A**z ve di* sa*l
advertisement
Ağız ve Diş Sağlığı • Ağzı oluşturan başlıca organ ve yapılar; • Dişler • Dişlerin yerleştiği çene kemikleri • Diş etleri • Dil • Damak • Dudak • Yanak içi • Ağız ve diş sağlığı; ağız, dişler, dil vb. Organların hastalıksız, kusursuz, görevlerini tam, düzenli ve eksiksiz yapabilir durumda olmasıdır. • Besinleri koparma, çiğneme, öğütme gibi işlemler dişlerle ve ağızdaki diğer yapılarla sağlanır. • Dişler konuşmada da etkilidir. • Kalıcı dişler diş sağlığına dikkat edilirse yaşam boyu sağlıklı kalır. Süt dişlerin sağlığı, kalıcı dişlerin düzenliliğini ve sağlığını etkiler. Diş Çürümesi • Yeterince temizlenmeyen ve bakımlı olmayan dişin minesi ile sert kısımları aşınır, tahrip olur, diş taşları oluşur, dişler çürür. • Diş çürümesinin temel nedeninin ağızda oluşan asitler olduğu bilinmektedir. • Dişlerin çevresinde oluşan diş plağı ve dişle diş eti arasında oluşan diş taşları (tartar) da çürüme sonunda diş kayıplarına neden olan önemli etkenlerdendir. • Dişlerini düzenli temizlemeyen ve şekerli besinleri fazla tüketen kişilerin ağzında giderek artan bakteriler, şekerli besinler asit oluşturur. • Diş taşları temizlenmezse diş etlerinde çekilmelere neden olur ve dişlerde çürük oluşumunu hızlandırır. • Diş minesinin çatlamasına, aşınmasına, diş çürüklerinin oluşup derinleşmesine ve diş etinin zarar görmesine neden olan başlıca faktörler; • Dişlerle ceviz fındık gibi kabuklu yiyeceklerin kırılması • Sert cisimlerle diş aralarını temizlemeye çalışırken diş minesinin tahriş edilmesi • Çok sıcak ya da çok soğuk yiyecek ve içeceklerin peş peşe yenilip içilmesi • Özellikle büyüme döneminde besinlerle yeterince D vitamini, flor, fosfor ve kalsiyum alınmaması • Şekerli besinler yenildikten ve asitli içecekler içildikten sonra ağzın yeterince yıkanmaması • Diş minesinde küçük siyah bir noktanın oluşmasıyla başlayan diş çürüğü zamanla ilerler. Çürükte daha fazla yiyecek artığı ve mikrop toplanarak diş çürümesi hızlanır. Giderek derinleşen çürük nedeniyle diş önce soğukta, sonra sıcakta, en sonunda hem sıcakta hem soğukta ağrı yapmaya başlar. Çürük, diş özüne kadar ilerleyip diş kökü ile çene kemiğine geçer ve apse oluşturur. Çürük diş özüne ulaşmadan diş ağrısı meydana gelmediği için diş çürümesi başladığında ağrı olmaması dişin sağlıklı olduğu anlamına gelmez. • Diş çürüklerinin erken tanı ve tedavisi hem sağlık hem de sosyal ekonomik yönden önemlidir. • Diş çürüğü baştan tedavi edilmezse yakınındaki dişleri de çürütebilir. • Diş tabanında oluşan apseler eklemler, kalp, böbrekler gibi organlarda hastalıklara neden olabilir. • Bu nedenle birçok hastalıkta olduğu gibi diş çürümesinde de erken tanı önemlidir. Hiçbir sıkıntı olmasa da 6 ayda bir diş hekimine gidilerek dişlerin kontrol ettirilmesi gerekir. • Dişlerin sağlıklı gelişimi için gerekli olan temel maddelerin çoğu süt, süt ürünleri, et, yumurta, taze sebze ve meyve gibi besinlerle sağlanabilir. Dişler için gerekli olan ve çürümeyi önleyen florun asıl kaynağı su olduğundan içme sularında yeterli miktarda flor bulunması gerekir. Florlu diş macunlarının ve gargaraların kullanılması da diş çürüğü ile diş eti hastalıklarının önlenmesinde etkilidir. Florun fazlalığı da dişlerde çürüme ve renk bozukluğuna neden olabilmektedir. Diş Eti Hastalıkları • Diş sağlığını etkileyen her şey diş etini de etkilemektedir. • Diş eti sağlığına dikkat edilmediği takdirde ilk olarak diş eti iltihabı gelişir. (Gingivit) • İltihaplı diş etleri ağrılı, kırmızı ve şişkindir. Kolayca kanar. • Diş eti iltihabı önlem alınmazsa kronikleşir, bu da diş ve çene kemiğini olumsuz yönde etkiler. Diş ve diş eti hastalıklarının başlıca nedenleri; • Toplu iğne kürdan gibi sert cisimlerle diş aralarının karıştırılması • Diyabet, kan, böbrek hastalıkları gibi hastalıkların var olması ve zamanında tedavi edilmemesi • Diş taşları oluşmuşsa hemen temizletilmemesi • C ve D vitamini ile kalsiyum, flor ve fosfor yetersizliği Ağız diş eti hastalıklarının başlıcaları • Diş etinde, yanağın iç kısmında, dilde, damakta oluşan ve aft denilen küçük, ağrılı beyaz yaralar • Bir mantar türünün yaptığı ve pamukçuk denilen enfeksiyon • Diş ve diş eti arasında oluşan diş taşları • Yumru ya da rengi değişmiş kalınlaşmalar şeklindeki ağız kanserleri • Aftlar 7-10 gün içinde iyileşmezse bir hastalığın belirtisi olarak düşünülüp hekime gidilmelidir. Diş çürükleri ve diş eti hastalıklarının vücut sağlığıyla ilişkisi • Ağız kokusu, • Diş çürüğü, diş eti hastalıkları, sinüzit, bademcik iltihabı, solunum sistemi, sindirim sistemi, diyabet, böbrek hastalıkları ya da ağız kuruması, sigara, ağız ve diş sağlığına yeterince özenin gösterilmemesi gibi nedenlerden kaynaklanır. Sistematik bir hastalığın belirtisi de olabilir. • Çürük diş ve iltihaplı diş eti içindeki mikroplar, kan yoluyla vücuda yayılıp diğer organlara ulaşarak eklem, kalp, böbrek, mide, bağırsak hastalıkları, kulak iltihabı, alerji, baş ağrısı, halsizlik gibi rahatsızlıklara neden olabilir. Kalp zarı, beyin zarı ve lenf bezlerinde iltihaplanmalar oluşturabilir. • Çocukların çürük dişi varsa yemek yemekten kaçınabilir ya da tam olarak çiğnemeden yutabilir. Çocukta beslenme yetersizliğine bağlı gelişim bozuklukları görülebilir. Dişlerin gelişim bozuklukları • Süt dişler bebek anne karnında 3-4 aylıkken oluşmaya başlar. • Sağlıklı bebek yaklaşık 3-6 aylık olduğunda ilk süt dişleri çıkmaya başlar. • Annenin yetersiz beslenmesi ve bazı genetik nedenler çocuğun diş gelişimini olumsuz yönde etkiler. Annenin emzirme dönemindeki beslenmesi ve sağlığı da süt dişler üzerinde etkilidir. • Süt dişler ne kadar sağlıklı oluşur ve gelişirse kalıcı dişlerde o kadar sağlıklı olur. • Süt dişler zamanından önce çekilirse ağızda kalan dişler çekilen dişin yerine doğru kayar. Alttan kalan kalıcı dişlere yer kalmaz böylece çarpık ve düzensiz kalıcı dişler ortaya çıkar. Bu nedenle çekilmek zorunda kalınan süt dişi yerine yer tutucu denilen geçici protez takılır. Dişlerde görülen bozukluklar renk değişiklikleri erken çürümelerin başlıca nedenleri • Genetik özellikler • İçme suyundaki flor miktarının eksik ya da fazla olması • Annenin gebelik ve emzirme döneminde gereksiz ilaç kullanması, ateşli hastalık geçirmesi, sigara içmesi • Çocuklarda yüksek ateşle ağır bir şekilde geçirilen boğmaca, kızamık gibi hastalıklar • Çocuğa hekim önerisi olmadan gereksiz ilaç verilmesi • Ağız normal kapatıldığında çenelerin, üst dişler önde, alt dişler arkada olacak şekilde durması gerekir. Alt dişlerin üst dişlerin önünde ya da aynı hizada duruyorsa kapanma bozukluğu vardır ve diş hekimine başvurularak düzeltilmelidir. • Parmak, dudak, dil, yanak emmek, uzun süre yalancı emzik kullanmak, kalem, silgi ve benzeri maddeleri ısırmak, dili sürekli dişlerin arasına sokmak dişlerde gelişim bozukluklarına neden olabilir. • Sürekli ağızdan soluk alıp vermek, diş ve diş eti bozukluklarına neden olur. Dişlerin korunması ve bakımı • Dişlerin yeterince ve tekniğine uygun bir biçimde fırçalanması gerekir. • Sağlıklı ve dengeli beslenmeye özen gösterilmelidir. Özellikle çocukluk döneminde protein, kalsiyum, fosfor ve flor mineralleri ile A,C,D vitaminleri içeren besinler tüketilmelidir. • Elma, armut, havuç gibi sert meyveler ısırılarak yenilip diş etlerine masaj yapılarak dişlerin güçlenmesi sağlanmalıdır. • Fındık, ceviz gibi sert kabuklu meyveler dişlerle kırılmamalıdır. • Yenilip içilenler çok sıcak ya da çok soğuk olmamalı, peş peşe tüketilmemelidir. Dişlerin korunması ve bakımı • Ağız açık olarak uyumak dişler ve solunum organları için zararlıdır. (Geniz, eti, burun eğriliği gibi nedenler) • Diş araları temizliği için diş hekiminin önerdiği diş ipi kullanılmalıdır. • Çocukların uzun süre yalancı meme ve biberon kullanımından kaçınılmalıdır. • Yılda en az 2 kez diş hekimine kontrole gidilmelidir. • Diş hekimi gerekli görmedikçe çürük dişler çektirilmeyip tedavi yoluna gidilmeli, eğer çekilmişse çekilen dişin yeri protezle tamamlanmalıdır. • Sigara ve alkolden uzak durulmalıdır. Diş fırçalama tekniği • Diş fırçası kişinin kendine özgü ve uygun büyüklükte olmalıdır. • Diş fırçasının kılları orta sertlikte, naylon ve fırça başı küçük olmalıdır. • Diş fırçası yıpranmasa bile 3-6 ay arasında değiştirilmelidir. • Diş fırçalamaya çocuk fırçayı tutabildiğinde (3 yaşlarında) başlanmalıdır. • Dişler yemekten sonra, günde 3 kez ve üçer dakika fırçalanmalıdır. Bu mümkün değilse kahvaltıdan sonra ve gece yatmadan önce en az iki kez fırçalanmalı öğle yemeğinden sonra ağız su ile çalkalanmalıdır. • Macun mercimek ya da nohut büyüklüğünde kullanılmalıdır. • Dişlerin tüm yüzeyinin fırçalanması esastır. Diş fırçalama fazla kuvvet uygulamadan diş etinden diş tepesine doğru yapılmalıdır. Üst dişler diş fırçası en gerideki dişlerle yanak arasından her dişe üçer kez, yukarıdan aşağıya doğru sürülerek fırçalanır. Alt dişler ise en gerideki dişlerle yanak arasından, her dişe üçer kez aşağıdan yukarıya doğru fırçalanır. • Sonra ağız iyice açılarak dişlerin iç yüzeyi üst dişler yukarıdan aşağıya doğru, alt dişler aşağıdan yukarıya doğru fırçalanır. • Son olarak dişlerin çiğneme yüzeyi fırça ile ileri geri sürülerek fırçalanır. • Dişlerden sonra diş etleri ve dilin üst yüzeyi de fırçalanmalıdır. • Fırçalamadan sonra ağız bol su ile çalkalanmalıdır. • Diş fırçasının ulaşamadığı diş araları diş ipiyle ya da ara yüz fırçasıyla temizlenerek diş aralarında artık bırakılmamalıdır. Ara yüz fırçası yanlış kullanıldığında diş etine zarar verebileceği için diş hekimine danışılmalıdır. Diş minesi ve diş etini zedeleyebileceği için dişlerin arasını temizlemek için kesinlikle kürdan, iğne gibi sert cisimler kullanılmamalıdır. • Diş ipi tekniğine uygun olarak kullanılmalıdır. Bunun için 20-30 cm uzunlukta kesilen diş ipi iki elin arasına alınır. Diş ipinin parmak aralarında kalan kısmı diş arasına geçirilir. Diş etine kadar indirilen diş ipi parmaklarla ileri geri hareket ettirilerek dişlerin arası temizlenir. Diş ipi kullanılırken diş etinin kesilmemesine dikkat edilmelidir.
