Program - Akdeniz Üniversitesi Akademik Bilgi Sistemi

Öğretim İlke ve
Yöntemleriyle İlişkili Temel
Kavramlar
Doç.Dr. Mehmet Erdogan
Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı
Bir yıl sonrasını düşünüyorsan, tohum ek
Ağaç dik, on yıl sonrası ise tasarladığın
Ama yüz yıl sonrası ise düşündüğün
Halkı eğit
Bir kez ürün verir ekersen tohumu
Bir kez ağaç dikersen, on kez ürün alırsın
Yüz kez olur bu ürün, eğitirsen halkı
Kuan Tzu
Yaygın
Eğitim
Formal
Eğitim
Öğrenme
Örgün
Eğitim
EĞİTİM
In-formal
Eğitim
Öğretme
Eğitim
Programı
Öğretim
Programı
Resmi
Program
Program
Programları
n Aşamalı
Sınıflaması
Program
Türleri
Uygulanan
Program
İhmal Edilen
Program
Ders
Programı
Örtük
Program
Eğitim

…bireyin davranışında
kendi yaşantısı yoluyla ve
kasıtlı olarak istendik
değişme meydana getirme
sürecidir.

…yaşantılar, deneyimler,
gözlemler ve denemeyanılma yoluyla bireyin
kendi bilişsel şemalarını
yapılandırma sürecidir.
Eğitim bireyin yeni bir davranışı kazanması biçiminde
olabileceği gibi, önceden sahip olduğu istenmeyen
davranışları terk etmesi şeklinde de olabilir.
Davranış
değişikliği
Yaşantı
EĞİTİM
 Yaşantı:
Bireyin çevresiyle etkileşiminin
bireyde bıraktığı izlenimdir.
 Kasıt:
Bireyde oluşması istenilen davranış
değişikliklerinin daha önceden seçilmiş,
hedeflenmiş ve tesadüfi olmadığını belirtmek
için kullanılmıştır.
 İstendik:
Davranış değişikliklerinin neler
olacağının daha önceden tasarlandığını
göstermek için kullanılmıştır.
 Süreç:
Bir işi sonuçlandırmakta yerine
getirilen eylemler, işler dizisi.
Bireyin (insanın) eğitim açısından
üç önemli boyutu vardır.
Biolojik
Kültürel
Sosyal
 Biyolojik
boyutu canlı organizma oluşundan
kaynaklanır.
 Kültürel
boyutu sosyal yolla iletilen davranış
biçimleri, sanat, inanç, gelenek ve insan
çalışma ve düşüncelerinin tüm ürünleridir.
 Sosyal
boyutu organize gruplar halinde
yaşamasından kaynaklanır.

Eğitim – toplumsallaşma / kültürlenme (Tekin, 1996)

Eğitim; bireyin toplumsallaşması, toplumsal değerleri
içselleştirerek o toplumun bir parçası olması ya da bireyin
kültürlenme sürecidir.

Kişinin toplumsal yeteneklerinin ve optimum kişisel
gelişiminin sağlanması için, seçkin ve kontrollü bir çevreyi
ve okul etkinliklerini içine alan bir süreç (Varış, 1981).

Bireyin zihinsel gelişim süreci (Bruner, 1964).
KAPSAMI





Eğitim, okul öncesinden başlayarak yaşam boyu
devam eden bir süreçtir.
Bu süreçte bireyden elde etmiş olduğu yaşantıları
kullanarak hayatını devam ettirme olanağı bulacaktır.
Elde etmiş olduğu yaşantılar yoluyla davranışlarında
değişmeler meydana gelecektir.
Bu yolla birey çocukluk, gençlik ve yetişkinlik
dönemlerine göre bilgi, beceri, tutum ve değerleri
elde ederek yaşamını sürdürecektir. Bunu da eğitim
yoluyla öğrenerek kazanacaktır.
Eğitim yaşam boyu devam eden bir süreçtir (Varış,
1991)
Örgün Eğitim
(Okul öncesi,
ilköğretim, lise,
üniversite)
Formal
Eğitim
Eğitim
İnformal
Eğitim
(günlük yaşam
deneyimleri)
Yaygın Eğitim
(Çıraklık
eğitim, halk
eğitim...vb)
Planlı ve
programlı
EĞİTİM ÇEŞİTLERİ

Formal Eğitim; Örgün ve Yaygın Eğitim
◦ Örgün Eğitim: Okul ile ilişkilidir. İlköğretimden
başlayıp üniversite eğitimine kadar devam eden
dönem.
◦ Formal eğitim, planlı, programlı, bir amaç
doğrultusunda belirli bir mekanda uzman kişilerin
rehberliğinde düzenlenen bir etkinliktir. Eğitim
sürecinin devam etmesinde en önemli noktaların
başında planlı bir biçimde olmasıdır. Bu süreç
okullarda belirlenmiş amaçlar doğrultusunda
gerçekleştirilmektedir.

Non-Formal (Yaygın) Eğitim: Örgün
eğitimden yararlanmamış veya örgün eğitimin
herhangi bir kademesinden ayrılmış veya
herhangi bir kademesinde bulunan kişilere örgün
eğitimin yanında veya dışında verilen eğitim türü
[çıraklı eğitim, halk eğitim...vb]

Informal Eğitim: Planlı ve organizeli olmayan
eğitim türü. Günlük yaşam deneyimler. Aile
içinde, akranlarla beraber ve usta-çırak ilişkisi
sonucu kazanılan davranışlar informal eğitim
sürecinde gerçekleşir. İnformal eğitim bireyin
içerisinde bulunduğu ortamda kendi kendine
sistemsiz ve denetimsiz bir şekilde
kültürlenmesidir. Bu kültürlenme olumlu yönde
olabileceği gibi istenmeyen bir yönde de olabilir.
Hizmet Öncesi
Eğitim
-İlköğretim
-Ortaöğretim
-Üniversite
YAŞAMBOYU EĞİTİM
Hizmet İçi
Eğitim
- Hizmette iken
alınan eğitim
Hizmet Sonrası
Eğitim
-Hizmetten
ayrılma (yetişkin
eğitimleri

Hizmet Öncesi Eğitim (preservice): öğrencinin kendisinden bir
hizmet beklenmediği, kendisinin bizzat
eğitim aldığı süreç

Hizmet İçi Eğitim (in-service):
kişinin hizmette bulunduğu sürece
görmüş olduğu eğitim.
Öğrenme (Learning):
(1) Yaşantı ürünü ve az çok kalıcı izli
davranış değişikliği.
(2) Bireyin çevresi ile etkileşimi
sonucu bilgi veya davranışlarında
meydana gelen kalıcı izli değişme.
(3) Öğrenme, bireyin çevresi ile
etkileşimi sonucunda kendisinde
oluşan düşünce, duyuş ve davranış
değişikliğidir.
İstediğimiz hedef ve davranışlar;
Bilişsel
Duyuşsal
Davranışsal
olabilir.
Öğrenmenin
oluşmasında çevre
esastır;
Aile
Çevresi
Oyun
Çevresi
Okul
çevresi
Öğrenme
sonucunda mutlaka bir davranış değişikliği
meydana gelir.
◦Birey hiç göstermediği bir davranışı göstermeye başlayabilir
◦Var olan davranışı değiştirebilir
◦Daha önce öğrendiği yanlış / eksik davranışı düzeltebilir
Öğrenme
yaşantı ürünüdür.
◦Doğuştan gelen, içgüdüsel davranışlar ve refleksler yaşantısal olmayıp
öğrenilmiş değildirler.
Öğrenme
kalıcı izlidir.
◦Kendiliğinden öğrenme – günlük yaşam deneyimleri, gözlem, deneme
yanılma, taklit vb.
◦Yönlendirilmiş öğrenme – öğrenme ortamını hazırlayan bir başka kişi
veya araç söz konusudur.
Öğretme (Teaching)
Davranış değişikliğinin okulda planlı ve programlı bir şekilde
yapılması süreci / çabası.


Öğrenmenin sağlanması için çevrenin düzenlenmesi.
Öğrenmenin kolaylaştırılması, öğrenmeye rehberlik
edilmesi, öğrenene öğrenmeyi gerçekleştirmesinde yardımcı
olunması süreci olarak ele alınmaktadır

Öğretim (Instrution)
Okullarda ve planlı bir şekilde yapılan tüm okul içi
faaliyetler; öğretme ve öğrenme faaliyetlerinin tümü.

Hayat boyu süren eğitimin , okulda planlı, programlı ve
destekli olarak yürütülen ve genellikle sertifika ile
sonuçlanan, öğrenmenin gerçekleşmesi ve istenilen
davranışın geliştirilebilmesi için uygulanan süreç (Varış,
1996).


Bireye kılavuzluk etme işi.
Eğitim



Yaşam boyu devam eder
Zaman ve mekan
yönünden, kapsamlı,
sürekli ve çok boyutludur
Her türlü yaşantı üzerinde
durulur
Öğretim




Okulda, planlı programlı bir
şekilde dar bir zaman
dilimde gerçekleşir
Belli bir sürede ve
çoğunlukla sınırlık
mekanlarda gerçekleşir
Güdümlüdür, planlıdır,
programlıdır ve desteklidir
Hedefler açık ve net olarak
belirlenmiştir.
Program
Belli bir amaca ulaşmak için yapılması
gereken etkinliklerin
◦
◦
◦
◦
◦
Nelerden oluşacağının
Aşamalı (yatay ve dikey ilişki) bir şekilde sıralanması
Aktivitelerin alacağı zamanı
Aktivitelerin nasıl uygulanacağı
Öğrenme kazanımlarına ne düzeyde ulaşıldığının
belirlenmesinin bir tasarısı
Program Geliştirme (Curriculum
development):
Eğitim programlarının hedef, içerik,
öğretme-öğrenme süreci ve değerlendirme
öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünü.
PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ
Kaynaklar
Birey
Toplum
Bilgi
Alanlar
Bilişsel
Duyuşsal
Psikomotor
Amaçlar
(NİÇİN?)
İçerik
(NE?)
Değerlendirme
(NE KADAR?)
Öğretim
Süreçleri (NASIL)
Ders planı
Öğretim Yöntemleri
Öğretim İlkeleri
Görsel-İşitsel Araçlar
Sınıf içi İletişim
Disiplin
Eğitim Programı
 Öğrenene,
okulda ve okul dışında
planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan
öğrenme yaşantıları düzeneği
 İstendik hedef ve davranışların
kazanılması için stratejilerin belirlendiği
yazılı doküman ya da eylem planı
 Eğitimi düzenleyen ve yönlendiren sistem
 Okulun rehberliği ve gözetiminde çocuklar
için düzenlenen tüm faaliyetler
 Öğrenme programı
Ders
Programı
Örtük
Program
Diğer
ders dışı
etkinlikler
Öğretim
Programı
Kurslar,
geziler,
toplantılar
Eğitim Programı
Posner`in Eğitim Programı
Sınıflaması
Resmi
(kuramsal,
açık, yazılı)
program
İşlevsel
(gözlenen,
gerçekleşen,
uygulanan)
program
İhmal edilen
(geçersiz,
görmezden
gelinen)
program
Örtük (gizli,
yazılı
olmayan)
program
Ekstra
program
Resmi (Kuramsal, Açık, Yazılı)
Program
Tanımlanmıştır.
 Yazılı bir doküman haline getirilerek eğitim
otoritelerince onaylanmış ve okullara
gönderilmiştir.
 Eğitim felsefesini ve politikasını yansıtır,
resmidir, teoriktir, açık ve ilan edilmiştir.
 Tasarıdır, varsayımsal olarak olması
gerekeni ortaya koyar.

İşlevsel (Uygulanan) Program





Okulda öğretmenler aracılığıyla
uygulamaya konulan programdır.
Okuldan okula farklılık gösterebilir.
Kuramın uygulamaya dönüşmesidir.
Resmi programın okula, çevreye ve
öğretmene göre farklılaşmasıdır.
Resmi programın uygulamada yaşama
geçirilmiş biçimidir. Bu nedenle daha
somuttur.
İhmal Edilen (Görmezden Gelinen)
Program
Resmi programın atlanan, eksik bırakılan,
üstünkörü geçiştirilen yanlarını oluşturur.
 Bu durum okulun sahip olduğu
olanaklardan ya da öğretmen yeterlik,
tutum ve davranışlarından da
kaynaklanabilir.

Örtük (Gizli, Yazılı Olmayan)
Program
Resmi programda yazılı olarak yer
almayan, kasıtlı olarak düzenlenmemiş ve
planlanmamış öğrenmeleri içeren
programdır.
 Resmi programı destekleyen ya da
engelleyen daha çok okul kültürü ve
ikliminden kaynaklanan, kurumdaki
bireylerin sahip olduğu inanç, değer,
tutum ve yaklaşımlardan doğan program
türünü yansıtır.

Ekstra Program





Resmi program dışı olan örtük programdan
farklı olarak planlı olan; sportif, sanatsal,
kültürel etkinlikleri kapsar.
Öğretmenlerin gözetim ve rehberliği
altındadır.
Katılım, gönüllülük esasında dayalıdır.
Okulun fazladan düzenlediği çalışmalardır.
Okul korosu, öğrenci toplulukları,
konferanslar, vb.
ÖĞRETİM PROGRAMI

Eğitim programının amaçlarına hizmet
edecek biçimde, belli bir öğretim
kademesinin çeşitli sınıflarında bireye belli
bilgi kategorileriyle ilişkili olarak okul
içinde ya da dışında ne tür yaşantıların
sağlanacağını gösteren düzenektir.

Okulda ya da okul dışında bireye
kazandırılması planlanan bir dersin
öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsayan
yaşantılar düzeneğidir.
Döngüsel İlişki
Hedefler
Ölçme ve
Değerlendirme
İçerik
Öğrenme-öğretme süreci
İLETİŞİM

“Birey veya
bireylerin karşılıklı
bilgi, duygu ve
düşüncelerini
paylaşma süreci”

“İki birim
arasındaki mesaj
alış-verişi”
İletişimin temel özellikleri
Bireylerden biri hazır değilse iletişime
başlanamaz
 İletişim kişiye değil kişi ile yapılır
 İletişimde sözcükler, eller, bakış, duruş,
tepki gibi öğeler önemlidir.

Etkili bir iletişim süreci için…
Mesaj net olarak tanımlanmalı
 Dil anlaşılır bir şekilde kullanılmalı
 Farklı kanallar kullanılmalı
 Dönüt sistemi oluşturulmalı

İletişim Türleri
Sözsüz
İletişim
 Sözlü İletişim
 Yazılı İletişim

1. Sözsüz (Beden Dili) iletişim




Göz ilişkisi /
teması
Yüz ifadeleri
Baş hareketleri
Jestler





Beden Duruşu
Yakınlık
Yöneliş
Bedensel
Temas
Dış görünüş
2. Sözlü İletişim

Sözlü iletişim, karşılıklı olarak konuşma ve
dinleme etkinliklerini kapsar.

Sözlü iletişimin başarısı, konuşan ve dinleyen
arasında ortaklaşa bir temele dayanır.

Sözlü iletişim, her zaman konuşan ve dinleyen
arasında bilgi, beceri, tutum ve davranış
açısından etkileşim olmasını gerektirir (Ergin,
2000). Aksi halde konuşan ve dinleyen arasında
doğru mesaj paylaşımı gerçekleşmez.
3. Yazılı İletişim

Mesajı, katılımcıların
anlayabileceği ortak
simgeler aracılığı ile
(tahta, slayt vb.)
iletmemizdir. Burada
iletişim aracı yazıdır.

İçerik, destek
materyaller ve
ortamlarla sunulur.
İLETİŞİM SÜRECİ
KAYNAK
mesajın ileti birimi
Öğretmen
MESAJ
İletişimin içeriği
ALICI
mesajın gönderildiği birim
Mesaj
Öğrenci
Kanal
Yöntem
KANAL
mesajın sunuluş biçimi
DÖNÜT
Alıcının mesaja verdiği tepki
İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı
Yaşantı Alanı
Yaşantı Alanı
Kaynak
Kodlama
Mesaj
Kod Çözme
Alıcı
Ortak Yaşantı Alanı
Dönüt
43