soluk alıp verme

UZUNEREĞİTİM
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
Destek ve hareket sistemi canlılarda hareketi sağlayan, vücudumuza şeklini veren
ve iç organlarımızı koruyan önemli sistemlerden biridir. İnsanlar yürüme, koşma,
oturma, eğilme, zıplama vb. birçok hareketi destek ve hareket sistemi ile
gerçekleştirirler.
Destek ve hareket sistemi yapıları; Kemikler, Eklemler ve Kaslardır. Kemik, kas ve
eklemlerimiz birlikte çalışarak; vücudumuza şeklini verir iç organlarımızı korur ve
hareket etmemizi sağlar.
Vücudumuza şeklini veren sert yapılara kemik denir. Değişik şekillerde ve
uzunluklardaki kemiklerin bir araya gelmesiyle oluşan yapıya iskelet denir.
İSKELETİN GÖREVLERİ
» Vücudumuza destek olur.
» Vücudumuzun dik durmasını sağlar.
» Vücudumuza genel şeklini verir.
» Hareket etmemize yardımcı olur.
» İç organlarımızı korur.
İskeletimizde üç çeşit kemik bulunur.
Yassı kemikler: Geniş yüzeylidirler. Kafatası, göğüs kafesi ve kalça kemikleri yassı
kemiklerdir.
Uzun kemikler: Boyları enlerine daha uzundur. Kol ve Bacak kemikleri uzun
kemiklerdir.
Kısa kemikler: Boyları enlerinden kısadır. El ve ayak bilek kemikleri ile omurga
kemikleri kısa kemiklerdir.
UZUNEREĞİTİM
KASLARIN YAPISI VE GÖREVLERİ
» Vücudumuza biçim kazandıran, iskeletimizi ve iç organlarımızı hareket ettiren
yapılara kas denir. Kasların özellikleri: Kasılıp gevşeyebilirler. Kasılınca boyları
kısalır ve kalınlaşır. Gevşeyince boyları uzar ve incelir.
» Kaslar lifli bir yapıya sahiptirler. Lifler bir araya gelerek kas demetlerini oluşturur.
Kas demetleri, kemikleri birbirine bağlayan sağlam bir yapıya sahiptir.
» Kaslar Kol ve bacakların hareketini, bel, sırt ve boynun eğilip dönmesini, otomobil
kullanmayı, yazı yazmayı, eşya taşıma ve diğer bütün vücut hareketlerini eklem ve
kemiklerle bir arada yaparlar.
KASLARIN GÖREVLERİ
Kasların görevleri; vücudumuza şeklini vermek, iskeletin dış kısmını örtmek,
eklemler ve kemikler ile birlikte hareket etmemizi sağlamak ve soluk alıp vermeye
yardımcı olmaktır.
İSKELET ve KAS İLİŞKİSİ
Kemiklerin hareketi genellikle birbirine zıt çalışan kaslarla sağlanır. Kolun ön
kısmındaki kaslar kasıldığında arka kısmındakiler gevşer. Böylece kol yukarı doğru
bükülür. Kolun arka kısmındaki kaslar kasılıp öndekiler gevşediğinde kol düzleşir.
Kasın gevşemesi (dinlenme) normal pozisyonudur. Günlük etkinlikleri
gerçekleştirmek için hareket etmek gerekir. Bu hareketler sırasında, kaslar enerji
üretmek için oksijen ve besine gereksinim duyarlar. Yeterli enerjiyi üretmezlerse
yorulurlar.
Bunları Biliyor muydunuz?
» Yetişkin bir insan vücudunda yaklaşık 206 adet kemik bulunur.
» 50 kg kütleli bir insan vücudunda yaklaşık 20 kg kas vardır.
» İnsan vücudunda değişik şekil ve büyüklükte 640 adet kas vardır.
» Zürafanın boynu uzun olmasına rağmen, boynunda insanlardaki gibi 7 tane kemik
bulunur. Sadece büyüklüğü farklıdır.
» Yeni doğmuş bir bebeğin vücudunda 300 den fazla kemik bulunur. Bazı kemikler
bebekler büyürken birbirine kaynarlar.
» Egzersiz yapmak insan vücudundaki kas miktarını arttırır.
UZUNEREĞİTİM
İSKELETİN BÖLÜMLERİ
İskeletin bölümleri kafatası, omurga, göğüs kafesi, kollar ve bacaklar olmak üzere
4 temel kısımdan meydana gelir. Bu bölümleri, yapılarını ve görevlerini inceleyelim.
Kafatası: Hareket etmezler. Yassı kemiklerden oluşurlar. Sert ve sağlamdırlar. Birbirine
fermuarın dişleri gibi kenetlenmiştir. Sadece alt çene kemiği hareketlidir. Kafatası içinde
bulana beyni koruyan yapı kafatasıdır.
Omurga: Vücudun üst kısmını destekleyen iskelet bölümüdür. S biçiminde kıvrıktır.
Omur adı verilen 33 kısa kemiğin üst üste dizilmesiyle oluşur. Omurlar arasındaki
boşluklar hareket etmemizi, eğilip doğrulmamızı sağlar. Vücudumuza esneklik
kazandırır. Dik durmamızı ve vücut ağırlığının eşit dağılmasını sağlar.
Göğüs Kafesi: Göğüs kemiği ile 12 çift kaburgadan oluşur. Göğüs kafesi içinde kalp ve
akciğerler bulunur. Göğüs kafesi kalp ve akciğerleri dış etkilerden korur. Soluk alıp
vermemize yardımcı olur.
Kollar ve Bacaklar: Yürürken, koşarken, top oynarken, yazı yazarken vb.
hareketlerimizde görev yapan kemiklerdir. Bacak kemikleri vücudun ağırlığını taşır.
Bacaktaki uyluk kemiğinin uzunluğu,vücudun yaklaşık dörtte biridir. Vücudumuzdaki en
uzun kemik uyluk kemiğidir. En kısa kemik ise kulakta bulunur.
UZUNEREĞİTİM
İskeletin bölümleri ve görevlerini inceledik. Eklemlerin görevleri ve önemi, destek ve
hareket sistemi ve destek ve hareket sisteminin sağlığı konularına ulaşmak için
aşağıdaki linkleri kullanınız. Ayrıca konu ile ilgili testlerimizi çözmeyi unutmayınız.
HAREKET SİSTEMİNİN SAĞLIĞI
İskelet ve Kas Sağlığı
Hareket sisteminin sağlığı için düzenli olarak spor yapmalı ve düzenli beslenmeliyiz.
İskelet ve kas sağlığı, sağlıklı bir yaşam için çok önemlidir. Sağlıklı bir hareket sistemi
için neler yapmamız gerektiği aşağıda listelenmiştir.
İskelet ve Kas Sağlığı için;
» Hareketlerimizi kontrollü yapmalıyız.
» Düzenli olarak spor yapmalıyız.
» Dengeli beslenmeliyiz.
» Kemik gelişimi için güneşlenmeliyiz.
» Dik oturmalı ve dik yürümeliyiz. Duruş bozuklukları iskelet ve kas sağlığını bozar.
» Kazalardan korunmalıyız.
Spor yapmak kas, iskelet ve eklemlerimizi geliştirir. Spor; açık havada, düzenli
yapılmalı, yaşımıza ve vücudumuza uygun olmalıdır.
BESLENME
Yeterli ve dengeli beslenmek için;
» Proteinli besinlerle (balık,yumurta) beslenmeye özen göstermeliyiz. Öğünlerimizden
en az ikisindeki yiyeceklerimizde süt ve yoğurt olmalıdır. Sabah süt içip, akşam yoğurt
yiyebiliriz.
» Çiğ yada pişmiş olarak bol sebze yemeğe özen göstermeliyiz.
» C ve D vitamini içeren yiyecekleri yemeliyiz.
» D vitamini eksikliğinde raşitizm denilen kemik hastalığı meydana gelir. Bu hastalıkta
kemikler sertliğini kaybederek eğilebilirler.
KAZALAR
Düşme ve çarpmalar; Kemiklerin kırılma ve çıkmasına, kasların yırtılmasına,
eklemlerin burkulmasına neden olur. Bu durumlarda hemen doktora gitmeliyiz.
Kırık: Kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırık kemik uçları yerine getirilerek alçıya
alınır. Gelişen teknoloji sayesinde kırık kemiklerin uçları platin çubuklarla birleştirilir.
Çıkık: Kemiğin eklem çukurunda ayrılmasıdır. Sağlık görevlilerince yerine yerleştirilir ve
sıkıca sarılır.
UZUNEREĞİTİM
Burkulma: Eklemin bir yönde zorlanmasıdır. Hemen buz yada soğuk su tedavisi
yapılır. Ertesi gün sıkıca sarılır. Burkulmalarda kasların kemiklere bağlandığı kısımlar
zedelenmiş olabilir.
SOLUK ALIP VERME
Niçin Soluk Alıp Veririz?
Yürüme, koşma, konuşma, düşünme vb birçok işi yapabilmek için enerjiye ihtiyaç
duyarız. Vücudumuz için gerekli olan bu enerjiyi besinlerden elde ederiz.
Vücudumuzun besinlerdeki enerjiyi kullanabilmesi için oksijene ihtiyacı vardır. Soluk
aldığımızda oksijen vücudumuza girer, akciğerlerimizden kana geçer. Kanla tüm
vücudumuza dağılır. Besinlerin enerjisini açığa çıkarmak için kullanılır. Bunun
sonucunda karbondioksit oluşur. Karbondioksit, damarlardaki kan aracılığı ile
akciğerlere gelir. Soluk verdiğimizde akciğerlerden dışarı atılır.
Soluk Alıp Verme Sırasında Hava Hangi Yolu İzler?
Soluk aldığımızda havadaki oksijenin izlediği yol sırasıyla;
burun → yutak → gırtlak → soluk borusu → akciğerler yolunu izler.
Soluk verdiğimizde ise;
Akciğerler → soluk borusu → gırtlak → yutak → burun yolunu izler.
Niçin Burnumuzla Soluk Almalıyız?
Burnumuzla soluk almak, ağzımızla soluk almaktan daha sağlıklıdır. Çünkü;
Burnumuzdaki kıllar havadaki tozları, sümüksü sıvı da kılların tutamadığı bazı zararlı
maddeleri ve mikropları tutarak akciğere girmesini önler. Burnumuz, soluduğumuz
havayı ısıtır ve nemlendirir. Soluk verirken ise ağzımızı kullanmalıyız.
Soluk Alıp Vermede Görevli Organ ve Yapılar
Soluk alma olayı burundan havanın içeri çekilmesiyle
başlar.
Yutak : Soluduğumuz havayı gırtlağa gönderir.
Ağzımızda çiğnediğimiz yiyecekler de yutaktan yemek
borusuna geçer. Hava ve besinlerin geçişi yutakta
kontrol edilir.
Gırtlak : Soluk borusunun başlangıç kısmıdır. Yutak
ile soluk borusu arasındadır. Yutaktan gelen havayı
soluk borusuna iletir. Gırtlak, yiyecekleri yutarken
UZUNEREĞİTİM
soluk borusuyla birlikte yukarı çıkarak soluk borusunun girişinin kapanmasını sağlar.
Soluk alıp verme, bu sırada çok kısa bir süre için durur. Böylece yiyeceklerin soluk
borusuna kaçmadan yemek borusuna gitmesi sağlanmış olur. Bu nedenle yutkunurken
nefes alamayız.
Soluk Borusu : Havayı akciğerlere kadar taşıyan borudur.
Akciğerler: Göğüs kafesinde yer alır. Vücudumuzda sağda ve solda olmak üzere iki
akciğer vardır. Soluk borusunun uzantısı olan ince borucuklar, akciğerlerin içine ağaç
dalları gibi dağılır. Soluduğumuz oksijen bu borucuklarla akciğerlerimize dolar.
Soluduğumuz havadaki oksijen akciğerlerden kana geçer.
Soluk Verirken Yalnızca Karbondioksit mi Dışarı Atılır?
Soluk aldığımızda akciğerlerimize dolan havada oksijen vardır. Oksijenin bir kısmı
vücutta kullanılırken bir kısmı da karbondioksitle dışarı atılır. Soluk verdiğimiz havada
su buharı da vardır. Örneğin; penceremizin camına doğru nefesimizi üflediğimizde cam
buğulanır.
Soluk Alıp Verirken Vücudumuzda Ne Gibi Değişiklikler Olur?
Soluk alıp verirken akciğerlerimize havanın girip çıkmasında diyafram denilen kasın
yardımı gerekir. Diyafram akciğerlerimizin altında bulunur. Kubbe şeklindedir.
Soluk Aldığımızda;
• Göğüs kafesi genişler. Akciğerlerimize
havanın girmesi için yer açar.
• Diyafram aşağı doğru düzleşir.
• Göğüs kafesindeki kaslar kasılır.
• Akciğerlerimize hava dolar. Böylece
akciğerlerimiz genişler.
Soluk Vermdiğimizde;
• Göğüs kafesi daralır.
• Diyafram eski hâline döner yani kubbeleşir.
• Göğüs kafesindeki kaslar gevşer.
• Akciğerlerdeki hava dışarı verilir. Akciğerler daralır.
Hava Kirliliği Sağlığımızı Nasıl Etkiler?
Kirli havada oksijen oranı azdır. İnsan vücudu için zararlı olan zehirli maddeler vardır.
Kirli havayı soluduğumuzda öncelikle solunum yapı ve organlarımız zarar görür. Bu
zehirli maddeler, akciğerlerimizden kana karıştığında tüm vücudumuz etkilenir.
UZUNEREĞİTİM
SOLUK ALIP VERME DOĞRU & YANLIŞ SORULARI 4.SINIF
4.Sınıf Soluk Alıp Verme konusu ile ilgili 18 adet Doğru & Yanlış soruları aşağıda verilmiştir. Konuyu
pekiştirmeniz, yazılı sınav öncesi tekrar yaparak konuyu hatırlamanız için kullanabilirsiniz.
Konu ile ilgili Boşluk Doldurma sorularını ve Test sorularını çözmenizi tavsiye ederiz. Konu ile ilgili
eksiklerinizin olduğunu düşünüyorsanız, Soluk Alıp Verme konu anlatımı sayfasından
faydalanabilirsiniz.
1. Solunumla oksijen alınır, karbondioksit verilir.
2. Ağız, solunum organlarından biridir.
3. Soluk verirken, hava yutaktan gırtlağa gider.
4. Tüm canlılar solunum yapar.
5. Soluk verirken diyafram kubbeleşir.
6. Korku ve heyecan soluk alıp verme hızını arttırır.
7. Burundaki sümüksü sıvı mikropları öldürür.
8. Akciğerlerimiz iki parçadan oluşur.
9. Oksijen vücutta enerji üretilmesi için gereklidir.
10. Soluk aldığımızda akciğer daralır.
11. Doğru soluk alıp verme için burnumuzu kullanmalıyız.
12. Soluduğumuz oksijen akciğerlerimizden kana geçer.
13. Soluk borusu, dışarıdan alınan havayı ısıtır, nemlendirir, toz ve mikroplardan arındırır.
14. Vücutta oluşan karbondioksit kan aracılığı ile akciğerlere gelir.
15. Soluk alırken, diyafram kası kasılarak aşağıya doğru düzleşir.
16. Yiyeceklerin soluk borusuna kaçmaması için gırtlak soluk borusunun girişini kapatır.
17. Ağzımızla soluk almak daha sağlıklıdır.
18. Gırtlak soluk borusunun başlangıcıdır.
UZUNEREĞİTİM
KANIN VÜCUTTA DOLAŞIMI
Kanın vücutta dolaşımı ile, yararlı maddelerin taşınması ve zararlı maddelerin vücuttan
atılması sağlanır.
Vücudumuzdaki kan dolaşımı; Kan, Kalp ve Damarlar ile gerçekleşir.
BESİN VE OKSİJEN VUCUTTA HANGİ YOLLA TAŞINIR?
KAN
Bir yerimiz kesildiğinde akan kırmızı, ılık sıvının kan olduğunu biliyoruz. Kan;
» Vücudumuzun her noktasına besin ve oksijeni taşır.
» Vücudu mikroplara karşı korur.
» Karbondioksit ve diğer zararlı maddelerin, vücut dışına atılmasına yardımcı olur.
DAMARLAR
Kanın, bütün vücudu dolaşmasını sağlayan yapılara damar denir.
Damarlar;
» Vücudun kan ihtiyacına göre farklı kalınlıklarda olabilir.
» Bitki yapraklarındaki gibi küçük dallara ayrılarak tüm vücudu sarar.
» Kesik ve yaralanma olmadığı sürece kanın vücut dışına çıkmasını önler.
KALP
» Göğüs kafesinin içinde ve iki akciğer arasındadır.
» Özel bir kastan oluşmuştur.
UZUNEREĞİTİM
» Kanı vücuda pompalar.
» Kasılıp gevşeyerek kanın damarlar içinde hareket etmesini sağlar.
» Kan yoluyla besin ve oksijenin tüm vücuda dağıtılmasını sağlar.
Oksijen bakımından zengin kan, açık kırmızı renktedir ve kalbin sol tarafındadır. Karbondioksiti
fazla olan kan, koyu kırmızıdır ve kalbin sağ tarafındadır.
EK BİLGİ
Kalp; dört odacığa ayrılmıştır. Üstteki odacıklara kulakçık, alttaki odacıklara karıncık denir.
KALBİM ATIYOR
Kalpte gerçekleşen kasılma ve gevşeme hareketine kalp atışıdenir.
Elimizi sol göğsümüze bastırdığımızda kalp atışımızı hissederiz.
Kalp atışları nabız sayesinde tespit edilir.
Kalbin kasıl›p gevşeyerek pompaladığı kanın damarlara yaptığı etkiye nabız denir.
Boynumuz, el ve ayak bileklerimizin iç kısmı nabzın en iyi hissedildiği yerlerdir. Nabız sayısı;
Yaş, cinsiyet ve vücut yapısı gibi özelliklere göre değişir.
Nabız sayısının arttığı durumlar;
o Yeni doğan bebeklerde,
o Ateşli hastalıklarda,
o Soğuk havalarda,
o Yürüme, koşma ve diğer vücut egzersizlerinde,
o Korktuğumuzda,
o Heyecanlandığımızda nabız sayımız artar.
Nabız sayısı, egzersiz boyunca hep aynı oranda artmaz. Kalbimizin atış sayısının belli bir üst
sınırı vardır. Bu sınıra ulaşıldığında nabız sayısındaki artış durur.
Bir dakikadaki nabız sayısı;
» Bebeklerde 100 - 120,
» Çocuklarda 80 - 100,
» Yetişkinlerde ise 70 - 80 civarındadır.
İlerleyen yaşlarda vücudun enerji ihtiyacı azalır. Bu nedenle nabız sayısı da azalır.
UZUNEREĞİTİM
STETOSKOP
Kalp atışları ve soluk alıp verme olayı stetoskop denilen aletle dinlenir. Stetoskop sesleri
yükselterek duymamızı sağlar.
EGZERSİZ YAPALIM
EGZERSİZ YAPALIM
Sağlıklı ve zinde bir vücuda sahip olmak, vücudu sistemli bir şekilde çalıştırmak için egzersiz
yaparız.
Hafif koşu, bisiklete binme, yürüyüş ve yüzme gibi düzenli ve sürekli egzersizler çok önemlidir.
Nabız ve Egzersiz Arasındaki İlişki
Egzersizler sırasında nabız ve soluk alıp verme sıklığı artar.
Hangi yaşta olursa olsun insan egzersiz yaptığında enerji ihtiyacı artar. Artan enerji
ihtiyacımızın karşılanması için kanımız daha hızlı dolaşarak besin ve oksijen taşır. Bu nedenle
kanımızı vücuda pompalayan kalp, daha hızlı atmaya başlar. Böylece nabız sayısı da artar.
Vücut dinlenme hâlindeyken kalp atım hızı düşer. Dolayısıyla nabız da düşer. Buna en iyi
örnek uykudur.
NEDEN EGZERSİZ?
Vücudumuzun, düzenli uykuya, dengeli beslenmeye ve egzersizlere ihtiyacı vardır.
Düzenli bir egzersiz;
» Sağlıklı olmamızı,
» Daha dinç görünmemizi ve
» Kendimizi daha iyi hissetmemizi sağlar.
Egzersiz yapmak yaş ve cinsiyet farkı olmaksızın tüm insanların günlük hayatta edinmesi
gereken bir alışkanlıktır. Bedensel engellilerin de egzersiz yapmaktan vazgeçmemesi gerekir.
Egzersiz yapılmaması sonucu kilo alınır. Bu kilolar farklı hastalıklara neden olabilir. TV ve
bilgisayar başında gereğinden fazla vakit geçirmek yerine sık sık egzersiz yapmalıyız.
DOLAŞIM ORGANLARININ SAĞLIĞI
Kan, kalp ve damarlarımızın sağlığını korumak için;
UZUNEREĞİTİM
» Düzenli ve dengeli beslenmeliyiz.
» Temiz havalı ortamlarda bulunmaya özen göstermeliyiz.
» Hayvansal yağların aşırı tüketimi kalp ve damarlarda hastalık riskini artırır.
» Egzersiz yapmalıyız.
» Kanın vücudumuzda rahatça dolaşabilmesi için giysilerimizin aşırı dar olmasından
sakınmalıyız.
» Alkol, sigara, uyuşturucu gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmalıyız.
Bunları Biliyor Muydunuz?
» Dinlenme halinde kalbimiz dakikada yaklaşık 5 litre kan pompalar. Egzersiz sırasında bu
miktar beş katına çıkarak 25 litre olur.
» Kan insan vücut kütlesinin %8'ini oluşturur.
» Yetişkin bir insanın kalbi yaklaşık 300 g'dır.
» Yetişkin bir insan vücudundaki en büyük damar yaklaşık bir bahçe hortumu (3 cm çapında)
genişliğindedir.
UZUNEREĞİTİM
KANIN VÜCUTTA DOLAŞIMI BOŞLUK DOLDURMA ve Doğru & Yanlış Soruları
4.Sınıf Kanın vücutta dolaşımı konusu ile ilgili 11 adet boşluk doldurma ve 12 adet doğru & yanlış
soruları aşağıda verilmiştir.
Boşluk Doldurma Soruları
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri tamamlayınız. Boşluğa gelmesi gereken sözcüğü öğrenmek
için kutucukların yanındaki soru işaretine tıklayınız.
1. Kalbin pompaladığı kanın damarlarımıza yaptığı etkiye
denir.
2. Parmağımıza iğne battığında çıkan kırmızı sıvıya
denir.
3. Kan, damarlarda dolaşarak bütün vücuda besin ve
4. Kan, vücudumuz için gerekli besin ve oksijeni
5.
6. Egzersiz ile
7. Kirli kan
taşır.
aracılığı ile taşır.
kanın vücuda dağılmasında pompa görevi yapar.
alıp - verme hızı ve nabız sayısı artar.
kırmızı renklidir.
8. Oksijen yönünden zengin olan temiz kan, kalbin
9. Kan ile vücuda dağılan besin ve oksijen kullanılarak
10. Kalpte gerçekleşen kasılma ve gevşeme hareketine kalp
11. Kalp atışı ve soluk alıp verme olayının dinlendiği alete
tarafındadır.
üretilir.
denir.
denir.
UZUNEREĞİTİM
Doğru & Yanlış Soruları
1. Kanın tek görevi oksijen taşımaktır.
2. Egzersiz sonucu nabız sayısı artar.
3. Bütün damarlar temiz kan taşır.
4. Kalp ve akciğer sesleri stetoskop ile dinlenir.
5. Korku ve heyecan nabız sayısının azalmasına neden olur.
6. Uyuyan insanın nabız sayısı, yürüyüş yapandan daha azdır.
7. Besin ve oksijen vücudumuzda enerji üretimi için kullanılır.
8. AIDS kan yoluyla taşınır.
9. Bebeklerdeki nabız sayısı, yetişkinlerinkinden daha azdır.
10. Akciğerler dolaşımda görevli organlardan biridir.
11. Kan, vücutta kalp ve damarlar sayesinde dolaşır.
12. Oksijen bakımından zengin olan temiz kan açık kırmızı renklidir.