiği nadir alanlardan birisi durumundadır. Bu özelliği dikkate alındığında mutlak suretle bir korunan alan statüsü kazandırılmalıdır. Alan hem Deriner Barajına hem de Artvin şehir merkezine oldukça yakındır. Ziyaretçi merkezine dönüşebilme özelliği de oldukça yüksektir. Alan içerisinde kullanılabilir bina ve yeterli yol ağı da bulunmaktadır. Bu alanda bulunan bitki türlerinin tespiti mümkün olan en kısa sürede yaptırılmalıdır. ÇORUH VADİSİ YOL YAPIM FAALİYETLERİ ÇORUH VADİSİ YOL YAPIM FAALİYETLERİ