Limbik sistem - İstanbul Tıp Fakültesi

advertisement
Hipotalamusun Fonksiyonları
• posteriyor ve lateral: Arter basıncı ve kalp hızını artırır,
preoptik alan: Arter basıncı ve kalp hızını azaltır.
• supraoptik çekirdekler; İdrarla su atımının kontrolü
• paraventriküler çekirdek; Oksitosin salgılanması
• lateral bölge açlık, ventromediyal bölge doyma merkezidir.
• Lateral hipotalamus: Hiddet ve kavga
• Ventromediyal çekirdek: Sakinleşme
Periventriküler çekirdek: Korku
Ön ve arka hipotalamus: Cinsel dürtüleri uyarır
• Anteriyor hipotalamus-Preoptik alan ve posteriyor hipotalamus;
vücut ısı düzenlenmesi
LİMBİK SİSTEM FONKSİYONLARI
Prof.Dr.Ümmühan İşoğlu-Alkaç
İ.Ü. İst. Tıp Fak. Fizyoloji AD
alkac@istanbul.edu.tr
Mart 2009
Limbik (~sınır) Sistem
• Davranışın Kontrolü
– sinir sisteminin bütününün işlevidir.
Limbik (~sınır) Sistem
• Limbik sistem
– hipotalamus,
– mamiller cisim,
– anteriyor hipotalamik çekirdekler,
– singulat girus,
– hipokampal formasyon,
– n. akumbens,
– amigdala ve
– orbitofrontal korteksten oluşur.
Limbik (~sınır) Sistem
•
•
•
•
Uyku-uyanıklık döngüsü,
Motivasyon,
Öğrenme ve hafıza,
Haz ve cezalanma duygularının
motivasyonal kontrolü
limbik sistem tarafından yürütülür.
Limbik Sistem
• Hipotalamus limbik sistemin merkezi elemanlarındandır
• Subkortikal limbik alanlar limbik kortekstir:
–
–
–
–
Orbitofrontal alandan başlar
Yukarı subkallozal girusa uzanır
Singulat girusta korpus kallozumun üzerinden geçer
Temporal lobun ventromediyal yüzeyine iner ve unkus ve
parahipokampal girusa doğru uzanır
Limbik Sistemin Ödül ve Ceza İşlevi
• Ödül Merkezleri:
• Hipotalamusun lateral ve ventromediyal
çekirdeklerindedir
• Lateral çekirdeklerin ödül alanı kapsamında olması
şaşırtıcıdır, çünkü bu alanın güçlü uyarımı hiddete yol
açarken, zayıf uyaranlar ödüllenme duyusuna daha
güçlü uyaranlar ise cezalanma duygusunu uyarabilir.
• Daha az güçlü ödül merkezleri septum, amigdala,
talamusun bazı alanları ve bazal gangliyonlardadır.
Limbik Sistemin Ödül ve Ceza İşlevi
• Ceza Merkezleri:
• Silvius kanalının çevresi, talamus ve
hipotalamusun periventriküler alanı
• Daha az güçlü ceza alanları amigdala ve
hipokampusun bazı bölgelerindedir
Ceza:TALAMUS
Ödül:PARAVENTRİKÜLER
Ceza:
PERİVENTRİKÜLER
DORSOMEDİYAL
FORNİKS
ANTERİYOR
HİPOTALAMİK
Ödül ve Ceza:
LATERAL
HİPOTALAMUS
OPTİK
TRAKTUS
SUPRAOPTİK
ARKUAT
VENTROMEDİYAL
(Ödül)
Ödül ve Ceza Merkezleri. (Guyton & Hall)
Ceza Merkezlerinin Uyarımı
• Hipotalamusun periventriküler alanı ve lateral
hipotalamusun uyarımı, hayvanda:
• 1- Savunma postürü oluşumuna
• 2- Pençelerin gerilmesine
• 3- kuyruk kaldırmaya
• 4- tıslamaya
• 5- tükrük salgılamaya
• 6- homurdanmaya
• 7- tüylerin dikleşmesi, gözlerin açılması ve pupilla
genişlemesine neden olur
»ÖFKE OLGUSU
Ceza Merkezlerinin Uyarımı
•
•
•
•
•
Hipotalamusun ventromediyal çekirdekleri,
Hipokampus,
Ön limbik korteks,
Singulat giruslar,
Girus subkallozum
• öfke olgusunu baskılayıcıdır.
Ödül Merkezlerinin Uyarımı
• Sakinleşme ve uysallık oluşturur
Ödül ve Cezanın Davranıştaki Önemi
• Ödül ve ceza merkezleri, fiziksel aktivitelerimizin,
dürtülerimizin, nefretimizin ve motivasyonlarımızın
kontrolünde önemlidir.
• Sakinleştirici ilaçlar (tranklizanlar) ödül ve ceza
merkezlerini baskılar ve hayvanın duygusal tepkileri
azalır.
Öğrenme ve Bellekte Ödül ve Cezanın Önemi
• Hayvan deneyleri, ödül veya cezaya neden olmayan
duysal deneyimlerin tekrarlansa da çok güç
hatırlandığını göstermektedir.
• Duysal deneyim ödül veya ceza duyusu ile
sonuçlanmıyorsa hayvan özgün uyaranlara alışır ve artık
onu ihmal eder, alışkanlık oluşur.
Limbik Sistemin Diğer Bölümlerinin Özgün
İşlevleri
• Hipokampusun İşlevleri:
• Hipokampus + Temporal lop + Pariyetal Lop =
Hipokampal formasyon
• Hipokampus her türlü duysal deneyimde aktiflenir, en
önemli çıkış yolu olan forniks aracılığıyla ön talamus,
hipotalamus ve limbik sisteme uyarılar yollar.
• Duysal uyarılara uygun davranışları başlatmak üzere uyarıları
içinden geçiren ek bir kanal gibi görev yapar.
Hipokampus
• Diğer limbik yapılardaki gibi hipokampusun uyarımı,
öfke, edilgenlik, aşırı seks güdüsü gibi davranışlar
oluşturur
• Aşırı uyarılabilir ve uzun süren uyarılar yayabilir; epileptik
nöbetlere neden olur (koku, görme, işitme, dokunma gibi
halusinojen etkiler oluşabilir)
Hipokampusun Öğrenmedeki Rolü
• Hipokampus çift taraflı çıkarılırsa öğrenme yeteneği
kaybolur
• Önceden öğrenilenleri hatırlar ancak sözel simgelere
dayalı yeni bilgi edinemez
• Kısa süreli bellek oluşturabilirler ancak birkaç dakikadan
uzun süreli bellek oluşturmaları kısmen ya da tamamen
yok olmuştur.
–Anterograd amnezi
Hipokampusun Öğrenmedeki Rolü
• Hipokampus kısa süreli belleğin uzun süreli belleğe
çevrilmesine yol açan dürtüyü sağlar.
• Yeni bilgi kalıcı olarak depolanana kadar tekrarlanması
gereken bazı uyarıları depo alanına taşır
• Hipokampus olmadan sözel yada simgesel uzun süreli
anıların pekiştirilmesi ya zayıf olur ya da olanaksızdır.
Amigdalanın İşlevleri
• Temporal lobun mediyal ön kutbunun korteksinin
altındaki çekirdekler topluluğudur
• Aşağı sınıf hayvanlarda büyük oranda koku uyaranları ve
bunların limbik sistemle olan bağlantıları ile ilişkilidir
• Amigdala, limbik sistemin kişinin dünyadaki yerini
gördüğü penceresi olarak adlandırılır
• Amigdala uyarıları, üst kortikal alanlara, hipokampusa,
septuma, talamusa ve özellikle hipotalamusa iletir.
Amigdalanın Uyarılması
• Hipotalamusun uyarılmasına benzer.
• Hipotalamus aracılığıyla oluşan etkiler arter basıncında
artma veya azalma, kalp atım hızının artma veya
azalması, sindirim sisteminde salgı ve hareketin artma
veya azalması, dışkılama, işeme, pupilla genişlemesi,
piloereksiyon, gonadotropinlerin ve adrenokortikotrop
hormonların salgılanmasıdır.
Amigdalanın Uyarılması
• Farklı tipte istemsiz hareketler: başı kaşıma, vücudu
bükme gibi tonik hareketler, dönme hareketleri, bazen
klonik, ritmik hareketler, koku, yeme, yalanma, çiğneme
ve yutma ile bağlantılı hareketler oluşur.
• Nadiren öfke, kaçma, ceza ve korku gibi öfke modeline
benzer hareketler
• Ereksiyon, çiftleşme hareketleri, ejakülasyon, ovulasyon,
uterus faaliyetleri, erken doğum gibi yanıtlar oluşabilir.
Amigdalanın İki Taraflı Çıkarılması;
Klüver Bucy Sendromu
• Temporal lobun ön bölgeleri haraplanınca temporal lopla
birlikte içinde yer alan amigdala da haraplanır
• Aşırı korkusuzluk, herşeye aşırı merak, çabuk unutma,
her nesneyi ağzına götürme, sert nesneleri yemeye
çalışma, aşırı cinsel dürtüler
Amigdalanın İşlevi
• Davranışsal bilinç alanı gibi çalışmaktadır.
• Kişinin çevresi ve düşünceleri ile ilgili anlık durumunu
limbik sisteme bildirir
• Bu sayede amigdala, her duruma uygun davranış
yanıtı oluşturur
Limbik Korteksin İşlevi
• Limbik korteks; subkortikal limbik yapıları saran beyin
korteks halkasıdır.
• Davranışı kontrol eden beyin asosiyasyon alanı gibi
çalışır.
Ön temporal korteksin çıkarılması
• Bilateral olarak çıkarıldığında amigdalalar zarar görür ve
Klüver-Bucy sendromu oluşur.
• Hayvan tüketici davranış gösterir, önüne gelen
herşeyi koklar, uygun olmayan hayvanlara ve
cansız nesnelere karşı şiddetli cinsel dürtü gösterir,
bütün korkusunu kaybeder, sonunda uysallaşır.
Arka orbital frontal korteksin çıkarılması
• Uykusuzluk olur
• Hayvan sürekli hareket halindedir.
Download