Bat*-d*** Dünya

advertisement
Uluslararası İlişkilere Giriş
Yrd. Doç. Dr. Yıldırım Turan
Dersin sonunda öğrencilerin aşağıdaki yeterlilikleri geliştirmeleri hedeflenmektedir:
Dini Hareketlerin Yükselişi
Batı-İslam «Karşıtlığı»
Öteki’nin Hayaletleri
Fark’ın Sefaleti
Örnek Olay: Medeniyetler İttifakı
2
Dersin Haftalık İçeriği
1.
2.
3.
4.
5.
Dini Hareketlerin Yükselişi
Batı-İslam «Karşıtlığı»
Öteki’nin Hayaletleri
Fark’ın Sefaleti
Örnek Olay: Medeniyetler İttifakı
Temel Meseleler
 Kimlik Siyaseti, neden dünya siyasetinin belirgin bir niteliği
haline gelmiştir?
 Küresel Siyasetin düzenleyici ilkesi olarak ideolojinin yerine
kültür mü geçmiştir?
 Doğmakta olan bir medeniyet çatışması var mıdır?
 Modern küresel siyasette din ne kadar önemlidir.
 Batı ve İslam arasındaki çatışma kaçınılmaz mıdır?
Fundementalizmin Yükselişi
• Fundementalizm terimi ilk kez 20. YY başlarında Amerikan
Protestancılığı içerisindeki tartışmalarda kullanılmıştır.
• Belirli ilkelerin sorgulanamaz ve üstün otoriteye sahip
temele gerçekler olarak kabul edildiği, genellikle ateşli ve
bazen de fanatik bir bağlılıkla ilişkili düşünce tarzıdır.
• Dünyanın farkı bölgelerinde farklı doktirinsel biçimler
almıştır ve birbiriyle çelişen ideolojik özellikle gösterir.
Üç önemli unsur köktenciliğin artışına neden olmuştur.
1. laikleşme: ahlaki bir karşı duruş olarak.
2. küreselleşme: geleneksel toplum düzenini koruma arayışı.
3.Post-sömügecilik: zayıflamış kimlik duyguları karşısında Batıkarşıtlığı
Batıya Karşı Meydan Okumalar
• Batı’nın siyasal ve kültürel hegemonyasına ve Batımerkezli kültürel dünya düzenine meydan okuma
girişimiyle bağlantılı olarak kimlik, kültür ve din
konuları özellikle göze batan bir konum elde etmiştir.
1. Batı’nın maddi ve siyasi hakimiyetinin, bireycilik,
biçimsel eşitlik, laiklik ve materyalizm gibi değerlerin
hakimiyeti olarak batılı değerler
2. batılı olmayan değerlerin küresel sisteme taşınması
• Bunu post-sömürgecilik olgusunun gelişimi, Asya’nın
özgül ağırlığının merkeze taşınmaya başlaması ve
İslam bağlamında tartışabiliriz.
Post-Sömürgecilik
• Post-sömürgecilik, bağımsızlığını yeni kazanmış toplumların
niteliklerini şekillendiren kültürel koşulları açıklamaya çalışan
edebi ve kültürel çalışmalardaki bir yaklaşım olarak doğmuştur.
• Temel amacı, «içsel» boyun eğdirmenin, sömürgeciliğin siyasal
yapıları ortadan kaldırdıktan uzun süre sonra bile devam
edebildiğinin kabulü temelinde, sömürge yönetiminin kültürel
ve siyasal boyutlarını açığa çıkarmaya ve tersyüz etmeye
çalışmaktır.
• Sömürge karşıtlığı iki savaş arası dönemde doğdu ancak asıl
etkisi 1945 sonrası ortaya çıktı.
• Self-determinasyon ilkesine dayanıyordu.
• Post-sömürgeciliğin tipik niteliği, gelişmekte olan dünyaya,
liberalizm ve sosyalizmin evrenselci iddialarından ayrı ve farklı
bir siyasal ses kazandırma arayışıdır.
• 1955 Bandung Konferansı – Bağlantısızlar Hareketi
• Üçüncü Dünya Perspektifi önerisi- Üçüncü Dünyacılık
Asya Değerleri
• Temel olarak Asya kültürü ve inanışlarının Batılı
olanlara bir alternatif oluşturabileceği fikri üzerinden
yürütülen bir tartışmadır.
• Japonya örneği, Asya’nın kaplanları (Hong Kong,
Güney Kore, Tayland, Singapur).
• 1993 Bangkok Deklarasyonu (Asyalı değerler) (sadakat
ve otoriteye saygı. Toplumsal uyum ve işbirliği)
• 1997-1998’deki Asya mali krizi, Asya değerleri fikrine
zarar vermiştir.
• Asya değerleri olarak bilinen değerlerin krizin kaynağı
olduğu ileri sürülmüştür?
İslam ve Batı
• Siyasal İslamın yükselişi, özellikle 11 Eylül ve teröre
karşı savaşın başlaması, İslamla Batı arasında belki de
medeniyetsel derin bir çatışma imajı yarattı.
• Medeniyet çatışması tezleri acelece değerlendirilmiştir.
• İslam ve Batı arasındaki derin kökleri olan gerilimin iki
yüzü vardır.
1. siyasal İslamı ve İslamın kendisini, Müslüman
dünyasından Batı etkisini atmaya ve belki de daha
kapsamlı Batı laikliğini devirmeye adanmış öfkeli bir öteki
olarak tanımlanması. Batının İslami tehditler karşı karşıya
kalma tehdidi.
2. İslamofobi-Sorun İslam değil Batıdır
Siyasal İslam’ın Doğası
• İslamcılık: ya İslami fikir ve ilkelere dayalı siyasal
öğretileri ya da bu öğretilerin ilham verdiği siyasal
hareketi ifade eder. Bu konudaki tanımlamaların
oldukça subjektif olduğunu belitirmekte fayda vardır.
• Temel amaçları
• 1. pan-İslamcı birlik savunusu (milliyetçilikten farklı)
• 2. İslam dünyasının Batı karşısında aynı safda
tutulması
• 3. Batı ya da Amerikan etkisini Müslüman dünyadan
silme. Batının kendisine ve kültürel hegemonyasına
karşı meydan okuma.
• Bu konuda bir tartışma için şu video izlenebilir.
http://www.youtube.com/watch?v=qDh-4BKBacQ
Siyasal İslamın Doğası
• İslamcılık çoğu zaman radikalizm ile eş anlamlı kullanılır ki
bu oldukça sorunlu bir yaklaşımdır. Radikalizm tartışması
yine de başlı başına önemlidir. Bu konuda yaygın olan üç
genel yorum vardır.
• 1. İslamcı militanlığın kaynağının İslamın içinde yattığı
düşünülür. Batı değerleri ile İslamı değerlerin uyumsuzluğu
iddiası.
• 2. İslamcı yeniden uyanışın, belirli bir tarihsel koşullara
spesifik bir tepki olarak tasvir edilmesi. Ortadoğu’nun
tarihsel gelişimi.(geçmişe özlem)
• 3. İslamcılığın, çok daha kapsamlı ve ideolojik olduğu
söylenebilecek derin bir eğilim ifadesi olarak
yorumlanmasıdır: Batı karşıtlığı ya da
Garbiyatçılık/Oksidentalizm. Batı=mekanik,doğu=organik
Batı ve ‘Müslüman Sorunu’
• İslamın Batı tarafından nasıl inşa edildiğine ve ele
alındığına bakmak gerekir. Bu konuda da elbette yek
pare bir tutum yoktur. Bu sorun daha çok İslamı bir
farklılık olarak içinde kabul etmeyle ilgili bir sorun
olarak anlaşılmaktadır.
• İslam tehdidi fikrinin biri iç diğer dışsal olmal üzere iki
versiyonu vardır.
• 1. içerdeki düşman olarak İslam düşüncesi, Müslüman
göçmenelerin sayısındaki arttıştan ziyade, 1980lerin
sonundan itibaren aşamalı bir şekilde siyasal nitelikler
kazanan Müslüman kimliğin doğuşuyla ilgilidir.
• 2.İslam karşıtı eylemlerin ya da temsilin hemen karşılık
bulması (Batı içinde). Karikatür krizi gibi
11 Eylül ve Medeniyetler Çatışması
ABD Başkanı George Bush’un 11 Eylül sonrası konuşması;
Medeniyetler İttifakı
• MEDENİYETLER İttifakı, 11 Mart 2004’te el-Kaide’nin İspanya’nın başkenti Madrid’de gerçekleştirdiği terör saldırısının
ardından gündeme gelen bir projedir.
• Bu saldırıların ardından İspanya’da iktidara gelen Jose Luis
Rodriguez Zapatero, 21 Eylül 2004’te BM Genel Kurulu’nda
yaptığı konuşmada Batı ile Müslüman dünya arasında bir
“Medeniyetler İttifakı” kurulmasını önerdi.
• Haziran 2005’te Zapatero’nun, kültürel anlamda İslami, politik düzlemde ise Batılı bir ülke olan Türkiye’ye ortak başkanlık önerisiyle Türkiye projeye dâhil oldu.
• Fakat bu tarihten itibaren Türkiye, girişimi tabiri caizse İspanya’dan daha fazla sahiplenerek söz konusu ittifak projesinde daha çok ön plana çıkan ülke haline geldi.
• 14 Temmuz 2005’te resmen kuruldu.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Kimlik siyasetinin Yükselişi
Soğuk Savaş Sonrası Dünya
Dini Hareketlerin Yükselişi
Batı-İslam «Karşıtlığı»
Öteki’nin Hayaletleri
Fark’ın Sefaleti
Örnek Olay: Medeniyetler İttifakı
-Bu derste olmaması gerekenler
---.
15
1.
2.
3.
4.
5.
6.
1990 sonrası dünyada neden Din yükselişe geçmiştir?
Tarihin sonu tezi nedir?
Tarihin sonu tezi nasıl Medeniyetler Çatışması’na evrilmiştir?
Medeniyetler Çatışması neden mümkündür?
Medeniyetler Çatışması’nda Türkiye’nin pozisyonu nedir?
11 Eylül Medeniyetler çatışmasını nasıl etkilemiştir?
Kaynakça
1. Andrew Heywood, Küresel Siyaset, Çevirenler: Nasuh Uslu ve Haluk
Özdemir, Adres Yayınları, İstanbul, 2013
2. Francis Fukuyama, Tarihin sonu mu? Ankara: Vadi, 2002.
3. Samuel P. Hungtington, "Medeniyetler Çatışması Mı?, (Der.) M. Yılmaz,
Vadi Yayınları, Ankara (2006).
Download