İlk İki Yaşta Büyüme ve Gelişme

ÇOCUKLARDA BÜYÜME VE GELİŞME
Prof. Dr. Sebahattin VURUCU
Büyüme ve Gelişme
• Büyüme
– Vücut hacminin ve kütlesinin artmasıdır
• Gelişme
– Biyolojik fonksiyonların değişimi ve
maturasyonudur Çocuğun başını tutması, yürümesi,
oturması vs.
Büyüme ve Gelişmeyi Etkileyen
Faktörler
Doğum öncesi
Doğum sonrası
A.
B.
C.
A.
B.
C.
D.
Genetik faktörler
Hormonlar
Uterus içi ortamla ilgili faktörler
1. Enfeksiyonlar
2. X ışını
3. Travma
4. Annenin özellik arzeden
hastalıkları
5. Beslenme Bozukluğu
6. İlaç Kullanımı
7. Toksinler
8. İzoimmünizasyon
9. Plasenta yetmezliğ
Genetik faktörler
Beslenme durumu
Hormonal faktörler
Kronik hastalıklar
Çocukluk Çağı Dönemleri
İntrauterin Dönem
a. Ovum Dönemi (2 hafta)
b. Embriyonal Dönem (3-8 hafta)
c. Fötal Dönem (9 hafta - Doğum)
Ekstrauterin Dönem
a. Yenidoğan Dönemi (0-28 gün)
b. Süt Çocukluğu Dönemi (28 gün - 2 yaş)
c. Oyun Çocukluğu Dönemi (2-6 yaş)
d. Okul Çağı Dönemi (6-12 yaş)
e. Puberte Dönemi (12-18 yaş)
Okudu.
İntrauterin
büyümeyi sağlayan
hormonlar insülin
ve IGF. Bu yüzden
diyabetik annelerin
bebeklerinde
makrozomi oluyor.
Ekstrauterin büyümeyi
sağlayan horman growth
hormon, tiroit hormonu.
Büyüme hormonu eksik
olursa boy kısalığı ortaya
çıkar.
İntrauterin Büyüme ve Gelişme
• 8 haftalık bir embriyoda tüm major organların
ilkel şekilleri gelişmiştir
• Embriyonun ağırlığı ortalama 9 g, boyu 5 cm’dir
• 9-40 haftalar arasında fetuslarda organ ve
sistemlerinin matür şekilleri gelişir
• 40 haftalık bir fetusun ağırlığı ortalama 3250 g,
boyu 50 cm’dir
Okudu.
İntrauterin 4-6 ay
büyümenin en hızlı olduğu
dönem. İkinci pik puberte
döneminde oluyor ardından
büyüme hızı giderek
azalıyor.
Ekstrauterin Büyümenin
Değerlendirilmesi
• Vücut ağırlığı ve artma hızı
• Boy uzunluğu ve uzama hızı
• Baş çevresi ve artma hızı
• Vücut bölümlerinin birbirine oranları
Okudu.
Vücut Ağırlığı Artımı
• Normal bir yenidoğan ortalama 3250 gram (25004500) ağırlığındadır
• Doğumdan sonraki ilk haftada %5-6 civarında
fizyolojik bir kilo kaybı olur. Ancak 1-2 haftaya kadar
bebek bunu telafi etmelidir
• Ağırlık artma hızı;
–
–
–
–
–
0-3
3-6
6-9
9-12
1-3
Okudu.
ay : 30 g/gün
ay : 20 g/gün
ay : 15 g/gün
ay : 12 g/gün
yıl : 8 g/gün
Kilo kaybının sebebi
ödemin çözülmesi ve
artıkların uzaklaştırılması
Vücut Ağırlığı Artımı
• Vücut ağırlığı doğum ağırlığının;
– 5 aylık iken 2 katına
– 1 yaşında 3 katına
– 2 yaşında 4 katına
ulaşır
Okudu.
Boy Uzaması
• Normal bir yenidoğan ortalama 50 cm (47-54)
uzunluğundadır
• Boy uzama hızı;
–
–
–
–
–
–
–
0-3
ay:
3-6
ay:
6-9
ay:
9-12
ay:
1-2
yaş:
2-4
yaş:
4
yaş-ergenlik:
Okudu.
3.5
2
1.5
1.2
1
7
5-6
cm/ay
cm/ay
cm/ay
cm/ay
cm/ay
cm/yıl
cm/yıl
Boy Uzaması
• Boy uzunluğu doğum boyunun;
– 1 yaşında 1.5 katına
– 4 yaşında 2 katına
– 13 yaşında 3 katına
ulaşır
Okudu.
Henüz yürüyemeyen çocukta boy ölçümü
Baş Çevresi Büyümesi
• Normal bir yenidoğanın ortalama baş çevresi
uzunluğu 35 cm’dir (33-37 cm)
• 0-3 ay : 2 cm/ay
• 3-6 ay : 1 cm/ay
• 6-12 ay : 0.5 cm/ay
• 1-3 yıl : 0.25 cm/ay
Okudu.
En geniş çap
ölçülmeye çalışılır.
Önde glabella
arkada
protuberantia
occipitalis externa
üzerinden geçmeli
mezura.
Vücut Kısımlarının Birbirine
Oranları
• Baş-pubis / Pubis-ayak uzunluğu oranı
– Yenidoğanda baş-pubis / pubis-ayak = 1.7
– 7 yaşında baş-pubis / pubis-ayak = 1.0
• Oturma yüksekliği
– Yenidoğanda oturma yüksekliği / boy uzunluğu
oranı = 0.70
• Kulaç uzunluğu/Boy = <1
Okudu.
Eğer kollar anormal
derecede uzunsa
marfan sendromu
düşünürüz.
Ölçümlerin Yorumlanması
• Ölçülen değerler aynı yaştaki normal
çocuklardan elde edilen değerler ile
karşılaştırılarak yorumlanır
Bu değerlerden persentil eğrileri elde edilir. 3 ün altı
ve 97’nin üzeri anormal kabul edilir. Ancak takipli
bir çocuk yüzde 50 de gelişirken zamanla 25’e
düşerse yine problem var demektir.
Ekstrauterin Gelişmenin
Değerlendirilmesi
• Dişlerin çıkma ve değişme yaşı
• Kemiklerin olgunlaşma derecesi
• Mental Motor gelişme
• Pubertal gelişme
Okudu.
Diş gelişimi
Primer Dişler
Kalsifikasyon
yaşı (fetal ay-ay)
Dişler 5-7 ayda ortaya çıkar önce merkezi dişler
gelişir. Primer(süt) dişleri gelişimi 20-30 aya kadar
devam eder. Toplam 20 tane primer diş var. Primer
dişler 6-7 yaşında dökülmeye başlar.
Sürme yaşı (ay)
Maksiller
Mandibuler
Dökülme yaşı (yıl)
Maksiller
Mandibuler
Merkezi kesiciler
5-24
6-8
5-7
7-8
6-7
Lateral kesiciler
5-24
8-11
7-10
8-9
7-8
Köpek dişleri
6-36
16-20
16-20
11-12
9-11
Birinci molarlar
5-30
10-16
10-16
10-11
10-12
İkinci molarlar
6-36
20-30
20-30
10-12
11-13
Kemik Gelişimi
 Kemik olgunlaşma derecesi
“kemik yaşı”
olarak ifade edilir.
Adli vakalarda kullanılır. Doğumdan sonra ilk
gördüğümüz epifiz femur distali ve tibia
proksimalindedir. Yani bir bebeğin kemik olgunlaşma
dercesine diz grafisinden bakarız.
Çocuklarda Ossifikasyon
Merkezlerinin Belirme Zamanı
Erkek
Ossifikasyon Merkezi
Kız
3 hafta
Humerus başı
3 hafta
2-66 ± 2-15 ay
Karpal kemikler
2-51 ± 2-12 ay
18-32 ± 5-9 ay
Metakarpal kemikler
12-18 ± 3-5 ay
16-152 ± 4-18 ay
Parmaklar
10 -121 ± 3-13 ay
Doğumda
Femur distal ve tibia proksimal
Doğumda
4 ± 2 ay
Femur başı
4 ± 2 ay
46 ± 11 ay
Patella
29 ± 7 ay
Kemik Gelişimi
• Epifiz kapanmaları ortalama 6-7 yaşlarında başlar ve
kızlarda 16-16.5, erkeklerde 17.5-18 yaşlarında
tamamlanır
• Kemik yaşı;
– ilk 3 ayda diz grafisi ile,
– daha büyüklerde ise sol el ve el bileği grafisi ile
tayin edilir
– Kemik yaşı değerlendirilirken %10’luk hata payı
olabilir
Okudu.
Kemik
gelişiminde
persentil değil
nomogram
diyoruz.
Kemik yaşının
fazla olması erken
puberte anlamına
gelir bu da hedef
boyun kısa
olmasına yol açar.
Kemik Gelişimi
 Doğumda 6 adet fontanel mevcuttur ve anterior
fontanel dışında (3-18 ay) hepsi ilk aylarda
kapanır
Ön fontanel hariç diğer fontanellerin hepsi
doğumda kapalı olabilir. Ön fontanel 1-4 cm
arasında olmalıdır. Ortalama 12. ayda kapanır.
 Etmoidal, Maksiller ve Sfenoidal sinüsler
doğumdan itibaren vardır. Frontal sinüsler ise 78 yaşından sonra direkt grafide görüntülenebilir
Okudu.
Mental Motor Gelişme
0 ay
- Ekstremiteler fleksiyon durumundadır.
- Moro, adımlama, yerleştirme ve yakalama
refleksleri aktiftir.
- Gözlerini görme çizgisindeki ışık veya yüze
fikse edebilir.
Okudu.
1 aylık
-
Başını yerden kısa süre kaldırabilir.
Tonik boyun postürü baskındır.
Başla 90° takip yapabilir.
Gülümseme başlar
Okudu.
2 aylık
•
•
•
•
Başını yerden daha uzunca bir süre kaldırabilir
Tonik boyun postürü baskındır.
Yüze güler, sesleri dinler
Başla 180° takip başlar
Okudu.
3 aylık
-
Başını dik tutabilir ve göğsünü kaldırabilir
Tonik boyun postürü baskındır
Moro refleksi kaybolur
Agulama başlar
Başını hala dik tutamıyorsa nörolojik
problem var demektir.
Moro refleksi kaybolur ve istemli
hareketler başlar
Okudu.
4 aylık
- Fleksör postür kaybolmuş, ekstansör postür
gelişmiştir
- Simetrik postür baskındır.
- Ses yönüne başını döndürebilir
- Kahkahalarla gülebilir
Okudu.
5-6 aylık
- Sırt üstü durumundan yüz üstü duruma
geçebilir
- Objeleri bir elinden diğer eline geçirebilir
- Destekli oturur
Okudu.
7-8 aylık
- Desteksiz oturabilir
- Destek ile ayağa kalkabilir
- Anlaşılmaz kelimeler söyler
Okudu.
9-10 aylık
-
Desteksiz çok iyi oturur, emekler
Tutunarak ayağa kalkabilir
Nesneleri baş ve işaret parmakları ile tutabilir
Bay– bay yapar, Ce-e oynar
Tekrarlayıcı ahenkli kelimeler (dada, baba,
mama) söyler
Okudu.
11-12 aylık
- Yardım ile yürüyebilir
- Manasını bilerek iki veya dört kelime
söyleyebilir
Okudu.
13-15 aylık
- Yardımsız yürür
- İstediği cisimleri işaret ile gösterebilir
Okudu.
18 aylık
-
Yardım ile merdiven çıkabilir
Yemeğini kendi yiyebilir
Elbiselerini çıkarabilir
İki veya üç vücut parçasını gösterebilir
Okudu.
2 yaş
-
-
Koşabilir
Merdivenleri çıkabilir, inebilir
İki veya üç kelimelik cümleler söyleyebilir
Tuvalet gereksinimini söyleyebilir
Okudu.
2-5 yaş
• 2.5 yaş
– Sıçrayabilir
– Renkleri ayırt etmeye başlar
• 3 yaş
– 3 tekerlekli bisiklete biner
– Tek ayak üzerinde durabilir
– Yaşını ve cinsini bilir
– Karmaşık cümle kurabilir
Okudu.
2-5 yaş
• 4 yaş
– Tek ayak üzerinde sıçrayabilir
– Makas kullanabilir
• 5 yaş
– Kendi giyinir soyunur
• 6 yaş-Puberte
– Anne-Babaya bağımlılık azalır
– Öğrenme, yarışma, başarma duyguları gelişir
Kırmızı cümleleri okudu.
Nöromotor Gelişme ve Zekanın
Değerlendirilmesi
• Denver Gelişimsel Tarama Testi
Tamamen çocuğun test
sırasındaki
performansına bağlıdır.
• Ankara Gelişimsel Tarama Envanteri
• WISC-R zeka testi
6 yaşından sonra
uygulanır
Annenin gözlemleri
de dikkate alınır.
Uluslararası
geçerliliği yoktur.
Puberte
• Hormonal etki ile;
– Gonadların ve sekonder cins özelliklerinin
gelişmesi
– Büyüme ve kemik olgunlaşmasında
hızlanma
– Vücut oranlarında ve yapısında değişiklik
• Kızlarda 8-13 yaşlar, erkeklerde 9-14 yaşlar
arasında başlar ve 2-6 yıl kadar sürer
Okudu.
Puberte erkeklerde 8 yaşından,
kızlarda 9 yaşından önce başlarsa
puberte prekoks diyoruz. Pubertenin
geç başlamasına puberte tarda diyoruz
Hoca slaytta kırmızı yazdıklarını ders sonunda
tekrar etti. Bilsek iyi olur. Önemli olabilecek
yerlere yıldız koydum. Herkese iyi çalışmalar.