yapılandırıcı yaklaşımın kimyasal denge kavramının anlaşılması

YAPILANDIRICI YAKLAŞIMIN KİMYASAL DENGE KAVRAMININ ANLAŞILMASI
ÜZERİNE ETKİSİ
Hüseyin AKKUŞ, Hakkı KADAYIFÇI, Basri ATASOY
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, ANKARA
Kimya Eğitimi alanında yapılan araştırmalar, bazı kavramların öğrenciler tarafında zor
anlaşıldığını ortaya çıkarmıştır. Bunlara kimyasal denge, mol, reaksiyon stokiyometrisi ve
yükseltgenme indirgenme tepkimeleri örnek verilebilir. Bunlar içinde kimyasal denge öğrenciler için
anlaşılması en zor olanlardan biridir. Araştırmacılara göre öğrencilerin kavramakta zorlanmalarının
nedeni konuların çok kuramsal oluşu, öğrencilerin yeterli bilişsel seviyeye ulaşmadan konuların
veriliyor olması, öğretim metodu ve günlük konuşma dilindeki kelimelerin bu alanda farklı anlamda
kullanılıyor olmasıdır. Kimyasal denge konusunda öğrencilerde bir çok yanlış kavramanın olduğu
araştırmacılar tarafından ortaya konulmuştur. Diğer taraftan kimyasal denge kavramı öğrencinin
asitlerin ve bazların davranışı, yükseltgenme-indirgenme reaksiyonları ve çözünürlük gibi diğer
kimyasal konuları anlamasını sağlayan bir temel kavramdır.
Okullarda kavramların öğretmen tarafından sunulduğu geleneksel öğretim yaklaşımı kullanılarak
verilen öğretmen merkezli öğretimle bu yanlış kavramaların değiştirilmesi mümkün olmamaktadır.
Yapılandırıcı (constructivist) yaklaşıma göre öğrenme; öğretmenin rehber olduğu ve öğrencinin aktif
olarak katıldığı ve kendi bilgisini kendisinde var olan ön bilgilerini kullanarak yapılandırdığı, çevreyle ve
arkadaşlarıyla sosyal bir etkileşim içinde yeni bilgiyi oluşturduğu bir süreçtir. Bu perspektiften
bakıldığında, öğrenme sadece öğretmenin ne sunduğuna bağlı değildir. Çünkü bilgi pasif bir şekilde
değil aktif bir şekilde bireyin kendisi tarafından oluşturulur. Öğrenciler arasındaki sosyal etkileşim
bilginin oluşmasında ana unsurdur. Bilgi, algılama ile oluşur. Algılanarak oluşturulan bilgi, biyolojik
çevreye çok daha iyi uyum sağlar ve öğrenilen her yeni bilgi öncekilerle ilişkilendirilir ve değişmeler
olur. Yapılandırıcı yaklaşım, geleneksel öğretim yaklaşımının aksine öğrenci merkezlidir. Bu
yaklaşımda öğretmen bilgiyi doğrudan vermekten çok rehberlik etmek ve soru sormak suretiyle
öğrencileri yönlendirerek öğrenmeyi kolaylaştırır. Bu yaklaşımın öğrencilerin ön bilgilerini harekete
geçireceği, problem çözme yeteneklerini, bilimsel işlem becerilerini geliştireceği gibi tutumlarını da
değiştirdiği bilinmektedir.
Bu çalışma 1999-2000 öğretim yılının 2. döneminde Ankara/Çankaya ilçesi Deneme Lisesinde
aynı öğretmenin girdiği iki sınıfta öğrenim gören deneysel grupta 32, kontrol grubunda ise 39 olmak
üzere toplam 71 öğrencinin katılımı ile yapılmıştır. Çoktan seçmeli ve boşluk doldurma formatında 45
sorudan oluşan kimyasal denge ile ilgili kavram testi hazırlanmıştır. Bu test her iki gruba uygulanmış
ve deneysel grupta sorulara ortalama %68 doğru cevap verilirken kontrol grubunda ise %44 doğru
cevap verilmiştir. Araştırma sonunda deneysel grupta 8 kontrol grupta 9 öğrenci olmak üzere toplam
17 öğrenci ile mülakat yapılarak denge konusundaki kavramsal algılamaları derinlemesine
incelenmiştir.
148