B E S L E N M E Beslenme; Yaşamın sürdürülmesi, sağlığın korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi, yaşam kalitesinin artırılması için besinlerin kullanılması Sağlıklı beslenme; Vücudun enerji ihtiyacı karşılanır Organlar fonksiyonlarını yerine getirebilir Büyüme ve gelişme sağlanır Hastalık durumunda onarım sağlanır Bireyde sağlıklı beslenme sorunu ve yetersizliği varsa; Bağışıklık sistemi yetersiz hale gelir Yara iyileşmesinde gecikme Kas gücünde yetersizlik Psikolojik bozukluklar SİNDİRİM SİSTEMİ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ Sindirim sistemini oluşturan yapılar Ağız, farinks, özefagus, mide, ince bağırsaklar, rektum, anal kanül, anüs HEMŞİRELİK SÜRECİ VE BESLENME TANILAMA Hemşire; beslenme tanılamasında objektif ve subjektif verilerden yararlanır Hemşirelik öyküsü, fizik muayene, antropometrik ölçümler, beslenme yetersizliğini gösteren laboratuar bulguları değerlendirilir İstemsiz kilo kaybı, bulantı-kusma, diyare, konstipasyon bulguları tanımlanır SAĞLIKLI VE HASTA BİREYİN BESLENME ÖYKÜSÜ Beslenme şekli ve gıda seçimi Hangi tür gıdalarla besleniyorsunuz Günde kaç öğün yemek yiyorsunuz >? Ana ve ara öğünleri ne zaman alıyorsunuz Her öğünde kaç porsiyon yiyorsunuz Belirti ve Bulgular Hazımsızlık, gıda ekşimesi yapan besinler var mı? Bu şikayetler ne zaman başlıyor ? Bu tür şikayetlerin giderilmesine yönelik yaptığınız girişim var mı? SAĞLIKLI VE HASTA BİREYİN BESLENME ÖYKÜSÜ Allerjiler Allerjiniz olan yiyecek var mı? Allerjiniz varsa ne tür reaksiyonlardan oluşuyor Allerjik durum için ilaç vb. alıyor musunuz ? Tat çiğneme ve yutma Fark ettiğiniz tat değişikliği var mı ? Bu değişiklik hastalık ve ilaçlara bağlı mı? Dişleriniz protez mi ve protezle ilgili bir sorun var mı? Ağzınızda yara ve ağrı var mı ? Yutma zorluğunuz var mı ? SAĞLIKLI VE HASTA BİREYİN BESLENME ÖYKÜSÜ İştah ve kilo İştah değişikliği görüldü mü ? 6 ay içinde kilo değişikliği (isteğe bağlı yada değil) oldu mu ? İlaç kullanımı Kullandığınız ilaç var mı ? Kullandığınız ilaçlar hekimin önerdiği ilaçlar mı yoksa reçetesiz mi ? Bitkisel preparatlar kullanıyor musunuz ? ANTROPOMETRİK ÖLÇÜMLER Beslenme durumunun saptanmasında bilgi Veren ölçümler Beden kitle indeksi (BKİ) Deri kıvrım Yağ dağılımı, yağ dokusu ve yağsız vücut dokusu, büyüme hakkında bilgi verir kalınlıkları Üst orta kol çevresi Vücut ağırlığı ölçümü ANTROPOMETRİK ÖLÇÜMLER Beden kitle indeksi (BKİ) = Vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun(m) karesine bölünmesi ile hesaplanır BKİ = Kg / (boy)² BKİ < 16 Ciddi derecede malnütrisyon 16-17 Orta derecede malnütrisyon 17-18.5 Hafifderecede malnütrisyon 18.5-24.9 Normal 25- 29.9 Kilolu 30.0-35.0/39.9 Obez 40 veya üstü Aşırı obez ANTROPOMETRİK ÖLÇÜMLER Kilo kaybı sağlıklı/hasta bireyin; - Son bir hafta veya daha uzun süre beslenmesi bozulmuşsa malnütrisyon açısından - Son 6 ayda %10’dan fazla kilo kaybı değerlendirilmelidir Malnütrisyon, beslenmenin içerik veya miktar açısından yetersiz olması sonucunda, vücudun gereksinimlerine karşın, sağlanan enerji ve besin öğelerinin yetersiz kalmasından kaynaklanan klinik durum ANTROPOMETRİK ÖLÇÜMLER Kilo kaybının Hesaplanması ve Değerlendirilmesi Kilo kaybının hesaplanması Önceki kilosu-şu anki kilosu Kilo kaybı (%)= x100 Önceki kilosu Ciddi kilo kabı 1 ayda > % 5 kilo kaybı 3 ayda > % 7.5 kilo kaybı 6 ayda > % 10 kilo kaybı LABORATUAR BULGULARI Laboratuar Bulguları - Albumin (damar içi ve dışı sıvı dengesini sağlar.) 3.5 g/dl Protein yetersizliği - Transferrin (plazmada demiri taşır) 140-200 mg/dl Prealbumin (tiroksin taşır.)15-17m g/dl Malnütrisyonu yansıtır BESLENMEDE FİZİK MUAYENE BULGULARI Beslenmenin Bozulması Durumunda Bulgular Genel görünüm İlgisiz, apatik(çevreye ilgisiz), kaşektik Ağırlık Obezite (BKİ %10 ), normal kg’nun altında Postür Omuzlar sarkmış, göğüs içeride, sırt kambur Kaslar Sarkmış, gelişmemiş, yürüme bozulmuş Sinir sistemi Dikkatsiz, sinirli, şaşkın, el-ayaklarda karıncalanma, yanma, duyu kaybı, kaslarda zayıflık ve hassasiyet, yürümede güçlük, ayak bileği ve dizlerde refleks kaybı BESLENMEDE FİZİK MUAYENE BULGULARI Beslenmenin bozulması durumunda bulgular Gastrointestinal Anokresiya, hazımsızlık, konstipasyon, diyare, karaciğer ve dalakta büyüme sistem (GİS) Kardiyovasküler Taşikardi (Nb 100/dk ), kalpte fonksiyon (KVS) hipertrofi, aritmi, kan basıncında Genel durum Kolay yorulan, enerjisi az, yorgun, apatik Cilt Pürüzlü, kuru, pullu, soluk, pigmentli, ekimoz (cilt altında kanama sonrası mor görünüm), peteşi (cilt altında nokta tarzında kanama), subkutan doku kaybı BESLENMEDE FİZİK MUAYENE BULGULARI Beslenmenin bozulması durumunda bulgular Saçlar Cilt Yüz ve boyun Yanaklarda-gözaltında morluklar, Dudaklar Ağız kenarlarında lezyon, stomatit (ağız içinde enfeksiyon Ağız ve oral membran Hipertrofik, mükoz membranda bozulma Diş eti Kolay kanayan, aşırı kızarık, inflamasyon, çekilme, hipertrofi BESLENMEDE FİZİK MUAYENE BULGULARI Beslenmenin bozulması durumunda bulgular Dil Şiş, kırmızı, morumsu kırmızı, hiperemik, hipertrofik papilla, atrofik (kas veya dokularda volüm azalması, erime), papilla Dişler Eksik, diş yüzeyi aşınmış, lekeli Gözler Canlılık yok, enfeksiyon (konjoktivit vb), kaşıntı Boyun Lenf nodlarında ve troidde büyüme BESLENMEDE FİZİK MUAYENE BULGULARI Beslenmenin bozulması durumunda bulgular Tırnaklar Bacaklar, ayaklar İskelet Zayıf, kolay kırılır Kuvvetsizlik, ayak bileklerinde ödem Göğüste deformite, diafragmada içe doğru çökme ve sırtta kamburluk BESLENMEDE FİZİK MUAYENE BULGULARI Yutma Güçlüğü: Yutma güçlüğü (besinlerin ağızdan mideye hareket etmesindeki zorluk) bireyde beslenmeyi olumsuz etkiler Yutma güçlüğü %75-80 oranında nörolojik hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkar BESLENMEDE FİZİK MUAYENE BULGULARI Yutma güçlüğü; Aspirasyon pnömonisi Dehidratasyon Malnütrisyon önemli bir sorundur Mortalite (ölüm oranı) ve morbiditeyi (hastalık oranı) artırır BESLENMEDE FİZİK MUAYENE BULGULARI Hemşire yutma güçlüğü olan bireyde neleri değerlendirilmeli ? Yeme işlemine başlamadan önce; - dil, dudak hareketleri, ağzı kapatma - öksürme, boğulma hissi - ses kalitesinde değişme - kusma varlığı HEMŞİRELİK TANILARI Beslenmeyle İlgili Hemşirelik Tanıları • Kendini beslemede yetersizlik • Beslenme yetersizliği riski • Aspirasyon riski • Yutma bozukluğu • Konstipasyon • Diyare • Bilgi eksikliği HEMŞİRELİK TANILARI Beslenmeyle İlgili Hemşirelik Tanıları • Beden gereksiniminden az beslenme • Beden gereksiniminden fazla beslenme • Sıvı volüm eksiklği riski • Aktivite intoleransı riski • Aktivite intoleransı • Fiziksel harekette bozulma • Duygusal algılamanın bozulması PLANLAMA Bireyin bilgileri farklı veri kaynaklarından toplanır, analiz edilir, bireyin ihtiyaçlarına yönelik bireyselleştirilmiş bakım planı hazırlanır Planlama aşamasında, bireyin var olan diğer problemleri de gözönüne alınmalıdır UYGULAMA o Sağlığın İyileştirilmesine Yönelik beslenme o Akut Dönemde Beslenme o Kronik Dönemde Beslenme o İştahsız ve Yeme Güçlüğü Olan Bireyin Beslenmesi o Bireyin Ağız Yoluyla Beslenmesi UYGULAMA Akut Dönemde Beslenme Akut dönemde hastaneye yatırılan bireylerde hastanede olmayla ilişkili sorunlar görülebilir Bu durum yatış süresinin uzamasına ve hastalığın olumsuz yöne gidişine neden olabilir UYGULAMA Bireyin beslenmesinin nelerden etkilendiği saptanmalı uygun planlama yapılamalı Hastanede Besin Alımını Etkileyen Faktörler Yetersiz besin alımı Fiziksel güçsüzlük Cerrahi girişim uygulanması Metabolik bozukluklar Radyoterapi, kemoterapi uygulanması UYGULAMA Birey 4-7 günden fazla daha sürede beslenemiyorsa ve sadece standart IV sıvı alıyorsa beslenme riski taşır ve bu durum yakından değerlendirilmelidir UYGULAMA o Kronik Dönemde Beslenme Kronik durumlar bireyin bağışıklık sistemini ve beslenmesini etkiler - Besin değeri yüksek gıdalar alınmalıdır - Ağızdan alamayan bireyler için özel beslenme uygulanmalıdır UYGULAMA İştahsız ve Yeme Güçlüğü Olan Bireyin Beslenmesi İştahsızlık; yemek yeme isteğinin azalması veya olmaması İştahsızlık Nedenleri: o Tat alma duyusunun bozulması o Sindirim sistemi hastalıkları o İştahı etkileyen diğer sistem hastalıkları o Sosyo-ekonomik durum o Stres UYGULAMA İştahsız ve Yeme Güçlüğü Olan Bireyin Beslenmesi İştahın Etkilendiği Olumsuz Durumlar o Yutma güçlüğü o Anoreksi o Ağızda ağrı o Bulantı-kusma o Erken tokluk UYGULAMA İştahsız ve Yeme Güçlüğü Olan Bireyin Beslenmesi o Ortam koşulları Beslenme için ortam koşullarının uygun hale getirilmesi o Çevrenin kokulardan arındırılması o Hoş olmayan tatların yok edilmesi için ağız bakımının yapılması o Rahatın sağlanması UYGULAMA İştahsız ve Yeme Güçlüğü Olan Bireyin Beslenmesi o Uygulanan tedaviler o insülin, troid hormonları vb. o antifungal ajanlar (tat almayı etkiler) o Psikotropik tedaviler (tat almayı etkiler, bulantıya neden olur) Besin alımını etkileyen nedenler ve öneriler Besin alımını etkileyen nedenler Anoreksi Beslenme için öneriler • Küçük öğünler ve atıştırmalık besinler vermek • Yiyeceklerin görüntüsünün iştah açıcı olmasının sağlanması • Öğünlerin enerji içeriğinin artırılması (teryağ, kaymak, krema, peynir) • İştah açıcı besinlerin kullanımı • Hastanın tercih ettiği besinleri almasını sağlama • Öğünler arası besleyici içecekler Besin alımını etkileyen nedenler ve öneriler Besin alımını Beslenme için öneriler etkileyen nedenler Ağızda ağrı • Yumuşak ve rahat yenen besinler verme • Sert ve kuru yiyeceklerden kaçınma • Asitli meyve(narenciye) sularından kaçınma • Tuz ve baharatlı yiyecekler vermeme • Yemek sıcaklıklarının ayarlanması Besin alımını etkileyen nedenler ve öneriler Besin alımını Beslenme için öneriler etkileyen nedenler • Yumuşak gıdalar verme Disfaji (yutma güçlüğü) • Yutulabilir olması için göze hitap eden besin hazırlığı • Öğünler arası besleyici içecekler verme Besin alımını etkileyen nedenler ve öneriler Besin alımını etkileyen nedenler Beslenme için öneriler • Daha az koku yaydığı için soğuk gıdaları tercih etme • Bireyi yemek kokularından uzak Bulantı ve kusma tutma • Gazlı ve glikoz içeren içeren yiyeceklerden az miktarda içilmesi • Zencefilli içecekler önerilmesi UYGULAMA Besin alımını etkileyen nedenler ve öneriler Besin alımını etkileyen nedenler Beslenme için öneriler • Küçük ve sık öğün verilmesi Erken tokluk • Gastrik boşalmayı geçiktiren yüksek yağlı yiyeceklerden kaçınma • Yemek esnasında fazla miktarda içecek alımından kaçınma Ağızdan Beslenecek Olan Bireylerde Riskler o Uyanıklık düzeyinin yeterli olmaması o Öksürme ve öğürme refleksinin yetersiz olması o Tükrük kontrolünün yetersiz olması o Tükrüğü hiç yutamama UYGULAMA Hemşirelik Girişimleri o Hastayı yemek öncesi 30dk dinlendirme (enerji kontrolü için) o Hastanın dik (90°) oturmasını sağlama (aspirasyonu önleme) UYGULAMA Hemşirelik Girişimleri o Tek taraflı güçsüzlük durumunda yiyeceği ağzında güçlü olan tarafa koymasını sağlama o Bireyin tolere edeceği yumuşak ve sıvı gıdaları tercih etme UYGULAMA o Görme engelli bireyler için, tabaktaki besinlerin yönünü saat yönünde tarif etme (köfte 3 yönünde, domates 6 yönününde vb) o Motor becerileri yeterli olmayan bireylerin beslenmesinin hemşire tarafından sağlanması o Geniş tutamaklı tabak sağlama o Sıvı gıdalar için pipet kullanma ASPİRASYON RİSKİNİN TANILANMASI İŞLEM BASAMAKLARI •Beslenmenin içeriğini tanılayın •Aspirasyon riski olan bireyi tanılayın (öksürük, farinjiyal birikinti, yutma sonrası seste değişim) •Yutma güçlüğü olan bireyi gözlemleyin, kendi beslenmesini yapmasını sağlayın (farklı yoğunlukta yiyecek yiyebilme ve yorgunluk durumu) •Farklı yapıdaki yiyecek ve gıdaları çiğneme-yutma zorluklarını gözlemleyin •Yutma güçlüğü bulgu ve semptomları konusunda hekimi bilgilendirin ASPİRASYON RİSKİNİN TANILANMASI İŞLEM BASAMAKLARI •Yutma güçlüğüne ait bilgileri dosyaya kaydedin •Yemek esnasında bireyi neden gözlemlediğiniz konusunda bilgilendirin •El hijyenini uygulayın •Bireyin yatağını yükseltin (90°) ve hafifçe öne doğru eğilmesini sağlayın •Işık kaynağı (kalemi) ve dil basacağı (abeslang) ile ağız içindeki gıda birikimlerini kontrol edin •Yoğunluğu az olan besinlerin içine kıvamı arttıran gıdalar (ekmek) ekleyin ASPİRASYON RİSKİNİN TANILANMASI İŞLEM BASAMAKLARI •Yarım veya bir çay kaşığı gıdayı, çay kaşığını ağza veya dile dokundurarak ağzın etkilenmemiş bölgesine yerleştirin •Eli nazikçe boğaza yerleştirerek yutma yutma eylemini elle muayane edin (Farenks temizliği için çoğu kez iki kere yutmak gerekir) •Beslerken hastaya sözlü yönlendirmelerde bulunun ve olumlu destek verin (Ağzını aç, gıdayı ağzında hisset, gıdayı çiğne ve tadını al, dilini damağına kaldır, yutmayı düşün, ağzını kapat ve yut, tekrar yut, hava yolunu temizlemek için öksür) ASPİRASYON RİSKİNİN TANILANMASI İŞLEM BASAMAKLARI •Öksürme, tıkanma, öğürme, tükrük salgısını gözlemleyerek, gerekirse hava yolunu açın •Acele vaya zorla beslenmeyi önlemek için yemek saatinde gerekli dinlenme süresi verin •Yemek sonrası en az 30dk boyunca dik oturmasını sağlayın •El hijyeni ve ağız bakımı uygulamasına yardım edin •Yemek tepsisini uygun bir yere kaldırın ve kendi el hijyeninizi sağlayın ASPİRASYON RİSKİNİN TANILANMASI DEĞERLENDİRME •Farklı tip ve yoğunlukta gıdaları sindirme yeteneğini •Bireyin yiyecek ve içecek alımını •Kilo alımını (her hafta aynı zamanda aynı tartı ile tartma) •Öğün sonrası ağız boşluğunu değerlendirme (gıda birikimi) BEKLENMEYEN SONUÇLAR •Birey öksürür, öğürür, “boğazıma takılan birşey var” şeklinde şikayet ederse ağzında gıda birikintileri vardır •Birey bazı yoğunluktaki gıdaları rededer •Kilo kaybı görülebilir Kayıt ve Rapor Etme BİREYİN AĞIZDAN BESLENMESİNE YARDIM İŞLEM BASAMAĞI •Birey öksürür, öğürür, “boğazıma takılan birşey var” şeklinde şikayet ederse ağzında gıda birikintileri vardır •Birey bazı yoğunluktaki gıdaları rededer •Kilo kaybı görülebilir •Kayıt ve rapor etme BİREYİN AĞIZDAN BESLENMESİNE YARDIM Malzemeler • Hijyen için gerekli malzemeler (el ve ağız için) • Yemek malzemeleri • Yemek tepsisi içinde tabak, bardak, çatal, kaşık, bıçak, pipet, peçete) BİREYİN AĞIZDAN BESLENMESİNE YARDIM İşlem Basamağı • İşlemi bireye açıklayın • Odanın yemek yemeğe uygunluğunu değerlendirin • Ellerinizi yıkayın • Uygun pozisyon verin (yatak içinde veya sandalyede) • Bireyi hazırlayın ve göğsüne havlu yerleştirin • Yemeğin hangi sıra ile yenmek istediği bireye sorun BİREYİN AĞIZDAN BESLENMESİNE YARDIM İşlem Basamağı • Yiyeceklerin sıcaklığının uygun olmasını sağlayın • Yiyecekleri küçük parçalara ayırın ve tamamen çiğnemesini sağlayın (çiğneme güçşüğü varsa güçlü tarafa yerleştir) • Tolere edebileceği sıvı ve yumuşak gıdaları tercih edin • Beslenme süresince çiğneme ve yutma fonksiyonunu değerlendirin • Yutma durumuna uygun beslenme hızını ayarlayın BİREYİN AĞIZDAN BESLENMESİNE YARDIM İşlem Basamağı • Öksürme, tıkanma belirtileri varsa, yiyeceği hemen çıkarın • Sakıncası yoksa bireyin isteğine uygun sıvı verin • Görme engeli durumunda; tepsideki besinlerin konumu ve yönü hakkında bilgi verin, besinlerin sürekli olarak aynı şekilde hazırlanmasını sağlayın • Bireyle ilişki kurarak beslenme ile ilgili bilgi eksikliği için eğitim verin • İşlem sonrası bireyin hijyen gereksinimini karşılayın ve rahatlığını sağlayın BİREYİN AĞIZDAN BESLENMESİNE YARDIM DEĞERLENDİRME • Bireyin; • beslenme durumu • yutma yeteneği • diyete toleransı • günlük ve haftalık kilo takibi • beslenmeye katılım durumu BİREYİN AĞIZDAN BESLENMESİNE YARDIM *BEKLENMEYEN SONUÇLAR • Aspirasyon gelişmesi • Bireyin beslenmeyi reddetmesi Kayıt ve Rapor Etme Türü, miktarı, toleransı, katılımı ENTERAL BESLENME Bireyin ihtiyacı olan besin öğelerinin özel hazır beslenme solüsyonları ile sindirim kanalı yolu ile verilmesi ENTERAL BESLENME NEDENLERİ Protein-kalori malnütrisyonu 5 gündür ağızdan beslenemyen hastalar veya günlük 7-10 gün yetersiz beslenen hastalar Merkezi sinir sistemi(MSS) Koma, serbrovasküler olay (SVO) hastalıkları Gastrointestinal Crohn hast, malabsorbsiyon, kısa sistem Hastalıkları bağırsak sendromu, ağır akut (GİS) pankreatit, kronik pankreatit Psikiyatrik Ağır depresyon, anoreksiya nevroza bozukluklar Kemoterapi ve radyoterapi sırasında destek Enteral beslenmede amaç; malnütrisyon ve metabolik durumun düzelmesini destekleyerek, morbidite ve mortaliteyi azaltmak Bu nedenle beslenmede mümkün olduğunca en doğal yol olan oral-enteral yol ile beslenme sağlanmalıdır Enteral Beslenmenin Kullanılmaması Gereken Durumlar Engellenemeyen kusma Mekanik bağırsak obstrüksiyonu (tıkanıklık) Paralitik ileus Ciddi enterit (bağırsak mukozasının iltihabı) ve peritonit Ciddi diyare (ishal) Üst GİS kanaması Malabsorbsiyon (mide-bağırsak besin maddelerinin emilimindeki bozukluk) Üst gastrointestinal sistemin çalışmadığı durumlarda Total Parenteral Beslenme(Nutrition) (TPN) uygulanmalıdır TPN: İhtiyaç duyulan besinlerin damar yolu ile verilmesi Enteral Beslenme 1. Kısa süreli enteral beslenme; enteral beslenmenin 4 hf’dan daha kısa süre için planlanması 2. Uzun süreli enteral beslenme; enteral beslenmenin 6 hf’dan daha uzun süre için planlanması 1. Kısa süreli enteral beslenme İki yöntemle uygulanır I. Naso-orogastrik II. Naso-oro-jejunal I. Naso-orogastrik beslenme Burundan veya ağızdan bir tüpün mideye yerleştirilerek beslenme işleminin sağlanması Nasogastrik (NG) yöntemle hipertonik, volümü fazla olan besinler hızlı verilebilir Kullanım süreleri ve yapılarına göre NG Tüpler Kısa süreli kullanılan (10-14 gün) polivinil (PVC) Doku irritasyonu ve bası Levin tüpler ameliyat sonrası nekrozuna neden olur bir (post-op) kısa süreli haftadan uzun kullanımı uygulanır önerilmez büyük çaplı olanlar özefajit, sinüzit, farenjit, üst gastroenteral erozyona bağlı kanama Kullanım süreleri ve yapılarına göre NG Tüpler Uzun süreli kullanımda daha esnek olan Poliüretan veya silikon tüpler kullanılması uygundur *NG Beslenmenin Uygulanmaması Gereken Durumlar 1. Yüksek aspirasyon riski 2. Yetersiz öğürme riski 3. Gastrik staz 4. Gastroözefagial reflü 5. Nasal yaralanma 6. NG beslenme sırasında başın 30’den fazla yükseltilememesi 1. Kısa süreli enteral beslenme II. Naso-oro-jejunal beslenme Burundan veya ağızdan bir tüpün incebağırsağın üst kısmına yerleştirilerek beslenmenin sağlanması II. Naso-oro-jejunal beslenme - Gastrik tümör, gastrik boşalmada gecikme olan hastalarda kullanılır - Aspirasyon riski daha azdır - Gastrik dumping sendromu gelişme riski yüksektir Dumping Sendromu: Besinin mideden geçmeden incebağırsağa gelmesi ile distansiyon ve hipoglisemik reaksiyon görülmesi Nasojejunal Beslemede Kullanılan Tüpler Esnek, uzun uç kısmı spiral şeklinde olan poliüretan veya silikon tüpler Tüplerin içerisinde klavuz tel vardır Uzun süreli enteral beslenme (6 hf ’dan uzun) Beslenme 6 haftadan daha uzun sürecekse enterostomi yoluyla beslenmenin sağlanmasıdır Enterostomi tüpünün perkütan endoskopik yöntemle mideye yerleştirilmesine Perkütan Endoskopik Gastrostomi (PEG) denir Uzun süreli enteral beslenme (6 hf ’dan uzun) Poliüretan ve silikon tüpler kullanılır Tüpün yerinde kalmasını sağlayan internal ve External tüpler vardır Uzun süreli enteral beslenme (6 hf ’dan uzun) Uzun süreli enteral beslenme (4 hf’dan uzun) *Perkütan Edoskopik Gastrostomi (PEG) Komplikasyonları -NG uygulamasına göre daha az olmakla beraber; aspirasyon, irritasyon, ülserasyon, kanama, tüpün yerinden çıkması, tıkanması -Enfeksiyon, perforasyon, kanama, tüpün giriş yerinden sızıntı, gastroözefagial reflü, yaygın granülasyon dokusu PEG/J: Hastaya ait bazı nedenler (kusma, aspirasyon, reflü, mide çıkışında darlık) yüzünden PEG tüpünden jejunal uzatma ile tüpün jejunuma yerleştirilmesi PEJ: Doğrudan perkütan endoskopik jejunostomi uygulaması Enteral Beslenme Solüsyonlarının Uygulanması Kateterler aracılığı (nasoenterik, gastrostomi, jejunostomi) ile beslenme solüsyonları verilir Solüsyon seçiminde kriterler: - Hastanın yaşı, kilosu, cinsiyeti, hastalığının ciddiyeti, vücut ısısı, ve yaralanma - Bireyin tanısı (sistem hst, hipermetabolik hst.) - Sindirim ve emilim (yağ ve protein vb. içerik ayarlanır) Beslenme Solüsyonlarının Özellikleri Solüsyon seçiminde kriterler: 1. Polimerik solüsyonlar: Düşük Na, K, yüksek protein içerir, sindirim ve emilim kapasitesi iyi olan bireylerde kullanılır 2. Elemental solüsyonlar: Aminoasit ve düşük oranda yağ içerir Beslenme Solüsyonlarının Özellikleri Solüsyon seçiminde kriterler: 3. Özelleştirilmiş solüsyonlar: böbrek, solunum, karaciğer, yetersizliği, diyabet, hipermetabolik durumlar ve bağışıklık sisteminde sorun olan bireylerde kullanılır Enteral Solüsyonlarının Uygulanma Hızı Bireyin durumuna göre belirlenir * Başlangıçta kontrollü ve yavaş olarak verilmelidir * Genellikle enteral beslenme 2-3 günde tolere edilir * Solüsyonlar su ile bulaşma riski nedeni ile seyreltilmemelidir Enteral Solüsyonlarının Uygulanma Hızı 1) Devamlı beslenme; - Daha az komplikasyon görülür - İnfüzyon(izotonik) hızı kademeli olarak artırılmalı (20ml/saat 80-120ml/saat) - Normal ritime uyum için; 16-18 saat infüzyon- 68 saat dinlenme periodları. Jejunal beslenme içinbaşlangıç hızı 10ml/saat olmalı - Bulantı- kusma, kramp veya ishal durumunda beslenme hızı ve konsantrasyon azaltılmalı Devamlı beslenme Enteral Solüsyonlarının Uygulanma Hızı 2) Enjektörle bolus veya aralıklı beslenme; - İzotonik ile başlanır - Pompa yoksa, 3-5 kez/G beslenir - Jejunal uygulamada kesinlikle kullanılmaz - Akış hızı 240ml/30 dk geçmeme ve enjektörle verilmelidir Enteral Solüsyonlarının Uygulanma Hızı - Enjektörün pozisyonu 45 derece yüksekte tutularak kendiliğinden akması sağlanmalı Enteral Solüsyonlarının Uygulanma Hızı 2) Enjektörle bolus veya aralıklı beslenme; - Başlangıçta 100ml bolüs verilir, giderek artırılır - Devamlı beslenmeye göre diyere daha sık görülür - Bolusla beslemeye başlamadan önce bireyin mide kapasitesi ve boşalma durumu değerlendirilmeli Enjektörle bolus veya aralıklı beslenme Enteral BeslenmeninKomplikasyonları Bulantı- kusma, ishal, konstipasyon (Bireyin durumu düzelinceye kadar beslenme hızı azaltılmalı) Metabolik Komplikasyonlar Dehidratasyon (sıvı yetersizliği) Hiperglisemi(şeker yüksekliği) Elektrolit bozukluğu Vitamin ve eser element eksikliği Komplikasyonların Önlenmesinde Hemşirelik Girişimleri Sıvı takibinin yapılması Elektrolit değerlerinin yakından izlenmesi Kan şekerinin izlenmesi (4X1) ve normal sınırlarda tutulması (80-120mg/dl, ençok 150 mg/dl) Enteral Tüple Beslemede Tüple İlişkili PEGPEG/J Komplikasyonlar Tüpün yer değiştirilmesi Tüpün tıkanması Tüpün yanlış yerleştirilmesi Nasofareks komplikasyonları Aspirasyon İntestinal kanal perforasyonları Enteral Beslenme İle İlişkili Komplikasyonlar ve Girişimler Komplikasyon/ Olası Neden Pulmoner aspirasyon Girişimler • Beslenme süresince ve 2 saat sonraya dek baş 30-45° yüksekte olmalı • Olası Neden: • Tüp yeri kontrol edilmeli, gerekirse Besinlerin geri tekrar takılmalı gelmesi, tüpün ucunun yanlış yerde • Öğürme refleksi değerlendirilmeli, olması, öğürme aspirasyon için önlem alınmalı ve bu refleksinin süreçte yarı oturur pozisyon korunmalı olmaması, mide boşalmasında gecikme Enteral Beslenme İle İlişkili Komplikasyonlar ve Girişimler Komplikasyon / Olası Neden Girişimler • Mide içeriği(gastrik volüm) 200ml’den fazla olursa midenin geç boşaldığı görülür Pulmoner aspirasyon • Gastrik rezidüel volüm aralıklı beslenmede her beslenme öncesinde, devamlı beslenmede ise başlangıçta 2 saatte sonra 4-8 saatte izlenmeli Enteral Beslenme İle İlişkili Komplikasyonlar ve Girişimler Komplikasyon/ Olası Neden Diyare • Olası Neden: Hipertonik besinler, ilaçlar, antibiyotik tedavisi, bakteri bulaşması, yetersiz emilim Girişimler • Devamlı beslenme tercih edilmeli, solusyon hızı azaltılmalı ve izotonikler verilmeli • Diyareye neden olabilecek antibiyotik varlığı değerlendirilmeli, gerekirse değiştirilmeli • Beslenme sıvıları en fazla 4 saat asılı kalmalı, torba ve ve set 24h’te değiştirilmeli Enteral Beslenme İle İlişkili Komplikasyonlar ve Girişimler Komplikasyon / Olası Neden Girişimler • Açılmış desinler buzdolabında saklanmalı, 24 saat içinde tüketilmeli, bu sürede kullanılmazsa atılmalı Diyare • İşlemler esnasında aseptik tekniğe uyulmalı • Laktoz intoleransı değerlendirlmeli • Yağ oranı düşük solüsyonlar verilmeli Enteral Beslenme İle İlişkili Komplikasyonlar ve Girişimler Komplikasyon/ Olası Neden Konstipasyon • Olası Neden: Tüpten verilen ilaçların tüpü tıkaması, tüpün içinde kalan partiküllerin yapışması Girişimler • İlaç verilmeden önce ve sonra 30ml su ile yıkama yapılmalı • Sıvı alımı artırılır, beslenme süresince 30-35ml/kg/G su verilmeli Enteral Beslenme İle İlişkili Komplikasyonlar ve Girişimler Komplikasyon/ Olası Neden Girişimler Abdominal • Hastanın durumuna uygun izotonik distansiyon, bulantısol. verilmeli kusma • Devamlı beslenmede veriliş hızı • Olası Neden: hastanın durumuna göre ayarlanmalı Hipertonik besinler, sol. Veriliş hızının • Aralıklı damla damla beslenmede her fazla olması, laktoz bir öğün 30-60dk (en az 20-30dk) intoleransı, GİS verilmeli tıkanıklık, yağ intoleransı, solüs. soğuk olması Enteral Beslenme İle İlişkili Komplikasyonlar ve Girişimler Komplikasyon / Olası Neden Girişimler • Beslenme süresince ve iki saat sonrasında hastanın başı 30-45° yüksekte tutulmalı Abdominal distansiyon, bulantı-kusma • Laktoz içermeyen beslenme sol. verilmeli • Beslenmeye ara verilmeli, neden araştırılmalı • Yağ içeriği düşük beslenme sol. Verilmeli • Sol. Oda ısısında verilmeli Enteral Beslenme İle İlişkili Komplikasyonlar ve Girişimler Komplikasyon/ Olası Neden Sıvı yüklenmesi ve elektrolit dengesizliği • Olası Neden: Hepatik, kardiyak, renal yetersizlik, aşırı sıvı ifüzyonu Girişimler • Aldığı-çıkardığı sıvı takibi (AÇT) ve günlük kilo takibi yapılmalı • Elektolit değerleri takip edilmeli • Sıvı içeriği az olan yüksek kalorili beslenme sol. tercih edilmeli Enteral Beslenme İle İlişkili Komplikasyonlar ve Girişimler Komplikasyon/ Olası Neden Hiperglisemi • Olası Neden: Diyabetes mellitus(DM) öyküsü, metabolik stres, ilaçlar, KH içeriği yüksek beslenmeye bağlı endojen insülinin yetersiz olması Girişimler • Karbonhidrat (KH) oranı düşük beslenme sol. Verilmeli • Hekim istemine bağlı insülin uygulanmalı Sindirim Sistemi Uygulamaları/ 1) Tanı amacıyla yapılan uygulamalar a.Kan şekeri ölçme ve izleme Parmaktan alınan bir damla kapiller kan ile, test stripleri kullanılarak, elektronik taşınabilir araçlar aracılığıyla kolayca yapılır Sindirim Sistemi Uygulamaları/ 1) Tanı amacıyla yapılan uygulamalar a.Kan şekeri ölçme ve izleme Parmaktan alınan bir damla kapiller kan ile, test stripleri kullanılarak, elektronik taşınabilir araçlar aracılığıyla kolayca yapılır a.Kan şekeri ölçme ve izleme Normal kan şekeri değeri 70-100 mg/dl’dir Hipoglisemi; kan şekeri değeri 70-100 mg/dl Hiperglisemi; kan şekeri değeri 70-100 mg/dl Sindirim Sistemi Uygulamaları/ 1) Tanı amacıyla yapılan uygulamalar İşlemin avantajı; Sonucun hemen öğrenilmesi ve sonuca göre acil müdahalenin hemen başlatılması İşlemin dezavantajı; İnvazif bir işlem olması ve kan ile bulaşan hastalıklar açısından risk oluşturması Sindirim Sistemi Uygulamaları/ 1) Tanı amacıyla yapılan uygulamalar Kan şekeri ölçüm işleminde; •Aseptik teknik kullanılarak uygulanmalı •Kan ile bulaşan hastalıklar için gerekli önlemler alınmalı •Cilt temizliğinde alkol kullanılmalı •Kan şekeri ölçümü için soğuk, morarmış, şişmiş alanlar seçilmemeli •Kan şekeri sürekli ölçülüyorsa, travmayı en aza indirmek için rotasyon uygulanmalı Sindirim Sistemi Uygulamaları/ 1) Tanı amacıyla yapılan uygulamalar Kan Şekeri Ölçüm Nedenleri ? DM’li hastalarda kan şekeri değerini izleme, kontrol etme ve değerlendirme Pankreas ve diğer hormonal hastalıkların neden olduğu hipo-hipergliseminin primer tanılamasına yardım etme Kan Şekeri Ölçüm Nedenleri ? DM ve neonatal hipoglisemi taramaları Hastaların insülin tedavilerini belirleyebilme Parenteral tedavi alan hastaları izleme Diabetik koma ile non-diabetik komayı ayırt etme UYGULAMA 1: Kan şekeri ölçme Steril lanset veya iğne ucu Pamuk Alkol Kan test stribi Sindirim Sistemi Uygulamaları/ 1) Tanı amacıyla yapılan uygulamalar Tek kullaımlık eldiven Tepsi Keskin uç kutusu Kirli kabı Glukometre