1 KONU: CANLILAR VE ENERJİ İLİŞKİLERİ 8. SINIF/5.ÜNİTE 20130905095 HAZIRLAYAN:HÜLYA ÜRKÜT 2 FOTOSENTEZ OLAYI SOLUNUM OLAYI Oksijenli Solunum b. Oksijensiz Solunum a. 3 CANLI VE ENERJİ İLİŞKİLERİ Canlıların yaşadığı ortama çevre denir. Dünyadaki bütün canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyarlar Canlıların Beslenme Şekillerine Göre Gruplandırılması Canlıların bazıları besin maddesini kendisi üretir ,bazılarıda dışarıdan hazır olarak alır. Besin ihtiyaçlarına göre canlılar ikiye ayrılır. Besin ihtiyacını karşılamaya göre ikiye ayrılırlar. 1.Üretici (Ototrof) Canlılar 2.Tüketici(Heterotroflar) Canlılar 4 1.Üretici (Ototrof)Canlılar Kendi besinini kendi üreten canlılara denir. İnorganik maddelerden güneş ışığını kullanarak besin üretir. 5 Üretici Canlılar Nelerdir? Bitkiler Kamçılı hayvan Bakteriler Su yosunu 6 Soru: Üretici canlıların doğaya yaptığı olumlu katkılara aşağıda verilenlerden hangisi örnek verilemez? A)Havadaki oksijenin artmasını sağlama B)Topraktaki atıkların yok olmasını sağlama B)Havanın temizlenmesini sağlama C)Canlıların besin ihtiyacını karşılama 7 8 2.Tüketici(Heterotrof)Canlılar Besinlerini dışarıdan hazır alan canlılara denir. Kloroplast,klorofil gibi organelleri olmadığı için fotosentez yapamazlar. Besin alma şekillerine göre dörde ayrılırlar. a. Otoburlar(Otçul) Canlılar b. Etçiller(Etobur) Canlılar c. Hem Etobur Hem Otobur Canlılar d. Ayrıştırıcılar A)Otobur(Otçul)Canlılar 9 Bitkileri yiyerek beslenirler. Bitkilerin sindirimi zor olduğu için bağırsakları uzundur. Besin zincirinin ikinci halkasını oluştururlar. Koyun Geyik B)Etçil (Etebur) Canlılar Otçul canlıları yiyerek beslenirler. Bağırsakları otçullara göre kısadır. Aslan Kaplan 10 C)Hem Etobur Hem Otobur Beslenen Canlılar 11 Üretici ve tüketici canlıları yiyerek beslenirler. Ağız ve diş yapıları beslenme şekillerine göre uyumludur. Karga Tavuk Ayı D)Ayrıştırıcılar 12 Canlıların artıklarını, bitki, hayvan, insan ölülerini parçalarlar. Toprağı mineral bakımından zenginleştirirler. Çürükçül canlılar besin halkasında önemli bir yer tutar. Çürükçül mantar 13 Soru: Otobur ve etobur hayvanlar arasında; I. Beslenmede sindirim sistemini kullanma II. Tohum,yaprak ve meyve tüketme III. Parçalayıcı ağız ve ayak yapıları bulundurma Şeklindeki özeliklerden hangileri ortaktır? A) Yalnız I B)I ve II C)I ve III D)I , II ve III BESİN AĞI Canlıların birbirini yemesi sonucu oluşan canlı ilişkisine besin zinciri denir. Bir bölgede birden fazla besin zinciri vardır. Her besin zincirindede çok sayıda tür vardır. Bir ekosistemde farklı besin zinciri arasındaki etkileşimine besin ağı denir. 14 Soru: 15 Bir besin ağının oluşumuyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A. Canlılar madde ve enerji ihtiyacını karşılamak için besin ağı oluşturur. B. Besin ağının yapısında birden fazla besin ağı bulunur. C. Beain ağları enerjinin canlıdan canlıya aktarılmasını sağlar. D. Bütün besin ağlarında aynı türe ait canlı bulunur. Bir Besin Zincirinde Enerjinin Akış Yönü Üreticiler Otoburlar Etoburlar 16 Ayrıştırıcılar B.FOTOSENTEZ OLAYI Karbondioksit ve suyun klorofiller üzerinde ışık etkisiyle birleştirilip besin ve oksijen üretilmesine fotosentez adı verilir. 17 FOTOSENTEZ OLAYI GÖSTERİMİ 18 Işık Karbondioksit + Su CO2 H2O Klorofil Besin + Oksijen C6H12O6 + O2 19 Soru: Bitkilerin fotosentez yapabilmeleri için I. Karbondioksit II. Oksijen III. Su IV. Işık V. Enzim Yukarıda verilenlerden hangilerini dışarıdan hazır olarak alır? A)I ve III B)III ve IV C) I,III ve IV D)I,IV ve V Fotosentez Hızını Etkileyen Faktörler Karbondioksit miktarı Su miktarı Işık şiddeti Klorofil sayısı Sıcaklık derecesi Işığın rengi 20 Karbondioksit Miktarı Fotosentezde hammadde olarak kullanıldığı için miktarı arttıkça olayın hızını belli bir değere kadar artırır. 21 Su miktarı 22 Fotosentezde hammadde olarak kullanıldığı için miktarı arttıkça olayın hızını belli bir değere kadar değişmesini sağlar. Işık şiddeti Işık, fotosentezde enerji kaynağı olduğu için belli bir değere kadar olayın hızını değiştirir. 23 Klorofil Sayısı Işığı emen pigment olup sayısının artması fotosentez hızını olumlu yönde etkiler. 24 Sıcaklık Derecesi Ortamdaki ısı miktarı olup enzimlerin çalışmasını doğrudan etkiler, ortam sıcaklığının düşük veya yüksek olması fotosentez hızını olumsuz yönde değiştirir. 25 Işığın Rengi 26 Güneş ışığı 7 farklı rengin birleşmesiyle oluşur. Bu renkler farklı özellikte olup farklı miktarlarda enerji taşır. Yeşil bitkiler fotosentezde en az yeşili kullanırken en fazla da kırmızı ve mor ışığı kullanır. Soru:4 27 Bazı çevre faktörleri ve fotosentez hızını etkileme biçimleriyle ilgili olarak; I. Işık şiddetinin artması – Bitkinin fotosentez hızı artar. II. Havadaki karbondioksit miktarının azalması – Bitkinin fotosentez hızı artar. III. Yaprak sayısının artması – Bitkinin fotosentez hızı artar. Verilen sebep-sonuç ilşkilerinden hangisi doğrudur? A) I B) II C) III D) I ve II C.SOLUNUM OLAYI 28 Hücrelerdeki canlılık olaylarında kullanılan ATP’ler besinlerin yapısındaki kimyasal enerjilerden üretilir. Besinlerin parçalanarak ATP üretilmesine hücre solunumu denir. İki Çeşit Solunum Vardır. A.Oksijenli Solunum B.Oksijensiz Solunum Etil Alkol Fermantasyonu Laktik Asit Fermantasyonu 29 OKSİJENLİ SOLUNUM Besinlerin oksijenle yakılarak enerji üretilmesidir. Oksijen besinlerin yakılarak tam olarak parçalanmasını sağlar. Bu olay mitokondrilerde gerçekleşir. Mitokondri 30 Oksijenli Solunumda Neler Üretilir? Karbondioksit Su Enerji C6H12O6 + 6O2 6CO2 + 6H2O + ATP 31 32 OKSİJENSİZ SOLUNUM (Fermantasyon) : Besinlerin oksijen kullanılmadan doğrudan parçalanarak enerji üretilmesidir. Besin + Artık madde + Enerji 33 Ne Oluşur ? Besin maddeleri çok az miktarda parçalandığı için organik yapılı olan asit ya da alkol gibi maddeler oluşur. Çok az miktarda 2 ATP’lik bir enerji üretilir. 34 Hangi Canlılarda Görülür ? Enerji ihtiyacı çok olan canlılarda Bakterilerin çoğu Bazı mantarlar Oksijensiz kalındığında kıa bir süre için insanın çizgili kas hücreleri 2 çeşittir 35 Laktik Asit Fermantasyonu Şekerlerin parçalanmasıyla üç karbonlu laktik asit oluşturulur. Sütün yoğurda dönüşmesi ile insanlarda yorgunluğun oluşmasında etkili olur. İnsanda iskelet kaslarında gerçekleştirilir. 36 Etil alkol fermantasyonu Şekerlerin parçalanmasıyla iki karbonlu etil alkol oluşturulur. Oluşan alkol ortamın mayalanmasını sağlar. Bira, şarap, ispirto, kolonya üretilmesi gibi. Soru: 37 Oksijenli ve oksijensiz solunum sırasında; I. Besinlerin hücre içinde parçalanması II. Karbondioksit, su ve oksijenin oluşması III. Bazı besinlerin mayalanmasının sağlanması Şeklindeki olaylardan hangileri ortak olarak meydana gelir? A. Yalnız I B. I ve II C. I ve III D. I,II ve III DOĞADA MADDE DÖNGÜLERİ Tabiatta canlılığın devam etmesi için maddelerin kullanıldıkları kadar da üretilmesi gerekir. Önemli madde döngüleri: Su Döngüsü Karbondioksit Döngüsü Oksijen Döngüsü Azot Döngüsü 38 39 Su Döngüsü Dünyamızın büyük bir kısmı sulardan meydana gelmiştir. Okyanuslar,denizler,göller ve akarsular güneş enerjisi etkisiyle buharlaşarak atmosfere çıkar sonra tekrar yağmur olarak yağar. Su Döngüsü 40 Karbondioksit Döngüsü Canlılar için “karbon” elementi önemidir. Karbonun ara kaynağı( CO2 ) karbondioksitdir. Bitkiler fotosentezde dışardan karbondioksit alır besinin yapısına katılır. Solunumda bu karbondioksit tekrar dışarı verilir ve döngü sağlanır. 41 Karbon Döngüsü 42 Oksijen Döngüsü 43 Üretici canlılar fotosentez sonucu oksijen açığa çıkarır. Canlılarda besinlerin yakılmasında oksijeni kullanarak döngü sağlar. 44 Azot Döngüsü Canlıların yaşamlarını devam ettirebilmesi için azota ihtiyaçları vardır. Büyüme gelişme için proteine ihtiyaç duyarlar. Proteinlerin yapısında azot bulunur. Azot Döngüsü 45 Soru: 46 Doğada gerçekleşen madde döngüleriyle ilgili olarak; I. Madde döngüleri atmosfer havasındaki gaz oranlarının korunmasını sağlar. II. Madde döngülerinde canlı organizmalar çeşitli görevler yapar. III. Bitkiler, havadaki hem oksijen hemde karbondioksit miktarının artmasında görev yapar. Şeklindeki ifadelerden hangileri doğrudur? A)Yalnız I B)I ve II C)I ve III D) II ve III KAYNAKÇA https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&es rc=s&source=web&cd=2&cad=rja&uact=8&ved= 0CCEQFjAB&url=http%3A%2F%2Ffenveteknoloji57. blogspot.com%2F&ei=b2KVK2nCYS5PcHFgYgH&usg=AFQjCNEYPrjb6wCA M46skCk7sDHpiMy_3g https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&es rc=s&source=web&cd=2&cad=rja&uact=8&ved= 0CCEQFjAB&url=http%3A%2F%2Ftorpil.com%2Fegit im%2Filk-ogretim-konulari%2Ffen-veteknoloji%2Fhhehv%2Fcanlilik-madde-veenerji.html&ei=re6KVNivIMXtO7PPgOAP&usg=AFQ jCNHpqsvjR8rhkcuKPrGHZ3Lms4FKng 47
