Birleşmiş Milletler
advertisement
Birleşmiş Milletler 3. Hafta İkinci Dünya Savaşı ve Sonrası • Birinci Dünya Savaşı MC’nin kurulmasına neden olduğu gibi İkinci Dünya Savaşı da BM’nin kurulmasına neden oldu. • İkinci Dünya Savaşı sonrasında: • Milliyetçilik, mevcut uluslararası ilişkiler, ulusal ekonomilerin durumu, sosyal ve siyasi ideolojik çıkarların devam ettirilmesi, • BM muhafazakarlık ile değişim arasındak bir denge kurularak şekilde kurulmuştur. • MC savaşı öneleyemediği için BM bütün açıkları kapatmaya dönük bir çaba olarak ortaya çıkmıştır. 1945 Kuruluşun Köşe Taşları • Müttefikler Bildirgesi • II. Dünya Savşı'nın başlarında, 12 Haziran 1941'de Londra'da imzalanan ve "hem savaşta, hem barışta, bir arada ve öteki özgür halklarla birlikte çalışmayı" öngören Bildirge, Birleşmiş Milletler'in kuruluşuna uzanan yolda atılacak adımların ilki oldu. • Atlantik Şartı • 14 Ağustos 1941'de ABD Başkanı Franklin Roosevelt ile İngitere Başbakanı Wilson Churchill, barış ve güvenliğin korunmasına yönelik uluslararası işbirliği için bir ilkeler dizisi önerdi. • Birleşmiş Milletler Bildirgesi • 1 Ocak 1942 günü, Mihver ülkelerine karşı savaşmakta olan 26 ülkenin temsilcileri "Birleşmiş Milletler Bildirgesi"ni imzalayarak Atlantik Şartı'na desteklerini ilan ettiler. Bildirge, "Birleşmiş Milletler" teriminin ilk kez kullanıldığı belge oldu. • Moskova ve Tahran Konferansları • 30 Ekim 1943'te Moskova'da imzalanan bir bildirge ile SSCB, İngiltere, ABD ve Çin hükümetleri, barış ve güvenliğin korunması amacıyla uluslararası bir örgütün ivedilikle kurulması için çağrıda bulundular. Bu hedef, ABD, SSCB ve İngiltere liderlerinin 1 Aralık 1943'te Tahran'da yaptıkları toplantıda da onaylandı. • Dumbarton Oaks Konferansı • BM'in ilk şablonu, Washington'da Dumbarton Oaks köşkünde yapılan bir toplantıda çizildi. 21 Eylül ile 7 Ekim 1944 tarihleri arasında iki aşamalı olarak gerçekleşen görüşmelerde SSCB, İngiltere, ABD ve Çin temsilcileri kurulacak bir dünya örgütünün hedefleri, yapısı ve işleyişi üzerinde görüş birliğine vardılar. • Yalta Konferansı • Yalta'da yaptıkları bir dizi toplantının ardından Başkan Roosevelt, Başbakan Churchill ve Başkan Stalin 11 Şubat 1945 günü "barış ve güvenliği korumak amacıyla bir uluslararası örgüt" kurma kararlarını açıkladılar. San Francisco Konferansı • 25 Nisan 1945'de aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 50 ülkenin temsilcileri San Francisco'da bir araya gelerek 111 maddeden oluşan Antlaşmaya son şeklini verdiler. • Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesinin yanısıra imza sahibi öteki devletlerin çoğunluğunun da onaylamasıyla Antlaşma yürürlüğe girdi ve Birleşmiş Milletler kuruldu Birleşmiş Milletler (BM) • Birleşmiş Milletler (BM), dünya barışını ve güvenliğini korumak, ulusararası alanda ekonomik, toplumsal ve kültürel işbirliğini tesis etmek amacıyla 24 Ekim 1945’te kurulmuştur. • BM, kendisini "tüm ülkelere adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği sağlamayı amaç edinmiş küresel bir kuruluş" olarak tanımlamaktadır. • Uluslararası ilişkilerde silahlı kuvvet tatbikini küresel ölçekte sınırlandıran ilk antlaşma BM antlaşmasıdır. • Teşkilat’a üye ülke sayısı 193’e ulaşmış durumdadır. Birleşmiş Milletler”in temel amaçları kuruluş sözleşmesinin 1. maddesinde dört başlık altında sıralanmıştır: • Uluslararası barış ve güvenliği sağlamak, • Uluslar arasında dostça ilişkiler geliştirmek, • Uluslararası işbirliğini sağlamak, • Uluslararası sorunların çözüm bulduğu bir merkez olmak. B.M.”in bu amaçlara ulaşmak için belirlediği temel ilkeler ise kuruluş sözleşmesinin 2. maddesinde sıralanmıştır: • Üye devletlerin egemen eşitliği ilkesi, • Yükümlülüklerin iyi niyetle yerine getirilmesi ilkesi, • Uluslararası uyuşmazlıkların barışçıl yollarla çözülmesi, • Gerek devletlerin ülke bütünlüğüne ve siyasal bağımsızlıklarına karşı, gerekse B.M’nin amaçları ile bağdaşmayan öteki konularda kuvvet kullanılmasına ve tehdidine başvurmama ilkesi, • B.M. Andlaşması hükümlerine uygun olarak alınacak her türlü örgüt eylem ve kararlarına yardımcı olma, • B.M. üyesi olmayan devletlerin de olabildiğince uluslar arası barış ve güvenliğin sağlanmasına katılmasının elde edilmesi, • B.M.”nin üye devletlerin ulusal yetkisine giren konulara karışmaması. B.M. amaç ve ilkeler çerçevesinde aşağıdaki faaliyetlerde bulunmaktadır • Uluslar arası barışın ve güvenliğin sağlanması konusunda, • Ekonomik ve toplumsal kalkınmada uluslararası işbirliği konusunda, • İnsan haklarının uluslararası alanda korunması konusunda, • Uluslararası hukukun yerleştirilmesi ve geliştirilmesi konusunda, • Yeni teknolojik gelişmelerden insanlığın en iyi biçimde yararlanmasının sağlanması konusunda. BM Bayrağı ve Anlamı • BM bayrağı, 20 Ekim 1947'de onaylanan Birleşmiş Milletler (BM) bayrağı açık mavi bir zemin ortasında beyaz BM ambleminden oluşur. • Birleşmiş Milletler amblemi iki zeytin dalıyla çevrili Kuzey Kutbu merkezli dünya haritasından oluşur. Zeytin dalları barışı, dünya haritası tüm dünya insanlarını, mavi zemin ise denizleri simgeler. Dünya haritasının oturtulduğu yuvarlakta büyükten küçüğe 5 halka vardır. BM Teşkilat Yapısı Genel Kurul: Görev ve Yetkileri • • • • • • • Silahsızlanma ve silahların kontrolünü öngören düzenlemeler dahil olmak üzere uluslararası barış ve güvenliğin korunmasına yönelik konuları ele almak ve tavsiye kararları vermek; Güvenlik Konseyi’nde ele alınan ihtilaflar ve konuları kapsamamak üzere Dünya barışı ile ilgili konularda oturumlar düzenlemek ve tavsiye kararları almak; Güvenlik Konseyi’inde ele alınan ihtilaflar ve konular hariç olmak üzere Antlaşma kapsamına giren konularda ve Birleşmiş Milletler organlarının görev ve yetkilerini kapsayan başlıklarda oturumlar düzenlemek ve tavsiye kararları almak; Uluslararası siyasi işbirliğini, uluslararası hukukun geliştirilmesi ve tedvini, herkesi kapsayan temel insan hak ve özgürlüklerinin hayata geçirilmesi ve ekonomik, toplumsal, kültürel, eğitim, sağlık alanlarında uluslararası işbirliği sağlanması için çalışmalara başlamak ve tavsiyede bulunmak; Kökeni her ne olursa olsun milletlerarasındaki dostça ilişkileri bozacak herhangi bir sorunun barışçıl yolla çözülmesi konusunda tavsiyede bulunmak; Güvenlik Konseyi ve diğer Birleşmiş Milletler organlarının vereceği raporları değerlendirmek; Güvenlik Konseyi’nin daimi olmayan üyelerini, Ekonomik ve Sosyal Konsey üyelerini ve Vesayet Konseyi’nin ek üyelerini (gerekli olması durumunda) seçmek; Güvenlik Konseyi ile birlikte Uluslararası Adalet Divanı Yargıçlarını seçmek; ve Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi doğrultusunda Genel Sekreteri atamak. Güvenlik Konseyi • Güvenlik Konseyi, 15 üyeden oluşmaktadır. Bu üyelerden beşi daimi üye statüsündedir ve mutlak veto yetkisine sahiptir. Bu ülkeler ABD, Rusya, Çin, Fransa ve İngiltere’dir. • Güvenlik Konseyi’nin karar alabilmesi için 9/15 oranı gerekli olup, daimi üyelerden herhangi birisinin aksi yönde oy kullanmaması gereklidir. Güvenlik Konseyi BM içtihatlarına göre Güvenlik Konseyi karar alırken veto yetkisine sahip üyelerden biri veya birkaçının oylamaya katılmaması bu üyelerin kararı veto ettiği anlamına gelmemektedir. Daimi üyelerin çekimser kalmaları da aynı sonucu vermektedir. Geçici üyelik 2 yıl sürer. 1 Ocak'ta başlar ve takip eden yılın 31 Aralığında sona erer. Güvenlik Konseyi’nin Görevleri •Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkelerine uygun biçimde barış ve güvenliği korumak. •Uluslararası bir anlaşmazlığa yol açabilecek her türlü çekişmeli durumu soruşturmak. •Uluslararasında çekişmeli konularda anlaşma koşullarını önermek. •Silahlanmayı denetleyecek planlar hazırlamak. •Barışa karşı bir tehlike veya saldırı olup olmadığını araştırarak, izlenecek yolu önermek. •Saldırganlara karşı askeri birlikler kurularak önlemler almak. Güvenlik Konseyi”nin aldığı kararlar 3 türlüdür: • Bağlayıcı kararlar: uluslararası düzeyde barış ve güvenliği tehdit edici konularda alınan kararlar bağlayıcı niteliktedir. • Tavsiye kararları: uluslar arası düzeyde sorunların çözülmesine yönelik kararların alınması ise daha çok tavsiye niteliğindedir. • Genel Kurul”la beraber Uluslar arası Adalet Divanı yargıçlarının seçilmesi için alınan kararlar. Daimi beşlerin vetoları Konsey’e Bağlı Kuruluşlar • • • • • • • • Ticaret ve Kalkınma Konferansı Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) Mültecileri Yüksek Komiseri Ofisi (UNCHR) Dünya Gıda Konseyi Dünya Gıda Programı Eğitim ve Araştırma Enstitüsü Kalkınma Programı (UNDP) Silahsızlanma Araştırmaları Enstitüsü Konsey’e Bağlı Kuruluşlar Sinaî Kalkınma Örgütü Çevre Sorunları Programı Birleşmiş Milletler Üniversitesi Birleşmiş Milletler Özel Fonu Sosyal Kalkınma Araştırma Enstitüsü Kadının İlerlemesi İçin Uluslararası Araştırma ve Eğitim Enstitüsü • Uluslararası Arama Kurtarma Danışma Grubu • • • • • • Ekonomik ve Sosyal Konsey Genel Kurul’ca seçilen 54 üyeden oluşur. Üyelikleri sona eren devletler yeniden seçilebilir. BM’nin ekonomik ve sosyal sorunlarla mücadele edebilmesi amacıyla kurulmuş bir organdır. Ekonomik ve Sosyal Konsey insan haklarına ve temel özgürlüklere etkin bir şekilde saygı göstermesini sağlamak üzere tavsiyelerde bulunabilir. Yetkisine giren konulara ilişkin olarak, Genel Kurul’a sunulmak üzere antlaşma tasarıları hazırlayabilir. Ekonomik ve Sosyal Konsey Başlıca Görevleri: •Birleşmiş Milletler'in ekonomik ve sosyal çalışmalarını yürütmek. •İnsan haklarına ve temel özgürlüklere saygı gösterilmesini sağlamak ve uygulamak; •Uluslararası ekonomik, sosyal, kültürel konularda raporlar hazırlamak. •Birleşmiş Milletler’e bağlı özel teşkilatların çalışmalarını yine onlara danışarak ve tavsiyede bulunarak ve Genel Kurul’a tavsiyelerde bulunarak koordine etmek. Uluslararası Adalet Divanı • Uluslararası Adalet Divanı, Birleşmiş Milletler'in yargı organıdır. • Ülkeler, istedikleri davayı Adalet Divanı'na götürürler. Divan 15 yargıçtan oluşur. • Yargıçlar, Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi'nce seçilirler. Görev süreleri dokuz yıldır. • Divan’da bir devletten iki yargıç bulunamaz. Divan, Hollanda’nın Lahey kentindedir. Genel Sekreterlik • Genel Sekreterlik, Birleşmiş Milletler'in diğer organlcaarının çalışmaları için gerekli ortam ve koşulları sağlar. • Ortaya konan program ve politikaları uygular. • Uluslararası barış ve güvenliği bozucu olaylar konusunda raporlar hazırlayıp Güvenlik Konseyi'ne sunar. Secretaries-General of the United Nations[ No. Name Country of origin Took office Left office Note 1 Trygve Lie Norway 2 February 1946 10 November 1952 Resigned 2 Dag Hammarskjöld Sweden 10 April 1953 18 September 1961 Died while in office 3 U Thant Burma 30 November 1961 31 December 1971 4 Kurt Waldheim Austria 1 January 1972 First SecretaryGeneral from Asia 31 December 1981 5 Javier Pérez de Cuéllar Peru 1 January 1982 31 December 1991 First SecretaryGeneral from the Americas 6 Boutros Boutros-Ghali Egypt 1 January 1992 31 December 1996 First SecretaryGeneral from Africa 7 Kofi Annan Ghana 1 January 1997 31 December 2006 8 Ban Ki-moon South Korea 1 January 2007 Incumbent Genel Sekreterlik • Genel Sekreterliği 1 ocak 2007 tarihinden itibaren Kore Cumhuriyet’inden Ban Ki-Moon yapmaktadır. • Uluslararası Adalet Divanı hariç diğer organlar tarafından verilen görevleri yapar.
