Bilim Tarihi

Bilim Tarihi
Doç.Dr.Nevin SAN
Zorunlu Bölüm Kültür Dersi
BİLGİ NEDİR?
• İnsan, öğrenme içgüdüsünü gidermek,
yaşamını sürdürebilmek, sayısız
ihtiyaçlarını karşılayabilmek ve
geleceğini güvence altına alabilmek için
öğrenmek, herşey hakkında bilgi edinmek
ihtiyacındadır.
• Bir iş veya bir konu üstüne
bilinen şeylere BİLGİ denir.
Bilgi nedir?
1. Öğrenme, araştırma yada gözlem yoluyla elde edilen gerçek,
malumat, vukuf (anlama, bilme) (bilişimde) kurallardan yararlanarak
kişinin veriye yönelttiği anlam
2. Genel olarak ve ilk sezi durumunda zihnin kavradığı temel
düşünceler, malumat; insan aklının kapsayabileceği olgu, gerçek ve
ilkelerin tümüne verilen ad,
3. Bilim; insan belleğinin
düşünsel ürün dür.
çalışması
sonucu
ortaya
çıkan
Bilginin Çevirimi
• Bilgi doğar,bulunur ya da keşfedilir.
• Bilgi kaydedilir.
• Bilgi kullanılır,değerlendirilir.
• Bilgi geliştirilir.
• Bilgi aktarılır.
• Bilgi arşive kaldırılır.
Bilgiler yukarıdaki çevrime göre ömürlerini tamamlar.
Bilginin türü ve özellikleri değişse de bu çevrim
değişmez.
Neden Bilgi?
• Bilgi, antik çağlardan günümüze kadar
felsefe ile birlikte düşünülmüştür.
• Her filozof bilgiyi kendi açısından
yorumlamaya ve açıklamaya çalışmıştır.
1-Kendi içimizde bir inceleme yani insanın kendini tanıması,
ne olduğunu bilmesi
2-Çevre ve varlıklara egemen olmak için bilmek
“Egemen olmak için bilmek” Francis Bacon, Augusto Comte
Bilgi Çeşitleri
a) Gündelik Bilgi: İnsanların sıradan deneyimleri sonucu elde ettikler
bilgilerdir. Neden-sonuç ve yönteme dayanmaz. Kişinin algı ve sezgilerine
dayanır. Bilimsel ve geçerli değildir. Sistemsizdir.
b) Teknik Bilgi: Öznenin nesneyi pratik amaçları için değiştirme ve ve
ondan alet yapma bilgisidir. Pratik bir bilgi olup insana yarar ve kolaylık
sağlar.
c) Sanatsal Bilgi: Sanatçı, nesneye yönelerek onda gördüğü bir şeyi
elindeki malzemeyle ifade etmeye çalışmasıdır. Doğadaki nesneleri
kullanmasına rağmen, doğada olmayan bir güzelliği eserine katar
e) Dinsel Bilgi: Özne ve nesne arasındaki bağ,yüce bir varlık tarafından
belirlene bir inanç sistemine dayanıyorsa buna dinsel bilgi denir.
f) Felsefî Bilgi: Felsefi bilgi,evreni,varlığı,insanı,doğayı parçalara ve
konulara bölmeden bir bütün olarak anlamaya çalışır. Felsefi bilgi insanın
aklıyla ortaya koyduğu tümel düşüncelerdir. Felsefi Bilgi; araştırma ve
eleştiriye dayalıdır, akla dayanır. Mantık ilkelerine dayalı akıl yürütmelerdir,
Soyut ve kavramsal olduğu için evrenseldir, birleştirici ve bütünleyicidir,
Özneldir, bir bitmişlik yoktur.
Bilimsel Bilgi
İnsanın aklıyla belli bir konuya yönelerek elde ettiği yöntemli,
sistemli, düzenli, geçerli, kanıtlana bilinir ve denetlene bilinir
nesnel bilgiye denir.
1) Formel Bilimler: Konusunu doğadan almayan yani duyu ve
deneyime dayanmayan fakat duyular üstü bir ideal varlık
alanını ele alan bilim dallarıdır(matematik, mantık) Formel
bilimler, sembolleri kullanarak kendilerini ifade ettikleri için aynı
zamanda bir ideal; yani yapay anlatım biçimidir. Bundan dolayı
diğer bilimlerle oranla daha nesneldir. Doğa insan bilimleri
sembolleri kullanarak daha nesnel olmayı amaçlar
.
Bilimsel Bilgi
2) Doğa Bilimleri: Nedensellik ilkesine göre, yani aynı koşullar
altında hep aynı sonuçların çıkacağı ilkesine dayanan doğa bilimleri
deneysel yöntemi temele alır. Konu alanı içinde doğa bilimleri(fizik),
yaşam bilimleri yer alır. Temel özelliği olgusal ve deneysel olmalarıdır.
Olgusaldır. Çünkü olgular ile neden-sonuç ilkesini araştırır.
Nedenseldir. Çünkü; Doğa bilimleri genel, kesin, tümel, doğru
yasalara ulaşmayı amaçlar.
3) İnsan Bilimleri: İnsanı değişik boyutlarıyla inceleyen bilgi
türüdür.İnsan bilimleri; antropoloji, sosyoloji, psikoloji, siyaset bilimi, dil
bilimi ve tarihtir. Bu bilimler insanın yapıp ettikleriyle ve ne
yapacaklarıyla ilgilenir. Fakat kesin bir yasaya varamazlar
BİLİM
Bilim, Akademisyenler tarafından
yapılan BÜYÜ dür.
Denenmiş ve deneme ile ispatlanabilen bilgi
Doğa, toplum, insan ve düşünce üstüne kesin
yada yaklaşık olan teorik bilgilerin tümü
•Gözlem ve deneylerle evrende olup bitenleri
öğrenme ve olayların önceden bilinmesini
sağlamaya yarayan bilgilerin tamamı
•Deney ve gözlemler ışığında gelişen, bizleri ileri
deney ve gözlemlere götüren ve bunları birbirine
bağlayan kavramlar dizisi
•Evrenin ya da olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneysel
yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi
sağlamaya yarayan bilgilerin tamamı
Bilinmeyen şeyleri bilmek
Bilim
•
•
•
•
Bilim olmadan içinde yaşadığımız uygarlık olmazdı. Bilim uygarlığın;
-Düşünsel (enteklektüel)
- Ahlaki (moral)
yönleriyle yakından ilgilidir.
Bilimsel düşüncelerin yayılması, tüm bir insanlığın düşünüş tarzının yeniden
yoğrulup biçimlenmesinde belirleyici rol oynar.
Bilim, uygarlığımızı her yönüyle ve hızla değişime uğratan bir araçtır.
Bilim kapsamında “bilmek”, merakı, en dürüst şekilde gerçeğin farklı
özelliklerini belirlemek, birbirinden ayırt etmek ve tanımlamak için
gözlem yapmayı ve yeterli bilgi ve istihbarat toplamayı deneyimlemek
demektir
Sistematik Bilgi
• Sistematik bilgi, entelektüellere, sanatçılara, zanaatkârlara,
“beynin çalışmalarının” eser sahiplerine ve bilim insanlarına aittir.
– Albert Einstein,(bilim insanı)
- Wolfgang Amadeus Mozart (sanatçı)
- William Shakespeare (yazar)
Üçününde ortak özelliği nedir?
•
Her üçü de gözlem yaptılar, araştırıp incelediler ve çalışmalarıyla dünyayı
derinlemesine tarif ettiler. Her üçü de, gördükleri ya da yaptıkları şeyleri,
görmenin ve yapmanın olağan yollarıyla yapmayı reddettiler. Üçü de kendi
alanlarında bilginin yeni seviyelerine ulaşmaya çalıştılar.
Bir Kurum Olarak Bilim
•
•
•
Bir bilim dalıyla uğraşmayan pekçok kimsenin gözünde bilim, belli türden insanların,
bilim insanlarının sürdürdüğü bir etkinliktir.
Bilim insanı kavramı il kez 1840 yılında Wheweel tarafından yazılmış
“Bilimlerin Felsefesi” kitabında kullanılmıştır.
Modern bilim, sistematik şüphe, ya da Amerikalı sosyolog Robert K. Merton’ın dediği
gibi, “organize şüphecilik” ile başlar.
Bilimsel Çalışmanın Yöntemleri
•
•
Bütün Bilimler, bugünkü durumlarına gelene kadar geçirmiş oldukları aşamaların
başlangıcı doğadaki olaylar izlenerek bunları sınıflandırmak ve bir düzene koymak
için ya hiçbir genel teori kurmamış yada kurulanların bir kısmı gerçeğe uygun
olmadığından AMPİRİK olmuştur.
Bir teori, var olan olguları önceden kestirebildiği takdirde bilimsel bir değer
kazanır. Pozitif bilimlerde doğadaki olayların bilimsel incelenmesinde;
1. Aşama; incelenecek konuda neyin araştırılacağını tespit etmek, konu ile ilgili
bilgileri toplamak
2.Aşama; Elde edilen bilgileri bir kanun altında toplamak. Bir kanun, doğa
olaylarının bağlı göründükleri ve dışarı çıkamadıkları düzeni ifade eder.
Buna göre; bir kanun, olayların bir düzen içinde davranışlarının ifadesi
veya matematik bir formülle gösterilmesidir.
3.Aşama; Gözlem, deney ve bulunan kanunlardan daha başka kanunlar bulmak ve
daha da ileriye giderek hipotez ve teoriler kurmaktır.
BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN AŞAMALARI
1-Problemi Görme – Gözlem ve Araştırma Konusunun
Belirlenmesi
2. Araştırma Problemini Tanımlama
3. Konuyla İlişkili Kaynakların Taranması
4. Hipotezlerin Yazılması
5. Araştırma Yöntem ve Modelini Belirleme
6. Verilerin Toplanması ve Analizi
7. Araştırmanın Sonuçlandırılması ve Araştırma Raporunun
Yazılması
Hipotez
•
Hipotez (varsayım) bir olayı veya birtakım olayları açıklayabilmek için gerçek gibi
kabul edilen, deneyle henüz yeter derecede kuvvet kazanmamış temel bir esas
gibi düşünülen kuramsal fikirdir.
•
Bir Hipotez belli bir alanda bazı kanunları açıklar ve buna dayanan düşüncelerin
doğruluğu tespit edilirse bu bir Teori (Kuram) denir. Bir teori, gözlenen olayları
ve kanunların vardığı sonuçları genel olarak olarak açıklamaya yarayan bir
mekanizmadır.
•
Varsayım veya hipotez, bilimsel yöntemde olaylar arasında ilişkiler kurmak ve
olayları bir nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan bir önermedir.
Terim eski Latince "önermek" anlamına gelen "hipotithenai" kelimesinden köken
almaktadır. Bilimsel bir hipotez farklı kişilerce ve bilimsel yöntemlerle sınanabilmelidir
•
Bilim Metodları
•
TÜMEVARIM : Olayları incelemede izlenen bilimsel yöntem, gözlemlerde bulunmak
ve deneyler yapmak suretiyle kanun, hipotez ve teoriler bulmaktır.
•
TÜMDEN GELİM: Mevcut kanun ve teorilerden yararlanmak suretiyle matematik
yöntemlerle yeni kanunlar öngörmektir.
•
Matematik Bilimi Tümden Gelen metodu kullanır.
•
Matematik dışında kalan tüm bilimler iki yöntemi birden kullanırlar.
Bilimsel Metod
•
TÜMDENVARIM
Kanunlar ve Teoriler
TÜMDENGELİM
Açıklama ve genelleme
Deneyler aracılığıyla kontrol etme
Tahminler
Hipotezler
Oturtulmuş bilimsel olgular
Doğadan gelen olguların gözlemlenmesi
BİLİMSEL METOD
Bu diyagram, Alan Chalmers tarafından yazılan What is this thing called Science? adlı eserden alınmıştır (University of Queensland
Press, Open University Press, Hackett, 1999).
BİLİM TARİHİ?
Bililmsel Bilginin bir süreç içindeki gelişim ve değişimlerini, onları
üreten toplumlardaki değişim süreçlerinin ışığında ele alıp
değerlendiren bir disiplindir.
BİLİM + TARİH= BİLİM TARİH
BİLİM: Doğayı, insanı ve toplum yapısını incleleyen disiplinlerden
meydana gelen, belli bir yöntemi olan sistematik bilgi bütünüdür.
TARİH: İnsanla başlayan tarihi süreç içinde olup biten olayları,
çeşitli yazıları doküman ve muhtelif belgelere dayalı olarak
inceleyen bir disiplindir.
Bilimlerin Sınıflandırılması
•
•
•
•
•
ASTRONOMİ
FİZİK
KİMYA
BİYOLOJİ
SOSYOLOJİ
Sıralamada yeralan bilimler kendinden önce gelen bilimlerin bilgilerine kendi özel
bilgilerini ekleyerek kurulmuştur.
1- Matematik Bilimler
2-Fizik ve Tabiat (Doğa) Bilimleri
3-İnsan Bilimleri (Manevi) Bilimler
Matematik ve Doğa Bilimlerine POZİTİF BİLİM ler de denir.
Bilimlerin sınıflandırılması
Auguste Comte’a göre bilimler konularının
- Soyutluk
-Somutluk
Derecesine göre sıralanırlar. Bu sıralamada soyut bilimler somut olanların temeli ve ön
şartıdır. Bilimlerin herbiri kendinden önceki bilimlere bağlıdır.
ARİTMATİK; en genel, en
yalın başkaca hiçbir bilim
bilgisine ihtiyaç duymayan
bütün bilimlerin en soyutudur.
(sayı bilgisi)
GEOMETRİ:
Uzay bilgisi
MATEMATİK
MEKANİK:
Felsefe ve Bilim
•
Felsefe Düşünce bilimidir.
Phila
+ sophia = Philosophia
(sevgi)
(bilgi)
Bilgiyi, bilgeliği seven
Yeni bir felsefe çığırı açan veya felsefe ile uğraşan ve felsefenin gelişmesine katkıda
Bulunan kimseye FİLOZOF (Philosophoss) denir. Filozof deyimi ilk kez eski Yunan da
“Phytagoras” tarafından kullanılmıştır.
Filozof, hayatın anlamını bulmaya ve anlama uygun şekilde yaşamaya çalışan kimsedir.
Felsefe, insanın özgür düşüncesiyle tüm evreni ve evrensel olayları oluş nedenleri ile
Birlikte yorumlayıp açıklamaya çalışır.
Felsefenin kurucusu M.Ö. 6. yy da yaşamış olan “THALES” dir.
Thales göre ; evrenin oluş nedeni nedir? “Herşey sudan oluşur” ve “tekrar suya
dönüşür”
Felsefe ve Bilim
•
•
•
•
Felsefe tarihinin ilk düşünürlerine tabiat filozofları veya ilk materyalistler denir.
Sokrates
Platon
Aristotoles
Bilimin Gelişim Aşamaları
1-Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarının Ampirik bilgi toplama aşaması
2- Eski Yunanlıların evreni açıklamaya yönelik akılcı sistemleri
3-Ortaçağda dinsel doğmaları egemen kılan ve İslam Biliminin parlak başarılarını
4-Rönesans (=yeniden doğuş) sonrası
•
Görüldüğü gibi, ilk aşama tümüyle, üçüncü aşama ise bir bölümüyle Doğu'da, ikinci ve dördüncü aşamalar ise daha çok Batı'da yer alan
gelişmeleri kapsamaktadır.