Meme ve Over Kanserlerinde Laboratuvar: Klinisyenin

Meme ve Over Kanserlerinde Laboratuvar:
Klinisyenin Laboratuvardan
Beklentisi
Dr. Handan Onur
XXI. Düzen Klinik Laboratuvar Günleri, Ankara, 23 Ekim 2011 MEME KANSERİ
Meme Kanseri
• Sıklıkla meme başına sütün iletilmesini sağlayan süt kanallarından (duktal) ve daha az oranda sütü oluşturan meme bezlerinden (lobüler) kaynaklanan malign tümördür.
• En erken devrede Duktus ve Lobül içinde sınırlı kalanlar DCIS ve LCIS olarak adlandırılır. Yayılma özelliği taşımaz.
• Duktus ve Lobül boyunca ve çevresindeki meme dokusuna uzanım gösterenler ise İnvaziv Duktal
Karsinom ve İnvaziv Lobüler Karsinom olarak adlandırılır. Vücutta yayılma özelliği taşır.
Meme Kanseri
• Kadınlarda en sık görülen kanser türüdür.
• A.B.D.’de kadın kanserlerinin %30’u
• Türkiye’de kadın kanserlerinin %26.28’i
• Bir kadında yaşamı boyunca meme kanseri
gelişme riski %10-12.8 ya da 1:8-1:10’dur.
Meme Kanseri
• Primer tümöre yakın ve uzak lenf bezlerine metastazlar sık oranda görülür.
• Meme kanserinin en sık görülen hematojen
metastaz yerleri: Kemik (% 70), Akciğer ve plevra (% 20), Karaciğer (% 20), SSS (beyin ve meninksler) (% 8) dir. Daha az oranda kemik iliği, periton, sürrenal gibi organlara yayılır.
• Başlangıçta metastazlı olarak tanı konulma oranı % 3‐6’dır. Erken evrede tanı konulanların % 50‐
70’i daha sonra metastazlar ile gelir. 5 yıllık sağkalım erken evrede % 90‐97 iken metastatik
olgularda % 23 oranındadır. Olgular tedavi edilmezse medyan Sağkalım 9‐12 aydır.
Meme Kanserinde Laboratuvar Testleri
Amaca göre:
• Tanısal: Sitoloji ve/veya Histopatoloji, Bilateral
Mammografi ± Meme US
• Tedavi seçimi: HER‐2/neu gen amplifikasyonu
(c‐Erb B2) ile estrojen ve progesteron reseptör durumu (ER ve PR)
• Tedavi yanıtı ve rekürrens durumu: CEA, CA15‐3 ve CA 27‐29
• Yüksek risli bireylerde genetik riski belirlemek: BRCA‐1 ve BRCA2 • Evrelendirme
Sitoloji- Patoloji
•
•
•
•
•
•
•
Histolojik tip
Tümör boyutu
Lenf Nodu tutulumu
Grade
Lenfovasküler invazyon
ER, PR, c-Erb B2
Ki-67
Evrelendirme tetkikleri
• tam kan sayımı
• kan biyokimyası (AST, ALT, GGT, AF, T/D Bilirubin,
BFT, Kalsiyum)
• abdomen USG
• tüm vücut kemik sintigrafisi
• akciğer grafisi
Şüpheli durumlarda toraks/abdomen BT
görüntülemeleri de yapılmalıdır
• PET-CT
tam kan sayımı
• Serilerde azalma veya artma:
–
–
–
–
Kİ baskılanması,
Kİ metastazı,
Paraneoplastik
G-CSF kullanımı
• Anemi:
–
–
–
–
Kronik hastalık anemisi,
Demir eksikliği anemisi,
B12 vitamin eksikliği,
otoimmun hemolitik anemi
• Trombositopeni
– DIC
– İmmun trombositopeni
Biyokimya Testleri
• Kemik Metastazları:
– Osteolitik: Kalsiyum
– Osteoblastik: Alkalen Fosfataz
• Karaciğer Metastazları: GGT, Alkalen
Fosfataz, T/D Bilirubin
Meme Kanserinde Kullanılan Tümör Belirteçleri
• CEA: Genel olarak bir Adenokanser belirteçidir.
Metastatik hastalıkta tedavi yanıtının değerlendirilmesinde
özellikle CA 15-3 or CA 27.29’un yükselmediği durumlarda
klinik öykü , muayene bulguları ve de görüntüleme
yöntemleri ile birlikte kullanılabilir (ASCO, 2007)
• CA 15-3: Metastatik hastalıkta klinik öykü , muayene
bulguları ve de görüntüleme yöntemleri ile birlikte tanıda ve
tedavi yanıtının değerlendirilmesinde kullanılabilir. Tek
başına anlamlı değildir.
• CA 27-29: Daha önce tedavi görmüş metastatik
hastalıkta klinik öykü , muayene bulguları ve de
görüntüleme yöntemleri ile birlikte tedavi yanıtının
değerlendirilmesinde kullanılabilir. Tek başına anlamlı
değildir ve çok yaygın kullanılmamaktadır.
• Nüks takibinde CA 15-3 ve CA 27-29’in rolü literatürde kesin
olarak gösterilememistir (ASCO, 2007).
• Meme kanseri ile ilgili Tümör Belirlteçleri olan CA 15-3
ve CEA’nın spesifite ve sensitivitesi hastalığın
evresinden etkilenmektedir. Spesifite ve sensitivite:
CEA
CA 15-3
Evre I meme ca
% 10-15
% 5-30
Evre IV meme ca
% 60-70
% 65-90
Bu nedenle rutin kullanımda, bazı metastatik hastalığı
olan hastalarda tedavi yanıtının izlenmesi dışında yeri
yoktur.
Tarama veya tanı testi olarak kullanılmamalıdır.
Prognozu belirlemede ve nükslerin saptanmasında
herhangi bir katkısı gösterilememiştir.
BRCA1 ve/veya BRCA2 gen taraması yapılması gerekli kişiler
The US Preventive Services Task Force (USPSTF) kriterlerine göre Askanazi Musevisi
olmayan ailelerde :
 2 tane 1. derece akrabada (anne, kızkardeşler, kız çocukları) Meme Kanseri tanısı olması, bunlardan en az birinin 50 yaşından önce kanser tanısı alması
 3 veya fazla 1. ve 2. derece akrabada (anneanne, babaanne, teyze ve halalar dahil) Meme Kanseri tanısı olması (tanı yaşı önemsiz)
 1. ve 2. derece akrabalarda hem Meme Kanseri hem de Over Kanseri tanılarının birlikte varlığı (iki ayrı primer tümör olarak)
 1. Dereceden bir akrabada Bilateral Meme Kanseri tanısının varlığı
 2 veya daha çok sayıda 1. ve 2. derece akrabada Over Kanseri tanısının varlığı
 1. ve 2. derecede birkaç akrabada Meme Kanseri veya Over Kanseri tanısının varlığı
 Erkek akrabada Meme Kanseri tanısının varlığı
Genetik Testler
• BRCA1 genindeki mutasyonlar 17. kromozomda yer alır.
• 45 yaşından itibaren %50 ve yaşam boyunca %85 risk artışı ile ilişkilidir.
• BRCA1 geni taşıyanlarda ikinci primer meme kanseri gelişme riski %65 dir.
• BRCA1 geni, over kanseri riski ile de ilişkilidir.
• BRCA1 geni taşıyan erkeklerde ise prostat kanseri riski artar.
• Yüksek riskli ailelerde 80’den fazla farklı BRCA1
mutasyonları gösterilmiştir.
• BRCA2 geni 13. kromozomda yer alır ve erken başlayan meme kanseri ile ilişkilidir. • BRCA2 genindeki mutasyonların meme kanseri
oluşturma riski BRCA1 de olduğu gibidir.
• BRCA2 over kanseri ile ilişkili değildir.
• BRCA2 geni, erkeklerdeki meme kanseri riskini artırır.
OVER KANSERLERİ
OVER KANSERLERİ
Tüm dünyada kadın kanserlerinin ilk 5’i
içindedir.
En çok ölüme yol açan jinekolojik kanserdir.
Risk Faktörleri:
 Gelişmiş toplumlarda daha sık. Spesifik
karsinojen bilinmiyor
 %5-10 u Herediter
 Meme, endometrium ve kolon kanseri ile
birliktelik (bireyde veya akrabalarda)
 Nullipar olmak
Over Kanserleri
• Epitelyal Tümörler: % 85-90,
postmenopozal, 50 yaş üzeri
kadınlarda
• Germ Hücreli Tümörler: % 3-5,
adolesan ve genç erişkinlerde
• Stromal Tümörler: % 5-8
Over Kanserinde Tümör Belirteçleri
• Epitelial tümörler :
– CA 125
– CEA
– BRCA-1 ve BRCA-2 : Ailevi over kanseri
öyküsü veya hem meme hem de over kanseri
öyküsü olan bireylerde
• Germ hücreli tümörler:
– AFP
– h-HCG
• Stromal tümörler:
– Inhibin α and β ; total inhibin yüksek
oranda sensitif
CA 125
• Primer tanı için kullanılmamalıdır.
• Tedavi yanıtını değerlendirmek için
uygundur.
• Tarama testi olarak kullanılmaya uygun
değildir.
• Özellikle postmenopozal kadınlardaki
benign ve malign pelvik kitlelerin ayırıcı
tanısında yardımcı olabilir.
• Yüksek riskli olgularda (BRCA1 ve BRCA2
mutasyonu olan) erken tanı için yararlı
olabilir.
CA 125
CA125 test pozitivitesi
Evre I over kanseri
%50
Evre II-IV over kanseri
%80
• %20 olguda hiç yükselme görülmez
• CA 125 Sensitivitesi %61-96 ve Spesifitesi %98.6 99.2.
• Over kanserli kadınların 1/3’ünde CA 125 düzeyleri
tanıdan 18 ay önce yükselir.
CA 125
• False pozitivite: endometriosis, benign over
kisti, gebeliğin ilk trimestri, PID.
• Siroz, pankreas kanseri ve bazı diğer
kanserlerde yüksek düzeyler görülebilir.
• Premenopozal kadınlarda spesifitesi daha
düşüktür.
Over Kanserlerinde Değerlendirme
• Jinekolojik muayene
• Tam kan sayımı
• Biyokimya
• Abdominopelvik US ve/veya
Bilgisayarlı Tomografi
• PET-CT