12 HÜCRESEL SOLUNUM GLİKOLİZ VE ETİL ALKOL FERMANTASYONU Besinlerin hücre içerisinde parçalanması ile ATP üretimini sağlayan mekanizmaya HÜCRESEL SOLUNUM denir. Canlılar solunum sonucu ürettikleri enerjiyi hayatsal faaliyetlerini yerine getirmek için kullanırlar. Burada üretilen enerji fotosentez ve kemosentez dışındaki tüm endergonik tepkimelerde kullanılır. Hücresel solunum mekanizması canlılarda iki farklı şekilde gerçekleşir. Besinlerin parçalanması sırasında oksijenin kullanılmadığı OKSİJENSİZ SOLUNUM (ANAEROBİK S.) Besinlerin parçalanması sırasında oksijenin kullanıldığı OKSİJENLİ SOLUNUM (AEROBİK S.) HÜCRESEL SOLUNUM HÜCRESEL SOLUNUM OKSİJENSİZ SOLUNUM OKSİJENLİ SOLUNUM Canlının hücresel solunum mekanizması hangisi olursa olsun tüm mekanizmalar GLİKOLİZ REAKSİYONU ile başlar. HÜCRESEL SOLUNUM HÜCRESEL SOLUNUM GLİKOLİZ OKSİJENSİZ SOLUNUM OKSİJENLİ SOLUNUM Glikoliz Canlının hücresel solunum mekanizması hangisi olursa olsun tüm mekanizmalar GLİKOLİZ REAKSİYONU ile başlar. Glikoliz reaksiyonu tüm canlılarda sitoplazma gerçekleşir. Çünkü glikoliz reaksiyonunun gerçekleşmesini sağlayan enzimler tüm canlılarda sitoplazmada bulunur. Glikoliz reaksiyonunu gerçekleştirmek canlıların ortak özelliğidir. Glikoliz reaksiyonu iki aşamada gerçekleşir. 1. aşamada; glikozu aktifleştirmek için (kararsızlaştırmak için) iki tane ATP harcanır. Glikozdan fruktoz bi(di)fosfat oluşturulur. 2. aşamada; oluşan fruktoz difosfat kararsız bir ara bileşiktir. Kendiliğinden ikiye parçalanır. Oluşan molekül (PGAL) ayrı ayrı tepkimeye girer. Molekülün yükseltgenmesi ile NAD indirgenir. Hidrojenleri alarak NADH2 halini alır. SDF ile 4 tane ATP üretimi yapılır. 2 tane pürivat (pirüvik asit) oluşur. Glikoliz Glikoliz reaksiyonunda; 1 glikoz 2 ATP kullanılır. 2 pürivat 2 NADH2 4 ATP üretilir. Net olarak 2 ATP üretilmiş olur. Üretilen ATPler canlının hayatsal faaliyetlerinde kullanılır. NADH2 ler canlının solunum mekanizmasına göre değerlendirilir. Üretilen pürivat canlının hücresel solunum mekanizmasına uygun olarak bir yola girer. Pürivat organik bir madde olduğundan glikoz bu reaksiyonda tam olarak parçalanamamıştır. Bu nedenle ATP üretimi az olmuştur. Oksijensiz Solunum Dünyadaki canlıların çoğu solunum için oksijen gazı kullanırken bazı canlılar oksijen kullanmazlar. Bazı canlılar besinleri oksijen dışındaki inorganik maddeler ile parçalayarak oksijensiz solunum yapar. (Bazı bakteriler) Bu canlılarda oksijen toksik etki yapar. Bazı canlılar ise besinleri enzimlerle parçalarlar. Bu olaya FERMANTASYON denir. Fermantasyon Besinlerden koparılan elektronların organik moleküllere aktarılması ile gerçekleşir. Oksijen kullanılmaz. ATP üretimi sadece glikoliz aşamasında gerçekleşir. Glikoz çok fazla parçalanamadığından ATP üretimi oksijenli solunuma göre azdır. Bakteri, mantar, bitki tohumları, bağırsak solucanları ve memeli canlıların çizgili kaslarında görülür. Glikolizin son ürünü olan pürivat, etil alkol ya da laktik asit gibi organik moleküllere dönüştürülür. Fermantasyon yapabilen canlılar endüstriyel alanda kullanılır. Yoğurt, peynir, alkollü içecek, boza ve ekmek gibi gıda ürünleri üretilir. Etil Alkol Fermantasyonu Glikozun oksijen yokluğunda mikroorganizmalar tarafından alkole dönüştürülmesine ALKOL FERMANTASYONU denir. Kullanılan enzim çeşitlerine göre etil alkol, metil alkol, aseton, bütanol gibi organik son ürünler oluşabilir. Bazı bakteriler, maya hücreleri ve bitki tohumlarında görülür. Maya hücreleri oksijen varlığında oksijenli solunum, oksijensiz ortamda ise etil alkol fermantasyonu yaparlar. Etil Alkol Fermantasyonu Etil alkol fermantasyonu tüm canlılarda sitoplazmada gerçekleşir. Glikoliz ve etil alkol oluşumu olmak üzere iki aşamada gerçekleşir. Etil alkol fermantasyonu tüm solunum çeşitlerinde olduğu gibi glikoliz ile başlar. Glikoliz sonucunda üretilen pürivatlar canlının solunum mekanizması etil alkol fermantasyonu ise etil alkol oluşumu için tepkimeye girer. Oluşan pürivatın yapısından bir molekül CO2 ayrılır. Asetaldehit oluşur. Asetaldehitin indirgenmesi, NADH2 nin yükseltgenmesi sonucu etil alkol oluşur. Asetaldehit, etil alkol fermantasyonunun ara bileşiğidir. Ayrıca bu reaksiyonun son indirgenen molekülüdür. Etil Alkol Fermantasyonu Etil alkol fermantasyonunda; 1 glikoz 2 ATP harcanır. 2 etil alkol 2 CO2 4 ATP (NET 2 ATP) üretilir. Üretilen etil alkol ortama bırakılır. Etil alkol fermantasyonu ile endüstride bira, şarap, boza, ekmek saf etil alkol üretilir.