T.C. ŞEKER KURUMU DÜNYADA BEYAZ ŞEKER VE NİŞASTA BAZLI ŞEKERİN DURUMU Şubat 2015 1. BEYAZ ŞEKER 2014/15’te 169 milyon ton üretim tahmini 2014/15’te 450 bin tonluk arz fazlası Fiyatlarda devam eden baskı 2013/14’te dış ticaret hacminde düşüş Dünyada son tamamlanan 2013/14 döneminde beyaz şekerin yaklaşık % 80’i kamıştan, % 20’si ise pancardan üretilmiştir. Her iki hammaddeden elde edilen şekerler arasında kalite bakımından bir fark bulunmamaktadır. Kristal şeker üretimi yapan 111 ülkenin 69’u kamış, 35’i pancar ve 7’si hem kamış hem de pancar yetiştiricisidir. Dünya beyaz şeker üretimi, 2012/13 döneminden 2013/14 dönemine gelindiğinde yaklaşık 2,5 milyon ton azalırken, beyaz şeker tüketimi yaklaşık 3 milyon ton artmıştır. 2013/14 döneminde üretim azalması özellikle Hindistan, AB ve Brezilya üretiminin azalmasından kaynaklanmıştır. Fazlalık miktarı da yaklaşık 5,5 milyon ton azalarak 2013/14 döneminde 3,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Üretim Tüketim İthalat İhracat Uluslararası kuruluşlar tarafından değişik dönemlerde dünya şeker üretimi, tüketimi ve arz açığı/fazlalığı miktarlarına ilişkin tahminlerde bulunulmuş olup, bu tahminlere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir. 2014 yılının son aylarında yapılan tahminler genel olarak dünyada şeker fazlalığının gittikçe azalarak yaklaşık 450 bin ton kadar olacağı yönündedir. Bunun yanı sıra, uluslararası kuruluşlar; 2014/15 döneminde yaklaşık 169 milyon tonluk üretime karşılık yine aynı seviyelerde bir tüketim olacağını, ithalat ve ihracattaki azalma eğiliminin devam edeceğini, dönem sonu stoğun önceki dönemle aynı seviyede kalacağını tahmin etmektedir. 2014/15 Dönemi Dünya Şeker Üretim ve Tüketimine Yönelik Tahminler (1000 ton, BŞE) Tahmin Tarihi Arz Açığı/ Fazlalığı Üretim Tüketim Arz Açığı /Fazlalığı 15 Mayıs 165,09 165,31 -0,22 USDA ( c ) 18 Haziran 161,55 157,74* 3,81 ABARES (b) 18 Haziran 165,51 165,23 0,28 Kingsman (b)# 4 Temmuz 163,84 165,77 -1,93 Czarnikow ( c ) 9 Temmuz 169,56 170,02** -0,46 ISO (b) 26 Ağustos 169,05 167,85 1,20 Datagro (b) 12 Eylül 156,46 159,45 -2,98 ABARES (b) 16 Eylül 169,00 167,90 1,10 Kingsman (b)# Dünya Şeker Dengesi (Ekim/Eylül Dönemi) (1000 ton, BŞE) Dönem Sonu Stok* döneminde 3 milyon ton artışla dünya şeker tüketiminin % 43’üne tekabül edecek şekilde 70 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2013/14 döneminde, bir önceki döneme göre ticaret hacimleri daralmış, ithalat ve ihracatta düşüş yaşanmıştır. 07/08 153.604 148.443 44.387 44.640 69.214 5.161 08/09 137.569 149.612 45.292 45.759 56.704 -12.043 09/10 145.529 149.927 51.015 51.014 52.308 -4.398 Kingsman (b)# 20 Ekim 163,47 164,99 -1,53 10/11 152.315 151.023 50.941 50.825 53.716 1.293 F.O.Licht (b) 30 Ekim 164,44 162,68** 1,76 11/12 160.778 155.267 51.896 51.913 59.211 5.512 ISO (b) 12 Kasım 168,27 167,83 0,44 12/13 170.497 161.593 55.481 56.199 67.396 8.904 USDA ( c ) 20 Kasım 158,66 157,31* 1,35 13/14 167.952 164.617 53.002 53.283 70.452 3.336 ABARES (b) 9 Aralık 168,27 168,08 0,18 Czarnikow ( c ) 16 Aralık 169,28 168,73** 0,55 Datagro (b) 29 Aralık 157,72 159,60 -1,89 Kaynak: ISO Dünya Şeker Dengesi, Kasım 2014. *Pazarlama yılları ülkelere göre değişmekle birlikte, verilerin alındığı tarihte ülkelerin mevcutlarında bulunan şeker miktarını ifade eder. 2009/10 döneminden 2013/14 dönemi sonuna kadar artmaya devam eden dönem sonu stok miktarı, 2012/13 döneminde 67 milyon ton iken, 2013/14 Dünya Beyaz Şeker ve Nişasta Bazlı Şeker Durumu Kaynak: ISO MECAS (14)22, Aralık 2014. # Ekim-Eylül dönemi * Kayıt altına alınmayan kayıplar dahil edilmemiştir. ** Kayıt altına alınmayan kayıplar için 1 milyon ton avans eklenmiştir. (b) denge ( c) bireysel mahsul yılları toplanmış 1/5 Üretim ve Tüketim Dünyada yıllık olarak değişmekle birlikte, yaklaşık 170 milyon ton civarında beyaz şeker üretilmektedir. 2012/13 döneminde 169 milyon tonluk bir beyaz şeker üretimi gerçekleşmişken, 2013/14 döneminde üretim miktarı 168 milyon ton olmuştur. 2014/15 döneminde ise üretimin 169 milyon ton olması öngörülmektedir. Dünya beyaz şeker üretiminde lider ülke, kamıştan beyaz şeker üretimi gerçekleştiren Brezilya tek başına dünya şeker üretiminin beşte birinden fazlasını elinde bulundurmaktadır. Üretimde Brezilya’yı Hindistan, AB ve Çin takip etmektedir. Brezilya, Hindistan, Çin ve Tayland kamış şekeri üretiminde; AB, Rusya, ABD ve ülkemiz ise pancar şekeri üretiminde lider ülkelerdir. Üretim Miktarı (1000 Ton BŞE) 2013/14 PY Dünyanın En Büyük 10 Üreticisi (1000 ton BŞE) Dünya şeker ekonomisinin lokomotifi tüketim olup, nüfus artış hızı ve kişi başına gelir tüketimi belirleyen en önemli unsurlardır. Genel bir ifadeyle gelişmiş ülkelerde kişi başına şeker tüketimi durağan seyretmekte, gelişmekte olan ülkelerde ve şeker ekonomisi güçlü ülkelerde artmaktadır. Üretim ve tüketimde lider 4 ülke değişmemiş, sadece sıralamaları değişmiştir. Tüketimde ilk sırada Hindistan yer alırken, Hindistan’ı AB, Çin ve Brezilya takip etmektedir. 2013/14 PY Ülkelerin Beyaz Şeker Tüketim Miktarları ve Kişi Başı Tüketim 25.000 70 60 20.000 50 15.000 40 10.000 30 20 5.000 10 - 36.460 23.920 Kişi Başı Tüketim (kg) 1.1. Dünya üretimi yaklaşık 170 milyon ton olan beyaz şekerin yıldan yıla değişmekle birlikte dünya tüketimi, yaklaşık 160 milyon tondur. 2012/13 döneminde 161 milyon ton ve 2013/14 döneminde 165 milyon ton beyaz şeker tüketilmişken, 2014/15 döneminde ise yaklaşık 168 milyon ton beyaz şeker tüketiminin olacağı öngörülmektedir. Tüketim Miktarları (1000 ton) 2015/16 dönemine ilişkin ise; son dört dönemdir yaşanan arz fazlalığı sonrasında arz açığı döneminin başlaması beklenmektedir. Bahse konu dönemde dünyada beyaz şekerde 2 milyon ton ile 2,5 milyon ton arasında bir arz açığı beklemektedir. Bu durumun sebebi ise, tüketimdeki büyüme beklentisine karşın üretimin hemen hemen aynı seviyelerde seyredeceğinin tahmin edilmesidir. 0 Tüketim (1000 ton) Kişibaşı Tüketim (kg) 15.882 Kaynak: F.O. Lichts Dengeler, 30/10/2014; T.C. Şeker Kurumu. *Ülkemiz tüketim verisi, yurt içi satış değeri üzerinden hesaplanmıştır. 13.432 11.205 7.023 5.948 5.474 4.393 4.071 Tüketim bakımından, sektörde lider ülkeler birlikte değerlendirildiğinde, ülke tüketiminde her ne kadar Hindistan ilk sırada yer alsa da, kişi başı tüketimde 58 kg/yıl ile Brezilya ilk sırada yer almaktadır. Kişi başı Kaynak: ISO Dünya Şeker Dengesi, Kasım 2014. Dünya Beyaz Şeker ve Nişasta Bazlı Şeker Durumu 2/5 tüketimde Brezilya’yı Tayland etmektedir. ve Rusya takip lider ülkelerin yer aldığı 2013/14 dönemine ait ülke bazında net dış ticaret miktarlarına aşağıdaki grafikte Dünya şeker tüketiminin coğrafi dağılımına bakacak olursak; tüketimin özellikle Uzak Doğu ve Okyanusya ile Hint Yarımadası’nda yoğun olduğu dikkat çekmektedir. Ancak bahse konu iki bölge yüksek nüfus yoğunlukları sebebiyle kişi başı tüketimin Ekvatoral ve Güney Afrika’dan sonra en az olduğu diğer iki bölgedir. Dünya Şeker Tüketiminin Bölgesel Dağılımı (1000 ton BŞE ) yer verilmiştir. 2013/14 PY Ülkelerin Net Dış Ticaret Miktarları (1000 ton BŞE ) ÇİN ENDONEZYA AB ABD BANGLADEŞ GUATAMALA 1.971 MEKSİKA 2.153 AVUSTRALYA 3.036 TAYLAND 7.116 BREZİLYA 22.747 -3.501 -3.128 -2.820 -2.369 -1.559 -3.800 -200 3.400 7.000 10.600 14.200 17.800 21.400 25.000 Kaynak: ISO Dünya Şeker Dengeleri, Kasım 2014. 1.3. Fiyatlar Uluslararası şeker ticareti, dünya borsa fiyatları esas alınmak suretiyle yapılmaktadır. Beyaz şeker için dünya fiyatlarının oluştuğu uluslararası borsa, Londra borsası; ham şeker için ise New York borsasıdır. Dünya Kaynak: ISO Dünya Şeker Dengesi, Kasım 2014. şeker borsa fiyatlarını, ticarete hâkim pozisyonda olan düşük maliyetli kamış şekeri belirlemektedir. 1.2. Dış Ticaret Dünya Ülkeler arasında en büyük ihracatçı yaklaşık 36 milyon tonluk beyaz şeker üretimi bulunan Brezilya’dır. Brezilya, beyaz şeker üretiminin yılda yaklaşık % 60’ını ihraç etmektedir. İhracatta, Brezilya’yı Tayland şeker belirleyici fiyatlarının arz/talep oluşumunda durumudur. başlıca Ancak spekülasyonlar, petrol ve emtia fiyatları, enerji politikaları, navlun bedelleri, döviz kuru değişimleri, faiz oranları, ticaret politikaları ve tercihli anlaşmalar, ve Avusturalya izlemektedir. İthalatçı ülkelere bakıldığında, en büyük ithalatçının yaklaşık 13 milyon tonluk üretimine rağmen Çin olduğu görülmektedir. Yüksek nüfus oranına sahip olan Çin, yılda yaklaşık 4 milyon ton da beyaz şeker ithal etmektedir. 2013/14 dönemine bakıldığında Çin 3,7 milyon ton, AB 3,6 milyon ton, Endonezya 3,1 milyon ton ve ABD 3 milyon ton beyaz enflasyon, politik ve finansal çalkantılar, ülkelerin ekonomik durumları gibi dış faktörler de fiyatlar üzerinde giderek artan ölçüde rol oynamaktadır. Üretilen şekerin talebin altında olması stokların azalmasına, dolayısıyla da fiyatların artmasına, tersi ise fiyatların düşmesine sebep olmaktadır. Son yıllarda şeker, dünya borsa fiyatı en değişken ürünlerin başında gelmektedir. 2011 yılı Temmuz şeker ithalatı gerçekleştirmiştir. İhracat ve ithalatta Dünya Beyaz Şeker ve Nişasta Bazlı Şeker Durumu 3/5 ayından beri genel bir düşüş eğilimi içinde olan beyaz 2013/14 döneminde, dünya şeker üretiminin yine şeker borsa fiyatları, 2009 yılından bu yana en düşük fazlalık vermesi seviyeye inmiştir. Bu durum, şeker sektöründe ciddi sürecinin tamamlanmasıyla, fiyatların düşüşündeki kayıplar yaşanmasına sebebiyet vermektedir. ivme azalmış olsa da fiyat üzerindeki baskının devam ve nihayet stokların iyileşme ettiği gözlemlenmektedir. Şeker fiyatlarındaki bu düşüşün başlıca sebepleri; son dört dönemde dünya şeker piyasalarında yaşanan arz 2. NİŞASTA BAZLI ŞEKER fazlalığı, son zamanlarda petrol fiyatlarında yaşanan düşüşün yakıt etanolü talebini azaltmasıyla beraber 2013’te 13,5 milyon ton HFCS üretimi etanol için gereken hammadde ihtiyacının azalması Üretimde ABD’nin payı % 60 sonucu şeker piyasasında oluşan arz fazlalığı ve dünya şeker ticaretine hakim pozisyonda olan Brezilya para Dünyada sakarozdan sonra ikinci büyük paya sahip biriminin dolar karşısında değer kaybetmesidir. Şeker tatlandırıcı türü, NBŞ olarak bilinen; mısır, patates, fiyatlarında oluşan düşüş baskısının, iklim koşulları buğday, kasava (tapioka) gibi bitkilerden elde edilen gibi arzı doğrudan etkileyen unsurlarda olağanüstü nişastadan üretilen ve genel olarak glukoz şurubu ve bir gelişme olmadığı takdirde, 2014/15 sezonu izoglukoz olmak üzere iki ana türü bulunan boyunca da devam edeceği düşünülmektedir. karbonhidrat türü şekerlerdir. Dünya Şeker Fiyatları Yıllık Ortalamaları ($/ton) Dünyada sadece mısırdan üretilen nişasta kökenli 800 tüm şuruplara mısır şurubu, glukozla birlikte fruktoz 700 içeren şuruplara HFCS denilmektedir. Nişasta kökenli 600 fruktoz içeren şuruplardan yaklaşık %42 fruktoz ve 500 400 %53 glukoz içerenler HFCS-42; yaklaşık %55 fruktoz 300 ve % 41 glukoz içerenler HFCS-55 olarak 200 adlandırılmakta olup, HFCS-55, pancardan elde edilen sakarozun ikamesi olarak kabul edilmektedir. 2.1. HFCS 2006 yılı öncesinde 200-300 $/ton seviyelerinde olan HFCS dünya üretimi 2013 yılında kuru madde bazında beyaz şeker Londra Borsası yıllık fiyatları, başta 13,5 milyon ton (ticari bazda yaklaşık 18 milyon ton) Hindistan’daki arz daralması nedeniyle yıllık ortalama olarak gerçekleşmiştir. olarak 2007 yılından sonra artmaya başlamış ve 2008, 2009, 2010, 2011 yıllarında artış eğilimini sürdürerek sırasıyla; 309 $/ton, 351 $/ton, 486 $/ton, 616 $/ton, 707 $/ton olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında dünya şeker arzının fazlalık vermesiyle birlikte 588 $/tona düşen fiyatlar, düşüşüne devam etmiş ve 2013 yılında 490 $/ton, 2014 yılında ise 440 $/tona kadar inmiştir. Dünya Beyaz Şeker ve Nişasta Bazlı Şeker Durumu 4/5 DÜNYA HFCS ÜRETİMİ (milyon ton, kuru madde) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 8,4 0,5 0,3 8,0 0,5 0,3 7,8 0,5 0,3 8,3 0,5 0,3 8,3 0,5 0,3 8,3 0,4 0,4 7,9 0,4 0,4 9,1 8,8 8,6 9,1 9,1 9,0 8,6 0,5 0,9 0,3 0,2 0,7 0,9 0,2 0,2 0,9 0,9 0,2 0,2 1,1 0,9 0,2 0,2 1,7 0,9 0,3 0,2 1,7 0,9 0,3 0,2 1,9 0,9 0,3 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,3 0,3 2,1 2,2 2,3 2,7 3,3 3,4 3,5 0,7 0,2 0,9 0,4 0,6 0,2 0,8 0,4 0,7 0,2 0,9 0,4 0,7 0,2 0,9 0,4 0,7 0,2 1,0 0,4 0,7 0,2 1,0 0,4 0,7 0,2 1,0 0,3 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,4 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 12,5 12,3 12,3 13,2 13,8 13,8 13,5 ABD Kanada Meksika Kuzey Amerika Toplamı Çin Japonya Güney Kore Tayvan Diğer (Asya/Okyanusya) Asya/Okyanusya Toplamı AB Diğer(Avrupa) Avrupa Toplamı Arjantin Diğer (Latin Amerika/ Afrika) Latin Amerika/Afrika Toplamı DÜNYA TOPLAMI Kaynak: LMC Şeker ve Tatlandırıcı 4. Çeyrek Raporu, Q4 2014. Not: Ülke bazlı üretim miktarları, ülkelerin toplam tüketim miktarlarını yansıtmamaktadır. Tüketim verilerine ulaşabilmek için ülkelere ait dış ticaret verilerinin de dikkate alınmasının gerekliliği göz ardı edilmemelidir. yaygın olarak kullanılan türleri olan HFCS-55 ve HFCS42’nin dünya HFCS üretimine hakim pozisyondaki ABD’de oluşan fiyatları aşağıdaki grafikte verilmiştir. HFCS Fiyatları 600,00 550,00 $/Ton, kuru madde Ülke 2008–2013 dönemi itibariyle nişasta bazlı şekerlerin 500,00 450,00 400,00 350,00 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 HFCS-55 416,30 541,41 460,57 504,41 546,48 559,47 HFCS-42 406,17 463,66 407,49 470,04 492,73 500,22 Kaynak: LMC Şeker ve Tatlandırıcı 4. Çeyrek Raporu, Q4 2014. HFCS fiyatlarında 2010 yılından bu yana artış seyri Tablo ve grafikten de görüleceği üzere, üretimde devam etmektedir. 2013 yılı fiyat ortalaması her iki birinci sırayı büyük bir oran ile ABD alırken, ABD’yi HFCS türünde de 500 $’ın üzerinde gerçekleşmiştir. sırasıyla Çin, Japonya ve AB izlemektedir. Yıllar itibariyle önemli bir değişikliğe uğramadan ABD tek başına dünya HFCS üretiminin yarısından fazlasını elinde bulundurmaktadır. Dünya HFCS Üretimi 100% 80% Kaynaklar: F.O. Licht Balances, 30/10/2014. 60% ISO MECAS (14)22, Aralık 2014. 40% ISO World Sugar Balances, November 2014. LMC Sugar and Sweeteners Market Report Q4 2014 20% 0% 2007 2008 ABD 2009 Çin 2010 Japonya 2011 2012 AB Diğer Kaynak: LMC Şeker ve Tatlandırıcı Çeyreklik Rapor, Q4 2014. Dünya Beyaz Şeker ve Nişasta Bazlı Şeker Durumu 2013 Kısaltmalar: AB: Avrupa Birliği ABD: Amerika Birleşik Devletleri BŞE: Beyaz şeker eşdeğeri HFCS: High fructose corn syrup - Yüksek fruktozlu mısır şurubu NBŞ: Nişasta bazlı şekerler 5/5