AYM-2 Kaynak

DEPREMLER
DEPREM NEDİR ?
Yer kabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle aniden ortaya çıkan
titreşimlerin
dalgalar
halinde
yayılarak
geçtikleri
yerlerde
oluşturdukları sarsıntılara deprem denir.
Depremler Nasıl Oluşur:
Depremin nasıl ve neden oluştuğunu anlamak için öncelikle yerkürenin
iç yapısını bilmek gerekir.Yerkürenin iç yapısı hakkında, jeolojik ve
jeofizik çalışmalar sonucu elde edilen verilerin desteklediği bir yeryüzü
modeli bulunmaktadır. Yerkabuğu dıştan içe doğru kabuk, manto,
çekirdek şeklinde bölümlenmekte, bu bölümler arasında deprem
dalgalarının yerküredeki yayılım hızlarındaki değişimlerle belirlenen
bazı kesiklilik yüzeyleri bulunmaktadır.
Kayaçların katı özellik gösterdikleri kabuk ve bunun altında yer alan
mantonun üst kısmına litosfer denilmektedir. Litosferin altında ağdalıakıcı özellik gösteren astenosfer, bununda altında mezosfer
bulunmaktadır.
Katı olan litosfer yekpare bir yapıya sahip değildir ve bir takım kırık
zonları ile parçalanmış durumdadır. Litosfer parçaları veya levhaları
astenosfer üzerinde hareket etmektedir.
Levhaların bu hareketleri üst mantoda gelişen konveksiyon akımlarına
bağlanmaktadır. Astenosfere kadar ulaşan kırık zonları ile sınırlı
levhaların bu hareketleri ve böylece birbirlerini etkilemeleri
yerkabuğunda önemli yapısal değişikliklerin ve mağmatik faaliyetlerin
gelişmesine neden olmaktadır.
Yerkabuğunun Katmanları
(www.egitim.gov.tr)
Yerkürenin iç yapısı (Ringwood, 1979).
Günümüzde Litosfer’de 1 ila 15 cm/yıl arasında hızlarla hareket
halinde bulunan 7 ana ve birçok küçük levha vardır. Bu levhalar,
üzerinde duran kıtalarla birlikte Astenosfer üzerinde serbest halde
yüzmekte olup, birbirlerine göre insanların hissedemeyeceği bir hızla
hareket etmektedirler.
www.egitim.gov.tr
Yer Kabuğu Hareketinin Şematik Anlatımı
(www.baktabul.com/jeoloji-yer-bilimi/67660-levha-hareketleri-levha-hareketleri-hakkinda-levha-hareketleri.html)
DEPREMLERİN OLUŞUM YERLERİ VE
TÜRKİYE'NİN DURUMU
Deprem herhangi bir yerde ve herhangi bir zamanda oluşabilir. Yerküre
üzerinde oluşan depremlerin büyüklüğü ve neden oldukları zararlar
gözönüne alındığında iki ana deprem kuşağı vardır.
Bunlardan biri Büyük Okyanusu çevreleyen ve özellikle Japonya
üzerinde etkili olan Pasifik Deprem Kuşağı (Yeryüzündeki depremlerin
yaklaşık %81'i bu kuşakta meydana gelir.), diğeri ise Cebelitarık’tan
Endonezya adalarına uzanan ve Türkiye’nin de içinde bulunduğu
Akdeniz-Himalaya deprem kuşağıdır (%17'si de bu kuşakta oluşur). 3.
Kuşak ise Atlantik okyanusu ortasında yer alan levha sınırı (Atlantik
Okyanus Sırtı) boyunca uzanır. Genel olarak depremlerin, kabuğu
oluşturan levhaların sınırlarında oluştuğu söylenebilir.
7 VE DAHA BÜYÜK DEPREMLER
1975- 2000
TÜRKİYE SAYILI DEPREM KUŞAKLARINDAN BİRİ ÜZERİNDEDİR
Türkiye’nin bulunduğu bölgede büyük levhalar arasında küçük birçok
levhanın olması, Türkiye’nin büyük bir bölümünün deprem kuşağı içinde
yer almasına neden olur.
Türkiye, üç büyük levhanın etkisi altındadır. Avrasya, Afrika ve Arap
levhaları. Anadolu’nun büyük bir kısmının yer aldığı Anadolu levhası,
Avrasya levhasının küçük bir bölümüdür.
Bu levhalar arasındaki etkileşim şöyledir: Afrika levhası, Akdeniz’de
Helenik-Kıbrıs Yayı denilen bölgede, Avrasya (veya onun bir parçası
olan Anadolu) levhasının altına dalar. Arap levhası ise Kızıldeniz’deki
açılma nedeniyle kuzeye doğru hareket eder ve Anadolu levhasını
sıkıştırır. Bu sıkıştırma sonucu Bitlis Bindirme Zonu (Bitlis Kenet
Kuşağı) oluşmuştur. Sıkıştırma halen sürdüğü için, Anadolu levhası
kuzey ve güneydeki fay hatları boyunca batıya doğru hareket eder.
Anadolu levhasının kuzey sınırı, bir bölümünde 17 Ağustos depreminin
oluştuğu Kuzey Anadolu Fayı dır. Güney sınırını ise, Helenik-Kıbrıs Yayı
ile Doğu Anadolu Fayı oluşturur.
Arap levhasının sıkıştırması sonucu batıya kayan Anadolu levhasının
sınırlarında ve Afrika levhasının Avrasya levhasının altına dalması
sonucu Akdeniz’de ve Ege Graben Sistemi içersinde depremler meydana
gelir. Ancak Arap levhasının sıkıştırması bu bölgelerdeki hareketlenme
ile tamamen telafi edilemediği için İç Anadolu ve Doğu Anadolu
bölgelerinde de içsel deformasyon nedeniyle depremler olabilmektedir.
ANADOLUDAKİ LEVHA HAREKETLERİ
(www.egitim.gov.tr)
TÜRKİYE DİRİ FAY HARİTASI