40) Destek ve Hareket Sistemi #4 – Huxley Kayan

11. SINIF KONU
ANLATIMI
40
HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ
KAS KASILMASI VE GEVŞEMESİ
HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ
Huxley’in kayan iplikler modeline göre çizgili kasın kasılması
Bu modele göre kasılma aktin ipliklerinin miyozin iplikleri üzerinde kaymasıyla gerçekleşir.
► I Bandı: Sadece aktin ipliklerinin olduğu bölgedir. Işığı az kırar. Açık renkle görülür.
► A Bandı: Miyozin ve aktin ipliklerinin bulunduğu bölgedir. Daima miyozin ipliklerinin boyu kadardır. Işığı çok kırar ve koyu renkle görülür.
► H Bandı: Sadece miyozin ipliklerinden oluşur.
► Z Çizgisi: Aktin ipliklerini tam ortasından enine kesen çizgidir.
► Sarkomer: İki Z çizgisi arasında kalan bölgedir. Kasın kasılma birimini oluşturur.
Not: Aktin ve miyozin ipliklerinin beraber oluşturdukları yapıya aktomiyozin denir.
KASILMA VE GEVŞEME OLAYLARI
Kasılma sırasında;
✔ Z çizgileri birbirine yaklaşır.
✔ Sarkomer daralır.
✔ I Bandı kısalır.
✔ H Bandı kısalır. (Görülmez, kaybolur.)
✔ A Bandı değişmez.
✔ Kasın boyu kısalır.
Gevşeme sırasında;
✔ Z çizgileri birbirinden uzaklaşır.
✔ Sarkomer genişler.
✔ I Bandı uzar.
✔ H Bandı uzar.
✔ A Bandı değişmez.
✔ Kasın boyu uzar.
Ortak Görülen Olaylar
✔ A bandının boyu değişmez.
✔ Kasın kütlesi ve hacmi değişmez.
✔ Aktin ve miyozin ipliklerinin boyu değişmez.
✔ Solunum yapılır.
✔ ATP harcanır, CO2 ve ısı üretilir.
✔ Miyozin yeri değişmez ancak aktinin yeri değişir.
KASILMANIN KİMYASAL OLARAK AÇIKLANMASI
1) Kaslar beyinden gelen sinirlerle uyarılır.
2) Sarkolemmaya (hücre zarı) gelen sinir uçlarından asetilkolin ve nöradrenalin gibi kimysal maddeler salgılanır.
3) Bu kimyasal maddeler sarkolemmanın Na+ iyonlarına geçirgenliğini artırır.
4) Bu durum elektriksel bir değişim yaratır.
5) Elektriksel değişim kas hücrelerindeki sarkoplazmik retikulumu etkileyerek Ca+2 iyonlarının aktin ve miyozin iplikleri üzerine salınmasına
yol açar.
6) Ca iyonları miyozin üzerindeki ATPaz enzimini aktif ederek ATP’nin hidrolizini başlatır. Bunun sonucunda ADP ve enerji elde edilir.
7) Açığa çıkan enerji kasın kasılmasını sağlar.
8) Daha sonra Ca iyonları aktif taşıma ile yeniden sarkoplazmik retikuluma döner ve kas gevşemeye başlar.
NOT: Kastaki herhangi bir metabolik bozukluk Ca iyonlarının sarkoplazmik retikulumdan dışarı sızmasına ve geriye pompalanmasına, bu da kasın
kasılı kalmasına neden olur. Vücuttaki tüm kasların, ölümden sonra katılaşmasının sebebidir. Buna ölüm katılığı (Rigor Mortis) denir.
KAS ENERJİSİNİN SAĞLANMASI
Kas için gerekli enerji sağlanırken kullanılan moleküllerin sırası vardır.
1) ATP: Öncelikle kas hücrelerinde hazır bulunan ATP enerji verici olarak kullanılır.
ATP
ATPaz
ADP + P + Enerji
2) Kreatin Fosfat: Dinlenme durumundaki kas hücrelerinde ihtiyaçtan fazla miktarda ATP bulunur. Bu durumda kreatin ATP’den bir fosfat alarak
kreatin fosfat haline dönüştürülür. ATP kreatin fosfat halinde depolanmış olur.
ATP + Kreatin
ADP + Kratin Fosfat
Kasın çalışması sırasında hazır ATP bitince Kreatin fosfat kullanılır. Kreatin fosfat kreatine dönüştürülür. ATP açığa çıkar. ATP hidroliz edilerek enerji
elde edilir.
Kreatin Fosfat + ADP
ATP
ATPaz
Kreatin Kinaz
ADP + P + Enerji
ATP + Kreatin
KAS ENERJİSİNİN SAĞLANMASI
3) Glikoz (O2’li): Gerekli enerji glikozun oksijenli solunumunda sağlanır. ATP glikozdan ve dinlenme durumunda kasta depo edilmiş
glikojenden sağlanır.
Glikojen
Glikoz + 6O2
ATP
Glikoz
6CO2 + 6H2O + 32ATP
ADP + P + Enerji
4) Glikoz (O2’siz): Kasa gerekli oksijen gitmediğinde ise gerekli enerji laktik asit fermantasyonundan sağlanır.
Glikoz
2Laktik Asit + 2ATP
ATP
ADP + P + Enerji
KAS – İSKELET İLİŞKİSİ
İskelet kasları kemiklere sıkı bir bağ dokusu ile bağlanır.
Bunlara kas kirişi veya tendon denir.
Antagonist Kas: Birbirine zıt çalışan kaslardır. Biri kasılırken
diğeri gevşer.
Örnek: Kol ve bacaklardaki kaslar
Sinerjist Kaslar: Aynı anda kasılıp aynı anda gevşeyen
kaslardır:
Örnek: Karın ve sırt kasları