anksiyete bozuklukları ve sinir sistemi hastalıkları

ANKSİYETE BOZUKLUKLARI VE SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARI Dr. M.Murat DEMET Psikiyatri Doçenti Farmakoloji Bilim Uzmanı Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı & Epilepsi ve Uyku Bozuklukları Merkezi MANİSA
Firma ilişkisi • 2010 – Abdi İbrahim İlaç AŞ. (Konuşma) – GSK (Konuşma) – Pfizer (Araştırma) • 2009 – Gen İlaç (Konuşma) – Lundbeck (Konuşma) – GSK (Konuşma) – Pfizer (Araştırma)
46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir Konuşma akışı • Giriş • Parkinson hastalığı ve anksiyete • Huntington hastalığı ve OKB • Epilepsi ve anksiyete • Travmatik beyin hasarı ve anksiyete • Beyin tümörleri ve anksiyete • Migren ve anksiyete • Demans ve anksiyete • Sonuç
46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir Beyin bölgesine göre KORPUS PİNEALİS AMİGDALA
HİPOFİZ HİPOKAMPUS TALAMUS ANTERİOR SİNGULAT KORTEKS ORBİTOFRONTAL KORTEKS STRİATUM KAUDAT HPA EKSENİ LOKUS SERULEUS HİPOTALAMUS PERİAKUADUKTAL ALAN
LİMBİK SİSTEM 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir Nörotransmitter ya da nöropeptide göre
CRF ESTRADİOL DOPAMİN OKSİTOSİN GLUKAGON İLE İLİŞKİLİ PEPTİD­1 NÖROPEPTİD Y GLUTAMAT GALANİN KOLESİSTOKİNİN ANJİYOTENSİN II P MADDESİ ARJİNİN VAZOPRESSİN NİTRİK OKSİT SEROTONİN NORADRENALİN MELATONİN NÖROSTEROİDLER: Allopregnanolon 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir Sinir sistemi hastalığına göre
DEMANS PARKİNSON HASTALIĞI AMYOTROFİK LATERAL SKLEROZ ROMATOİD ARTRİT İNMELER SEREBRAL NEOPLAZİLER HUNTİNGTON HASTALIĞI MİGREN EPİLEPSİ MULTİPL SKLEROZ TRAVMATİK BEYİN HASARI SİSTEMİK LUPUS ERİTEMATOZUS 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir Parkinson hastalığı • Motor belirtiler (en az ikisi) – Dinlenme halinde tremor – Rijidite • Motor olmayan belirtiler – Yorgunluk – Nöropsikiyatrik • • • • • • • – Bradikinezi – Postural instabilite Depresyon Apati Anksiyete Bilişsel yıkım Demans Varsanılar Dikkat kayıpları – Otonomik işlevlerde bozulma • • • • Mesane sorunları Terleme Ortostatik hipotansiyon Erektil işlev bozukluğu – Gastrointestinal • Konstipasyon, bulantı, disfaji, siyalore – Duyusal sorunlar • Ağrı, koku duyusunda bozulma – Uyku sorunları 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Parkinson hastalığı ve anksiyete bozuklukları
• Anksiyete: Parkinson hastalığının sık görülen belirtisi • Anksiyete bozuklukları: PH tanı ve tedavisinde zorluk yaratan klinik tablo • PH’da anksiyete bozukluğu sıklığı: %3.6­40 (Leentjens ve ark 2008, Walsh ve Bennett 2001) • Anksiyete ile yürümede işlev bozukluğu ve donma epizotları arasında ilişki (Giladi ve Hausdorff 2006, Lauterbach ve Freeman 2003, Vazquez ve ark 1993) ¯
• Diskinezi ve on/off epizotları ile yüksek anksiyete düzeyleri arasında ilişki (Henderson ve ark 1992, Menza ve ark 1990) • Anksiyete ve depresyon ile sol taraf tutulumlu PH arasında ilişki (Fleminger 1991) • İki durum arasında herhangi bir ilişki bulmayan çalışma sonuçları (Menza ve ark 1993, Stein ve ark 1990) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Parkinson hastalığı ve anksiyete bozuklukları • Panik bozukluğu %30 (Lauterbach ve ark 2003) • Ailesel parkinson hastalığında özgül fobi (Lauterbach ve Duvoisin 1991) • Sosyal fobi ~ %50 (Kummer ve ark 2008) • Sosyal anksiyete motor belirtiler ve ilişkili performans kaygısı ile sınırlı değil (Kummer ve ark 2008) • Anksiyetenin parkinson başlangıcına öncelik ettiği düşünülmekte 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Parkinson hastalığı ve anksiyete bozuklukları • Dissanayaka ve ark (2010) – 79 Parkinson hastasında anksiyete yaygınlığı ve risk etmenleri • Yaş ortalaması 67.2 – %25 hastada herhangi bir anksiyete bozukluğu tanısı (Bu yaş grubunda anksiyete yaygınlığı %10) • Panik bozukluğu (agorafobili) %8 • Sosyal fobi %10 • Yaygın anksiyete bozukluğu %3 • Obsesif kompulsif bozukluk %1 – PH’na ait özelliklerden anksiyete ile ilişkili risk etmenleri • İleri yaş • PH belirti şiddeti • Günlük yaşam aktivitelerinde bozulma • Diskinezi ve motor dalgalanma • Daha küçük başlama yaşı • Yaşam kalitesi düzeyi • Önceki psikiyatrik bozukluklar 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Bazal gangliyonlar ve korteks ilişkisi Talamus Korteks 1.Medyalis dorsalis 1.Anterior singulat alan 2.Medyalis dorsalis parsmagnosellularis 2.Lateral orbitofrontal korteks 3.Medyalis dorsalis parvosellularis DEVRELER 4.Ventralis lateralis pars medyalis I. ANTERİOR SİNGULAT DEVRE 3.Dorsolateral prefrontal korteks 4.Suplementar motor alan • Otonomik işlevler, rasyonel bilişsel işlevler, ödül beklentisi, karar verme, empati ve emosyon II. LATERAL ORBİTOFRONTAL DEVRE • Asosiasyon korteksi, karar verme, emosyon ve ödül III. DORSOLATERAL PREFRONTAL DEVRE • Planlama, organziasyon, regulasyon, duyusal ve menemonik billgi, işleyen bellke, entelektüel işlev ve aksiyon Globus pallidus internal / S. nigra pars retikulata IV. MOTOR DEVRE • Motor hareketin planlanması, bimanual kontrol, öğrenilmiş hareketler 1.Rostrolateral, ventral pallidum/rostrodorsal Striatum 1.Ventral striatum 2.Medyal dorsomedyal/rostromedyal 2.Ventromedyal kaudat 3.Lateral dorsamadyal/rostrolateral 3.Dorsolateral kaudat 4.Ventrolateral/caudolateral 4.Putamen 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
PH belirtilerinde nörotransmitter ilişkilerinin önemi Dopamin ile asetilkolin arasındaki denge Striatumun motor işlevi GABAerjik ve glutamaterjik etkileşim S. nigra pars kompaktanın dopaminerjik aktivitesi Serotonerjik innervasyon Striatal dopamin salınımı Lokus seruleusta NE disinhibisyonu Dopaminerjik kayıp 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
PH’da görülen anksiyetede nörotransmitter tutuluşu Kolinerjik
Serotonerjik
Adrenerjik (a1 ve a2 uyarımına göre)
Glutamaterjik
GABAerjik
Stimulasyon ile anksiyete İnhibisyon ile anksiyete ¯
¯
¯
¯
¯
¯
-
Burn ve ark 2003; Richard 2005; Lavreysen ve Dautzenberg 2008, Mathew ve ark 2008; Czernecki ve ark 2008; Kalueff ve Nutt 2007) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Parkinson hastalığında anksiyetenin tedavisi • PH’da anksiyetenin tedavisine ilişkin özgül çalışma yok • Bu grup hastada anksiyete tedavisi PH olmayan anksiyete durumlarına dayanmakta • Anksiyete antiparkinson tedaviye eşlik ediyorsa dozun optimize edilmesi yararlı • Benzodiyazepinler • • – Kısa dönem için yararlı – Motor ve bilişsel belirtileri alevlendirebilir Buspiron – Anksiyete için hafif­orta düzeyde yararlı – Diskinezilerde yararli – Yüksek dozlarda parkinsonizmi alevlendirebilir SGAİ ve düşük antikolinerjik etkili TSA lar düşük dozda kısmen yararlı – Sitalopram depresyonlu PH hastalarında anksiyetede yararlı 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Parkinson hastalığında OKB ve “punding” davranışları • Tourette sendromu, Sydenheim koresi, von Economo ensefaliti gibi bazal gangliyonları tutan hastalıklarda OK belirti sıklığı fazla • OKB’lerde bulaş ve temizlik belirtileri bilateral ya da sol taraf PH tutulumu ile ilişkili (Maia ve ark 2003, Tomer ve ark 1993) • PH hastalarında özel kişilik profili – • Düşük yenilik arama, yüksek zarardan kaçınma profil Dopaminerjik tedavi ile “punding” davranışları – – Belirtiler • İstifleme • Sıralama • Düzenleme • Birleştirme, sökme • Deri yolma • Yazma aktivitesinde artma vs. Tedavi • Doz optimizasyonu 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Huntington hastalığı ve OKB • Huntington hastalığında obsesif kompulsif belirti yaygınlığı %20­50 (Anderson ve ark 2001, Beglinger ve ark 2007, Marder ve ark 2000, Paulsen ve ark 2001) • • Anderson ve ark (2010) – 1642 hastalık geniş örneklem – 1994’ten 1999’a 43 merkezden alınan hastalar – OK belirtisi olanlarda olmayanlara göre • daha fazla işlevsel yıkım • daha uzun hastalık süresi • daha şiddetli depresyon, agresyon ve sanrı Ortak nörobiyolojik patoloji – Striatal patoloji ve frontotemporal devrede işlev kaybı – Özellikle orbitofrontal devre (OFC­Kaudat­talamus) OK belirtilere yol açabilir 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Epilepsi ve anksiyete bozuklukları • Epilepside psikiyatrik bozukluklar – Depresif bozukluklar %30 – Anksiyete bozuklukları %10­25 – Psikotik bozukluklar %2­7 • – Kişilik bozuklukları %1­2 (Gaitatzis ve ark 2004) – HAD ile anksiyete semptomu (%20) (Mensah ve ark 2007) Psikiyatrik bozukluklara eşlik eden epilepsi tipleri – Fokal epilepsiler, özellikle temporal lob epilepsisi – Jeneralize idyopatik epilepside anksiyete/panik bozuklukları %26 (Akanuma ve ark 2008) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Epilepsi ve anksiyete bozuklukları • Anksiyete ile lişki: Nöbet sırasında korku – Yaklaşık %15 olguda var ve auranın temel klinik ifade şekli (Marcangelo ve Ovsiew 2007) • Nöbetler kontrol altında olmadığında en sık korku şekli agorafobi ve sosyal fobi • %45 hastada postiktal anksiyete episodları (Jones ve ark 2005) • Yüksek intihar riski nedeni ile depresyonlu olgularda anksiyetenin tanınması önemli • Limbik sistemi etkileyen yineleyici epileptik nöbetler işlevsel ve mikrostrüktürel değişiklikler ile anksiyöz­depresif belirtilere yol açabilir (Hughes ve Keele 2006) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Epilepside anksiyetenin tedavisinin önemi • Psikiyatrik bozuklukların epilepsi başlangıcına öncülük ettiği düşünülmekte • Epilepside psikiyatrik taboların normal tepki olduğu düşüncesi psikiyatrik bozuklukların tanınmasını güçleştiriyor • Erken dönemde tanı konmaması önemli klinik sonuçlara yol açmakta (Artan intihar riski) • Nöbetlerin ve psikiyatrik eştanının optimal remisyonu için uygun tedavi seçiminin yapılabilmesi için de erken dönemde tanı önemli • Psikiyatrist ile klinisyen arasında en üst düzeyde iletişim temel koşul 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Epilepside anksiyete tedavisinde ilaç seçimi • İlaç seçiminde iki önemli nokta – Psikotrop ilaçların ve antidepresanların farmakokinetik ve farmakodinamik özellikleri – Seçilen psikotrop ilacın nöbet eşiği üzerine etkileri 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Psikotrop ilaçların nöbet eşiği üzerine etkileri Tri ve tetrasiklikler İmipramin Tedavi dozlarında güvenli, yüksek doz riskli Maprotilin Eşiği düşürür (özellikle yüksek dozlarda) Klomipramin Eşiği düşürür (özellikle yüksek dozlarda) SGAİ’ler Sitalopram Eşiği yükseltme etkisi olabilir Fluoksetin Eşiği yükseltme etkisi olabilir Paroksetin Eşiği yükseltme etkisi olabilir Sertralin Yüksek dozda az sayıda olgu sunumu SNRI’lar Venlafaksin Aşırı dozda eşiği düşürür Diğer Bupropion Eşiği düşürür (özellikle yüksek dozlarda) Mirtazapin Eşiği yükseltme etkisi olabilir Marcangelo ve Ovsiew 2007 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı • Künt travmadan kaynaklanan baş yaralanması • Aşağıdakilerden bir ya da daha fazlası – Gözlenen ya da ifade edilen • Geçici konfüzyon, yönelim bozukluğu • Peritravmatik bellek kusuru • 30 dakikadan daha az süreli bilinç kaybı – Gözlenen nöropsikolojik belirtiler • Travma ardından akut dönemde nöbet • Travma ardından irritabilite, letarji, kusma • Baş ağrısı, baş dönmesi, irritabilite, yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve anksiyete • HTBH’ından sonra – Anksiyete : %70 (Rao ve Lyketsos 2002) – Anksiyete bozuklukları: %23 (Epstein ve Ursano 1994, Mooney ve Speed 2001) – Yaygın anksiyete bozukluğu: %3­28 – Panik bozukluğu: %4­17 – Fobiler: %1­10 – Obsesif kompulsif bozukluk: %2­15 – Travma sonrası stres bozukluğu: %3­27 (Koponen ve ark 2002, Hiott ve Labbate 2002) – En sık görülen anksiyete belirtileri • Free­floating anksiyete, korku, yoğun endişe, sosyal çekilme, kişiler arası duyarlılık, anksiyöz düşler (Rao ve Lyketsos 2002) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve anksiyete • HTBH psikolojik savunmaları ve başa çıkma stratejilerini bozarak anksiyeteye zemin hazırlayabilir (Ruff ve ark 1996) • HTBH’nın lokalizasyonu ve anksiyete ilişkisi – Sağ orbital korteks, sol oksipital lob, temporal lob – Anksiyete sol hemisfer lezyonlarının ortak özelliği aşırı duyarlılık, aşırı dikkat artışı ve kendi yeti kayıplarına aşırı dikkat gösterme ortak yakınmalar (Epstein ve Ursano 1994) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve travma sonrası stres bozukluğu • TSSB, travmatik olay olasılığı nedeni ile anksiyete bozuklukları arasında en bekleneni • HTBH’ından sonraki TSSB’da aşırı uyarılma, düşler ve kabuslar ön planda iken diğer TSSB’lerde intrüzif düşünceler daha sık Travmatik yaşantının sürekli uyarılmışlıkla yeniden yaşantılama sürecine dönüşmesine bağlanıyor (Ohry ve ark 1996) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve travma sonrası stres bozukluğu • HTBH ardından TSSB gelişmesi için risk etmenleri – Madde kötü kullanımı – Depresyon veya anksiyete bozukluğu eşliği – Travma ardından yasal süreçler (Feinstein ve ark 2000) – İleri yaş – TSSB öyküsü – Yüksek BDI puanları – Çekingen başa çıkma stili (Harvey ve Bryant 1998) – Çekingen başa çıkma stili – İşsizlik öyküsü (Bryant ve ark 1999) – Birinci derece yakınlarda depresyon – TSSB öyküsü (Warden ve ark 1997, Blanchard ve ark 1995) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve travma sonrası stres bozukluğu Hafif travmatik beyin hasarının iki temel özelliği • Travma sonrası amnezi • Bilinç kaybı – Çeşitli ruhsal durumların gerçekleştiği – Olayın öncesi ve sonrasında ani bellek kaybı zaman dilimi – Tipik retrograd amnezi • Konfüzyon – Hem olayın kendisinin hem de olaydan • Dezoryantasyon önceki birkaç dakika ya da saatin • Bilinç bulanıklığı hatırlanmaması TSSB gelişmesinden koruyan iki etmen ? 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve travma sonrası stres bozukluğu • Sbordone ve Liter (1995) – Beyin hasarı olmayan TSSB ve HTBH olan TSSB olguları – Beyin hasarı olmayan grup • Travmatik yaşantılarını canlı anılar şeklinde anımsıyor – Beyin hasarı olan grup • • • • Travmayı konuşurken zorlanma yaşamıyor İntrüzif anılardan söz etmiyor Aşırı uyarılma yaşamıyor Kabus tanımlamıyor TSSB olguları travmatik olayı unutamıyor, HTBH olan TSSB olguları hatırlamıyor 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve travma sonrası stres bozukluğu • Buna karşılık – Travmatik olay açıkça hatırlanmasa da TSSB’ye ilişkin emosyonel tepkiler olabileceğine ilişkin kanıtlar • 5 gün süreli travma sonrası amnezi sonucu TSSB • 2.5 gün süreli travma sonrası amnezi sonucu TSSB (Bryant 1996, King 1997) – HTBH sonrası TSSB’de travmaya ilişkin anısı olmayanlar %6 travmatik anısı olanlar %30 (Turnbull ve ark 2001) Travmatik olaya ilişkin amnezi TSSB’den korumuyor ancak semptom şiddetinin düşük olması ve intruzif düşüncelerin daha az olmasını sağlıyor 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve obsesif kompulsif bozukluk • Özgül bir beyin bölgesinin hasarı ile değil küçük ve yaygın serebral doku hasarı sonucu OKB (Kant ve ark 1996) • Kafa travmasına eşlik eden ajitasyon ve anksiyetenin ardından OKB (McKeon ve ark 1984) • Travmatik beyin hasarı ardından OKB, bireyin başa çıkma stratejilerine ilişkin bir sonuç – Kompulsiyonlar, yeni ve nöropsikolojik olarak yıkımla giden bir yaşamı kontrol etme aracı (Epstein ve Ursano 1994) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve panik bozukluğu • Çeşitli şiddetlerde TBH olgularında %4­13 panik bozukluğu (Deb ve ark 1999, Hibbard ve ark 1998, Fann ve ark 1995) • Travmatik olayı hatırlamayan HTBH olgularında panik bozukluğu TSSB’nin atipik görünümü ? (Deb ve ark 1999) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve yaygın anksiyete bozukluğu • HTBH ardından yaygın anksiyete bozukluğu %17­58 (Jorge ve ark 1993, Fann ve ark 1995) • Bu olguların hemen tamamı major depresif bozukluk ile eştanılı • Özgül bir organik etiyoloji bulunmamakta 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve sosyal anksiyete bozukluğu • Travmatik beyin hasarı sonucu %17 çekingen kişilik bozukluğu – %89’u sosyal fobi ile eştanılı (van Reekum ve ark 1996) • HTBH’ında “self­imaj” sorunları Bilişsel sorunlara ilişkin performans zorlukları (Epstein ve Ursano 1994) Fiziksel kusurlara tepki sonucu sosyal ortamlarda zorlanma Dikkat ve bellek sorunları gibi daha “görünmez” nöropsikolojik belirtilerde bile sosyal zorlanma (Hiott ve Labbate 2002, Wright ve Telford 1996) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve anksiyete bozuklukları • Byrant ve ark 2010 – 1084 beyin travmalı hasta – 12 aylık yaygınlık çalışması – %31 herhangi bir psikiyatrik bozukluk – %22’sinde yeni başlangıçlı psikiyatrik bozukluk • – %9 depresyon, %9 yaygın anksiyete bozukluğu, %6 travma sonrası stres bozukluğu, %6 agorafobi HTBH varsa bozukluk gelişme olasılığı • TSSB için 1.9 • Panik bozukluğu için 2.01 • Sosyal fobi için 2.07 • Agorafobi için 1.94 kat fazla 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Hafif travmatik beyin hasarı ve anksiyete bozuklukları Klinik özellikler Anksiyete %10­70 • Endişe ve otonomik bulgu ve belirti olmaksızın dehşet duygusu • TSSB bulhuları • Anksiyöz depresyonda sağ hemisfer lezyonları • HTBH’de en sık görülen: TSSB (Vaishnavi ve ark 2009) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Beyin tümörleri ve anksiyete bozuklukları • Beyin tümörü olgularında nöropsikiyatrik, bilişsel ve davranışsal bulgu ve belirtiler yaygın • İntrakraniyal neoplazilerde HAD ile belirlenen anksiyete %30 düzeyinde (Pringle ve ark 1999) • Depresyona sıklıkla anksiyete ya da irritabilite eşliği • Anksiyete nedeni – Tanı ve prognoza ilişkin durumsal korku – Tümörün doğrudan etkileri 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Beyin tümörleri ve anksiyete bozuklukları • Arnold ve ark (2008) • Appleby ve ark 2008 – 363 nöroonkoloji hastası – Kısa Hasta Sağlık Ölçeği – 301 primer veya metastatik beyin tm. olgusu – %41 depresyon, %48 yaygın anksiyete – DSM­IV tanıları bozukluğu • %15 depresyon – Risk etmenleri • % 12 anksiyete • Kadın olmak, düşük grade tümör, düşük eğitim düzeyi, psikiyatrik bozukluk öyküsü – Anksiyete • Kadınlarda • Anksiyete bozukluğu öyküsü • Tanı sonrası yaşam süresi daha kısa 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Migren ve anksiyete bozuklukları • Migren olgularında migren olmayanlara göre – yaygın anksiyete bozukluğu riski 4­5 kat fazla (Hamelsky ve Lipton 2006, Breslau ve ark 1991, Baskin ve ark 2009) – obsesif kompulsif bozukluk riski 5 kat fazla (Hamelsky ve Lipton 2006) – panik bozukluğu riski 3­5 kat fazla (Radat ve Swendsen 2004, Lake ve ark 2005, Hamelsky ve Lipton 2006, Breslau ve ark 1991, Baskin ve ark 2009) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Migren ve anksiyete bozuklukları • 8 yıllık izlem çalışmasında anksiyete bozuklukları kronik baş ağrısı için tek yordayıcı etmen Anksiyete bozuklukları migren için olumsuz prognostik etmen (Guidetti ve ark 1998) • Anksiyete eşliği migren bağlı yeti yitimi için depresyon eşliğinden daha kuvvetli etmen (Lanteri­Minet ve ark 2005) • 5­HTTLPR polimorfizmi, kısa allel serotonin transporter sentezini yavaşlatarak stres ve anksiyeteye duyarlılığı artırabilir. MİGREN VE AFFEKTİF BOZUKLUKLARDA ORTAK SANTRAL 5­HT DİSFONKSİYONU ?) (Baskin ve Smitherman 2009) • HPA DİSREGULASYONU ? (Barden 2004, Peres ve ark 2001) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Migren ve anksiyete bozuklukları Genellikle anksiyete MİGREN Psikiyatrik bozukluk eşlik ediyorsa depresyon (Breslau ve ark 1991) yaşam kalitesi, toplam yeti yitimi, migrenin klinik gidişi ve prognoz etkilenir Eşlik eden anksiyete ve depresyonun tedavisi Santral duyarlılaşmayı ve migrenin kronikleşmesini önler (Finocchi ve ark 2010) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Migren ve anksiyete eştanı durumunda tedavi ilkeleri • Migren olgularındaki depresyon ve anksiyetenin tedavisi için standart uygulama yok • Migren profilaksisi için seçilen ilaç ek psikiyatrik tabloyu kötüleştirmemeli • Mümkünse her iki durumun birlikte tedavisi yapılmalı • – Anksiyete eşliği varsa flunarizin (sibelyum) ve beta bloker – Depresyon eşliği varsa amitriptilin – Anksiyete bozukluklarında pregabalin YAB, OKB ve PB’de – Psikofarmakoloji • SGAİ, SNGAİ’ler, pregabalin • TSA • Ted. dirençli olgularda madde öyküsü yoksa benzodiyazepin – Bilişsel davranışçı terapi • En az üç aylık tedavi koşulu ile sertralin, fluoksetin ve venlafaksin migrende etkili (Colombo ve ark 2004) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Demans ve anksiyete • Demans olgularında – Anksiyete bozuklukları %5­21 – Anksiyete belirtileri %8­71 (Seignourel ve ark 2008) • Tanı zorlukları – Belirti örtüşmesi • • • Özellikle huzursuzluk, yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü Kritik soru – Demansta potansiyel olarak varolan belirti ve bulgular anksiyete bozukluğu tanısı için kullanılmalı mı? – Araştırmalarda belirti örtüşmesine dikkat edilmemesi yaygınlık patlamasına yol açabilir Doğrudan fizyolojik etki – Nöral dejenerasyonun emosyonel regulasyonla ilişkili alanları etkilemesi 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Demans ve anksiyete • Anksiyetenin ajitasyondan ve depresyondan ayırt edilmesi önemli • Anksiyete belirtileri vasküler demansta ve frontotemporal demansta Alzheimer tipi demanstan daha sık (Ballard ve ark 2000, Porter va ark 2003) • Demansın terminal döneminde anksiyete şiddeti azalmakta (Chen ve ark 2000, Sclan ve ark 1996) (Her iki durum için fark bulmayan çalışmalar da var) • İçgörüsü korunmuş olgularda anksiyete daha fazla • Anksiyete gece meydana gelen ve bakıcılar için sorun yaratan davranışlar ile ilişkili (Teri ve ark 1999) 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Sonuç • Sinir sistemi hastalıklarında anksiyete ve anksiyete bozukluğu yaygınlığı oldukça yüksek • Anksiyete belirtilerini fiziksel hastalığın özgül belirtilerinden ayırdetmek önemli • Anksiyetenin asıl hastalığın öncü belirtisi olabileceği düşünülmeli • Anksiyete eşliği işlev bozukluğu ve yaşam kalitesi düşüklüğüne bazen neden olmakta bazen katkıda bulunmakta • İlaç seçimi birincil hastalığın gidişini etkileyebileceğinden çok önemli • Psikotrop ilaçlar ve birincil hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar arasındaki etkileşim göz önünde bulundurulmalı 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir
Anksiyete bozuklukları ve sinir sistemi TEŞEKKÜRLER
46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5­9 Ekim 2010 İzmir