Dolaşım Takibi ve Varis Çorabı Kullanımı

Venöz Dolaşım Sisteminin
Değerlendirilmesi ve Hastalıkları
Hazırlayan
Uzm. Hem. Deniz BENZEŞ
Acıbadem Kadıköy Hastanesi, Eğitim ve Gelişim Hemşiresi
Hazırlanma Tarihi: 20.03.2013
Sunu Planı
• Dolaşım Nedir?
• Venöz Dolaşım Sisteminin Değerlendirilmesi
• Venöz Dolaşım Sisteminin Hastalıkları
• Sonuç
Dolaşım Nedir?
• Kanın tüm doku ve hücrelere besin, oksijen
taşımasıdır.
• Dolaşım sisteminin başlıca bölümleri:
 Kalp,
 arterler,
 venler ve
 kapillerdir.
Dolaşımın bir kısmında oluşan sorun tüm sistemi etkiler.
Kalp ve damarların aktivitesi,
1. Otonom sinir sistemi (parasempatik, sempatik)
2. Vazomotor merkez (medulla oblangata)
3. Kardiak Merkez
4. Resöptörler (damar duvarında) aracılığıyla olur.
• Sempatik uyarı
vazokonstrüksiyon
• Parasempatik uyarı
vazodilatasyon
Venöz Dolaşım Sisteminin Değerlendirilmesi
• İnspeksiyon ve palpasyon yöntemleriyle;
1. Solunum sayısı
2. Boyunda venöz dolgunluk
3. Derinin rengi
4. Periferik nabızlarda dolgunluk
5. El ve ayak parmaklarındaki venöz dolgunluk
6. Ödem varlığı ve derecesi kontrol edilir.
Devam
• Solunum Sayısı:
 Nitelik / Sayı / Ritim önemli
 1 dakika boyunca sayılmalı
 Solunumun sayıldığı hastaya hissettirilmemeli
♥ Dispne
♥ Ortopne
Devam
• Boyunde Venöz Dolgunluk (Juguler Ven) Değerlendirmesi:
 Hastanın başı, 30-45 derece kaldırılarak ya da ayakta bakılır.
 Normalde juguler venler dolgun olmamalıdır.
Sağ kalp yetmezliği (VCS göllenme)
Hipervolemi
VCS bası veya obstrüksiyon
Kardiyak Tamponad
Pulmoner Hipertansiyon
Triküspit Stenozu veya regürjitasyonu
Perikardit
Devam
• Derinin Rengi:
Kırmızı renk
Soluk, beyaz, kül gibi veya gri renk
Hipertansiyon
MI
CO zehirlenmesi (kiraz
kırmızısı)
Ateş
Dolaşım yetersizliği
Şok
Aşırı korkma
Soğuğa maruz kalma
Mavi/mor renk (siyanoz)
Hipoksiye neden olan durumlar
Sağdan sola şant (konjenital kalp hastl.)
Ekstremitede lokalize ise; Periferal arteriyal dolaşım bozukluğu
Sarı renk
Karaciğer hastalıkları (sarılık)
İleri dönem kalp yetmezliği
Renk değişikliğinin yanı sıra; soğuk, sıcak, nemli, kuru olabilir.
Devam
• Periferik Nabızlarda Dolgunluk:
Zayıf Nabız (filiform):
Şok
Kalp yetmezliği
Aort stenozu
Hipovolemi
Dolgun Nabız:
Aort yetmezliği
Hipertansiyon
Ateş
Anemi, Hipertiroidizm
Anksiyete , Egzersiz
Pulsus Alternans: Nabız şiddetinin vurudan vuruya değişmesi (ritmik olmasına rağmen)
Kalp yetmezliği
Devam
• El ve Ayak Parmaklarındaki Venöz Dolgunluk (Kapiller Geri Dolum):
Genellikle tırnakların altındaki
kapiller yataklar kullanılır.
Tırnak diplerine, renk solana
(beyazlaşana) kadar bastırılır ve
sonra bu kısmın normal renge
dönüş zamanı izlenir.
2 saniye içinde geriye dönmelidir.
*Soğuk ortamda bu süre uzayabilir
Devam
• Ödem Varlığı ve Derecesi:
♦ Aniden 1kg ↑ kilo alımı
♦ Çorapların,saatin,yüzüğün sıkmaya başlaması
♦ Genellikle generalize ödem (anazarka)
♦ Lenf-ödem gode bırakmaz.
Bölgeye baş parmak ile 5sn bası uygulanır.
Pretibial
Ayak sırtı
Ayak bileği çevresi
Çocuklarda göbek çevresi
Gode derinliğine göre
Gode derinliği 2mm ise (+)
Gode derinliği 4mm ise (+ +)
Gode derinliği 6mm ise (+ + +)
Gode derinliği 8mm ise (+ + + +)
Godenin geri dönme süresine göre
Gode 15sn geri dönüyorsa (+)
Gode 30sn geri dönüyorsa (+ +)
Gode 45sn geri dönüyorsa (+ + +)
Gode 60sn geri dönüyorsa (+ + + +)
Devam
• Oskültasyon yöntemiyle;
1. Kan basıncı değişiklikleri
2. Kalp sesleri
Devam
Kan Basıncı Değişiklikleri:
Sağ/sol kol ve sağ/sol bacak arasındaki farklar
Aynı bölgeden ölçüm yapma
Ölçüm yapılan bölgenin kayıt edilmesi
Doğru ölçüm yapıldığından emin olma
Devam
Kalp Sesleri:
S1 “Lub”
S2 “dub”
S3 “lub-dud-dee”
S4 “dee-lub-dub”
Normal kalp sesleri
♥ S1
♥ S2
Anormal kalp sesleri
♥ Gallop
♥ S3
♥ S4
♥ Quadruple gallop
♥ Murmur (Üfürüm)
♥ Perikardiyal Friksiyon Sesi
Devam
ARTER VE VEN HASTALIKLARINDA BELİRTİ-BULGULAR
ARTER
VEN
Nabızlar
Azalmış veya yok
Normal
Sıcaklık
Soğuk
Normal / Sıcak
Renk
Soluk / Siyanotik
Normal / Kızarık
Ödem
Yok veya hafif
Var
Trofik
Değişiklikler
Deride matlaşma, Tırnaklarda
pullanma ve kalınlaşma,
Kıllarda dökülme, atrofi
Ülserler
Bilek çevresinde kahverengi
pigmantasyon,
Ülserler
KGD
Azalma
Normal
Ağrı
Dinlenmekle ve bacakları
aşağıya sarkıtmakla ağrıda
azalma
Dinlenmekle ve bacakları
elevasyona almakla ağrıda
azalma
Venöz Dolaşım Sisteminin Hastalıkları
• Yunan mitolojisinde ki Venüs ‘ün cildinin bebek
gibi ince ve açık renkli olmasından dolayı
bacaklarındaki damarlarının belirginliğinden
esinlenerek toplardamarlara “ venöz “ adı
verilmiştir.
• Venöz hastalıklar; gelişmiş ülkelerde yaygın bir
sağlık sorunudur.
• 4.6 milyon iş günü kaybı / yıl (ABD)
• Sağlık bütçesinin % 11--22 si venöz hastalıklar
için harcanıyor.
• Aile öyküsü %50 olguda (++)
• Ebeveynlerin her ikisinde varis varsa,
çocuklarında %90
• Annede varis olanlarda %62
• Babada varis olanlarda %25
• Ebeveynlerin ikisinde de varis yoksa oran %20
• Meslek grupları ve çalışma koşulları ile
yakından ilgili.
• Ayakta çalışanlar>ofis çalışanları (2.7 kat).
• Obezite ile sıkı ilişki vardır.
Fizyopatoloji
Hastalığın oluşmasında önemli mekanizma venöz kan basıncındaki artıştır.
• Venöz hipertansiyonun oluşturduğu
kronik inflamasyon bulguları önemlidir.

Normal kişide



İstirahatte ayak venöz basıncı 8090 mmHg
Egzersiz ile basınç 20-30 mmHg
(>%50)
Egzersiz sonrası basıncın normale
dönüşü > 20 sn
 Derin venöz yetmezlik


Egzersiz ile basınç azalması <%50
Egzersiz sonrası basıncın normale
dönüşü < 20 sn
Etyolojik Faktörler
•
•
•
•
•
•
•
•
Hastanın yaşı
Cinsiyeti (Kadın)
Mesleği
Daha önceden geçirdiği hastalıklar
OKS kullanımı
Menapoz durumu
Aile öyküsü
Geçirilmiş DVT
•
•
•
•
•
•
•
Obezite
Fizik inaktivite
Sigara
Gebelik
Bacaklarda injury
Kronik konstipasyon
Sürekli oturma veya ayakta
durma
• Sürekli dar kıyafetler giyme
alışkanlığı
Kronik Venöz Yetmezlik
PRİMER
SEKONDER
%90
%10
%66
%34
VENÖZ HİPERTANSİYON
Primer Venöz Yetmezlik
•
•
•
•
•
Hastanın yaşı
Cinsiyeti
Menapoz durumu
Aile öyküsü
Gebelik
•Yaşlılarda daha sık
•Kadınlarda daha sık
•Gebelikte daha sık
•Multipar kadınlarda daha sıktır
ÖNLENEMEZ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Mesleği
Bacaklarda yaralanma
Sürekli oturma veya ayakta durma
Sürekli dar kıyafetler giyme
alışkanlığı
Fizik inaktivite
OKS kullanımı
Obezite
Sigara
Kronik konstipasyon
ÖNLENEBİLİR
Sekonder Venöz Yetmezlik
Derin Ven Trombozu (DVT)
RİSK FAKTÖRLERİNİN ANALİZİ
DVT PROFLAKSİSİ
ÖNLENEBİLİR
KORUNMA
DVT’de Hemostaz
1.
2.
Fibrin polimerizasyonu
pıhtıyı stabilize eder
3.
Venlerdeki yavaş türbülans
akımı stazı indükler ve
koagülasyonu destekler
Pıhtı gelişimi
DVT’de Komplikasyonlar
Trombüsün büyümesi,ven boyunca
proksimal ilerlemeye yol açar
Derin ven trombozu
Venöz hasar (PTS)
Pulmoner Emboli
Venöz Dolaşım Sisteminin Hastalıklarından
Korunma
• Kompresyon uygulayarak korunma
• Yaşam tarzı değişiklikleri
• Diyet
• Giyim tarzı değişiklikleri
• Spor / Aktivite
1. Kompresyon Uygulayarak Korunma
• Elastik destek
– En önemli noktadır
– Bandaj veya varis çorabı
– Genişleyen venlerin çaplarını daraltarak kapak
fonksiyonlarını düzeltir
– Mikrosirkülasyonu düzelterek ödemi azaltır
– 20 mmHg’lık basınç
• Kan akım hızı %79 artar
Devam
• Elastik Bandaj
• Ne kadar dikkatle sarılırsa
sarılsın, baskı bacağın
tümünde tam dengeli
olarak ayarlanamaz.
• Ayrıca sargılar hareketle
kısa zamanda kayarak ve
şekil değiştirerek dolaşımı
bozabilirler.
• Genelde hastane
ortamında tercih edilirler.
Devam
• Varis Çorabı
• Antiembolik/ kompresyon çorabı diye de
adlandırılan varis çorabı, venler üzerine basınç
yaparak kalbe venöz kanın dönmesine yardımcı olur.
• Elastik olan bu çoraplar ayak ve bacaktaki arteriyal
dolaşımı artırarak ödemi de önlerler.
• Günümüzde tüm cerrahi işlemlerde
uygulanmaktadır.
Devam
– Varis, Kronik Venöz Yetmezlik, Derin Ven
Trombozu, Tromboflebit gibi ven
hastalıklarında,
– Ameliyat öncesi ve sonrası, doğum sonrası
ödemi önlemek için
– Sporcularda destek amaçlı
– Uzun süre ayakta çalışan mesleklerdeki kişiler
tarafından kullanılmaktadır (Hemşire!)
Devam
Varis Çorabı Giyilmesi
• Sabah yataktan çıkmadan
giyilmesi en uygunudur.
• Yatarken giyilmesine gerek
yoktur.
• Genelde orta basınçlı (2030 mmHG) tercih edilir.
• Hastaya giydirirken
bacaklarını 15-30 derece
yukarı kaldırdıktan sonra
giydirilir.
Devam
• Bacakların kuru ve temiz
olmasına özen gösterilir.
• Hastanın ayak
parmaklarından, ayak, topuk
ve bileği kapsayacak şekilde
yukarı doğru sıvazlanır.
• Çorabın kıvrılmamasına,bir
yerde toplanmamasına dikkat
edilir.
• 8 saatte bir 30 dakika ara
verilip dolaşım kontrolü
yapılır.
Devam
• Varis çorabının kullanımı ile ilgili yapılan çalışmalar
sonucunda;
• Dünyada kullanım oranı %20
• Post op ortopedi, KVC, kadın doğum vakalarında
kullanılması komplikasyon görülme oranını
azaltmaktadır.
• Koruyucu olarak uzun süre ayakta ve aynı pozisyonda
çalışanların kullanması önerilmektedir.
Devam
• Aralıklı Pnömotik Kompresyon
• Kompresyon uzunlamasına aralıklı
olarak bölgesel basınç uygulama
prensibi ile çalışır.
• Basınç kademeli olarak ilerler.
• Ülser, ödem veya her ikisinde
kullanılır (Özellikle kontrol
edilemeyen dirençli ülserler).
• Massif ödem veya morbid obez
durumlarında da faydalıdır.
2. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
• Uzun süre sabit ayakta kalmaması
• Uzun süre sandalyede oturmaması
• Sıcaktan kaçınması (sıcak hava, sıcak banyo, kaplıca)
• Banyo sonrası bacaklara soğuk duş uygulaması
• Bacakların sık sık eleve edilerek dinlendirilmesi
• Sigara bırakılması
Devam
• Elevasyon
– Günde 3-4 kez, 30 dakika
• Egzersiz
• Anti staz egzersizleri
– Parmak ucunda
– Topuklar üzerinde
• Yürüyüş
– Her gün en az 30 dakika
– Plantar toplayıcı venlerin kompresyonu
• Cilt bakımı
– Kremler ile cilt bakımı
– Ülser gelişimini önleme
3. Diyet
• OBEZİTE; kadınlarda; BMI>30 ise variköz venler 3 kat artar.
• Karbonhidrat ve az lifli gıda alımı kronik venöz yetmezlik
gelişimini arttırır.
• Barsak pasajı için lifli gıda alımı sağlanır.
• Doymuş yağlar ve trans yağlar, serbest radikal oluşumuna
neden olur ve inflamasyonu tetikler.
• Sodyum alımı azaltılır (sıvı tutulumu ve ödemi arttırır).
4. Giyim
• Alçak topuklu ayakkabı (<3 cm)
• Dar ve sıkı kıyafetler giyilmemeli
• Sıkı iç çamaşırı giyilmemeli
• Solunumu kısıtlayıcı giysiler giyilmemeli
5. Spor / Aktivite
Baldır kas pompa fonksiyonu
Devam
Uygun olan spor
– Ayak bileği, baldırda ritmik
hareketler
– Derin inspirasyon
– Yüzme
Uygun olmayan spor
– Karın içi basıncı arttıranlar
– Ani akselerasyondeselerasyon
gerektirenler (Tenis, Top
oyunları)
• Varis çorabı ile yapılabilir
Sonuç-1
• Kronik venöz yetmezlikte venöz hipertansiyon esastır.
• Kronik inflamasyon, bulguların oluşumunda
önemlidir.
• Mikrovasküler disfonksiyon vardır.
• Bunun sonucu ekstremitede sıvı artışı vardır.
Sonuç-2
• Korunmada ise;
–
–
–
–
–
Kompresyon uygulamaları
Yaşam tarzı değişiklikleri
Diyet
Giyim tarzı değişiklikleri
Spor / aktivite
ile hastalığın oluşumu yavaşlatılabilir.
Kaynaklar
1.
Alsawadi A, Loeffler M (2012). Graduated compression stockings in hip fractures, Ann
R Coll Surg Engl, 94: 463–467.
2.
Aştı T, Karadağ A (2012). Hemşirelik Esasları, Akademi Basın ve Yayıncılık, İstanbul,
s.707-709.
3.
Cataldo JL, Pereira de Godoy JM, Barros N (2012). The use of compression stockings
for venous disorders in Brazil. Phlebology, 27: 33–37.
4.
Yıldız M (2012). Kardiyovasküler Sistemin Değerlendirilmesi,www.deu.edu.tr, Erişim
Tarihi :19.03.2013.
5.
Susan P, Gallagher M, Buchan H (2008). Use graduated compression stockings
postoperatively to prevent deep vein thrombosis, BMJ, 336: 943-944.
6.
Walker L, Lamont S (2008). The use of antiembolic stockings. Part 2: a clinicai audit.
British Journal of Nursing, 17 (1): 32-36.
7.
Ege T, Venöz Yetmezlikten Korunma Sağlayabilir miyiz?, www.flebolojidernegi.com,
Erişim Tarihi : 19.03.2013.
TEŞEKKÜR EDERİM