pakistan`ın temel ekonomik göstergeleri ve türkiye

İZMİR TİCARET ODASI
PAKİSTAN’IN TEMEL EKONOMİK
GÖSTERGELERİ
VE
TÜRKİYE - PAKİSTAN DIŞ TİCARETİ
NESLİ ÖZTÜRK
Dış Ekonomik İlişkiler Müdürlüğü
2007
İÇİNDEKİLER
I.
ÜLKE BİLGİLERİ
II.
EKONOMİK GÖSTERGELER (2006)
III.
DIŞ TİCARET
IV.
TÜRKİYE – PAKİSTAN TİCARİ İLİŞKİLERİ
V.
PAKİSTAN-İZMİR DIŞ TİCARETİ
VI.
PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER
Bankacılık Sistemi
İthalat Yasakları
İhracat Kontrolleri
Gümrük Tarifeleri
Dağıtım Kanalları
Ulaştırma
Vize Uygulamaları
VII.
İŞADAMLARININ
HUSUSLAR
PAZARDA
DİKKAT
ETMESİ
Diller
Çalışma Saatleri
Resmi Tatiller
Değişken Günler
İklim
VIII.
DEĞERLENDİRME
IX.
PAKİSTAN EXPO 2007
X.
ODAMIZ İLE PAKİSTAN ARASINDAKİ İLİŞKİLER
XI.
DIŞ TİCARETTE GEREKLİ OLABİLECEK ADRESLER
XII.
WEB ADRESLERİ
1
GEREKEN
PAKİSTAN
I. ÜLKE BİLGİLERİ
Resmi Adı
: Pakistan İslam Cumhuriyeti
Yönetim Biçimi
: Federal Cumhuriyet
Başkenti
: İslamabad
Yüzölçümü
: 803.940 km2
Nüfusu
: 165 milyon (2006)
Nüfus Büyüme Oranı
: % 2,9
Para Birimi
: Rupi (1$ = 49.22 Rupi)
Konuşulan Dil
: Urduca, İngilizce
II. EKONOMİK GÖSTERGELER (2006)
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
: 61,6 Milyar Dolar
GSYH Reel Büyüme
: % 6,5
Cari İşlemler Dengesi
: 3 Milyar Dolar
İşsizlik Oranı
: % 6,6
2
Enflasyon Oranı
: % 2,9
Toplam Dış Borç
: 33,5 Milyar Dolar
İhracat
: 19,24 Milyar Dolar
İthalat
: 26,79 Milyar Dolar
Başlıca Sanayi Dalları
: Tekstil, gıda, meşrubat, inşaat malzemeleri,
giyim, kâğıt mamulleri
Başlıca İhracat Yaptığı Ülkeler : ABD,
Hong Kong,
İngiltere,
Almanya,
Birleşik Arap Emirlikleri.
Başlıca İthalat Yaptığı Ülkeler : ABD,
Japonya,
Malezya,
S. Arabistan,
BAE,
diğer.
Başlıca İhraç Ettiği Ürünler
: Pamuk ipliği-pamuklu, giyim eşyası, örülmüş
dokuma ve mensucat, elbise ve tuhafiye,
sentetik kumaş, pirinç.
Başlıca İthal Ettiği Ürünler
: Petrol ve petrol ürünleri, ulaşım ekipmanı
dışında kalan makinalar, kimyasal maddeler,
ulaşım araçları, yenilebilir yağlar, buğday, palm
yağı.
Pakistan’ın ekonomik gelişiminde tarım sektörünün büyük payı vardır. Ülkede gayri
safi yurtiçi hâsılanın % 21,6’sını tarım sektörü oluşturmaktadır. Sıcaklık farklarının
çok yüksek olduğu, hem sellerin hem kuraklığın görüldüğü bölgede tarımsal üretim
dalgalanmalara oldukça açıktır. Başlıca tarım ürünleri; pamuk, buğday, pirinç,
şeker kamışı ve mısırdır.
Pakistan’ın endüstriyel büyümesinde tekstil sektörü ağırlıklı rolü üstlenmektedir.
Pakistan dünyanın en büyük ham pamuk üreticilerinden biridir. İplik ve kumaş
üretiminde yoğunlaşma vardır. Ayrıca kimyasal madde üretimi de ülkede önemli bir
gelişme göstermiştir. Pakistan’da geleneksel olarak teşvik edilen endüstriler iplik
örme ve şeker işlemedir.
Yüksek petrol fiyatları, yüksek enflasyon ve cari açık ekonomiyi tehdit eden en
önemli sorunları oluşturmaktadır.
Pakistan, cari dengedeki açığı finanse etmek için ağırlıklı olarak resmi borçlanma
yolunu kullanmıştır. ABD, İngiltere ve Japonya en çok sermaye getiren ülkeler;
3
enerji, petrol ve doğal gaz araştırmaları yatırım yapılan başlıca alanlardır. Ucuz
işgücü yerel ve bölgesel pazarlara rağmen, ülkedeki karışıklıklar, yetersiz hukuki
düzenlemeler ve altyapıdaki sorunlar nedeniyle yabancı yatırım çekilememektedir.
Portföy yatırımcılarının bakış açısı da doğrudan yatırımcılardan farklı değildir.
Pakistan turizm gelirine de önem göstermeye başlamıştır. Hindistan’la iyiye giden
ilişkileri sonucunda, ipek yolu üzerinden seyahatleri cazip hale getirmeye
çalışmaktadır. Dış ekonomik ilişkilerdeki iyileşmelerin etkileri göz ardı edilemezse
de, göstergelerin 11 Eylül olaylarından önce de iyiye doğru bir trend yakaladığı bir
gerçektir. Önceden var olan bu iyileşme trendi 11 Eylül olaylarından sonra ivme
kazanmıştır.
Pakistan petrol açısından fakir bir ülkedir ve bu yüzden ana ithal maddelerin biri
petroldür. Ham petrolün ancak % 37’si Pakistan’da çıkarılmaktadır. Petrol
fiyatlarındaki hızlı yükseliş sonucunda petrol ithalatı azalmış bununla beraber
kömür ithalatı artmıştır. Pakistan Hükümeti kıyılarda petrol araştırması
yapılabilmesi için yeni bir paket düzenlenmiştir. Bu paket düşük vergi oranları,
deniz araştırma ücretleri ve kira bedellerinin ödenmesi, araştırma şirketlerine
üretim ikramiyeleri verilmesi gibi olanaklar önermektedir.
III. DIŞ TİCARET
Pakistan’ın ticaret politikası özel sektöründe geniş katılımı ve katkılarıyla
oluşturulmuştur. Bu politika, Dünya Ticaret Örgütü’nün 1 Ocak 2005 yılında tekstil
kotalarını kaldırması halinde toplam ihracatının % 67’si tekstil olan Pakistan’ı dış
rekabetten korumayı amaçlamaktadır.
Pakistan, ihracatı temel alan bir büyüme modeli seçmiş olması ve bu çerçevede
bugüne kadar çeşitli teşvik, fiyat ve döviz kuru politikaları uygulamasına rağmen,
ihracat rakamları ödemeler dengesini rahatlatacak ve ülke kalkınmasında
lokomotif etkisi yapacak seviyelere çıkarılamamıştır.
Pakistan’ın ihraç kalemleri ve ihraç pazarlarının sayısının düşük olması ihracatın
önündeki en büyük risk olarak durmaktadır. Pakistan ihracatının % 60’ından
fazlasını tekstil ürünleri oluştururken, ihracatın yaklaşık yarısı 6-7 ülkeye
gerçekleştirilmektedir.
İhracat stratejisinin temel öğeleri:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İş yapmanın maliyetinin azaltılması,
Pazara girişinin hızlandırılması,
Teknoloji ve emeğin niteliğinin artırılması,
Sosyal, çevresel ve güvenlik esaslarına göre hareket etmek,
İhracata yönelik yabancı yatırımları teşvik etmek,
Bölgelere özel stratejiler geliştirmek,
Ülke ve iş imajı geliştirmek,
İhracatçıların kapasitelerini genişletmelerine yardım etmek,
İhracatçıları teşvik etmek,
Katma değer üretmek.
4
Pakistan dış ticaret dengesi sürekli olarak açık veren ülkelerden biridir. Dış ticaret
açıkları 2,5-3 milyar Dolar arasında değişmektedir.
2001 yılı ihracatı 9,1 milyar Dolar iken, ihracat sürekli ve istikrarlı bir şekilde
artarak 2005 yılında 16 milyar Dolara ulaşmıştır. İhracattaki artışın muhtemel
nedenleri AB’nin büyük ve kolay bir pazar olanakları sunması, tekstil sektöründeki
yatırımların artması, genel olarak Pakistan’ın ihraç ettiği ürünlerin genel ihraç
fiyatlarının artması, etkili bir tekstil kotası yönetimi ve pamuk politikası
uygulanması, istikrarlı bir döviz kuru ve düşük kar marjları, tutarlı ekonomi
politikaları, tarifelerin azaltılması, etkin pazarlama, ticaretin kolaylaştırılması, ürün
ve pazar çeşitlendirilmesine gidilmesi, üretim faktörlerinin bol olması ve finansman
maliyetlerinin azaltılmış olması ihracatın artmasında belirleyici ve etkin bir rol
oynamıştır. Avrupa Birliği’nin uyguladığı % 13 anti-dumpinge rağmen ihracat % 48
artmıştır.
Pakistan’ın ithalatını ise büyük oranda sanayi ürünleri oluşturmaktadır.
IV. TÜRKİYE – PAKİSTAN TİCARİ İLİŞKİLERİ
Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon $)
Yıllar
İhracat
İthalat
1999
128.52
7
52.9
31.2
57.3
69.7
86.4
187.55
4
55.6
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006 (OcakMayıs)
25.441
Dış Ticaret
Hacmi
153.968
Dış Ticaret
Dengesi
103.086
82.2
101.3
116.4
191,6
240.3
314.613
135.1
132.5
173,7
261,3
326.7
502.167
-29.3
-70.1
-59,1
-121,9
-153.9
-127.059
137.9
193,5
- 82,3
Dış Ticaret Müsteşarlığı
Türkiye’nin Pakistan ile dış ticareti yıllara göre farklılık göstermektedir.
2000 yılına kadar zaman zaman lehimize seyreden ikili ticaret bu yıldan sonra
aleyhimize dönmüştür. 2004 yılında bir önceki yıla göre hem ithalatımızda hem de
ihracatımızda artış görülmektedir. Türkiye 2004 yılında Pakistan’a 86,4 Milyon
Dolar tutarında ihracat gerçekleştirirken, bu ülkeden 240,3 Milyon Dolarlık ithalat
yapmıştır. 2005 yılında 187,5 Milyon Dolar ihracat gerçekleştirilirken, aynı yıl
ithalatımız 314 milyon Dolar olarak artış göstermiştir.
Türkiye’nin Pakistan ile dış ticareti yıllara göre farklılık göstermektedir. Son yıllarda
Pakistan ile ticarette sürekli artan oranda Türkiye’nin aleyhine bir dış ticaret açığı
5
sözkonusudur. İki ülke arasında en yüksek ticaret hacmine 2005 yılında 503
milyon Dolar ile ulaşılmıştır.
2005 yılında Pakistan’a ihraç ettiğimiz önemli ürünler arasında, nükleer reaktörler,
kazan, makine ve cihazlar, elektrikli makine ve cihazlar, değirmencilik ürünleri,
malt, nişasta, inülin, buğday ve gluteni demir veya çelikten eşya, kağıt, karton ve
plastik mamul eşya yer almaktadır.
İthalatı yapılan belli başlı diğer ürünler; sentetik ve suni devamsız lifler, halılar ve
diğer yer kaplamaları, plastik ve plastikten mamul eşya, ham postlar, deriler ve
köseler, dokumaya elverişli suni ve sentetik lifler, oyuncaklar ve spor
malzemeleridir.
Türkiye, Pakistan menşeli 15 adet mal kategorisindeki tekstil ürününe kota
uygulamaktadır. Bunun dışında açılan bazı anti-damping soruşturmaları herhangi
bir yaptırıma gerek görülmeden kapatılmıştır.
İki Ülke Arasında Yapılan Ticari Anlaşmalar ve Protokoller
ANLAŞMANIN ADI
Ticaret
Ekonomik ve Teknik İşbirliği
Turizm
Bilimsel ve Teknik İşbirliği
Tarımsal İşbirliği
Çifte Vergilendirmeyi Önleme
Denizcilik Anlaşması
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması
Pakistan-Türkiye Karma Ekonomik
Komisyonu II. Dönem Toplantısı
Protokolünün Onaylanması
Gümrük Anlaşması
Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Çerçeve
Anlaşması
Tercihli Ticaret Düzenlemesi Çerçeve
Anlaşması
İMZA
TARİHİ
18.12.1964
20.11.1975
13.01.1981
12.11.1981
17.03.1983
14.11.1985
18.02.1989
16.03.1995
18.07.1998
İMZA
YERİ
İslamabad
İslamabad
Ankara
İslamabad
Karaçi
İslamabad
İslamabad
İslamabad
İslamabad
Mayıs 2002
20 Ocak
2004
20 Ocak
2004
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
İki ülke arasındaki ticari ilişkilerinin mevcudun çok daha üzerine çıkarılması
mümkündür. Dış ticaret yapıları bakımından benzerlikler gösteren her iki ülke
açısından da, piyasadaki mevcut talepler doğrultusunda birbirini tamamlayıcı
nitelikteki ürünlerin seçilmesi gerekmektedir. Bu konuda hassasiyet gösterildiği
takdirde, ticaret hacmimiz, arzu edilen düzeye yükselecektir.
6
•
Pakistan ile ticari ve ekonomik ilişkilerimizin istenilen seviyede olmamasının
nedenleri arasında; iki ülke ekonomilerinin belirli alanlarda benzer üretim
tarzına sahip olması ve dolayısıyla ikili ticarete konu malların kısıtlı olması,
Türk ekonomisinin, özellikle ihracat potansiyelinin bu ülkede yeterince
tanınmaması, Pakistan dış ticaret rejiminin bağlı kredi sistemi ile
yürütülmesi ve iki ülke arasındaki ulaştırma ağının yetersizliği yer
almaktadır. Ayrıca, iki ülke arasında denizyolu taşımacılığının uzun süre
alması belirli malların taşınmasında çoğu zaman sorun yaratmaktadır.
•
Pakistan, makina, teçhizat vb. ürünleri, bunları temel girdi olarak kullandığı
projelere finansman sağlayan sanayileşmiş ülkelerden ithal etmektedir.
Diğer bir deyişle, Pakistan dış ticaretini bir anlamda, "bağlı kredi" sistemine
göre yürütmektedir. Bu nedenle, bu ülkeye ihracatımızın arttırılması ve
çeşitlendirilmesi için, ihracat kredisi açılmasının gerekli olduğu
düşünülmektedir.
V. PAKİSTAN-İZMİR DIŞ TİCARETİ
3500000
3000000
2500000
2000000
İhracat
1500000
1000000
500000
0
2000
2002
2004
2006
Kaynak: Ege İhracatçı Birlikleri
İzmir’den Pakistan’a yapılan ihracatımız yıllara göre değişiklik arz etmektedir.
Yukarıdaki grafikten görüleceği üzere,
2000 yılında 236 Bin Dolar,
2001 yılında 266 Bin Dolar,
2002 yılında,1 Milyon 248 Bin Dolar,
2003 yılında 212 Bin Dolar,
2004 yılında 650 Bin Dolar,
2005 yılında 3 Milyon 129 Bin Dolar
olarak gerçekleşmiştir. Ürün bazında incelendiğinde, İzmir’den Pakistan’a yapılan
ihracat, gıda maddeleri, kimyevi maddeler, boyalar, tekstil ürünleri, inşaat
malzemeleri, mutfak araç gereçleri, el aletleri, araba yedek parçaları, elektrikli
7
cihazlar, elektronik aygıtlar ve mobilyalardan oluştuğu gözlenmektedir. Bunlar
arasında ihraç edilen başlıca ürünler şunlardır:
2005 yılında Pakistan’a en çok tekstil, demir, maden sektörlerinde ihracat
yapılmıştır.
Başlıca İthal Ettiğimiz Ürünler:
- Pamuk İpliği
- Pamuklu Dokuma
- Koyun ve Kuzu Derileri
VI. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER
Bankacılık Sistemi
Pakistan’da bankacılık sistemi önemli problemlerle karşı karşıyadır. Ana sanayi
kollarında yaşanan sıkıntılar ve düzensiz krediler son yedi yılda dört katına çıkmış
ve sistemin toplam portfolyosunun %30’una ulaşmıştır. Buna ek olarak bankacılık
sistemi daha yavaş bir mevduat büyümesini denemektedir. Mevduatlarda yüksek
faiz oranları ve devlet tahvillerinde pazar dışı karlar özel sektörün dışlanması
sonucunu getirmiştir.
Pakistan 1991 yılından itibaren kamu bankalarını özelleştirmeye yönelik politikalar
uygulamaya başlamıştır. Pakistan Ulusal Bankası, Habib Bank ve United Bank
Limited Pakistan’daki kamu bankalarıdır. Muslim Commercial Bank ve Allied Bank
Limited 1992 yılında özelleştirilmiştir. Bu beş büyük banka toplam mevduat ve
avansların yaklaşık %78’ine sahip bulunmaktadır. Buna rağmen özel ve yabancı
bankalardan daha az karlıdırlar. Özel bankalar kamu bankalarına göre yeni olup
toplam mevduatta daha düşük profil göstermektedirler. Toplam karın % 22’sini
özel bankalar almaktadır.
Pakistan’da 16 tane yabancı banka bulunmaktadır. Bunlar mevduatların % 15’ine
sahip olabildikleri halde toplam sektör karının % 34’ünü almaları nedeniyle oldukça
başarılı sayılmaktadırlar.
Pakistan kaynaklı Habib Bank 1980’li yıllardan itibaren Türkiye’de faaliyet
göstermektedir.
İthalat Lisansları: Pakistan Hükümeti İsrail dışındaki bütün ülkelerden ithalata izin
vermektedir. Tüm ithalatçı firmaların Pakistan Hükümeti İhracatı Geliştirme
Bürosuna kayıt yaptırmaları gerekmektedir. İthalatçılar şunlara uymak
zorundadırlar:
— Ticaret Bakanlığı’ndan ithalat maddeleri negatif/ kısıtlamalı listesinden onay
alınmalıdır.
— İthalat belgelerinde her ithal edilen mal için doğru armonize kod numarasının
kayıtlı olması sağlanmalıdır.
— Sigara ve puro paketlerinin üzerinde hem Urduca hem de İngilizce “Sigara
sağlığa zararlıdır” yazısı olmalıdır.
8
İthalat Yasakları
Pakistan’a bazı malların ithali yasaklanmıştır. Nedeni ise malların dini açıdan ya
da güvenlik nedeniyle sakıncalı olması, lüks tüketim maddeleri arasına girmesi, iç
sanayiyi korumak için yasaklanan mallar ve koruma kapsamındaki malların
ürünlerin ara mallar olması bulunmaktadır.
Yasaklı liste şu maddeleri içermektedir: Arapça yazılımı olmayan Kur’an çevirileri,
üzerinde Kur’an ile ilgili kelime ve yazı olan ürünler, korku magazinleri, müstehcen
ve gayri İslami yayınlar, domuz ve domuz yan ürünleri, fişekler, tank ve silah
araçları, kumar gereçleri, heykeller ve 100 yıldan eski antikalar. İsrail’den her türlü
ithalat yasaktır.
İhracat Kontrolleri
Pakistan’da bazı malların ihracatı, arz kısıntısından dolayı ve o malın ülkede
varlığını sürdürmesi amacıyla kısıtlanmaktadır. Pakistan Hükümeti bu mallar için
bazı yasaklamalar ve lisans şartlar koymuştur. İhracatı yasaklanan veya kısıtlanan
bazı ürünler şunlardır: Silah, yenilenebilir yağ, post ve deri, kereste, madenler, süt
ve süt ürünleri, antikalar ve insan iskeletleri.
Pakistan’da bazı ürünler sadece kamu sektörü tarafından ihraç edilebilmektedir.
Bu ürünler arasında; petrol ürünleri, kok kömürü, soda ve kaya tuzu
bulunmaktadır. Bununla birlikte ihracattan kazanılan tüm döviz Pakistan Merkez
Bankası’na teslim edilmelidir.
İthalat ve ihracat için şu belgeler gerekmektedir: yükleme faturası, faturalar, koli
listesi, menşe şahadetnamesi, akreditif kopyası, ithalat ve ihracat lisansları ve
sigorta sertifikaları. İsrail’e her türlü ihracat yasaktır.
Standartlar: Pakistan Standartlar Enstitüsü ( PSI ); standartların hazırlanması ve
uygulanması, tanıtımı, sistemin kontrolü, uluslararası standartlar organizasyonu ile
işbirliği ve standardizasyonla ilgili bilgilerin yayınlanması konusunda görevlidir. PSI
şu ana kadar tarım, gıda, kimyasallar, inşaat ve makine mühendisliği, elektronik,
ağırlık ve uzunluk ve tekstil ürünleri için 3500 milli standart koymuştur.
Alıcıların Pakistan’dan ithalat yaparken ISO belgelerini talep etmeye başlayacak
olmaları, Pakistan Hükümetini bu konuda çalışmalar yapmaya zorlamıştır. İhracat
Geliştirme Bürosu gazete ilanları ile ISO’nun önemini vurgulamakta ve firmaları
konuyla ilgili seminerlere, konferanslara davet etmektedir.
Gümrük Tarifeleri
Pakistan’da Maliye Bakanı Sartaj Aziz’in ekonomide iyileştirme
açmasından sonra vergi oranlarında indirime gidildiği gözlenmiştir.
paketini
Haziran 1994 yılında gerçekleştirilen ilk ayarlama ile azami gümrük tarifesi oranı %
92’den %70’e çekilmiş bunu Haziran 1995’te oranların % 70’ten 65’e getirilmesi ve
1997 yılında da %65’ten 45’e çekilmesi izlemiştir. “İthalat Rejimi Düzenlenmesi”
9
çerçevesinde ithalat üzerindeki ortalama tarifelerin zaman içinde azalacağı
beklenmektedir. Hammadde ve endüstriyel üretimde kullanılmak üzere ithal
edilecek makinelerde bu oranın % 10 olması planlanmaktadır. Aşağıdaki adresten
de daha özellikli mallar üzerindeki tarife oranlarına ulaşılabilir:
Pakistan Customs
Custom House – Karachi
Tel: +92 21 9214202
Faks: +92 21 9214192
Pakistan ürünleri tanımlamak ve sınıflandırmak için Armonize Sistemi
kullanmaktadır. 1994-95 yıllarında önceden var olan tarifeler ( %6 ithalat lisansı,
bütün ithalatta % 5 eğitim vergisi) gümrük vergisiyle birleştirilmiş, maksimum tarife
oranı %92’den % 65’e düşürülmüştür. Gümrük vergisi ve diğer vergiler Pakistan
parası ile ödenmektedir.
Yolcu beraberindeki şahsi eşya vergiden muaftır. Ancak bu ülkeyi ziyaret edenlerin
ülke dahiline alkol sokmaları yasaktır. Üç aylık bir süreye kadar giriş yapan motorlu
araçlardan da vergi alınmamaktadır. Antika hüviyetini haiz eşyanın Pakistan’dan
ihracı özel izne tabidir.
Dağıtım Kanalları
Pakistan’da ürünlerini pazarlamak isteyen yabancı şirketler yerel dağıtım
servislerini kullanabilecekleri gibi kendi dağıtım zincirlerini kurabilirler. Karaiçi
ülkenin ana dağıtım merkezidir ve toptancılar burada bulunurlar.
Pakistan’da toptan satış piyasası oldukça gelişmiştir.
Ambalaj ve paketleme: Pakistan’da ambalaj sanayinde en çok kullanılan madde
plastiktir. Pakistan’da alışveriş çantaları, alüminyum folyo ve ambalaj kâğıdı üreten
yirminin üzerinde firma vardır. Yılda 20,000 metrik ton ambalaj kâğıdı, 20,000
metrik ton karton ve 39,000 metrik ton kontrplak üretilmektedir.
Ulaştırma
Deniz ulaşımı: Pakistan’da 2 liman bulunmaktadır. Karaiçi Limanı ve Quasim
Limanı. D. B Deniz Nakliyatı T. A.Ş. ‘ye ait gemiler 1983 yılından bu yana
Pakistan’a hat taşımacılığı yapmaktadır.
Hava ulaşımı: Pakistan’da 34 adet havalimanı bulunmaktadır. Bunlardan 5 tanesi
uluslar arası niteliktedir. Uluslar arası nitelikte olanlar; Karaiçi, Lahor, Islamabad,
Peşavar ve Quetta havaalanlarıdır. Türkiye ile Pakistan arasındaki havayolu
ulaştırması ilişkileri 13 Temmuz 1973’de imzalanan “İkili Hava Ulaştırma
Anlaşması” ile 24 Ekim 1986 tarihinde trafik haklarını yenileyen “Agreed Minutes”
çerçevesinde yürütülmektedir.
Türk hava yolları haftada iki kez Karaiçi’ye sefer düzenlemektedir. Pakistan
Havayolları da Karaiçi’den İstanbul’a haftada iki kez sefer düzenlemektedir. Türk
hava yollarının Karaiçi’ye sefer sayısı 27 Mart 2005 tarihinden itibaren haftada 4
güne çıkarılacaktır.
10
VII. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Diller:
Urduca Pakistan’da ulusal ve uluslar arası ticari dilidir. Resmi diller İngilizce ve
Urduca’dır. İş adamları yazışmalarında iki dili de kullanabilirler.
Çalışma Saatleri:
Kamu Kurumları
Özel sektör
Bankalar
Mağazalar
: (Cumartesi- Perşembe) 09.00- 14.00
: (Cumartesi- Perşembe) 09.00- 14.00
: (Pazar- Perşembe) 09.00- 13.00 ( Cumartesi) 09.00- 12.00
: (Cumartesi- Perşembe) 10.00- 18.00
Pakistan’da Cuma günü haftalık tatildir.
Resmi Tatiller:
Sabit Günler
23 Mart
1 Mayıs
14 Ağustos
6 Eylül
11 Eylül
9 Kasım
25 Aralık
Pakistan Günü
İşçi Bayramı
Bağımsızlık Günü
Savunma Günü
Quaid-e- Azam’ın Ölüm Yıldönümü
İkbal Günü
Quaid-e- Azam’ın Doğum Günü
Değişken Günler:
Pakistan da dini bayramlar, kandiller ve Aşure günleri de resmi tatiller arasındadır.
İklim:
İklimi çeşitlilik gösterir. Kış mevsimi oldukça soğuk iken, Nisan’dan itibaren yazları
çok sıcak geçmektedir. En sıcak aylar Haziran ve Temmuz aylarıdır. Bu aylarda
Aşağı Indus Ovasında sıcaklık 50 derecenin üstüne çıkmaktadır. Karaiçi Ovasında
yer alan Sibi dünyanın en sıcak bölgesi olarak bilinmektedir. Pakistan az yağmur
alan ülkelerden biridir. En fazla yağış yaz mevsiminin sonlarında görülür. Kıyı
kesimi dışında nem oranı da Pakistan’da oldukça düşüktür.
Tartı ve Ölçü:
Metrik sistem kullanılmaktadır.
Ülke Kodu:
Ülke Kodu 92’dir. Alan Kodu İslamabad için 51, Karaiçi için 21 ve Lahor için 42’dir.
11
Vize Uygulamaları:
Pakistan’a gitmek isteyen herkesin geçerli bir pasaportu ve bazı BM görevlileri ve
denizciler dışında herkesin giriş vizesi olması gerekmektedir.
VIII. DEĞERLENDİRME
Türkiye ile Pakistan siyasi açıdan birbiriyle dost iki ülke olmalarına rağmen, ticari
açıdan ilişkileri henüz istenen düzeye gelememiştir. Özellikle 1997 yılından
itibaren ticari ilişkiler daha da zayıflamış, ihracat ve ithalat oranlarında düşüşler
meydana gelmiştir. İki ülke arasında 1996 yılında 160 milyon dolar olan ticaret
hacmi 1997 yılında 115 milyon dolara düşmüştür. 2002 yılında 168 milyon dolara
kadar çıkması ise ümit verici olmakla beraber yeterli değildir. Kaldı ki ülkemiz bu
düşük ticaretten de açık vermektedir. Ticaret hacminin yeterli olmaması tam
kapasite ile taşımayı engellemekte, bu yüzden ürün başına taşıma giderleri yüksek
olmaktadır.
Belli başlı sorun olarak;
Standartların hazırlanması ve uygulanması,
tanıtımı, sistemin kontrolü, uluslar arası
standartlar organizasyonu ile işbirliği ve
standardizasyonla ile ilgili bilgilerin yayınlanması
konularında görevli kuruluş Pakistan Standartlar
Enstitüsü (PSI) şu ana kadar tarım, gıda,
kimyasallar, inşaat ve makine mühendisliği, elektronik, ağırlık ve tekstil ürünleri için
3500 ulusal standart koymuş olması ve bu durumun tarife dışı bir teknik engel
olarak ortaya çıkması,
Seramik sektörü gibi uluslar arası rekabete açık sektörde bu ülke hükümetince
uygulanan ve ithalat yapılan ülkeye göre değişiklik gösteren yüksek oranlı gümrük
vergilerinin mevcudiyeti,
Pakistan’a ihraç edilen ilaç hammaddelerinin yurtiçi üretiminin mevcudiyeti halinde
ayrımcı satış vergilerinin (discriminatory sales tax) uygulanıyor olması gibi
sorunların ön plana çıktığı görülmektedir.
Bu ülkeye ihraç potansiyeli yüksek mal grupları olarak;
- bakliyat ve çay
- tekstil makineleri ve kimyasalları
-zirai mücadele ilaçları ve gübreler
-plastik ve plastik mamulleri ile diğer petrokimya ürünleri
- demir ve çelik
- Kağıt, karton, oluklu mukavva ve diğer kağıt ürünleri görülmektedir.
Ülkede Türk ürünleri ciddi bir ihracat potansiyeli taşıyor olmasına karşın mevcut
ticaret gerçek potansiyeli temsil ediyor olmaktan uzaktır. Bu çerçevede, özellikle
fuar ve sergiler gibi tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesi ve Pakistanlı büyük kamu
12
iktisadi teşekkülleri ile doğrudan temas kurulması gibi hususlar ihracatımızı
artırabilmede faydalı olacaktır.
İthalat artışı hızlanan Pakistan’ın bu ithalatından daha fazla pay alabilmek ve son
üç yıldır kronikleşme eğilimi gösteren ticaret açığımızı kapatıp 2000 yılı öncesi
dönemde olduğu gibi artıya geçebilmek için bu ülkede düzenlenen fuarlara daha
fazla katılımın sağlanması ve Türk ihraç ürünleri sergileri gibi uygulamalara daha
fazla yer verilmesi hususları olumlu değerlendirilmektedir.
Pakistan, ekonomisi büyük ölçüde tarım sektörüne dayanan bir ülke olmakla
birlikte son yıllarda sanayi sektöründe de hızlı bir gelişme göstermiştir. Gelişmekte
olan bir ülke olarak Pakistan’ın, alt yapı ile ilgili çeşitli sorunları bulunmaktadır. Bu
açıdan Türk firmaları altyapı, enerji ve iletişim sektörlerinde Pakistan’da etkin rol
oynayabilirler.
Türkiye’nin Pakistan’a ihraç ettiği ürünler arasında sanayi malları ilk sıralarda yer
almaktadır. Türkiye sanayi ürünlerini Pakistan’da daha iyi tanıtabilirse Pakistan‘a
olan ihracatında önemli artışlar meydana gelebilir, çünkü Türk sanayi ürünleri
Pakistan’da yeterince tanınmamaktadır. Her iki ülkede de tekstil sektörü gelişme
göstermiştir, bu bağlamda çeşitli ortaklıklar kurularak yatırımlar yapılabilir.
Türkiye ve Pakistan arasında tarım ürünleri ticaretinin de arttırılması mümkündür.
Bu ülkeden özellikle pirinç, pamuk ve su ürünleri ithalatımız artırılabileceği gibi,
unlu mamuller, çay, bakliyat, buğday ve meyve ihracatımızın arttırılması mümkün
bulunmaktadır.
IX. PAKİSTAN EXPO 2007
Pakistan’ın Karachi şehrinde 29 Mart – 1 Nisan 2007 tarihleri arasında Pakistan
Ticari Gelişim Merkezi tarafından Pakistan Expo 2007 Fuarı düzenlenecektir.
Söz konusu fuar, Pakistan’ın ticari ve kültürel zenginliğine bir giriş kapısı olarak
gösterilmektedir. Ülkenin önemli ticaret merkezi olan Karachi’de düzenlenecek
olan fuar, yeni ortaklıklar için önemli işadamlarını bir araya getirecektir.
Fuar Karachi Expo Center’da 230.000 m²’lik bir alanda düzenlenecek olup
sektöründe önde gelen 500’den fazla katılımcının iştirak etmesi beklenmektedir.
Fuarda, tekstil, iplik, hazır giyim konfeksiyon, tekstil yan sanayi, ayakkabı,
ayakkabı yan sanayi, saraciye, deri, ambalaj malzemeleri ve makineleri, plastik
makine hammadde ve yan ürünleri, metal işleme makineleri ve metaller, ahşap
işleme makineleri ve yan ürünleri, tarım ve hayvancılık makineleri, gıda, gıda
makineleri, ev aletleri, ev tekstili, inşaat malzemeleri, ofis malzemeleri, otomotiv
yedek parça, elektrik ve elektronik, kimyasallar, tıbbi ürünler, temizlik ürünleri ve
kozmetik gibi ürünler sergilenecektir.
Anılan fuarda ayrıca dünyaca ünlü binden fazla ithalatçı, zincir mağaza yöneticileri
ve danışmanlar yer alacaktır.
13
29 Mart – 1 Nisan 2007 tarihleri arasında düzenlenecek olan fuar 29 – 30 – 31
Mart 2007 tarihlerinde profesyonel ziyaretçilere ve 1 Nisan 2007 tarihinde tüm
ziyaretçilere açık olacaktır.
X. ODAMIZ İLE PAKİSTAN ARASINDAKİ İLİŞKİLER
Pakistan Heyeti (27 Ekim 1998)
Ülkemiz ile Pakistan arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri geliştirmek amacıyla
Pakistanlı işadamlarından oluşan bir heyet, 27 Ekim 1998 tarihinde Odamızı
ziyaret ederek Yönetim Kurulu Üyelerimiz ile görüş alışverişinde bulunmuşlardır.
Pakistan Büyükelçisi’nin Odamızı Ziyareti (14 Mayıs 1999)
Pakistan Büyükelçisi Sn. Khan Ghori, 14 Mayıs 1999 tarihinde Odamızda bir
ziyarette bulunarak, Yönetim Kurulu Başkanımız Sn. Ekrem DEMİRTAŞ tarafından
kabul edilmiştir.
Pakistan Pencap Heyeti (25 Eylül 1999)
Ülkemiz ile Pakistan arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri geliştirmek amacıyla
Pakistan Pencap Valisi Shahid Hamid başkanlığındaki bir heyet, 25 Eylül 1999
tarihinde Odamızı ziyaret ederek, üyelerimiz ile ikili görüşmelerde bulunmuşlardır.
Pakistan Büyükelçisi’nin Odamızı Ziyareti (30 Temmuz 2003)
Pakistan Ankara Büyükelçisi Sher Afgan KHAN 30.07.2003 tarihinde saat 15:30’da
Odamızı ziyaret etmiştir.
Büyükelçiye Pakistan İzmir Fahri Konsolosu Yaşar EREN, Büyükelçilik Basın ve
Kültür Ataşesi Mubashar Tauqir SHAH ve Ladin Fuarcılık Yönetim Kurulu Başkanı
Devrim EROL eşlik etmiştir.
Heyet Odamız Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem DEMİRTAŞ, Yönetim Kurulu
Başkan Vekili Tayfun YELKENBİÇER ve Genel Sekreteri Suphi VARIM tarafından
karşılanmıştır.
Pakistan Ticaret Heyeti’nin Odamızı Ziyareti (03 Haziran 2004)
Ege İhracatçı Birlikleri’nin organizasyonuyla oluşturulan Pakistan Ticaret Heyeti,
03 Haziran 2004 Perşembe günü, saat 10:00-10:45 arasında Odamızı ziyaret
etmiştir.
Sözkonusu heyette; Pakistan-Türk İş Konseyi (FPCCI) Başkan yardımcısı ve
heyet başkanı Sn. Sheikh Maqbool Ahmed, FPCCI Başkanı Sn. Amjad Rafi,
Pakistan İstanbul Başkonsolosu Sn. Mohammed Riaz, TC. İslamabad Konsolosu
14
Sn. Recep Demir, Pakistan İzmir Fahri Konsolosu Yaşar Eren ve beraberinde 14
Pakistanlı işadamı yer almıştır.
Pakistan Başkonsolosu’nun Odamızı Ziyareti (29 Aralık 2004)
Pakistan İstanbul Başkonsolosu Muhammed RIAZ, Pakistan İzmir Fahri Konsolosu
Yaşar EREN, 29 Aralık 2004 Çarşamba günü saat 10:30’da Odamız Yönetim
Kurulu Başkanı Ekrem DEMİRTAŞ’ı ziyaret etmiştir.
Pakistan Pamuk Birliği’nin Odamızı Ziyareti (24 Şubat 2005)
Ege İhracatçı Birlikleri’nin organizasyonuyla, Ginners Pamuk Birliği Yönetim Kurulu
Başkanı Sayın Syed Masood Alam Rizvi başkanlığında oluşan bir heyet ikili
görüşmelerde bulunmak üzere 24 Şubat 2005 tarihinde Odamızı ziyaret etmiştir.
Heyet, Odamız Yönetim Kurulu Muhasip üyesi İbrahim Güdüm ve Odamız Genel
Sekreteri Dr. Suphi Varım tarafından karşılanmıştır.
Pakistan Ankara Büyükelçisi’nin Odamızı Ziyareti (10 Ağustos 2005)
Pakistan Ankara Büyükelçisi Syed İstikhar Hussain SHAH, Pakistan İstanbul
Başkonsolosu Muhammed RIAZ ve Pakistan İzmir Fahri Konsolosu Yaşar EREN,
10 Ağustos 2005 Çarşamba günü, saat 14:30'da, Odamız Yönetim Kurulu Başkanı
Ekrem DEMİRTAŞ'ı nezaket ziyaretinde bulunmuştur.
Büyükelçi, öncelikle Ankara’daki görevinin iki ay önce başladığını, Odamız
yöneticileri ile tanışmak amacıyla ziyarette bulunduğunu belirtmiştir.
Pakistan ile ilişkilerimiz çok eskiye dayanmasına rağmen, ticaretimiz yeterince
gelişmemiştir. Gerek Pakistan’da, gerekse Türkiye’de çok hükümet değişikliği
olmuş, ancak her gelen hükümet, ilişkilerimizi korumuştur.
İzmir Fuarı’na her yıl katıldıklarını, İzmir’den de daha çok işadamının Pakistan’a
gitmesini, fuarlara katılmasını arzuladıklarını belirtmiştir.
Demirtaş, Ege Bölgesi olarak İzmir Fuarı’na her yıl katılan Pakistan’a karşı
görevimizi yapamadığımızı belirtmiştir. Bu nedenle, en kısa zamanda Pakistan’ı
büyük bir işadamları heyetiyle ziyaret etmek istediklerini söylemiştir.
Büyükelçi, Şubat 2006 tarihinde Karaçi’de Expo Fuarı düzenleneceğini, bu fuara
Odamızın katılımını arzu ettiklerini söylemiştir.
Demirtaş, çalışmaların yapılarak fuara katılmaktan büyük memnuniyet duyacağını
ifade etmiştir.
Ziyaret, karşılıklı iyi niyet ve temennilerle son bulmuştur.
15
Pakistan Ankara Büyükelçisi ve Pakistan İstanbul Başkonsolosu’nun
Odamızı Ziyareti (22 Şubat 2006)
Pakistan'ın Ankara Büyükelçisi Seyid İftihar Hüseyin Şah ve İstanbul
Başkonsolosu Muhammed Riaz, 22 Şubat 2006 tarihinde Odamızı ziyaret etmiştir.
Sözkonusu ziyarette Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş, Yönetim Kurulu
Başkanvekili Akın Kazançoğlu, Genel Sekreter Adnan Yıldırım hazır bulunmuştur.
Sayın Büyükelçi öncelikle 29 Mart-02 Nisan 2006 tarihleri arasında yapılacak
Pakistan Expo 2006 Fuarı’nı tanıtmak ve Odamızın bu fuara resmi davetlisi
olduğunu bildirmek amacıyla ziyaret ettiğini söylemiştir.
Sayın Büyükelçi, sözlerini bu fuarın işadamları için bilgi alışverişinde bulunmak
yönünde büyük bir fırsat olduğunu söyleyerek devam etmiştir.
Pakistan EXPO 2006 Fuarı’na da ziyaretçi olarak katılacaklarını, bu ziyaret
esnasında Karaçi Ticaret ve Sanayi Odası’nı da giderek kardeş oda
olabileceklerini söylemiştir.
Sayın Demirtaş, İzmir'in 2015 EXPO adaylığına dikkat çekerek, Pakistan'a
EXPO'yu düzenleyen Uluslararası Sergiler Bürosu'na üye olmayı önermiştir.
Ziyaret karşılıklı iyi niyet ve temennilerle son bulmuştur.
Expo Pakistan Fuarı Ziyareti (29 Mart-02 Nisan 2006)
29 Mart -02 Nisan 2006 tarihleri arasında Pakistan’ın Karaçi şehrinde
düzenlenecek Expo Pakistan Fuarı’na, Pakistan İstanbul Konsolosluğu tarafından
Odamız resmi olarak davet edilmiştir.
Sözkonusu ziyarete, Yönetim Kurulu Başkan Vekili Akın Kazançoğlu, Yönetim
Kurulu Üyesi Mehmet Pamuk ve Meclis Üyesi Abdurrahman Aydoğan katılmıştır.
Turkish World Trade Partners Programı
Odamız web sayfasında yer alan, üye olunarak otomatik eşleştirme yapılan
Turkish-World Trade Partners programına Pakistan’dan 20 Mart 2007 tarihi
itibariyle 116 firma üye olmuştur.
Programımıza en fazla üye olan ülkedir.
Bu firmalar, inşaat, ofis makine ve malzemeleri, gıda ürünleri, tarım, hayvan
ürünleri, tekstil, plastik, telekomünikasyon, deri ve deri ürünleri sektörlerinde ithalat
ve ihracat yapmak istemektedir.
16
XI. DIŞ TİCARETTE GEREKLİ OLABİLECEK ADRESLER
T.C. Pakistan Büyükelçiliği
Büyükelçi: Hasan Kemal Gür
Tel:00 92 51 282 50 96
Faks: 00 92 51 227 87 52
e-mail: turkemb∂isb.comsats.net.pk
T. C. Pakistan Ticaret Müşavirliği
Ticaret Müşaviri: Recep DEMİR
C-36 Blok No: 2 1st Floor
K. D. A. Scheme No. 5 Clifton
İslamabad 75600
Tel : (92 51) 282 91 23 – 227 87 48
Fax : (92 51) 282 93 63
e-mail: dtisl∂isb.paknet.com.pk
Pakistan Dışişleri Bakanlığı
Constitution Ave İslamabad
Tel : 827703, 813929
Tlx : 5800
Pakistan Sanayi Bakanlığı
Block A, Pakistan Secretariat
İslamabad
Tel : 00 92 (51) 822164
Tlx : 8774
Pakistan Ticaret Bakanlığı
Block A, Pakistan Secretariat
İslamabad
Tel :00 92 (51) 825078
Tlx : 5859
Pakistan Ticaret ve Sanayi Odaları Federasyonu
Federation House, St. 28
Block 5, Shahrea Firdousi, Main Clifton
Karachi-75600
Tel : 00 92 (21) 587 36 91-93-94
Fax : 00 92 (21) 587 43 32
e-mail: fpcci∂cyber.net.pk
web: www.fpcci.com.pk
Pakistan İhracatı Geliştirme Bürosu
Finans ve Ticaret Merkezi (FTC)
Shahrah-e-Faisal
Karachi
Tel : 00 92 (21) 516285
Fax :00 92 (21) 516205
17
Pakistan Yatırımları Geliştirme Bürosu
Godrej Kandawala Building. M. A. Jinnah Road
Karachi-74000
Tel : 00 92 (21) 710053
Fax : 00 92 (21) 713753
Karaiçi Ticaret ve Sanayi Odası
P.O. Box No: 4158 Aiwan-e-Tijarat Road
Karachi-7400 Pakistan
Pakistan İslam Cumhuriyeti Büyükelçiliği
Büyükelçi
: Syed İstikhar Hussain SHAH
Ticaret ataşesi
: Najeeb AVAN
Adres
: İran Cad. No:37G.O.P ANKARA
Tel
: 312 –4271410-13
Faks
: 312 –4671023
Pakistan İstanbul Başkonsolosluğu
Başkonsolos
: Bay Wahid Khursheed KUNWAR
Adres
: Güllü Sokak No:20 3. Levent İSTANBUL
Tel
: 212 –3245827 - 3249154
Faks
: 212 –3245170
Pakistan-İzmir Fahri Konsolosluğu
Fahri Konsolos
: Yaşar EREN
Adres
: Fatih Cad. No:105/7 Çamdibi 35090
Tel
: 232 –4462333/ 4591616
Faks
: 232 449 01 07
XII. WEB ADRESLERİ
www.pak.org.
www.vip.asiaco.com
www.pakistandaily.com/
www.pak.gov.pk
www.paknews.com
www.epb.gov.pk
www.tourism.gov.pk
www.pakistanlink.com
http://pakistannews.net
http://pakistan-asiaco.com
18
www.pakistan-embassy.com
www.mypakistanhotels.com
www.theodora.com
www.forisb.org (Dışişleri Bakanlığı)
www.piaccom.pk
www.paktoday.com
www.e-pakistantrade.com
www.pakboi.gov.pk
www.Pak-economist.com
www.trademap.net
www.tradeport.org
19