meslek et - Osman Güçtekin
advertisement
MESLEK ETİĞİ Öğr. Gör. Osman GÜÇTEKİN GİRİŞ • Gerek toplumsal yaşam gerekse iş hayatının işleyişi belirli kurallara bağlanmıştır. • Bu kuralların temelini oluşturan en önemli unsurlarından biri de toplumun temel ahlak anlayışıdır. • İş hayatındaki tüm ilişkiler belli bir etik anlayışına dayanmalıdır. • Gelişmiş ülkelerde artık kurumsallaşmış olan uygulamalı etik yaklaşımı, ülkemizde de ele alınmaktadır. GİRİŞ • Günümüzde sürekli toplumsal ahlaki çözülmeden bahsedildiği bir dönemde etik kavramının güncel tutulması gereklidir. • Bu kavramın neyi içerdiğinin iyi öğrenilmesi ve uygulanması zorunludur. • Özellikle iş yaşamındaki yoğun rekabet ortamı temel mesleki etik ilkelerine, sıkı sıkı bağlı olmayı gerektirmektedir. GİRİŞ • İnsan ilişkilerinin bulunduğu her yer ve durumda, mutlaka etik ilişkilerin de ortaya çıktığını söyleyebiliriz. • Yönetim ve iş dünyasındaki ilişkilerde de belli etik değerlerin oluşturulmuş olması gereklidir. GİRİŞ • Etik ilke ve değerlerin toplumsal yaşamımızda daha belirgin kılınması ve benimsenmesi, bu ilke ve değerlerin tartışmaya açık bir ortamda irdelenmesi ve etik kavramının yöntemleri bu sorunlara uygulanması (yani uygulamalı etik ) ile mümkündür. 1. Etik Tanımı 1. Etik Tanımı Tarihsel süreç içerisinde etik kavramının birçok tanımı yapılmıştır. Sözlük anlamı olarak etik; töre bilimi, ahlak bilimi, ahlaki, ahlakla ilgili olarak tanımlanmaktadır. Etik, ahlaki olanın özünü ve temellerini araştıran bilim, insan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı olarak tanımlanmaktadır. Etik, ahlak felsefesidir. Etik, insanın bütün davranış ve eylemlerinin temelini araştırır. 1. Etik Tanımı Günümüzde etik kavramı, daha çok iş hayatı içersindeki davranış biçimlerini irdeleyen, düzenleyen bir disiplin olarak görülmektedir. Ahlak kavramı ise, kişilerin sosyal yaşam içerisindeki ilişkilerini düzenleyen bir disiplin olarak görülmektedir. Etik ile ahlak kelimeleri, bazı felsefeciler tarafından farklı anlamlar içeren kavramlar olarak görülmekte, bazı felsefeciler ise buna karşı çıkmaktadırlar. 1. Etik Tanımı Aristotales, etiği kuramsal felsefeden ayırarak kendi başına bir felsefe alanı olarak ele alan ilk filozoftur. Etik, pratik felsefenin bir bölümü olarak insan eylemleri ve onların ürünlerini konu alır. Etik sözcüğünün iki farklı kullanımı vardır. 1. Etik Tanımı İlk kullanımı; alışkanlık töre ve gelenek anlamlarını taşır. İkinci kullanımı ise (genel kullanımı budur), eylemde bulunan ve davranan kişi, aktarılan eylem kurallarını ve değer ölçülerini sorgulamadan uygulamayıp; aksine kavrayarak ve üzerinde düşünerek talep edilen iyiyi gerçekleştirmek için onları alışkanlığa dönüştüren kişidir. 1. Etik Tanımı Alışkanlık, töre ve gelenek böylelikle karakter anlamını da almakta, erdemli olmanın temel tavrı olarak pekişmektedir. 1. Etik Tanımı Etik her şeyden önce istenilecek bir yaşamın araştırılması ve anlaşılmasıdır. Daha geniş bir bakış açısı ile, bütün etkinlik ve amaçların yerli yerine konulması neyin yapılacağı ya da yapılamayacağının; neyin isteneceği ya da istenmeyeceğinin; neye sahip olunacağı ya da olunamayacağının bilinmesidir. Etik; insanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri, normları, kuralları doğruyanlış ya da iyi-kötü gibi ahlaksal açıdan araştıran bir felsefe dalıdır. 1. Etik Tanımı Bireylerin ve toplumların yaşamlarında etik değerlerin varlığı, önem ve gerekliliği tartışılmaz bir gerçektir. Etik; iyi, kötü, yararlı gibi sorunları inceleyen, ahlaki bir davranış kuralı ortaya koyan, neyin yapılması gerektiğini, hangi davranışın iyi olduğunu, neyin yaşama anlam kazandırdığını gösteren ahlak bilimi olduğuna göre, bu tanımın sınırladığı tüm değer, kavram ve eylemlere her bireyin saygılı olması gerekir. 1. Etik Tanımı Tüm var olan ve kabul görmüş etik değerleri reddedebilmek mümkün değildir. Çünkü etik değerler, insan yığınlarını “toplum” ve insanları “birey” yapmaya yetebilecek güçte altyapı oluştururlar. 1. Etik Tanımı Kısaca belirtecek olursak; etik doğru ve yanlış davranış teorisidir. Ahlak ise onun pratiğidir. İlkeler söz konusu olduğunda etik kavramı kullanılırken, davranış söz konusu olduğunda ahlak kavramı kullanılır. Etik bir kişinin belli bir durumda ifade etmek istediği değerler iken ahlak ise bunu hayata geçirme tarzıdır. 2. Ahlaki Gelişim Süreci 2. Ahlaki Gelişim Süreci Ahlak; bir toplumun iyi ya da kötü olarak kabul edilen davranışları belirleyen yazısız kurallar bütünüdür. Ahlak kelimesi Latince kökenli olup (morale), insanın doğru ve yanlış, olumlu ve olumsuz, iyi ve kötü olarak nitelendirdiği davranışlarıyla ilgilidir. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Bir toplumda düzenin sağlanabilmesi için insanların belli kurallara uygun davranması gerekir. Bu kuralların bir bölümü ahlak kurallarıdır. Görenek, gelenek, töre ve adetler ahlakın bir bölümünü oluştururlar. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Ahlak kuralları, değişen toplumsal koşullar karşısında daha esnektir ve daha kolay değişebilme özelliğine sahiptir. Ahlak; İnsanların birbirleriyle veya devletle olan ilişkilerinde kendilerinden yapmaları istenen davranışlarla toplum düzenini sağlayan bir kurallar ve normlar bütünüdür, yani toplumsal bir olgudur. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Ahlak, kişi vicdanının belirli hareketleri “doğru” ve “iyi” olarak vasıflandırılmasıdır. Toplum içinde de ahlak kişilerin benimsedikleri ve uymak zorunda bulundukları davranış biçimleri veya kurallar bütünüdür. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Ahlak en iyi yaşama şeklinin ne olduğunu saptamaya çalışır. Toplumsal yaşamda bazı hareketlerin ve düşüncelerin iyi bazılarının da kötü oluğunu ifade eder. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Ahlakla benzerlik gösteren bilimlerden biri de hukuktur. Hukuk; yazılı emir ve yasaklardır. Ahlak ise yazılı emredici özelliği olmayan, toplum tarafından kabul görmüş kurallar bütünüdür. Ahlaki değerlerden yoksun bir hukuk düşünülemeyeceği gibi, ahlaki değerler ile çatışan bir hukuk da işlevsel olmaktan uzaklaşır. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Ahlak, bir insan topluluğunun asgari düzeydeki ortak paydasını oluşturur. Her zaman ortaklaşa sahiplenilmesi gerekir. Ahlak herkesin onayını almış, uzlaşılmış bir çerçevedir. Kimse kendini bu çerçevenin dışında tanımlamaya kalkamaz. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Ahlak ve hukuk kuralları arasındaki fark, ahlak kurallarının dağınık, örgütlenmemiş nitelik taşımasına karşılık, hukuk kurallarının toplu, örgütlenmiş ve sistemli olmasıdır. Ahlak ve hukuk kuralları arasında yaptırım farkı vardır. Ahlakın asıl yaptırımı vicdan olmasına karşılık, hukukun devletin gücü ile uygulanan maddi zorlayıcı yaptırımları vardır. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Ahlak bir insan topluluğunun asgari düzeydeki ortak paydasını oluşturur. Ahlak herkesin onayını almış, uzlaşılmış bir çerçevedir. Kimse kendini bu çerçevenin dışında tanımlamaya kalkamaz. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Etik kavramı, eski çağlardan itibaren üzerinde düşünülüp tartışılan bir felsefe disiplini olmuştur. Sokrates (İ.Ö. 469- 399) ’in ahlak öğretisi; “İnsanın temel amacı erdeme ulaşmak olmalıdır. Erdem ancak bilgelikle mümkündür.” olarak ifade edilir. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Aristo (İ.Ö. 385- 322) ’ya göre ise; “Toplumda yönetenler ile yönetilenler arasında bir ayrım yapılması ahlakidir.” Yani toplumda her zaman üsttekiler ve güçlüler yönetir, alttakiler ve güçsüzler ise yönetilir. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Yine günümüzde ilginç gelebilecek bir ahlak anlayışı haz ahlakı (hedonizm) olarak bilinen Kirene Ahlakı Aristippos (İ.Ö. 435- 355) öğretisidir. Buna göre; “İnsanın amacı en yüksek hazza ulaşmaktır. İnsan kendisine haz vermeyen şeylerden uzak durmalıdır.” 2. Ahlaki Gelişim Süreci Protagoras (İ.Ö. 482- 323)’a göre ise; “Her şeyin ölçüsü insandır. Genel geçerliliğe sahip doğrular yoktur. Doğrular ve yanlışlar insandan insana değişir.” 2. Ahlaki Gelişim Süreci Günümüzdeki sosyal ve iş yaşamı içerisinde en çok şikâyet edilen davranış biçiminin ahlaki temellerini bir bütün halinde en iyi ifade eden Machiavelli (1469- 1527) ‘dir. Onun ahlak anlayışı “Amaca ulaşmak için her araç meşrudur.” 2. Ahlaki Gelişim Süreci Nietzsche (1844- 1900) ‘ye göre ise; “Erdem kadar erdemsizlik de normal karşılanmalıdır. Ahlaki ölçüler ve normlar koymak saçma ve gereksizdir.” 2. Ahlaki Gelişim Süreci Eski çağlardan günümüze toplumların sosyal yaşamlarını belirleyen en önemli unsurlardan biri din olmuştur. Tarihsel süreç içerisinde ve hatta günümüzde birçok toplumun ahlaki ölçüleri inançlarından gelmektedir. Etik kavramı felsefi, psikolojik ve sosyolojik açılardan ele alınmıştır. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Bu bağlamda etik kavramının anlamı ve etik davranışı belirleyen önemli öğeler olan kültür, değer, norm kavramları, görgü kuralları ile etik arasındaki ilişkiler tartışılmıştır. Ayrıca, etik davranışın psikolojik kökenleri incelenerek, Kohlberg’in ahlaki gelişim evreleri açıklanmıştır. 2. Ahlaki Gelişim Süreci Kohlberg’in ahlaki gelişim evrelerine göre birey, üç düzey ve altı evreden geçerek ahlaki gelişime ulaşır. 2. Ahlaki Gelişim Süreci 1. Gelenek öncesi dönem Bağımlı evre Bireycilik ve çıkara dayalı alışveriş evresi 2. Geleneksel düzey • Karşılıklı kişiler arası beklentiler ve uyum evresi • Sosyal vicdan evresi • Geçiş düzeyi 3. Gelenek ötesi ve ilkelere dayalı düzey Toplumsal anlaşma, yararlılık ve bireysel haklar evresi Evrensel ahlaki ilkeler evresi 2. Ahlaki Gelişim Süreci Güzel ahlak; cömertlik, bağışlayıcılık, sabır ve tahammüldür. HASAN-I BASRİ 3. Etik Kuralları 3. Etik Kuralları • M.Ö. 4.yy. da zamanın en büyük filozofu olan Aristotales iyi, erdem, özgürlük, mutluluk gibi sözcükleri kavram yapısına kavuşturduğu için ETİK’in kurucusu sayılır. • Etik neyin yapılması gerektiğini, hangi eylemin iyi olduğunu, neyin yaşama anlam kazandırdığını gösterir. 3. Etik Kuralları • Özetle; etik, ahlak fenomeni üzerine derinliğine düşünme, yani felsefe yapmadır. • Birtakım kuralları normları “normatif etik” ortaya koyar. • İyi davranışlarda bulunabilmek iyi işler yapabilmek için eylemlerimizi uydurduğumuz kurallara da “uygulamalı (pratik) etik” denilmektedir. • Etiğin kaynağını ve temelini araştıran da “kuramsal (teorik) etik” tir. 3. Etik Kuralları • Pratik ve teorik etik karşılıklı etkilerle birbirine bağlı olduğundan Etiği birbirinden ayırmak yerine, bir bütün olarak ele almak doğrudur. • Buna karşılık iyi ve kötü; kişilere, toplumlara ve çağlara göre değişmektedir. 3. Etik Kuralları • Toplumsal yapı içinde yer alan öznelerin çeşitli büyüklüklerde ve çeşitli sosyal çevrim içindeki ilişkilerinde eğer bir sosyal davranış kuralı konuyor ve ona uyulması genel bir kabule ulaşıyorsa, bu davranış kuralı bir sosyal davranış ilkesi ve kuralıdır. • Eğer bu sosyal davranış kuralı bir olgu olmaktan öte bir ideal niteliği taşıyorsa, herkesin özlediği veya ulaşmayı istediği bir kural niteliği kazanıyorsa, o zaman bu toplumsal yapı kuralı etik niteliğine kavuşmaktadır. 3. Etik Kuralları • Etik kavramı daha çok özel gruplar için geliştirilmiş belirli davranış, kural ve normları içerir. • Etiğin kökenleri arasında hem kendi isteklerimiz, kendi beklentilerimiz, kendi doyumumuz yer alacak, hem de toplumun “iyi-doğru-uygun” buldukları önem taşıyacaktır. 3. Etik Kuralları • Toplumsal kurumların değer yargıları da “etiğin toplumsal kökenleri”ni temsil eder. • Bu anlamda aile, avukatlık, din, okul, iş, komşuluk, ticaret, insanlık, meslek, siyaset, hekimlik, medya, basın, sermaye piyasasının(vb. kurumların) etik kurallarından, etik anlayışından söz eder. 3. Etik Kuralları • Bir eylem değerlendirilirken ilk basamak, onun ahlaki değerlerle çelişip çelişmediğidir. • Dolayısı ile bir insandan öncelikli beklenen, etik kurallara uymasıdır. • Çünkü topluluk içinde yaşayan insanın, diğer insanlara ve tüm topluma bu kurallara uymayı daha baştan taahhüt etmesi söz konusudur. 3. Etik Kuralları • Bir toplumun üyesi olmanın ilk koşulu, var olan ahlaki çerçeveyi kabul etmektir. • Etik, toplumun bakış açısını dikkate alarak bireylerin uygun olmayan davranışlarını belirler. • Etik ilkeler yıllarca süren tartışmalar sonunda ortaya çıkar. 3. Etik Kuralları • Yasal düzenlemeler genellikle etik tartışmalardan sonra gerçekleşir. • Yani belli konuya ilişkin etik tartışmalar başlayıp; dikkatler bu konu üzerinde odaklaştıktan sonra, etik sorunlara yol açan konuların çözümünü sağlayan yasalar düzenlenir. 3. Etik Kuralları • Toplumsal yaşam içerisinde kişilerin topluma, toplumun da kişilere karşı uyması gereken bir takım ahlaki kurallar vardır. • Bu kurallar genel olarak şu başlıklar altında toplanabilir: • Toplumun bütün üyelerine saygılı olmak, • Farklı kültürlere ve düşüncelere karşı hoşgörü, • Kişilerin eşitliğinin kabul edilmesi, • Kaynakların adil olarak dağıtılması vb. 3. Etik Kuralları • Ortak etik kurallar(değerler): 1. 2. 3. Doğruluk, dürüstlük Güvenilir olma Sadakat 3. Etik Kuralları • Ortak etik kurallar(değerler): 4. 5. 6. Adalet Başkalarına yardım etme Başkalarına saygı gösterme 3. Etik Kuralları • Ortak etik kurallar(değerler): 7. 8. 9. Vatandaşlık sorumluluğuna sahip olma Yalan söylememe Başkasının hakkını yememe 3. Etik Kuralları • Ortak etik kurallar(değerler): 10. 11. 12. Karşısındakinin güç durumundan yararlanmama Acısı olanın acısını paylaşma Dayanışma 3. Etik Kuralları • Ortak etik kurallar(değerler): 13. 14. 15. Bireylerin eşitliğinin kabul edilmesi Kaynakların adil dağıtılması Mükemmeliyeti arama vb. 4. ETIK SISTEMLERI 4. ETIK SISTEMLERI • Etik ilkelerin geliştirilmesinde temel alınan yaklaşımlar hakkaniyet ilkesi, insan hakları, faydacılık ve bireysellik ilkeleridir. • Hakkaniyet, bütün kararların tutarlı, tarafsız ve gerçeklere dayalı olması üzerinde durur. • İnsan hakları, bireylerin varlığı, bütünlüğü ve temel insan hakları üzerinde durur. 4. ETIK SISTEMLERI • Faydacılık, herkes için iyi olacak kararın verilmesini üstlenir. • Bireysellik, bireylerin temel amaçlarının uzun dönemli olarak kişisel kazançlarını artırmak olduğunu savunur. 4. ETIK SISTEMLERI 4. ETIK SISTEMLERI • Farklı bakış açıları, farklı etik sistemini temsil etmektedir. • Etik sistemleri farklı insan yaratılışlarını da temsil etmektedir. • Etik sistemlerin her biri tek başına her türlü durumda karşılaşılan etik sorunları ve ikilemlerini çözmeye yetmemektedir. 4. ETIK SISTEMLERI • İlgili konunun çözümünde uygun gelen sistemlerden biri veya birkaçı problemin çözümüne yardım edebilir. • Tek bir etik sistemi yerine farklı etik sistemleri ile birey davranışlarının doğru ve iyiye yönlenmesini sağlayacak etkin düşünme becerilerinin geliştirilmesi gereklidir. 4. ETIK SISTEMLERI A. AMAÇLANAN SONUÇ ETIĞI • Amaçlanan sonuç etiği genellikle faydacılık olarak bilinir. • Sorunlara pratik bir yaklaşımı getirir ve elde edilecek sonuçlara odaklaşır. • Bu etik, haz arama ve acıdan kaçma üzerine kurulmuştur. 4. ETIK SISTEMLERI A. AMAÇLANAN SONUÇ ETIĞI • Mill’e göre; • Bir eylemi “iyi” kılan şey sonuçta getirdiği fayda ile mutluluğu sağlamasıdır. • “İyi”nin ölçütü olan mutluluğun, sadece eylemde bulunanın değil, ilgili herkesin, dolayısıyla tüm insanlığın mutluluğu olduğunu savunur. • Amaçlanan sonuç etiğinin sorunlara pratik yaklaşımı ve eylemlerin etkileyeceği bireylerin, verilen kararda dikkate alınmasını gerektiren faydacı yaklaşımı günlük sorunların çözümüne yardım edebilir. 4. ETIK SISTEMLERI A. AMAÇLANAN SONUÇ ETIĞI • Mill’in faydacılık ilkeleri: 1. Bir eylemin doğru ya da yanlış olduğuna karar verebilmek için sonuçlarına yoğunlaşmak gerekir. 2. Eylem kuralları, onlara uyacak bireylerin karakterinden kaynaklanmalıdır. 3. Eylemlerin doğruluk oranı arttıkça, mutluluk da artar; azaldıkça mutluluk da azalır. 4. ETIK SISTEMLERI A. AMAÇLANAN SONUÇ ETIĞI • Mill’in faydacılık ilkeleri: 4. Her insan kendi mutluluğunu istediği sürece, bu onların en yüksek mutluluğa ulaşmaları için yeterli bir nedendir. 5. Mutluluk, insan eyleminin tek amacıdır ve onun ölçütü ahlaki oluşudur. 6. Mutluluk, bireyin kendi mutluluğu değil, eylemin herkes için doğruluğudur. 4. ETIK SISTEMLERI A. AMAÇLANAN SONUÇ ETIĞI • Mill’in faydacılık ilkeleri: 7. Eylemin fayda derecesi, mutluluğu yaratabilir ya da mutsuzluğu engeller. 8. Bir eylemin etik olarak doğru sayılması için, eylemin sağladığı toplam faydanın, bireyin yapacağı başka bir eylemin sağlayacağı toplam faydadan daha büyük olması gerekir. 9. Faydacılık birbirine zıt etik yükümlülükler arasından seçim yapmada, genel bir hakemdir. 4. ETIK SISTEMLERI A. AMAÇLANAN SONUÇ ETIĞI • Bu etik anlayışında amaçlanan sonuca ulaşmak önemlidir. • İlkelerin fazla bir önemi yoktur. • Bir nevi “hedefe giden yolda her şey mubahtır” anlayışı hâkimdir denebilir. • Bu sistemi en iyi anlatanlardan biri de Machiavelli (1469– 1527)’dir. • Onun ahlak anlayışı “Amaca ulaşmak için her şey mubahtır.” 4. ETIK SISTEMLERI B. KURAL ETIĞI • Yaşam içerisinde uyulması gereken kurallar vardır. • Bu kuralların bir kısmı yazılı kurallardır. • Bunlara yasa denir. Bu kurallara uymamanın cezai yaptırımı vardır. • Yalnız yasal olan her şey etik değildir. • Gerçek etik yasal olandan üst düzeydedir. 4. ETIK SISTEMLERI B. KURAL ETIĞI • Bir de yazılı olmayan kurallar vardır. • Bunlar da topluma özgü gelenek, örf ve adetler ile toplum tarafından doğru olduğuna inanılmış bazı inançlardır. • Bunların çoğunlukla hukuk önünde bir cezai yaptırımı yoktur. • Ancak toplum içerisinde kökleşmiş olmaları nedeniyle bu kurallara uymayanlar toplum tarafından dışlanmaya kadar sonuçlarla karşılaşabilirler. 4. ETIK SISTEMLERI B. KURAL ETIĞI • Bireyler yaşamları süresince kurallarla karşı karşıyadır. • Ailede, okulda, toplumda, iş hayatında birçok kural vardır. • Bireylerin yaşamı bu kurallarla düzenlenir. • Kurallar toplumların yaşamını düzenler. 4. ETIK SISTEMLERI B. KURAL ETIĞI • Kural etiği Kant tarafından geliştirilmiştir. • Kant etik ilkelerin yıllardır bilindiğini, evrensel ve nesnel olduklarını belirtmiştir. • Bütün insanlar için geçerli evrensel kurallar arayışı, bireyin davranışlarında temel alacağı sağlam çerçeveler çizebilir. 4. ETIK SISTEMLERI C. TOPLUMSAL SÖZLEŞME ETIĞI • Toplumsal sözleşme etiği birey olarak toplumun genelince kabul gören ilkeler ve standartların benimsenmesi, toplum halinde yaşamanın getirdiği çatışmaların çözümlenmesinde yarar sağlayabilir. • Öncüsü Jean Jack Rousseau’dur. • Onun için en önemli olgu, otorite ve özgürlük arasındaki dengedir. 4. ETIK SISTEMLERI C. TOPLUMSAL SÖZLEŞME ETIĞI • Bireylerle toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması zorunlu olan kurallara hukuk kuralları denir. • Hukuk kuralları insanların birbirleri ile uzlaşmaları sonucu ortaya konulduğu ileri sürülür. • İnsanlar “toplumsal sözleşme “adını alan bir sözleşmeyle belirledikleri hukuk kurallarına uymak zorundadırlar. • Hukuk kuralları özgür insanlar arasında eşit koşullar altında yapılan toplumsal sözleşmeye dayanır. 4. ETIK SISTEMLERI C. TOPLUMSAL SÖZLEŞME ETIĞI • Hukuk; toplumsal ilişkileri düzenleyen uyulması zorunlu kurallar topluluğudur. • Hukuk kuralları yaptırımlarla güçlenmiştir. • Hukuka ters davranış her zaman bir yaptırımla karşılaşır. • Hapis, para cezası, uzaklaştırma, meslekten men edilme vb. gibi. 4. ETIK SISTEMLERI C. TOPLUMSAL SÖZLEŞME ETIĞI • Hukuk Kurallarının belirleyici özellikleri: 1. Hukuk kuralları yazılı ve devlet eliyle uygulanan kurallardır. 2. Her hukuk kuralı bir değer yargısına dayanır. Toplumdaki olaylar, hukuk tarafından değerlendirilir ve kural haline getirilir. 4. ETIK SISTEMLERI C. TOPLUMSAL SÖZLEŞME ETIĞI • Hukuk Kurallarının belirleyici özellikleri: 3. Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler. 4. Hukuk kuralları çoğu kez olumlu ya da olumsuz emirler şeklindedir. Bazen izin, bazen yasaklama biçiminde kendini gösterir. 4. ETIK SISTEMLERI C. TOPLUMSAL SÖZLEŞME ETIĞI • Hukuk Kurallarının belirleyici özellikleri: 5. Hukuk kuralları tek bir olaya değil, aynı niteliği taşıyan bütün olaylara uygulanır. 6. Hukuk kurallarının yaptırım gücü fazladır. Bu güç devlet tarafından korunur. 4. ETIK SISTEMLERI D. KIŞISEL ETIK • Kişisel etik sisteminin en önemli temsilcilerinden olan Martin Buber; • Kişisel etiğin kaynağının bireyin içinden gelen ses (vicdan) olduğunu savunur. • Kişisel etik, kişinin toplum içerisindeki bireysel duruşunu belirler. 4. ETIK SISTEMLERI D. KIŞISEL ETIK • Bu etik anlayış bireyin ahlaki alt yapısını temel alır. • Bireyin yaşadığı ve çevresinde yaşanan olaylar karşısında gösterdiği tepkiler ya da koyduğu tavırdır. • Bireyin kendine dönmesi ve kendini kusursuzlaştırmak için gereksinim duyduğu gücü, kendi vicdanından almasını sağlayarak, bireyin karşılaştığı özel durumlarda doğru kararlar vermesinde yarar sağlayabilir. 4. ETIK SISTEMLERI D. KIŞISEL ETIK • Kişisel etiğin özellikleri: 1. Kişisel etik; gerçeğin, doğrunun sadece zekâdan değil bireyin içinden geldiğini savunur. 2. Doğruluk ve etik davranışlar herkesin içinde vardır. 3. Kişisel etik bireyin kendisine dönmesini sağlar. 4. ETIK SISTEMLERI D. KIŞISEL ETIK • Kişisel etiğin özellikleri: 4. Bireyin karşılaştığı durumlarda doğru ve yanlış kararlar vermesi kendi vicdanına bağlıdır. 5. Bireyi amacına ulaştıracak davranış etik olmalıdır. Burada Mahcivelle’nin düşüncesine terstir. 6. Yaşamda belli kuralların olamayacağı pek çok durum söz konusudur. 4. ETIK SISTEMLERI D. KIŞISEL ETIK • Kişisel etiğin özellikleri: 7. Birey bir grupta yer aldığı için, haksızlığa göz yummaz. 8. Birey özgürleştikçe kendi etik standartlarını geliştirir. 9. Birey sadece kendi çabaları ile kusursuzluğa erişir. Başkaları bunu kişi adına yapamaz. 10. Bireyler hayatları boyunca geliştikleri için, yeni değerler edinirler. 4. ETIK SISTEMLERI E. SOSYAL YAŞAM ETIĞI • Kişinin sosyal yaşam içerisinde kurduğu ilişkilerde uyması gereken kurallar bütünüdür. • Hiçbirimiz dünyada yalnız yaşamıyoruz. • Doğadaki her canlının yaşamak için diğer canlılara ihtiyacı vardır. • Şüphesiz bu ihtiyacı en fazla hisseden canlı türü insandır. 4. ETIK SISTEMLERI E. SOSYAL YAŞAM ETIĞI • Ancak gerek insanların kendi aralarındaki ilişkilerde gerekse insanın doğadaki diğer canlılarla kurduğu ilişkilerde uyması gereken kurallar vardır. • Bunlara sosyal yaşam etiği diyoruz. Bu kurallar: 1. İnsanlar birbirleri ile olan ilişkilerini karşılıklı saygı ve nezaket kuralları çerçevesinde yürütürler. 4. ETIK SISTEMLERI E. SOSYAL YAŞAM ETIĞI 2. Tüm taraflar görevlerinin gerektirdiği hak ve sorumlulukların bilinci içinde davranırlar. 3. Nüfuz ve güç kullanımı gibi baskı yöntemleri kullanılmaz. 4. Meslektaşlar, öğrenciler ve çalışanlar hiçbir çıkar doğrultusunda yönlendirilmez. 5. Toplumun tüm üyeleri uygunsuz olarak nitelendirilebilecek davranışlardan kaçınır. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ • Etik davranışlar ve ahlak önce aileden öğrenilir. • Aile toplumun temelidir. • Aile içerisinde davranış biçimleri ile teorik ahlak öğretisinin uyumlu olması gerekmektedir. • Aksi takdirde bireyin ahlaki gelişimi olumsuz yönde etkilenir. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ • Toplumu oluşturan bireyler olduğuna göre tek, tek bireylerin ahlaki gelişimlerinin ortalaması toplum ahlakını oluşturur. • Buna göre bazı toplumlarda ahlaki olarak iyi sayılabilecek davranış biçimleri başka toplumlarda kötü olarak nitelenebilir. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ • Toplumsal yaşam içinde herkesin üzerinde anlaştığı, gittikçe genişleyen ortak bir değerler sistemine ihtiyaç vardır. • Toplumsal yaşama temel oluşturan bu etik değerler, toplumda çekişen ve çatışan tarafların hiçbir ortak yanı kalmadığında bile ortak tutamak durumundadır. • Kimse onlara karşı çıkamaz. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ • Örneğin dürüstlüğü değil de yalancılığı ya da sahtekarlığı kimse öneremez. • Sadakat yerine ihaneti, adalet yerine haksızlığı kimse değerli göremez. • Fakat gerçek adaletin, sadakatin, dürüstlüğün ne olduğu sürekli bir tartışma konusudur. • İnsanlar en uygunsuz davranışlarını bile ahlaki sınırlar içinde göstermeye çalışırlar. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ • Bir davranış değerlendirilirken onun ahlaki değerlerle çelişip çelişmediği önemlidir. • Sonuçta bir insandan beklenen öncelikle onun etik kurallara uymasıdır. • Bir toplumun üyesi olmanın ilk koşulu, var olan ahlaki çerçeveyi kabul etmektir. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ • Toplumsal yaşamın diğer kuralları, örneğin; yasalar uyulması zorunlu kurallardır. • Toplum gerçekte sosyal kurumlar ve sosyal ilişkilerden meydana gelen bir ağ olarak düşünülebilir. • Dolayısı ile toplumu oluşturan, toplumda insan ilişkilerini düzenleyen ana unsurlar; norm, kültür, değer, hukuk, ahlak, etik ve din olarak belirtilebilir. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ • Etik davranışın toplumsal temelini oluşturan etkenler ise üç başlık altında toplanabilir: A. Kültür B. Değerler C. Normlar 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ A. Kültür; • Bir toplumun yaşayış biçimini, dilini zevklerini, folklorunu, sanatsal ekinliklerini, öz olarak yaratıcı gücünü kapsamaktadır. • Bireyler, içinde yaşadıkları grup, toplum ve kültürün sunduğu değerleri, kültürleşme yoluyla öğrenirler. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ A. Kültür; • Çünkü kültürel değerlere uygun davranmayan bireylerin toplumca dışlandığı, benimsenmediği göz ardı edilmemelidir. • Toplumun her kesiminde yaşayan insanlar, olumlu ve dengeli ilişkiler kurabilmek için insan ilişkilerini düzenleyen kültürel değerleri bilmek ve yaşamlarına katmak durumundadırlar. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ A. Kültür; • Kültür, insanın yarattıklarının tümüdür. • Geniş kapsamlı olarak bakıldığında kültür, bir toplumun tüm yaşam biçimidir. • Toplumun duygu, düşünce hareketlerinden oluşan kalıplar, kültürü oluşturur. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ B. Değerler; • Bireyin yaşamındaki farklı etmenlere yüklediği önemdir. • Değer, birey için önemli her türlü düşünce yapısı, obje veya etkinlik olarak da tanımlanabilir. • Değerler, bireylerin düşünce, tutum duygu gibi tüm davranışlarını yönlendiren birer ölçüt olarak kabul edilir. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ B. Değerler; • Değerler toplumsal bütünlüğün ayrılmaz bir öğesini oluşturur. • Bireyin toplum içinde dengeli yaşayabilmesi için toplumda yerleşmiş değerlerin neler olduğunu bilinmesi gerekir. • Değer yargıları, bireylerin düşünce, tutum, duygu vb. tüm davranışlarını yönlendiren ölçütler olarak kabul edilir. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ B. Değerler; • Değer yargıları, toplumsal bütünlüğün ayrılmaz bir parçası olduğu gibi aynı zamanda toplumsal yaşantıdır. • Değişen koşullar, bir kısım değer yargılarının düzenlenmesine neden olur. • Bu nedenle birey, yaşadığı çağa uyabilmek için geçerliliği kalmamış olan değer yargılarına sahip çıkmaktan sakınmalıdır. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ C. Normlar; • Değerlerin, belirli rollerle ilişkili olarak ele alınması ve uygulanmasıyla oluşur. • Norm; karşılıklı hak, görev ve sorumlulukların belirlenmesinde kişiye yol gösterir. • Bireyin tutum ve davranışları norma göre değerlendirilir. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ C. Normlar; • Normlar düzeni sağlayan ölçütler bütünüdür. • Normlar sayesinde toplumsal düzen kurulup, sürdürülerek bireyler mutlu kılınmaya çalışılır. • Bilindiği gibi normlar, kültürel değerlerden kaynaklanır. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ C. Normlar; • Normlar, belli bir grup içindeki bireylerin ilişkilerini düzenler ve eylemlerine yön verir. • Normlar, genellikle değerlerin yansımasıdır ve bir grubun tüm üyelerince paylaşıldığı için kolektiftir. • Bazı normlar diğerlerinden daha fazla ciddiye alınır, çünkü bunlara karşı gelindiğinde uygulanacak yaptırımlar daha ağırdır. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ C. Normlar; • İnsanların toplum içindeki davranışlarına yön veren kurallar ve normlar vardır. • Toplumsal norm; toplumsal yaşamda kişi ve grupların tavır ve davranışlarının nasıl olması gerektiğini belirleyen ve yaptırımlarla desteklenen ortak toplumsal kurallardır. • En az iki insanın yaşadığı her yerde norm vardır. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ C. Normlar; • Normlar yazılı ve yazısız olmak üzere ikiye ayrılabilir. • Yazılı normlar; yasalar, tüzükler, yönetmelikler biçiminde yetkili organlarca düzenlenir ve yürürlüğe konulur. • Gerektiğinde yazılı normlar değiştirilir. • Yazılı normlarla devletin ve toplumun düzeni sağlanır. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ C. Normlar; • Yazısız normlar; örfler, adetler, töreler, gelenek ve göreneklerdir. • Yaygın ve nüfusun büyük bir bölümü tarafından uzun zamanlardan beri tekrar edilip gelen ve açıklanan nitelikleri taşıyan normlara “ADET” deniyor. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ C. Normlar; • Bu niteliği taşımakla beraber, yüksek derecede değerlendirmeye konu olan sosyal normlar ise “ÖRF” olarak adlandırmakta. • Örflerin bir zamanlar doğru saydığı davranışlar sonradan yanlış kabul edilebilirler. • Örneğin, kan davası, başlık parası vb. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ C. Normlar; • GELENEK; • Bir toplumda, eskiden kalmış olmaları nedeniyle saygın tutulup, kuşaktan kuşağa iletilen kültürel kalıntılar, alışkanlıklar, töre ve davranışlar, anane olarak tanımlanmaktadır. 5. ETIK TOPLUM İLİŞKİSİ C. Normlar; • GÖRENEK; • Herhangi bir davranışı ya da hareketi eskiden beri gördüğü gibi yapma alışkanlığıdır. • Görgü kuralları; uyulması gereken ayrıntılı biçimler, formalitelerdir. • Bu kurallar insanın sosyalleşmesi süreci içinde öğrenilirler. 6.ETIK DEĞERLERE UYGUN DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI 6.ETIK DEĞERLERE UYGUN DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI Etik değerlere uygun davranışların çeşitli sonuçları vardır. Bunlar olumlu ya da olumsuz sonuçlar olabilir. Olumlu sonuçlara baktığımızda şunları görebiliriz: 1. Saygınlık kazanma 2. Güvenirlik 3. İyi bir imaja sahip olma 6.ETIK DEĞERLERE UYGUN DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI 4. Problem çözümünde yardım görme 5. Etik değerler özellikle sosyal çalkantı dönemlerinde ahlaki çöküşü azaltır ve toplum açısından kötü niyetli girişimlere karşı önleyici rol oynar. 6. Toplumda kabul görme vb. 6.ETIK DEĞERLERE UYGUN DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI • İşletmelerde oluşan etik programlar yardımıyla, bireysel değerler ile örgütsel değerlerin yakınlaşması sağlanır. • Böylece motivasyon ve performans sağlanır. • Bireyler arası karşılıklı güveni oluşturmaya çalışan etik değerler, toplam kalite yönetimine ve stratejik planların uygulanmasına yardımcı olurlar. • Davranışlarımız Etik değerlere uygun değilse; 6.ETIK DEĞERLERE UYGUN OLMAYAN DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI 6.ETIK DEĞERLERE UYGUN DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI • Ailedeki her birey, birbirine sevgi, saygı, hoşgörü, anlayış ve ilgi gösterirse, o ailenin mutlu olarak yaşamını sürdürmesi için bütün koşullar hazır demektir. • Günlük davranışlarında nazik ve kibar davranan bir kişi evinde de böyle davranabilir. • Günlük yaşamımızda teşekkür ederim, özür dilerim, lütfen gibi ifadeler yerinde kullanılmalıdır. 6.ETIK DEĞERLERE UYGUN DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI • Çocukların bir arada yaşama sonucu anne babalarından öğrendikleri davranışlar, töreler, gelenek, görenek ve ahlaki değer yargılarıdır. • Bu nedenle ebeveyn çocuklara her zaman iyi örnek olmak zorundadır. • Çocukların yanında sigara alkol vb. kötü alışkanlıkları gerçekleştiren büyüğün çocuğa bunu kullanma, yapma demesi çocuğun bu davranışı edinmesini engellemeye yetmez. 6.ETIK DEĞERLERE UYGUN DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI • Şunu unutmamak gerekir, çocukların nasihatten çok, iyi örneklere ihtiyacı vardır. • Thales’in şu sözü bunu doğrulamaktadır. ‘‘ Siz büyüklerinize nasıl davranırsanız, ileride çocuklarınız da size öyle davranacaktır. ’’ • THALES 6.ETIK DEĞERLERE UYGUN DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI • Demetrios ise; 1. Kendi evinizde iken ailenize 2. Sokakta iken gelip geçenlere 3. Yalnızken kendinize saygılı olunuz; derken etik değerlere uygun davranmanın üzerinde durmuştur. 6.ETIK DEĞERLERE UYGUN DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI • Bununla birlikte etik değerlere uygun davranışların olumsuz sayılabilecek bazı sonuçları olabilir. • Bu konuda maddi ve manevi zarar görmeyi örnek olarak verebiliriz. • Bazen dürüst ve ahlaki davranmak arkadaş kaybına sebep olabilmektedir. 7. ETIK SORGULAMA 7. ETIK SORGULAMA Etik; bireyler arasındaki ilişkileri bir bireyin diğer bireylere yönelen eylemleriyle uyguladığı ilişkileri incelemekle yetinmez, olanın yanı sıra olması gerekeni de araştırır. Çünkü etiğin amacı sadece bireylerin birbirlerine nasıl davrandıklarını öğrenmek değil, ahlaki ilke ve değerlerin birey ve toplum yaşamındaki önemini kavramak ve insanlara nasıl davranmaları gerektiğini de öğretmektir. 7. ETIK SORGULAMA Toplumsal yaşam içinde herkesin üzerinde anlaştığı, gittikçe genişleyen ortak bir değerler sistemine ihtiyaç vardır. Toplumsal yaşama temel oluşturan bu etik değerler, toplumda çekişen ve çatışan tarafların hiçbir ortak yanı kalmadığında bile ortak tutamak durumundadırlar. Kimse dürüstlüğü değil de yalancılığı ya da sahtekârlığı öneremez. 7. ETIK SORGULAMA Sadakat yerine ihaneti, adalet yerine haksızlığı kimse değerli gösteremez. Fakat gerçek adaletin, sadakatin, dürüstlüğün ne olduğu sürekli tartışma konusudur. İnsanlar en uygunsuz davranışlarını bile ahlaki sınırlar içinde göstermeye çalışırlar. Örneğin; dürüstlüğü değil de yalancılığı ya da sahtekârlığı kimse öneremez. Ahlaki olan davranışın kişinin kendine olan yararının yanı sıra topluma da yararı vardır. 7. ETIK SORGULAMA Genel olarak insanlar gerçekleştirecekleri her faaliyet öncesinde bir planlama yaparlar. Bu planlama içerisinde faaliyetin kendilerine sağlayacağı fayda hedef alınır. Bununla birlikte ilgili faaliyetin ahlaki olup olmadığı da sorgulanır. Bu konuda çeşitli sorgulama biçimleri geliştirilebilir. 7. ETIK SORGULAMA Bir sorgulama örneği aşağıda verilmiştir: 1. Problemi tanımla ve açıklığa kavuştur. 2. Tüm olası gerçekleri öğrenmeye çalış. 3. Bütün tercihleri-seçenekleri sırala. 7. ETIK SORGULAMA Bir sorgulama örneği aşağıda verilmiştir: 4. Her tercihi bunları sorarak test et. • Doğru mu? • Yasal mı? • Yararlı mı? 5. Kararını ver, ancak hala emin değilsen şunları yap. • Eğer yanlış olduğunu biliyorsan yapma. • Emin değilsen sor. • Bir yanıt alıncaya kadar sormaya devam et. 7. ETIK SORGULAMA Bir sorgulama örneği aşağıda verilmiştir: 6. 7. İki soru daha sorarak kararını yeniden gözden geçir. • Ailem bunu öğrenseydi kendimi nasıl hissederdim. • Vereceğim karar basında yayınlanmış olsaydı kendimi nasıl hissederdim. Eyleme geç. 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA • Toplum içerisinde değer karmaşası oluşması ve zamanla faydacılığın her şeyin önüne geçmesi de etik kurallarının uygulanmasını etkiler. • Bu durumu kısaca toplumsal yozlaşma olarak adlandırıyoruz. • Kişisel toplumsal düzeydeki çatışmada, toplumsal değerlerden farklı değerlere sahip kişiler toplumun değer sistemine karşı geldiklerinde etik çatışma içinde kendilerini bulurlar. • Ayrıca ülkeler arasında değer farklılıklarından dolayı da etik çatışmalar ortaya çıkabilir. 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA • Bir toplumda geçerli olan etik değerler başka toplumlarda kabul görmeyebilir. • Çalışmak için Almanya’ya giden Türk ailelerinin özellikle, gençleri ile yaşadıkları sorunlar buna örnek olarak verilebilir. • Ahlaki olmayan olaylara tepkiyi ölçmek amacıyla bireysel bir toplum yapısı olan Amerikalı denetçiler ve geleneksel bir toplum yapısı olan Taiwan’lı denetçiler ile bir araştırma yapılmıştır. 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA • Çalışmada alınan sonuç; • ABD’li katılımcıların ahlaki olmayan davranışın, hukuki açıdan yaptırımlarına daha çok önem verdiklerini, • Taiwan’lı katılımcıların ise içinde bulunduğu grubun çıkarlarına zarar verip vermediği ve gayri ahlaki davranıştan doğabilecek zararın, faydasından fazla olup olmadığı konularına daha çok önem verdiğini göstermiştir. 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA • Toplumsal yozlaşmanın çeşitli nedenleri vardır. • Bu nedenleri şöyle sıralayabiliriz: 1. Ekonomik yapıdan kaynaklanan nedenler 2. Siyasal yapıdan kaynaklanan nedenler 3. Bürokratik yapıdan kaynaklanan nedenler 4. Toplumsal yapıdan kaynaklanana nedenler 5. Tarihsel nedenler 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA 1. Ekonomik Yapıdan Kaynaklanan Nedenler: • Bir toplumun yozlaşmasında en önemli unsurlardan biridir. • Bir ülkede ekonominin kötüye gidişi toplumu ve doğal olarak fertleri etkiler. • Bu etkilenme zamanla yoksullaşmayı getirebilir. • Bu da eğitim başta olmak üzere birçok alanı etkiler. • Fiziksel ve ruhsal anlamda sağlıklı insanlar yetişmesi güçleşeceğinden ahlaki yozlaşmanın altyapısı oluşabilir. 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA 2. Siyasal Yapıdan Kaynaklanan Nedenler: • Bir ülkedeki siyasal yapı da toplumsal yozlaşmada önemli bir etken olabilir. • Toplumun farklı kesimlerinin siyasi alanda kendini ifade edememesi, siyasetin dar bir kesimin elinde kalarak kişisel çıkarlara alet edilmesi, siyasal kayırmacılık, rüşvet yozlaşmaya neden olabilir. • Her yöneticinin tarafsız davranması ve politik yöneticilere tarafsız bilgi sunması gerekmektedir. • Yöneticinin politize olması durumunda görev yaptığı kurum politik bir görünüm kazanacak, yönetici astları, yöneticiden çok politikayı araç olarak göreceklerdir. 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA 2. Siyasal Yapıdan Kaynaklanan Nedenler: • Sonunda yönetim ile politika, karşılıklı yüklenme ve ödeme çemberi içine girmiş olacak, böylece politik ilişki ve kayırma, yönetimsel yeterliliğe üstün tutulacaktır. • Anayasaya göre milletvekilleri görevlerine başlarken yemin ederler ve yeminlerine uygun davranmaları beklenir. • Politik mekanizmada rol alan seçmenler, politikacılar, bürokratlar, baskı ve çıkar gruplarının kişisel çıkar sağlamak amacıyla toplumda mevcut hukuki, dini, ahlaki ve kültürel normları ihlal eden davranış ve eylemlerde bulunmalarına “politik yozlaşma” denir. 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA 2. Siyasal Yapıdan Kaynaklanan Nedenler: Politik yozlaşma türleri: 1. Rüşvet 2. Zimmet 3. Siyasal kayırmacılık 4. Adam kayırmacılık 5. Hizmet kayırmacılığı ve satın alma 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA 2. Siyasal Yapıdan Kaynaklanan Nedenler: Politik yozlaşma türleri: 6. Lobicilik 7. Rant kollama 8. Kamu sırlarını sızdırma 9. Gönül yapma 10. Politik dalavere 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA 3. Bürokratik Yapıdan Kaynaklanan Nedenler: • Bilindiği gibi devletin vatandaşlarına sunduğu hizmetler bürokratik kurumlar aracılığıyla sağlanır. • Günümüzde bazı özel kurumlar da sağladıkları hizmetlerde bürokratik yapılanmalara gitmektedir. • Bu kurumlarda ki rüşvet, zimmet, adam kayırmacılık, rant kollama gibi istenmeyen davranışlar toplumdaki yozlaşmanın önemli sebeplerinden biri olabilir. 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA 4. Toplumsal Yapıdan Kaynaklanan Nedenler: • Bir ülkedeki ya da bölgedeki toplumsal yapı da yozlaşmaya neden olabilir. • Toplum içerisindeki eşitliği zedeleyici gelenek anlayışı kişilerin kendisini ifadesini kısıtlayabilir. • Bu durumun toplumda oluşturacağı huzursuz ortam toplumda bir çatışma ve yozlaşma oluşturabilir. • Toplumsal yapıda oluşan kültürel bozulma da yozlaşmayı oluşturan önemli unsurlardandır. 8. TOPLUMSAL YOZLAŞMA 5. Tarihsel Nedenler: • Toplumlarda oluşan yozlaşmanın önemli etkenlerinden biri de tarihsel nedenlerdir. • Toplumların tarihsel süreç içinde yaşadığı olaylar, toplumlarda çözülme ve yozlaşma oluşturabilir. • Örnek olarak, savaşların toplumlarda oluşturduğu yıkımlar ekonomik ve sosyal anlamda kötü gidişe neden olur. • Bu kötü gidiş o toplumda yozlaşmanın altyapısını oluşturur.
