tıbbi görüntüleme yöntemlerinin temel ilkeleri

TIBBİ GÖRÜNTÜLEME
YÖNTEMLERİNİN TEMEL
İLKELERİ
Dr. Ayşe DEMİRKAZIK
 X-ışını görünteleme tekniği
 Magnetik rezonans görüntüleme
(MRI) tekniği
 Nükleer tıp görüntüleme tekniği
 Ültrasonik görüntüleme tekniği
 Diğer görüntüleme yöntemleri
X-ışını görüntüleme teknikleri
 Tıpta en çok kullanılan tekniklerdendir
 Üstünlüğü diğerlerine göre çözme
gücünün yüksek olması ve bu nedenle
anatomik ayrıntıyı en iyi
verebilmesinden
 Patolojik yapıları ayırmada ,
radyasyonun sakıncalı olduğu
durumlarda diğer yöntemler tercih
edilir
X-ışını görüntüleme teknikleri
 X-ışını fotonlarının soğurulması ile
 Yoğunluk, atomik yapı ve kalınlık
farkları ortaya çıkar.
Kontrast oluşumu:kemik dokusu ve
özellikle metal cisimleri veya hava
dolu kaviteleri çevrelerindeki
yumuşak dokulara göre ya çok fazla
ya da çok düşük yoğunluğa sahip
olduklarından iyi ayırabilmektedir.
X-ışını görüntüleme tekniği
 X-ışınının zayıflaması, bir maddesel
ortamın kalınlığına, yoğunluğuna ve
bileşimindeki atomların atom
ağırlığına ve x-ışını foton enerjilerine
bağlıdır.
 Radyolojide genel olarak 50-100 kV
luk gerilim altında hızlandırılmış
elektronların metal yüzeye çarpması
ile elde edilen x-ışınları kullanılır.
X-ışını görüntüleme tekniği
 Görüntünün iyileştirilmesi ve kontrast
maddeler: Bucky diyafram denilen kurşun
şeritlerden yapılmış bir ızgara, filmin ön
tarafına konur böylelikle vücudu geçerken
Compton saçılması yüzünden görüntünün
bulanıklaşmasına neden olan ikincil fotonları
soğurur.
 Diğer yöntem kontrast maddeler
kullanılmasıdır. Sindirim sistemi yapılarını
görüntülemek için, hastaya ağızdan baryum
sülfat verilerek ışınların iyi soğurulması
sağlanır.
X-ışını görünteleme tekniği
 Anjiyografi:kalp veya beyin gibi bir organı besleyen
damarların sınırlarını görüntelemek için, kontrast
sağlayacak madde enjekte edilerek x-ışınları etkisinde
filme alınır.
 Bilgisayarlı tomografi:Görüntü oluşumunun optik
görüntü ile benzerliği yoktur. Görüntü x-ışını şiddet
ölçümlerine dayalı olarak bilgisayarda yapılan
hesaplamalarla ortaya çıkarılır.
Vücuda değişik doğrultularda ince bir demet x-ışını
gönderilerek, vücut içinde bulunan özel bir bölgenin xışını soğuruculuğu hakkında bilgi edinilir.
Magnetik Rezonans Görüntüleme
(MRI) tekniği
 X-ışınları gibi dokulara zararlı etkileri olmaz
 Vücudun belirli bir dilimi için oluşan M. alan gradyenti
doğrultusu değiştirilerek her bir doğrultu için
protonların uzaysal dağılım bilgisi taşıyan NMR sinyal
büyüklükleri bilgisayar ortamına kaydedilir, bu dilim
içinde yer alan protonların dağılım haritası oluşturulur.
 MR görüntüsü BT görüntüsünden tamamen farklı
bilgiler taşır.
 BT de yoğunluk önemli iken MRI da atom dağılımı
önemlidir.
 Yoğunlukları farklı olmayan yumuşak dokuları BT
ayıramazken, atomik içerikleri farklı yumuşak dokuları
bu yöntemle ayırt edillir.
Nükleer tıp görüntüleme teknikleri
 Biyomoleküller ve ya hücresel organeller, fiziksel veya
kimyasal yoldan tanınacak biçimde
işaretlenebilmektedir.
 İşaret olarak genellikle karasız bir tür atom seçilerek,
radyoaktif bozunma sonucu yayılan ışınlar dedekte
edilirler.
 Bu teknik de bazı radyoaktif maddelerin özgün
anatomik veya patolojik yapılara ilgi göstermesinden
yararlanılır.
 N. Tıp teknikleri, radyoaktif maddenin saldığı
fotonların dedekte edilmesi ve nereden
kaynaklandığının belirlenmesine dayalıdır,
 Vücudun belirli kesimindeki radyonüklitlerin
aktifliklerini taramada doğrusal tarayıcı ve gama
kamera teknikleri kullanılır.
Nükleer tıp görüntüleme teknikleri
 Doğrusal tarayıcı:Odaklayıcıdan geçen
gama ışınları dedektör bir sistemle
saptanırlar. Gerilim pulsları yükseltmei
sayma, integrasyon gibi işlerden sonra
gama ışınları şiddeti ile orantılı bir akım
oluşturulur ve bu akım film üzerinde
ayrışmaya neden olan bir lambanın
parlaklığını kontrol etmektedir. Mekanik bir
sistem, dedektöre vücudun ilgili yerlerini
taratırken lambayı da film üzerinde paralel
gezdirilir. Film üzerine radyonüklitlerin
vücuttaki dağılım haritası çıkartılmış olur.
Nükleer tıp görüntüleme teknikleri
 Gama kamera: petek gözleri şeklinde dizilmiş
dedektörlerin her birinin elektriksel çıkışları katot
ışınları tüpü ekranının belirli bir bölgesini
aydınlanmasına neden olur ve radyonüklitlerin
organdaki dağılım bilgisi taşıyan bir görüntü ortaya
çıkar.
 Gama ışınlar fotonları x-ışınları ile aynı özelliklere
sahiptir. Ancak elde edilme yolları farklı olup tıbbi
görüntülemede kullanım biçimleride farklıdır.
 X-ışını dokuları geçerken soğurulmaları arasındaki
farklar anlamlı bilgi taşırken gama ışınları
kullanımında doku içine sokulmuş radyonüklitlerin
saldığı gama ışınları izotoplarının doku içindeki uzaysal
dağılımı hakkında bilgi verir.
Nükleer tıp görüntüleme teknikleri
 Pozitron salma tomografisi (PET):
Bazı radyonüklitler pozitron salar ve çok karasız
taneciklerdir ancak 1 mm kadar bir yol alımından
sonra bir elektronla çarpışarak ikisi birden yok olur ve
açığa aralarında 180 o olan iki gama ışını ortaya
çıkarBu fotonlar dedekte edilerek moleküllerin dağılım
haritasının belirlenmesine PET (Positron Emission
Tomography) denir.
Beyinde epileptik odakların saptanmasındai kalpte
koroner arter rahatsızlıklarında enfarktüs geçirmiş
bölge ve kalp kası etkinliğinin belirlenmesinde, akciğer
kanserlerinin derecelendirilmesinde ..vb kullanılır.
ULTRASONİK GÖRÜNTÜLEME
TEKNİKLERİ
 Çözme güçleri BT kadar güçlü değildir.
yöntemin ekonomik olması, ansal görüntü
vermesi, x-ışınlarının zararlı etkilerine sahip
olmaması gibi nedenlerle kardiyoloji ve
kadın-doğum başta olmak üzere kullanım
alanları vardır.
 Yöntem: vücutta karakteristik
empedansların birbirinden farklı dokuları
ayıran arayüzlerden yansıyan dalgaların
deteksiyonuna dayalıdır ve puls-yankı
yöntemleri olarak adalandırılır.
ULTRASONİK GÖRÜNTÜLEME
TEKNİKLERİ
 Tarama yapılırken karakteristik empedans uyumu
sağlamak için deriye jel sürülür.
 Ekokardiyografi: Bu yöntem kalp kapakçıklarının yer
değiştirmelerini kayıtlamada, damar çeperlerinin
hareketlerini incelemede kullanılmaktadır.
 Doppler yöntemleri: hareketli yüzeylerden yansıyan
sürekli ve ya pulslu ültrases frekansındaki
değişmelerden yararlanarak, hareketli yansıtıcı
yüzeylerin hızlarını ölçmeyi değişimlerini kaydetmeyi
olanaklıı kılar.
kalp kapakçıklarının hareketlerini incelemede, kadın
doğumda fetal kalbin ve solunumun incelenmesinde,
sol ventrikülün kan atım hızını veya damarlarda kan
akış hızını belirlemede yaygın olarak kullanılmaktadır.
Diğer görüntüleme yöntemleri
 Termografi:vücuttan kızıl ötesi
ışınların deteksiyonu ilkesine göre
çalışır ve vücudun sıcaklık dağılım
haritası çizilir.