Kaygı Bozuklukları

Kaygı Bozuklukları
Özgül Fobi
Sosyal Kaygı Bozukluğu
Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Yaygın Kaygı Bozukluğu
Obsesif Kompulsif Bozukluk
Özgül Fobi
Belirli bir durumun ya da nesnenin varlığına
işaret eden( uçmak, hayvanlar, yükseklik, iğne
yaptırmak, kan görmek gibi) dikkat çekici ve ısrarlı
veya mantıksız korku olarak tanımlanmaktadır.
Özgül Fobinin Karakteristik Özellikleri
1. Durumun gerektirdiğiyle orantısızdır
2. Belirli bir açıklaması veya gerekçesi yoktur
3. Bilinçli olarak kontrol edilememektedir
4. Korkulan durumdan kaçınmaya yol açar
5. Uzun bir zaman boyunca varlığını devam
ettirir (Çocuklarda)
6. Uyumsuzdur (Çocuklarda)
7. Yaşa veya duruma özgü değildir (Çocuklarda)
Özgül Fobinin Ortaya Çıkışı
3’lübir tepki sistemiyle ortaya çıkar;
Davranışsal
Bilişsel
Fizyolojik
Davranışsal tepkiler;
oEvde korkulan bazı yerler gibi belirli durumlardan
kaçmak ya da kaçınmak
oKaranlıktan kaçmak için uyurken ışığı açık bıraktırmak ya
da anne-babasıyla uyumak için ısrarcı olmak
oBoğulma korkusuyla yemek yemekten kaçınmak
oİğne korkusu nedeniyle doktora gitmemek
Gibi örnekler verilebilir.
Bilişsel tepkiler;
oKorkutucu düşünceler (korkuyorum)
oOlumsuz kendilik algısı (yapamam)
oYıkıcı sonuç beklentisi (yıldırım çarpmasından öleceğim)
Gibi örnekler verilebilir.
Fizyolojik tepkiler
oTerleme
oMide ağrısı
oAğız kuruması
oArtan nabız
oTitreme
oKas gerilmesi gibi
örnekler verilebilir.
Özgül fobilerin özellikle de hayvanlarla, karanlıkla,
böceklerle ve kan/yaralanmayla ilgili olanların 7
yaşından önce meydana geldiği, doğa/çevreyle ilgili
olanların da daha yaygın olarak 11-12 yaş dolaylarında
ortaya çıktığı bilinmektedir.
Özgül Fobinin nedenleri arasında aşağıdaki etkenler
sayılabilir:
Öğrenme faktörleri-koşullanma
Korkularda genetiğin etkisi
Kişilik yapısından kaynaklanan nedenler
Aile etkileri
Sistematik Duyarsızlaştırma
Modelleme
Koşula bağlılık yöntemi
Bilişsel- Davranışsal Müdahaleler
Psikodinamik psikoterapi
İlaç tedavisi
Öğretmenler İçin İpuçları
Öğrencinin sürekli olarak korkusunu tekrar
etmesine izin vermeyin (yürüyüp gidin ya da konuyu
değiştirin)
Öğrencinin korkusu nedeniyle tüm ilginizi
üzerinde toplamasına izin vermeyin; bunun yerine
«planlı görmezden gelme» yöntemini kullanın
Öğrenci için hazırlanmış tedavi planından
sapmasına izin vermeyin; örneğin, evi aramak
istediğinde izin vermeyin
Çocuğun korkulu görünmesi ya da korkuyu
ifade etmesi halinde «kendini telkin, kendisine
verilen doğru bilgiyi kullanma» gibi hatırlatıcıları
kullanmasını isteyin
Öğrencinin zihninin fobisi ile uğraşması
durumunda hemen konuyu değiştirin
Korkusunu yatıştıracak mantıklı açıklamalar
yapın
Sosyal Kaygı Bozukluğu (Sosyal Fobi)
Genellikle «utangaç» olarak adlandırılırlar. Sosyal fobinin
başlangıcı için en yaygın yaşın ergenlik dönemi, özellikle
de ergenlik döneminin ortaları olduğu ortaya konmaktadır.
Sosyal fobisi olan çocukların en çok korktuğu konular;
Sınıf önünde okuma yapmak
Müzik veya spor performansı sergilemek
Bir konuşmaya katılmak
Yetişkinlerle konuşmak
bir konuşmayı başlatan taraf olmak olarak saptanmıştır.
SKB yaşayan çocukların büyük çoğunluğunda;
yaygın kaygı bozukluğu, DEHB, özgül fobi, AKB,
obsesif kompülsif bozukluk, depresyon, panik
atak gibi başka bir rahatsızlığın eşlik ettiği
görülmüştür.
Ergenlikte ek olarak zayıf sosyal bağlantılar,
okulda ve işte başarısızlık ve zayıf sosyal
beceriler biçimlerini alır.
Sosyal fobinin nedenleri:
Psikolojik Faktörler (klasik koşullanma-sosyal öğrenme)
Biyolojik faktörler (Genetik yatkınlık-mizac)
oÖğrencinin kendi çevresindeki olayları nasıl
algıladığını veya yaşadığını öğrenin
oProblemli davranışın yeniden ortaya çıkmasını
önlemek için araştırma yapın
oSosyal beceri eğitimi ile ilgili hedefler belirleyin
oProblemli davranışa ve bireysel sorumluluğa ilişkin
acil durumları içeren beklenmedik durum planları
geliştirin
Grupla sosyal beceri eğitimi planlayın
Bireysel canlandırmalar içeren çalışmalar
planlayın
Akran desteğiyle sunum çalışmaları planlayın
Yetişkinlerle konuşma çalışmaları planlayın
Sınıf içi çalışmalarda ve projelerde
yardımcı olması için bir «çalışma arkadaşı»
belirleyin
Öğrencinin 4-6 kişilik küçük tartışma
gruplarında yer almasını teşvik edin
Öğretim dışı beceri ve ilgi alanlarını
keşfetmesine ve geliştirmesine destek olun
Öğrenciyle her gün hem derslerle hem de sosyal
yaşamla ilgili konuşun
Okul ya da toplum odaklı kulüpleri tanımasında
yardımcı olun
Sözlü ve sözsüz iletişim becerilerini geliştirmesine
yardımcı olacak konuları ders içinde işleyin
Sınıf içinde kendisine soru yönelteceğinizi ve hangi
konu ile ilgili olduğunu önceden söyleyin
Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Cinsel istismar, fiziksel saldırı, aile içi şiddet,
ağır/ciddi hastalık, kaza, doğal ve ya insan yapımı
afet olayları TSSB’na neden olabilir. Bu çocuklar;
•Çekingen
•Maddeyi kötüye kullanan
•Kendine zarar veren davranışlar yapan
Çocuklar haline gelebilir.
Aşırı uyarılma ortak bir tepkidir ve;
Öfke patlamaları
Sinirlilik
Uyku bozukluğu
Konsantrasyon güçlüğü
Azalmış dikkat
Azalmış dikkat ve hiperaktif hareketler gösterme
Somatik yakınmalar
Aşırı uyarılmışlık hali ve irkilme tepkilerinde artma
Görülebilir.
Travma tip 1 ve tip 2 olarak ikiye ayrılarak ele
alındığında uygun tedavi planı geliştirmek daha
kolay ve işlevsel olur,
Tip 1; ani, beklenmedik ve
kestirilemeyen/öngörülemeyen tek olayın stres
faktörü olması
Tip 2; beklenen, tekrarlanan ve çocuk istismarı,
zorbalık gibi kronik stresleri içerir.
Yetişkinlerde ve çocuklarda TSSB tanısı için dört
kriter vardır:
TSSB’yi niteleyen bir olaya maruz kalma,
Travmatik olayın sürekli olarak yeniden yaşanması,
Travmatik olayı çağrıştıran uyaranlardan sürekli
kaçınma çabası,
Kalıcı aşırı uyarılmışlık
TSSB belirtileri 3 aydan uzun sürerse ‘kronik’, 3 aydan kısa
sürerse ‘akut2 ve belirtiler, stres etkeninden en az 6 ay sonra
başlamışsa ‘gecikmeli başlangıçlı’ olarak tanımlanır.
Kendini güvende hissetmesini sağlayın
Bir sınıf arkadaşını «çalışma arkadaşı» olarak belirleyin
Planlanan tedavi ile ilgili bilgi edinin ve size önerilenleri
uygulayın
Evdeki davranış değişikliklerini izlemek amacıyla aile ile
yakın ilişki içinde olun
TSSB ile ilgili davranışlarını ve yoğunluk,
şiddet ve sıklığını kaydedin
Bir kaygı atağı ya da fobik reaksiyonu
tetikleyici uyaranları vurgulamaktan kaçının
Kaygı yaratan uyaran karşısında daha az tepki
verdiğinde onu övgü gibi bir pekiştireçle
ödüllendirin
YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU
Sağlık, güvenlik, başarı, başkalarının güvenliği, gelecek,
programlara uyma, aile bütçesi, ilişkiler gibi herhangi bir
alanda aşırı endişelenme YAB ‘nun işaretidir.
Baş ağrısı,
Mide rahatsızlığı,
Kas ağrıları gibi bedensel
yakınmalar,
Uyku bozuklukları,
Büyük çocuklar küçük
çocuklara göre daha fazla belirti
gösterme eğilimindedirler.
YAB tanısı koyulabilmesi için en az 6
ay süreyle aşırı korku ya da endişe
duymanın olması gerekmektedir.
YAB nun diğer anksiyete bozuklukları
ile eş tanı oranı yüksektir.
Bağlılık, mizaç, anksiyeteli anne
babaların çocuklarında görülme
olasılığı daha yüksektir.
Öğretmenler için ipuçları;
Güvenli ve yapılandırılmış bir çevre sağlayın
Öğrencinin hedeflenen davranışlarını kontrol etmek için
gösterdiği her çabayı tutarlı olarak övün ve olumlu
pekiştireç sağlayın
«Mantıksız» korkuları için asla aşağılamayın ve
kötülemeyin
Olumlu ilişki kurun
Öğrencinin davranışsal ve akademik hedeflerinin
gerçekleşmesinde destekleyici olun
OBSESİF-KOMPULSİF BOZUKLUK
OKB tanısı almak için, bir çocuğun ya obsesyonu ya da
kompulsiyonu ya da her ikisinin de olması gerekir.
Obsesyon;
Kimi zaman istenmeden ortaya çıkan ve uygunsuz olarak
yaşanan ve belirgin kaygı ya da sıkıntıya neden olan,
yineleyici
ve
sürekli
düşünceler,
düşlemler olarak tanımlanır.
dürtüler
ya
da
Kompulsiyon;
Obsesyona bir tepki olarak ya da katı bir biçimde
uygulanması gereken kurallarına göre yapmaktan
kendini alıkoyamadığı yineleyici davranışlar olarak
tanımlanır.
Obsesif-Kompulsif bozukluğu olan ünlüler:
Beethoven
Imanuel Kant
Jesika Alba
David Beckham
OKB başlama yaşı ortalama 10 yaş civarındadır; ancak
bazı çocuklarda 7 yaşında erken bozukluk gelişebilir. Çocuk
ve ergenlerde OKB ile birlikte eştanılar vardır. Bunlar:
Diğer anksiyete bozuklukları
DEHB
Gelişimsel yetersizlik
Karşıt olma-karşı gelme bozukluğu
Madde kötüye kullanımı
Depresyondur.
Çocuk ve ergenlerde en yaygın
obsesyon ve kompulsiyonlar
Obsesyonlar










Kir, mikrop vb
Korkunç bir olay
Simetri, düzen, hatasızlık
Vicdanlılık (dinsel takıntılar)
Kaygı ya da bedensel atıklar ya da salgılardan iğrenmek ya da
endişelenmek
Şanslı ya da şanssız sayı
Yasak, saldırgan ya da sapkın cinsel düşünceler, görüntü veya
dürtüler
Kendisine ya da başkalarına zarar verme korkusu
Ev eşyalarıyla ilgili endişe
Müdahaleci saçma sesler, kelimeler ya da müzikler
Kompulsiyonlar
 Aşırı veya ritüelleşmiş el yıkama, duş, banyo, diş fırçalama vb
 Yinelenen ritüeller (bir kapıdan girip-çıkma)
 Kontrol (ödev, kapı)
 Dokunma
 Sıralama, düzenleme
 Sayma
 İstifleme, toplama
 Temizlik ritüeli
 Konuşma, hareket, yazma gibi çeşitli ritüeller
Öğretmenler için ipuçları
OK davranışları için öğrenci asla cezalandırılmamalı ve
küçük düşürülmemeli
OKB konusunda diğer öğrenciler eğitilmeli ve OKB’li
öğrenciye yardım yollarını öğretilmeli
Öğrencinin davranışsal müdahale planı çerçevesinde
kayıt tutun
Farklı davranışlara hoşgörülü olmayı içeren etkinlikler
uygulayın
Sınıfta kabul edilebilen davranışlar ve ödevlerinin
zamanında tamamlanması konusunda açık, kararlı ve
tutarlı olun
OKB’li öğrencinin sınıf rutini ve yapısını anlamasını
sağlayın. Bu durum öğrencinin kendini güvende
hissetmesini ve olabilecek olayları tahmin edebilirliğini
arttırır.