vücudumuzun bilmecesini çözelim

VÜCUDUMUZUN
BİLMECESİNİ
ÇÖZELİM
Canlıların Ortak Özellikleri










Çevremizdeki varlıklar, canlı ve cansızlar olarak iki
grupta incelenebilir.
Bütün canlı varlıklarda bulunan özelliklere de
canlıların ortak özellikleri denir. Bu özellikler
8 grupta incelenir:
1. Canlılar hücrelerden oluşur.
2. Canlılar beslenir.
3. Canlılar solunum yapar.
4. Canlılar boşaltım yapar.
5. Canlılar hareket eder.
6. Canlılar büyür ve gelişir.
7. Canlılar uyarıcılara tepki gösterir (irkilir).
8. Canlılar ürer.
CANLILIK HÜCRE İLE BAŞLAR





Hücrenin Yapısı ve Görevleri :
Bir canlıyı oluşturan en küçük yapı birimine hücre
denir. Doğada yaşayan canlıların tamamı
hücrelerden oluşmuştur.
Canlılardan bazıları tek bir hücreden, bazıları da çok
sayıda hücreden oluşmuştur. Her canlıyı oluşturan
hücrelerin sayısı ve büyüklüğü aynı değildir.
Canlıyı oluşturan hücrelerin görevlerine göre şekli ve
büyüklüğü farklı olabilir. Hücre gözle görülemeyip
mikroskopla incelenir.
Mikroskopla canlıları ilk inceleyen bilim adamı
Lövenhuk’ tur. Lövenhuk incelediği göl suyunda tek
hücreli canlıları görmüştür.
a) Hücre Sayısına Göre Canlı Çeşitleri :
Doğada yaşayan canlıların tamamı hücrelerden
oluşmuştur. Canlılardan bazıları tek bir hücreden,
bazıları da çok sayıda hücreden oluşmuştur.
 Bu nedenle canlılar hücre sayısına göre tek hücreli
canlılar ve çok hücreli canlılar olarak iki grupta
toplanırlar.
 1- Tek Hücreli Canlılar :
Tek bir hücreden oluşan canlılara tek hücreli canlılar
denir. Bakteriler, amip, öglena, terliksi hayvan
(paramesyum) ve mavi – yeşil algler tek hücreli
canlılardır.
 2- Çok Hücreli Canlılar :
Çok sayıda hücreden oluşan canlılara çok hücreli
canlılar denir. İnsanlar, hayvanlar, bitkiler çok
hücreli canlılardır.


b) Hücre Çeşitleri :
Hücreler gelişmişlik düzeyine göre prokaryot (ilkel) hücreler
ve ökaryot (gelişmiş) hücreler olmak üzere ikiye ayrılır.
 1- Prokaryot (İlkel) Hücreler :
En basit yapılı hücrelerdir. Prokaryot hücrelerde çekirdek
zarla çevrilmemiştir ve kalıtsal madde sitoplazma içinde
dağınık haldedir.
 Prokaryot hücrelerde hücre zarı, sitoplâzma ve zarsız organel
olan ribozom bulunur. Ribozom dışında organelleri bulunmaz.
 Bakterilerin ve mavi – yeşil alglerin hücreleri prokaryot
hücredir.
 2- Ökaryot (Gelişmiş) Hücreler :
 Çekirdeği ve organelleri zarla çevrilmiş olan hücrelere ökaryot
(gelişmiş) hücreler denir.
 Ökaryot hücreler hücre zarı, sitoplâzma ve çekirdek olmak
üzere üç kısımdan oluşurlar.
 Bazı tek hücreli canlıların, mantarların, bitkilerin, insanların ve
hayvanların hücreleri ökaryot hücredir.


Prokaryot hücre
Ökaryot hücre
Hücrenin yapısı ve görevleri






Hücrenin Görevleri
:
Canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için yaptığı
beslenme, solunum, dolaşım, boşaltım, sindirim,
üreme, büyüme, gelişme, gibi faaliyetlere yaşamsal
faaliyetler denir.
Canlılarda gerçekleşen yaşamsal faaliyetlerin
tamamı hücre tarafından yapılır.
Yani hücrenin görevi, yaşamsal faaliyetleri
gerçekleştirmektir.
Hücrenin Yapısı :
Hücre dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplâzma ve
çekirdek olmak üzere üç kısımdan oluşur.
Hücrenin Yapısı
1 Hücre Zarı
 Bütün bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan, hücreyi dış
ortamdan ayıran ve hücreye şekil veren yapıya hücre zarı
denir.
 Hücre Zarının Özellikleri
:
 1-Canlıdır.
 2-Seçici ve geçirgendir.
 3-Esnektir.
 4-Saydamdır (Işığı geçirir).
 5-Çift katlıdır.
 Hücre Zarının Görevleri
:
 1-Hücreyi dış ortamdan ayırır.
 2-Hücreyi dış etkilere karşı korur.
 3-Hücreye madde giriş çıkışını sağlar.
 4-Hücreye şekil verir.

2- Sitoplâzma
Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran yumurta akı
kıvamındaki renksiz sıvıya sitoplâzma denir.
 Sitoplâzmanın yapısında % 90 oranında su bulunurken geriye
kalan kısmını da protein, karbonhidrat, yağ asidi, vitamin,
madensel tuzlar, enzim, glikoz, salgı oluşturur.
 Ayrıca sitoplazmada hücredeki yaşamsal faaliyetleri
gerçekleştiren yapılar (organeller) bulunur. sitoplazmanın
yapısı bozulduğunda hücre ölür.
 Sitoplâzmanın Özellikleri
 1-Canlıdır.
 2-Renksizdir.
 3-Hücre zarından geçemez.
 4- Yarı saydamdır.
 Sitoplâzmanın Görevleri
 Sitoplâzma hücredeki bütün yaşamsal faaliyetlerin (canlılık
olaylarının) gerçekleştiği yerdir.
 Sitoplâzmada yaşamsal faaliyetleri gerçekleştiren yapılara
organel denir.


Sitoplâzma organelleri




1-Mitokondri :
Bakteriler ve alyuvarlar denilen kan hücresi dışında bütün
hücrelerde bulunur.
Hücre içerisine alınan besin maddelerinin oksijen gazı ile
parçalanarak enerji üretilmesini sağlar. (Yani hücre içerisinde
solunum olayında görevlidir).
Vücutta enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerinde mitokondri sayısı
diğer hücrelerdekinden daha fazladır.





2-Koful :
Bitki hücrelerinde büyük ve az sayıda, hayvan hücrelerinde
küçük ve çok sayıdadır.
Koful, hücre içerisine alınan su ve besinler ile hücrede oluşan
atık maddelerin depolanmasını ve bu atık maddelerin hücre
dışına atılmasını sağlar.
Bu nedenle hücre içerisinde depolamada ve boşaltımda
görevlidir.
Tek hücrelilerde: beslenme ve boşaltım Bitkilerde: boşaltım
yapar.
3-Kloroplastlar:
 Hayvan hücrelerinde olmayıp sadece bitki
hücrelerinde bulunur.
 Mitokondriye benzer. Fakat büyüktür.
fotsentez yapan canlılarda bulunur.bitkiye
yeşil renk veren güneş enerjisini soğurabilen
Klorofil denen yapıyı bulundurur.Fotosentez
ile besin ve oksijen üretir.

4- Endoplazmik Retikulum :
 Hücre zarı ile çekirdek arasında uzanan
kanalcıklardır (borulardır=kanalcık sistemidir).
 Hücre içerisinde madde taşınmasını (ve
depolanmasını) sağlar.

5- Ribozom :
 Virüsler hariç bütün hücrelerde bulunur. Hücre
içerisinde protein üretiminde (sentezinde) görevlidir.
 (Karaciğer gibi protein sentezinin çokça yapıldığı
hücrelerde ribozom sayısı normalden daha fazla olur).
(Hayvan hücresinde daha çok bulunur.)

6- Golgi Aygıtı (Cisimciği) :
 Hücre içerisinde ter, süt, yağ, gözyaşı, tükürük,
sümük, gibi salgıları (sıvıları) üreterek bunları bir
zarla çevirip paketler. (Bu salgıların hücre dışına
çıkması için paketleme yapılır).
 Vücutta salgı üreten organların (süt bezi, ter bezi,
yağ bezi, gözyaşı bezi, sümük bezi, tükürük bezi
gibi) hücrelerinde golgi aygıtının sayısı normalden
fazladır.

7- Lizozom
:
 Genellikle hayvan hücrelerinde bulunur, bitki hücrelerinde
bulunmaz. İnsanlarda akyuvarlar, karaciğer ve dalakta sayısı
fazladır ama alyuvarlar hücrelerinde bulunmaz.
 Hücre içerisinde büyük besin maddelerinin (moleküllerinin)
parçalanmasını (sindirilmesini) sağlar.
 Ayrıca hücre içerisinde yaşlanan ve yıpranan organellerin de
parçalanmasını sağlar.
 Lizozomun zar yapısı bozulursa hücre kendi kendini sindirir,
parçalar. Bu olaya otoliz denir.

8- Sentrozom (Sentrioller)
:
 Bitki hücrelerinde bulunmayıp sadece hayvan
hücrelerinde bulunur.
 Hücre bölünmesinde görevlidir. (Hücre
bölünmesi sırasında homolog kromozomların
ayrılmasını ve iğ ipliklerin oluşmasını sağlar).

3- Çekirdek:
 Hücredeki bütün yaşamsal faaliyetleri
yöneten ve kontrol eden, canlının sahip
olduğu kalıtsal özellikleri taşıyan ve
organelleri yöneten kısımdır.
 Çekirdeği alınan hücre yaşayamaz.
 Kırmızı kas hücresi ile karaciğer hücrelerinde
birden fazla çekirdek varken bakteriler ve
alyuvarlar hücrelerinde çekirdek bulunmaz.
 Bakteri, alyuvar ve mavi yeşil algler hariç,
bütün hayvan ve bitki hücrelerinde bulunur.

3- Çekirdek
 Hücredeki
bütün yaşamsal faaliyetleri
yöneten ve kontrol eden, canlının sahip
olduğu kalıtsal özellikleri taşıyan ve
organelleri yöneten kısımdır.
 Çekirdeği alınan hücre yaşayamaz.
 Kırmızı kas hücresi ile karaciğer hücrelerinde
birden fazla çekirdek varken bakteriler ve
alyuvarlar hücrelerinde çekirdek bulunmaz.
 Bakteri, alyuvar ve mavi yeşil algler hariç,
bütün hayvan ve bitki hücrelerinde bulunur.













A) ÇEKİRDEK ZARI
Çift katlı bir zardır.
Üzerindeki deliklere por denir.Bunlar hücre zarındaki
porlardan daha büyüktür.
Hücre bölünmesi sırasında kaybolan bu zarın bölünmeden
sonra yeniden yapılmasında ER ve golgi görevlidir.
B) ÇEKİRDEK SIVISI
Homojen görünümlüdür.İçerisinde bol miktarda enerji,
ribozom ve protein bulunur.
C) ÇEKİRDEKÇİK
Ribozom sentezi yapılır. Bakterilerde yoktur.
D) KROMATİN İPLİK
Hücrede en çok bulunan maddedir.
Kromozomlar Kalıtsal karakterleri taşır.
Üreme ve büyümeyi sağlar.
Hücreyi yönetir.
BİTKİ VE HAYVAN HÜCRESİ
ARASINDAKİ FARKLAR
Bitki hücresi
Hayvan hücresi
1.Şekli köşelidir.
Dikdörtgeni andırır .
2.Hücre çeperi (duvarı)
vardır.
3.Kloroplast var.
1.Şekli yuvarlağa yakındır.
4.Koful büyük ve az
sayıda.
5.Sentrozom yoktur.
4.Koful küçük ve çok
sayıda bulunur.
5.Sentrozom var.
7. lizozom bulunmaz.
7. lizozom bulunur.
2.Hücre çeperi yoktur.
3.Kloroplast yoktur.
Hücreden Organizmaya
Canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için yaşamsal
faaliyetleri gerçekleştirirler.
 Tek hücreli canlılarda yaşamsal faaliyetler tek hücre
içerisindeki organeller tarafından gerçekleştirilir.
Çok hücreli canlılarda yaşamsal faaliyetler hücre
toplulukları tarafından gerçekleştirilir.
 Çok hücreli canlıları oluşturan hücrelerin hepsi aynı
yapıda ve görevde değildirler. Canlı vücudunu
oluşturan hücreler görevlerine göre farklı özellikler
kazanmışlardır.
 Çok hücreli canlılarda yapı ve görevleri aynı olan
hücrelerin oluşturduğu hücre topluluklarına doku
denir.

Bitki ve hayvanlarda bulunan dokular birbirlerinden
farklıdır.
 Bitkilerin yapısında bulunan dokulara bitkisel
dokular, hayvanların yapısında bulunan dokulara
hayvansal dokular denir.
 Her dokuyu oluşturan hücrelerin şekli, görevi, yapısı,
büyüklüğü ve dizilişi o dokuya özgüdür. Bir dokunun
hücresi ile başka bir dokunun hücresinin şekli,
görevi, yapısı, büyüklüğü ve dizilişi farklıdır.
 Çok hücreli canlılarda aynı yapı ve görevdeki
hücreler birleşerek dokuları, dokular birleşerek
organları, organlar birleşerek sistemler, sistemler de
birleşerek canlıyı oluştururlar.

HÜCRE → DOKU → ORGAN → SİSTEM
ORGANİZMA (CANLI VÜCUDU)
→
CANLI