FOSFOR (P) Dünyada topraklar bitki tarafından kolaylıkla kullanılabilir fosfor yönünden de fakirdir. Fosfor toprakta üç halde bulunur. Bunlardan ilki kökler civarında toprak çözeltisinde erimiş halde bulunan fosfordur. ikincisi ise topraktaki minerallerin yüzeylerinde, çözeltideki fosforla dengeli biçimde bulunan katı fosfor rezervidir. Fosforun ikinci halden birinci hale geçerek bitki tarafından kullanılabilir konuma gelmesi oldukça kolaydır. Toprakta bulunan Üçüncü tip fosfor rezervi ise, suda çözülmeyen ve çok yavaş biçimde parçalanarak ikinci hale geçebilen fosfor bileşikleridir. Toprak çözeltisinde yer alan fosfor, miktar olarak genellikle bitkinin ihtiyacını tam olarak karşılamaz. Örneğin, büyüme sürecinde günde 1 kg hektar Fosfor (P) kullanan bir bitkinin toprak çözeltisinde bulunan fosfor miktarı hektarda 0.3 - 3 kg arasında değişir. Yani , çözeltide başlangıçta mevcut 0.3 kg fosforu esas alır isek, gerekli büyüme için bu çözeltinin günde üç defa ikinci derece rezervlerden takviyesi gerekir. İşte bu takviye gücü de topraktaki minerallerin fosforu depolama gücüne bağlıdır. Depolama gücü yüksek mineral ortamında çözelti hızla beslenebilecektir. Bir başka deyimle, depolama gücü yüksek minerallerin hakim olduğu topraklarda çözeltideki fosfor yoğunluğu az iken bu gücün zayıf olduğu topraklarda çözeltideki kullanılabilir fosfor miktarı fazla olabilir. Fosforu fikse ederek kullanılmaz hale getiren topraklarda bitkinin ihtiyacı olan fosforun hazır bulundurulabilmesi için daha yüksek miktarlarda fosfor uygulanmalıdır. Bu topraklarda toprak Ph sinin yükseltilmesi (asiditenin azaltılması da) mevcut fosforun daha iyi kullanılabilmesi için yararlıdır. Zira. asidi fazla olan topraklarda fosfor daha hızla ve güçlü olarak fikse edilir. Yapılan toprak tahlilleri sonucu fosfor düzeyi normal olan topraklarda, iyi bir verim almak için, sadece bitki tarafından topraktan kaldırılan miktarda fosfor verilmesi yeterlidir. Ancak, yukarıda da belirtildiği gibi, fosforu fikse etme gücü yüksek topraklarda bu miktar %10 ila %50 civarında arttırılarak uygulanır. Bitki ve toprak şartlarına göre değişmekle beraber genellikle hektara 20- 80 kg civarında fosfor (P) uygulanması yeterlidir. Bu miktar piyasada satılan gübrelerde % olarak verilen P205 eşdeğeri cinsinden 45.8- 183.3 kg hektardır. Mısır, patates, şeker pancarı ve yoğun üretim konusu yem bitkisi gibi, büyüme hızı yüksek ve büyük miktarda organik madde üreten bitkilerin tarımında gerekli fosfor miktarı da fazladır. Rhizobium bakterisinin azot üretme faaliyetleri üzerindeki olumlu etkisi nedeniyle fosfor, baklagil üretimi için de yararlıdır. Ot ve baklagil türü yem bitkisini karışık olarak üretilen çayır ve meralarda fosfor kullanımı bu nedenle çok yüksektir. Bitkilerde fosfor açlığı genellikle yaşlı yaprakların koyu yeşil bir renk alması ile belli olur. Her yıl ekilen bitkilerde ayrıca saplar kırmızımsı bir renk Alır. Fosfor açlığı çeken meyve ağaçlarında meyvelerin olgunlaşması gecikir. Meyve tutma zayıftır ve meyveler iyi gelişmez, küçük kalır. Bu ağaçların yapraklan kahverengimsi bir renk alır ve erken dökülür. Fosforu yetersiz bitkilerde büyüme yavaştır. Tahıllarda kök filiz gelişmez. Meyve ağaçlarında sürgünler azalır, tomurcuklanma ve tomurcuk açılması azdır. Patateste nişasta azalır. Görüleceği gibi fosfor açlığı ürünün verimi kadar kalitesini de olumsuz etkilemektedir. Öte yandan, kökler civarında aşırı miktarda fosfor bulunması da büyümeyi olumsuz etkiler. Fosforlu gübreler, suda çözülen (süper fosfat gibi), asitle çözülen (fosfat curufu ) ve kaya fosfatı olmak üzere üç türdür. Fosfat kayası esasen ana ham maddedir. İnce öğütülmüş yumuşak kaya fosfatının aşırı derecede asitli topraklarla (içinde bir miktar kireç bulunduğu için), yaygın kök sistemi bulunan uzun ömürlü ağaç ve bitkilerde kullanılması tavsiye edilmektedir. Özellikle asitli topraklarda, fosfat kayasındaki fosforun çözülmesi suda çözülene göre daha hızlı olduğundan fosforun toprakta tutulma riski olmadan bitki tarafından hızla alınmasına da imkan vermektedir. Yumuşak fosfat kayaları özellikle çayır ve meralarla, yem bitkilerinin üretilmesinde ve ph derecesi 4.3 altında asitli topraklarda çok uygun bir fosfor kaynağıdır. Genel olarak fazla kalsiyum kullanan bitkilerle (lahana ve yonca gibi), kireci (Ca) fikse etme gücü yüksek topraklarda olumlu sonuç verir. Kısa mevsimli , hızlı büyüyen ve dar kök sistemli olup normal asiditeli topraklarda yetişen bitkiler için asıl olan suda eriyen süper fosfat gübre bileşimleridir. Bitki köklerinin fosforu alış derinlikleri de bitki, türlerine göre değişir. Örneğin marulun fosforu alış derinliği 0-18 cm iken havuçta bu derinlik 30 - 40 cm e kadar iner. Bu nedenle, fosforun uygun derinliklerde toprakla iyi karıması gerekir. Fosfor yönünden çok fakir topraklarda tüm fosforun bitki tarafından kullanılabilmesi için, fosforlu gübrelerin serpme yerine banda verme yöntemi ile uygulanması gerekir. Fosfor fikse etme gücü yüksek topraklarda, fosforlu gübrelerin ilkbahar da uygulanması fosforun bitki tarafından iyi kullanılmasına imkan verecektir. Normal topraklarda ise fosforlu gübreler her zaman uygulanabilir. Bitkilerin fosforlu gübre ihtiyacının ilk büyüme döneminde çok yüksek olması nedeniyle bu dönemde toprakta yeter düzeyde fosfor bulunması çok önemlidir.