•LETONYA •LİTVANYA •ESTONYA BALTIK ÜLKELERİ Danimarka,Estonya,Finlandiya,Almanya,Letonya,Li tvanya,Polonya,Rusya ve İsveç birer Baltık ülkesidir. BALTIK DEVLETLERİ Üç Baltık Devleti veya Baltık Devletleri ise, bu ülkeler arasında tarihi ve coğrafi konumları bakımından yakınlıklar gösteren Estonya, Litvanya, Letonya'ya verilen özel bir addır. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra bağımsızlıklarını ilan eden bu ülkeler 2004 yılında Avrupa Birliği, 2005 yılında ise de NATO'ya üye olmuşlardır. Baltık Devletleri, Rusya Federasyonu'na bağlı olan ancak Rusya ile kara bağlantısı olmayan Kaliningrad Bölgesi ile Rusya arasında yer almaktadır. LİTVANYA GENEL BİLGİLER • Resmi İsmi: Litvanya Cumhuriyeti • Başkent: Vilnius (Wilna) • Diğer Büyük Şehirleri: Kaunas (412.639), Klaipeda (202.451), Siauliai (146.563), Panevezys(133.695) • Yönetim Biçimi: Parlamenter Cumhuriyet • Bağımsızlık: 6. Eylül 1991 (Sovyetler Birliği'nden) • Anayasa: 25. Ekim 1992'den itibaren yürürlükte. • Dil: Litvanca (Resmi Dil), Lehçe, Rusca • Nüfus: 3,585,906 (July 2006 est.) • Nüfus Büyüme Oranı: -0,1% • Nüfus Yoğunluğu: 57 Kişi / km2 • Yüzölçümü: 65.300 Km² • Ortalama Ölüm Yaşı : Erkekler: 65 Yaş, Kadınlar: 76 Yaş • Şehirleşmişlik Oranı: 68,5% • Okur - Yazarlık Oranı: 98% • Din: En baskın grup Katolikler, Lutherciler, diğer Protestan Gruplar, Müslümanlar, Yahudiler • Litvanyaca “Kehribar Ülkesi” anlamına gelir.Ormanlık ve çayırlık bir bölgede kurulan nüfusu günümüzde 600.000’i aşan ülkenin başkenti olmasının yanısıra başlıca kültür ve sanayi merkezi de olan kentin görkemli yapılarından bazıları 15.yy.’dan kalmıştır TARİH Ortaçağ’da yüzyıllar boyunca Almanların ve başka devletlerin egemenliği altında kalmış olan Estonya ile Letonya’nın tersine,Litvanya’da 1376’da tahta çıkan Gedimin başkenti Vilnius olan sağlam bir devlet oluşturmayı başardı. 1. Dünya Savaşında Alman birlikleri tarafından işgal edilen Litvanya savaşın Almanların yenilgisiyle sonuçlanması üstüne bir cumhuriyete dönüştü.1940’da bir Sovyet cumhuriyetine dönüştürülerek SSCB’ye katıldı.1941’de yeniden Almanların eline geçen ülke savaşın sonuna doğru Sovyet birlikleri tarafından geri alındı.Daha sonra SSCB 6 Eylül 1991’de Litvanya’nın bağımsızlığını tanıdı. • Litvanya üç Baltık cumhuriyetinin en büyüğü ve en güneyde yer alanıdır.Buzul çağında oluşan ülke topraklarında,buzultaşlar yükseltileri 100-250m’yi bulan tepeler oluşturur.Bu tepelerde çok sayıda göl,bataklık ve ormanlarla birbirinden ayrılmıştır.Baltık Denizi kıyısıysa(91 km)kumsallarla ve kum tepeleriyle kaplıdır.Litvanya’ nın başlıca akarsuyu Memel (ya da Niemen) güneyden gelip Kaunas’a kadar kuzeye doğru aktıktan sonra batıya döner ve pek çok kollu bir delta oluşturarak Kur koyundan Baltık Denizi’ne dökülür. 1.1.Coğrafi durum • Avrupa'nın kuzeydoğusunda Baltık denizinde bulunan ve devletlerden biri olan Litvanya’nın kuzeyde Letonya ile 610 km’lik Doğu ve Güneyde ise Beyaz Rusya ile toplam 724 km’lik Güneybatıda Polonya ile 110 km’lik ve Rusya'nın Kaliningrad Yönetim Birimi (oblast) ,ile 303 km’lik sınırları bulunmaktadır. Yüzölçümü 65.300 km²'dir. Litvanya idari olarak 44 bölge 52 yöreye ayrılmıştır. 92 tane şehir olmasına rağmen 11 tanesi şehir kriterlerini karşılayamamaktadır. 22 tane şehir tipi yerleşim bulunmaktadır. • Toprakların idari yapıya göre bölünmesi ile ilgili reform çalışmaları devam etmektedir. • Kıyı şeridinin uzunluğu 99 km’dir. Kıyı şeridi kumsal ve kumullarla kaplıdır. Güney kıyısında bulunan Courland burnu ülkeyi baltık denizinden ayırmaktadır. • Coğrafi konumu: 56 00 Kuzey derecesi, 24 00 Doğu boylamı • Arazi yapısı: Alçak ovalar, çok sayıda dağınık küçük göller, verimli topraklar. • Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Baltik Denizi 0 m • En yüksek noktası: Juozapines/Kalnas 292 m • Doğal kaynakları: Bataklık kömürü, işlenebilir topraklar • Arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %39 • Daimi otlaklar: %9 • Otlaklar: %6 • Ormanlık arazi: %31 • Diğer: %15 Sulanan arazi: 430 km² 1.2. İklim • Batı Avrupa'nın okyanus iklimi ile doğunun kara iklimi arasındaki geçiş bölgesinde yer alan Litvanya; hem Atlas Okyanusu'ndan gelen nemli hava kütlelerinin, hem de Avrasya'dan gelen soğuk hava kütlelerinin etkisi altındadır. Ocak ayı ortalama sıcaklığı -4.9° C, Temmuz ayı ortalama sıcaklığı ise 17 C' ve yıllık ortalama sıcaklık 6 C’dir. Ortalama yıllık yağış miktarı 744,6 mm3 dolayındadır; bu miktarın büyük bölümü Ağustos ayında düşmektedir. 1.3. Nüfus Bilgileri • Nüfus: 3,585,906 (July 2006 est.) • Nüfus artış oranı: %-0.27 Mülteci oranı: 0.15 mülteci/1,000 nüfus Bebek ölüm oranı: 14.5 ölüm/1,000 doğan bebek • Ortalama hayat süresi: Toplam nüfus: 69.25 yıl erkeklerde: 63.3 yıl kadınlarda: 75.5 yıl Ortalama çocuk sayısı: 1.37 çocuk/1 kadın HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.02 HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 500 den az HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 100 den az • Ulus: Litvanyalı • Nüfusun etnik dağılımı: Litvanyalı %80.6, Rus %8.7, Polonyalı %7, Beyaz Rus %1.6, diğer %2.1 Din: Roma Katolikleri, Lutherciler, Rus Ortodoksları, Protestanlar, Evangelist Hıristiyan Baptistler, Müslümanlar, Museviler Diller: Litvanyaca (resmi), Polonyaca, Rusça Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler toplam nüfusta: %98 erkekler: %99 EKONOMİ • 1940’a kadar tarım ülkesi olan Litvanya’da uzun kominist yönetimin sanayileştirme çabalarına karşın tarım özellikle de süt ve et üretimi günümüzde de önem taşır.Şeker pancarı,keten,patates ve sebze yetiştiriciliği önemli ölçüde gelişmiştir.Ayrıca iyi donanımlı büyük bir balıkçılık filosuyla uygulanan balıkçılık büyük bir ek gelir kaynağıdır.Tarım araç gereçleri yapımı ve dokuma sanayisi oldukça gelişmiştir. 1995 -2003 Yılları Arasında Enflasyon Oranları 1997-2003 arası büyüme • GSMH:Satın alma gücü paritesi - $ 27.4 milyar (2001 tahmini) GSMH – reel büyüme hızı:4.8% ( 2001 tahmini )GSMH – kişi başına:Satın alma gücü paritesi $ 7.600 (2001 tahmini) GSMH – sektörlere dağılım:tarım: 9% endüstri: 32% hizmet: 59% (2001 tahmini) Yoksulluk Sınırı Altındaki Halk:Enflasyon Oranı(Tüketici fiyatları):1.3% ( 2001)İş Gücü:1.5 milyon kişi (1998 tahmini) İş Gücü – sektörlere dağılım:Endüstri 30%, tarım 20%, hizmet 50% Ulaşım • Demiryolları:1,998 kmOtoyollar:Toplam: 44,000 km asfaltlı: 35,500 km stabilize: 8,500 km (2000) Limanlar:Butinge, Kaunas,Kalipeda Klaipeda Havaalanları:72 (2001), (9 asfaltlı, 63 stabilize) LETONYA • Letonya cumhuriyeti Baltık denizi kıyısında yer alan bir Avrupa devletidir.Kuzeyinde Estonya, güneyinde Litvanya,doğusunda Rusya federasyonu,batısında Baltık Deniziyle çevrilidir. TARİH • 1980'lerin sonunda SSCB'de başlayan demokratikleşme süreci Letonya'yı da etkiledi.Şubat 1990'da parlemento bağımsızlığını ilan etti.1991 yılı boyunca Sovyet ordusunun bu girişimleri bastırma gayretleri sonuç vermedi.Bağımsızlık halk oylamasıyla onaylandıktan sonra SSCB tarafından da kabul edidi.(eylül 1991).Mart 1992'de Rus orduları ülkeden çekilmeye başladı,Letonya'nın bağımsızlığı tüm ülkelerce tanındı. 1.1. Coğrafya • Letonya, Baltık devletlerini oluşturan Estonya, Letonya ve Litvanya ülkelerinin konum olarak ortasında bulunmaktadır. Dünya haritasında Letonya, Avrupanın Kuzey doğusunda Baltık Denizinin de doğu kıyısında bulunmaktadır. Ülkenin coğrafyasına düşük rakımlı vadi ve salınımlı tepeler damgasını vurmaktadır. Kırsal kesimin büyük bir bölümünün deniz seviyesinden yüksekliği 100 metrenin aşağısındadır. Letonyada binlerce nehir ve göl bulunmaktadır. • Ülkenin Yüzölçümü : 64,589 km2 veya 24,937 mil • Bölgeler : Kurzeme, Zemgale, Vidzeme, Latgale. • Toplam Sınır Uzunluğu : 1,862 km. • Letonyanın Baltık Denizindeki Kıyı Şeridi Uzunluğu : 494 km. • En Büyük Göl: Lubāns, 80.7 km 2 • En Derin Göl : Drīdzis, 65.1 metre. • Letonya Ülke Sınırları içindeki En Uzun Nehir: the Gauja, 452 km. • Ülke Topraklarından Geçen En Büyük Nehir : the Daugava, Toplam Uzunluğu 1,005 km, 352 km’si Letonya topraklarından geçmektedir. • En Yüksek Nokta : Gaiziņkalns, 311.6 metre • 1 km = 0.62 mile; 1 m = 39.37 inches 1.2. İklim • Letonyada ılıman okyanus havasının yanısıra, sık sık değişen yüksek ve alçak basınç ile önemli miktarda yağış hüküm sürmektedir. • Yaz: Haziran - Ağustos • Kış: Aralık - Şubat • Yazın Ortalama Sıcaklık: 15.8°C ( Başkentte 16.1°C), • Kışın Ortalama Sıcaklık: -4.5°C (Başkentte 3.8°C). • En Sıcak Ay: Temmuz • En Soğuk Ay: Ocak • Yazın Ortalama Yağış Miktarı: 195 mm, • Kışın Ortalama Yağış Miktarı: 116 mm. Bitki Örtüsü • Letonya, Kuzey ve Orta Asya arasında kalan bir bitki örtüsü bölgesinde bulunmaktadır. Letonya mükemmel ve değişik doğal manzaralarla dolu bir ülkedir. Ormanlar ülkenin %44’ünü kaplamaktadır. En büyük ormanlık alanlar ülkenin Kurzeme bölgesinin kuzey kesiminde bulunmaktadır. Bu bölgelerde insan elinin değmediği doğal güzellikleri görmek mümkündür. • Yaklaşık olarak 27.7 bin bitki ve hayvan türü ile Letonya bu açıdan dünyadaki en önemli ülkelerden biridir. • Letonyadaki bitki örtüsü ormanlık alanda yetişen değişik bitki ve ağaçlardan oluşmaktadır. Avrupadaki en büyük su samuru nüfusu Letonyada bulunmaktadır. Çok nadir bulunan siyah leyleği, dünyada görme şansına sahip olacağınız en önemli yer, Letonya ormanlarıdır 1.3. Nüfus ve Etnik Yapı • Letonyalılar, Letonyanın yerli halkıdır. • Letonya nüfusunun etnik olarak karışık olmasının en önemli sebebi, 1935 yılında %77 olan yerli halkın savaş sonrası göç sonrasında 1989 yılında % 52’lere kadar düşmesidir. • Nüfus:2,274,735 (July 2006 est.) • Letonya nüfusunun yaklaşık olarak 1/3’ ü ( 750.000 kişi) başkent Riga’da yaşamaktadır. Günümüzdeki en eski ortaçağ şehri olan Riga 1201 yılında kurulmuştur. Kültürel ve tarihi özelliklerinden dolayı Riga, UNESCO’nun dünyanın en önemli kültürel ve doğal yerleri listesine dahil edilmiştir. • Başkent Riga dışındaki diğer önemli kasaba ve şehirler, Daugavpils, Jelgava, Jūrmala, Liepāja, Rēzekne and Ventspils’dir. • Letonya sınırları içinde 77 kasaba ve şehir bulunmaktadır. 23 şehrin 10.000’den fazla nüfusu bulunmaktadır. BAŞKENT RİGA Etnik Yapı • • • • • • • • 58.2% Letonyalılar 29.2% Ruslar 4.0% Beyaz Ruslar 2.6% Ukraynalılar 2.5% Polonyalılar 1.4% Litvanyalılar 0.5% Museviler, 1.6% Diğer Milletler 1.4. Letonya Dili • Hint- Avrupa dil ailesine bağlı olan Letonya dili, bir baltık dilidir. Letonya dilinin Hint- Avrupa dil ailesinin en eski dillerinden biri olduğu sanılmaktadır. Sadece litvanya diline benzerliği olan Letonya dilinin Slavak ve Alman diliyle herhangi bir benzerliği bulunmamaktadır. • Letonyadaki en yaygın olarak konuşulan yabancı diller ; İngilizce, Rusça ve Almancadır. 1.5. Eğitim • Temel eğitim devlet tarafından ücretsiz olarak sağlanmaktadır. Çocukların %90’ından fazlası ücretsiz olan devlet okullarına gitmektedir. Letonyada dokuz yıllık temel eğitim zorunludur. Temel eğitim ve liseden sonra öğrencilerin çoğu devlet üniversitelerine gitmektedir. 1.6. En Büyük Dini Kabuller • Evangelic Lutheran, Roma katolik ve Rus Ortadoks • 16. Yüzyıldaki reform hareketinden beri Luthern Kilisesi Letonyada önemli bir rol oynamaktadır. II. EKONOMİ • Son üç yıldır yıllık ortalama %7.3’lük büyüme ile Letonya hızlı bir ekonomik kalkınma ivmesi kazanmış ve bu ivmeyi aynı tempoda sürdürmektedir. Letonyanın yıllık ortalama %7.3 büyüme değeri, tüm Avrupadaki en hızlı büyüme değerlerinden biridir. Hizmet sektörünün genişlemesi ve ekonomik büyümeye yaptığı katkının artması ile ekonomi, global pazarlarda kendi ayakları üzerinde durabilmektedir • 2003Gayri Safi Milli Hasıla (Euro milyon)9802.3 • Önemli Sektörlerin Gayri Safi Milli Hasıla İçindeki Payı • İmalat13.9%Hizmet72.9%Tic aret18.1%Ulaşım ve İletişim15.5%Gayri Menkul ve İş Hizmetleri13.2% Sanayi • İmalat Sanayi Yapısı • Yiyecek ve İçecek%24.9Orman Ürünleri%20.4 Makine ve Elektronik%14.6 Metal İşleme%9.7 Textil%9.6 Kağıt, Yayın ve Yazım%7.6 Kimya ve Eczacılık%4.4 Diğer%8.8 1.9. Limanlar • Letonyanın üç tane önemli limanı bulunmaktadır. Bunlar Ventspils, Rīga and Liepāja’dır. Baltık denizi bölgesinin en işlek limanlarından biri olan Ventspils limanı, kargo kapasitesi açısından Avrupanın önde gelen limanlarından biridir. ESTONYA TARİH • 2. Dünya savaşının sona ermesiyle SSCB’ yi oluşturan cumhuriyetlerden birine dönüşen Estonya’nın 1990 ilkbaharında aşamalı olarak bağımsızlığa geçmesi karalaştırıldı.1991 ağustosunda Moskova’da Gorbaçov’a karşı darbe girişiminin başarısızlıkla sonuçlanmasından sonra 21 Ağustos 1991’de tam bağımsızlığını ilan etti.17 Eylül 1991’de diğer iki Baltık cumhuriyetiyle birlikte Birleşmiş Milletlere kabul edildi. • Estonya Baltık ülkelerinin en küçüğüdür.Kuzeyinde Finlandiya körfezi ,batısında Baltık denizi , doğusunda Rusya, Pskov ve Peipus gölleri ile Narva ırmağı, güneyinde Letonya yer alır. Letonya ile arsında hiçbir tabi sınır yoktur. • Başkent Tallin’ dir.Diğer büyük şehirleri Narva, Tartu, Parnu’ dur. FİZİKİ YAPISI • Estonya,Cambria ve Silüria kayalıklarıyla, alçak düzlüklerden meydana gelir.Düzlükler,batıda Baltık denizindeki adalarda devam eder.Bu adaların en büyükleri Hiiumaa ve Saarema adalarıdır.Ülke topraklarının büyük kısmı deniz seviyesinin 30 m kadar altındadır.Yalnız iki bölge daha yüksektir.Bunlardan Munamegi Estonyanın en yüksek noktasıdır.(317 m) 1.2. İklim • Diğer kuzey ülkelerinde olduğu gibi Estonya’da da mevsimler büyük değişiklikler göstermektedir. Yazın en uzun gün ondokuz saatten fazla iken kışın en kısa gün altı saattir. Mayıs başından Temmuz sonuna kadar hava, tam olarak kararmaz. Baltık denizi kıyısında bulunan Estonya, Avrupa’nın merkezinde yer alan İsveç ve Avrupa’nın kuzeyinde yer alan İskoçya ile aynı enlem derecesine sahiptir. Kuzey Amerika’da , Estonyanın orta enlemi Labrador yarımadası ve Alaska’nın güney kıyısından geçmektedir. Atlantik Okyanusunun ve Körfez akıntılarının etkisiyle Estonya’da hava sıcaklıkları aynı enlen derecesinde bulunan ve karasal iklim özelliklerine sahip ülkelere göre oldukça sıcaktır. Hava sıcaklığı yazın (Haziran-Eylül) 15-18, kışın -4 -5 derece arasındadır • Estonyada hava sıcaklığı gün içinde 20 dereceye kadar değişiklik gösterebilir. Sabah erken saatlerde –12 derece olan sıcaklık, öğleden sonra 10 dereceye kadar çıkabilir. Kışın her zaman kar yağmamasına rağmen yaklaşık 10 cm’lik kar kalınlığı Aralık ayı başından Mart ayının başına kadar sürekli olarak bulunur. BİTKİ ÖRTÜSÜ • Estonya topraklarının %28’i ormanlarla kaplıdır.Fakat bu ormanların 1/3’ü verimsizdir.En çok rastlanan ağaç türleri çam,ladin,huş cinsleridir.Toprakların %15’i bataklık, %15’i de ekilidir. NÜFUS 1,324,333 (July 2006 est.) EKONOMİK YAPI • 2.2.1. Tarım • Sığır, domuz ve kümes hayvanları Estonyada yetiştirilen en önemli hayvanlardır. Tarla ürünleri olarak hububat, patates ve sebze yetiştirilmektedir. Yetiştirilen bitki ürünleri genellikle iç pazarda tüketilirken, önemli miktarda et ithal edilmektedir. .Ormancılık Sektörü Ormanlar Estonyanın en önemli doğal kaynaklarından birisi olmasının yanı sıra, önemli miktarda hammadde kaynağıdır. Ormancılık sektörü, ülke üretiminin %9’unu oluşturan ve ülke istihdamının %6’sını karşılayan kereste,kağıt ve mobilya sanayi için hammadde sağlamaktadır. • Yiyecek Sanayi • Estonyadaki et ve süt sanayi irili ufaklı birçok işletmeden oluşmaktadır. Bu işletmelerin bir kısmı ticari birliklere ait iken büyük bir kısmı da özel kişilere aittir • Tekstil Baltman, Montan, Ilves gibi Estonya markaları tüm dünyada tanınmaktadırlar. Estonyanın en büyük tekstil firmalarından biri pamuğun çeşitli tekstil ürünlerine dönüştürüldüğü Narva’da bulunan Kreenholm’dur. . MÜHENDİSLİK Estonya da üretilen önemli mühendislik ürünleri ve ekipmanları ; değişik amaçlı ve boyutlarda kablolar, cep telefonları, bilgisayarlar, arabalar için güvenlik donanımları, laboratuar araçları, değişik vinçler ve farklı sanayiler için ekipman ve donanımlardır. ENERJİ KAYNAKLARI • Kuzey kıyılarında çıkan neft yağı şisti Estonya’nın başlıca enerji kaynağıdır.1960’ lı yılların ilk yıllarında elde edilen miktarı 9 milyon tondur.Bunun benzin ve gaza çevrilerek yakıldığı zaman sağladığı ısı enerjisi yaklaşık olarak 3 milyon ton kömürden elde edilecek enerjiyi bulur.Ayrıca az miktarda turba,odun ve hidroelektrik enerjiside kullanılmaktadır. ULAŞIM