Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü

HATİCE TEKİN
Uzm. Eczacı
Gaziler FTR Eğt.Arş.Hastanesi
İLAÇLAR
Vücudumuzda meydana getirdikleri etki ile,
hastalığımızın kontrol altına alınmasını,
o iyileştirilmesini sağlayan,
o belirtilerini durduran veya rahatlatan
o hastalıklardan korunmayı saglayan
kimyasal ya da bitkisel maddelerdir.
o
İLAÇ
KULLANIRKEN
AKLIMI
KULLANIYORUM!
Sağlığımdan Ben
Sorumluyum
AKILCI İLAÇ KULLANIMI NE DEMEKTİR ?
Bir hastalığın önlenmesi,
kontrol altına alınması
veya tedavi edilmesi için,
o Doğru ilacın
o Doğru zamanda
o Doğru şekilde
o Gerektiği miktarda
o Uygun fiyatla
kullanılmasıdır.
AKILCI İLAÇ KULLANIMI TARİHÇESİ
o 12 Ekim 2010 tarihinde Sağlık Bakanlığı İlaç ve
Eczacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde; “Akılcı
İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü” kurulmuştur.
o 19 Mart 2012 tarihinde’’ TC. Sağlık Bakanlığı
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç
Kullanım Ve İlaç Tedarik Yönetim Dairesi
Başkalığı’’ kurulmuştur.
AKILCI İLAÇ KULLANIMINDA
5 DOĞRU
o Doğru ilaç
o Doğru kişi için
o Doğru miktarda.
o Doğru zamanda.
o Doğru şekilde
(yutma, çiğneme,inhaler gibi).
AKILCI İLAÇ KULLANIMINDA
SORUMLU KİŞİLER








Hekim
Eczacı
Hemşire
Hasta/ hasta yakını
Diğer sağlık personeli
Üretici
Düzenleyici Otorite
Diğer (Medya, Akademi vb.)
UNUTMAYIN
o İlaçlar her hastaya özel olarak
hazırlanırlar.
o Bu yüzden aynı hastalığa
yakalanmış olsanız bile doktora
gitmeden başka insanların
ilaçlarını kullanmamalı ve kendi
ilaçlarınızı da kimseyle
paylaşmamalısınız.
o Kullandığınız ilaç size ne kadar iyi
gelirse gelsin asla başka
arkadaşlarınıza önermeyin.
UNUTMAYIN
o İlacınızı doktorunuzun veya
eczacınızın belirttiği miktar ve
zamanlarda kullanmaya dikkat
edin.
o İlaçlarınızı alırken ilaç kutularının
içinden çıkan ölçü kaşığını veya
kabını kullanın. Çünkü ilacın
miktarını (dozunu) en doğru
bunlarla ayarlayabilirsiniz
UNUTMAYIN
o İlaçlarınızı her zaman kendi
kutularında saklayın
ve hep doktorunuzun veya
eczacınızın anlattığı
gibi kullanın.
o Eğer ilacınızın size iyi gelmediğini
düşünüyorsanız, doktorunuzla
veya eczacınızla konuşmadan
ilacınızı bırakmamalı veya
değiştirmemelisiniz.
UNUTMAYIN
o Kutudaki tüm ilaçlar bitene kadar
veya doktorunuz ilacınızı
bırakmanızı söyleyene kadar
ilaçlarınıza devam edin.
o Özellikle antibiyotik kullanılırken
iyileşseniz bile kutudaki tüm ilaçlar
bitene kadar ilaçlarınızı vaktinde
almaya devam etmelisiniz.
UNUTMAYIN
o Ağızdan alınan ilaçlar yatarak
içilmemeli.
o Ayrıca bu ilaçlar mutlaka bol su ile
içilmelidir.
o Su yerine çay, süt, meyve suyu
gibi içeceklerle içilmesi
ilacınızın etkisini azaltır.
o Doktorunuza veya eczacınıza
sormadan ilaçlarınızı bölmekten,
eritmekten ve çiğnemekten
sakınmalısınız.
UNUTMAYIN
o Eczacınız reçetenizdeki ilacın
yerine aynı etkiyi gösterecek daha
ucuz olan bir başkasını önerebilir.
Ona güvenin.
o Vitamin, mineral, bitkisel ürünler
gibi eczanelerde reçetesiz satılan
besin destek ürünlerini de
eczacınıza danışmadan
kullanmamamız gerekir.Bunlarda
zararlı olabilir.
Doktora veya Eczaneye Gittiğinizde
o Başka bir hastalığınız ve
kullandığınız başka ilaçlar, bitkisel
ürünler varsa,
o Herhangi bir ilaca veya yiyeceğe
karşı alerjiniz varsa,
o Ailenizde görülen önemli hastalık
varsa bunları doktorunuza ve
eczacınıza söyleyin.
Akılcı Olmayan
İlaç Kullanım Örnekleri
 İlacın belirtilen zaman ve dozda
alınmaması
 Gereksiz yere ve aşırı ilaç kullanımı,
örneğin
enfeksiyon
yokken
antibiyotik kullanımı
 İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç
etkileşimlerinin ihmal edilmesi
 Proflaksi için geniş spektrumlu
antibiyotik seçimi
Akılcı Olmayan
İlaç Kullanım Örnekleri
 Gerekmediği halde çoklu ilaç kullanımı
 İlaçların su yerine başka içeceklerle alınması
 Süresi geçmiş ilaçların kullanılması
 Hekim önerisi dışında uygunsuz kişisel tedavilere
başvurulması
İLAÇ-İLAÇ ETKİLEŞİMİ
Karbamazepin
Klaritromisin
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : Karbamazepin'in advers/toksik etkilerinde artma ve
Klaritromisin'in terapötik etkisinde azalma riski
Karbamazepin
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : Antikoagülan etkide azalma riski
Varfarin
Enoksaparin sodyum
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : Kanama riskinde artma
Varfarin
Klaritromisin
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : QTc intervalinde uzama riski
Siprofloksasin
Klaritromisin
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : QTc intervalinde uzama riski
Levofloksasin
Siprofloksasin
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : QTc intervalinde uzama riski
Levofloksasin
İLAÇ-İLAÇ ETKİLEŞİMİ
Valproik asit
İmipenem
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : Valproat'ın terapötik etkisinde azalma riski
Varfarin
Asetilsalisilik asit
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : Kanama riskinde artma
Clostridium botulinum (Abobotulinum) Toksin Tip A
Trospiyum klorür
Tedavi izlenmelidir : Antikolinerjik advers/toksik etkilerde (ör. ağız kuruluğu, göz
kuruluğu) artma riski
Enoksaparin sodyum
Tedavi izlenmelidir : Kanama riskinde artma
Asetilsalisilik asit
Valproik asit
Asetilsalisilik asit
Tedavi izlenmelidir : Serum Valproik asit konsantrasyonunda artma
Valproik asit
Klaritromisin
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : Valproat'ın advers/toksik etkilerinde artma
İLAÇ-BESİN ETKİLEŞİMİ
Trospiyum klorür
Alkol
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : Trospiyum'un SSS depresanı etkilerinde artma riski
Asetilsalisilik asit
Alkol
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : Asetilsalisilik asit'in advers/toksik etkilerinde artma riski
Varfarin
K vitamininden zengin besinler
Tedavide değişiklik düşünülmelidir : Kanama riskinde artma
Varfarin
Alkol
Tedavi izlenmelidir : Antikoagülan etkide azalma riski / Kanama riskinde artma
Varfarin
Tedavi izlenmelidir : Kanama riskinde artma
Yeşil çay
Karbamazepin
Greyfurt Suyu
Tedavi izlenmelidir : Karbamazepin'in advers/toksik etkilerinde artma risk
Siprofloksasin
Tedavi izlenmelidir : Kafein'in advers/toksik etkilerinde artma riski
Kafein(1fckh 85mg)
( 1brçay30mg)
Karbamazepin
Tedavi izlenmelidir : SSS depresyonunda artma riski
Alkol
AKILCI İLAÇ
KULLANIMINDA
GEREKSİZ ANTİBİYOTİK
KULLANIMI
 Ülkemizde antibiyotikler, en çok kullanılan ilaçlar hatta
2.sırada içerisinde olup, ne yazık ki bunların önemli bir
kısmı gereksiz ya da yanlış kullanılmaktadır.
 2016 yılı Türkiye İlaç Harcaması 22.1 Milyar TL
 2017 yılı bütçede ayrılan pay (öngörülen) 23.8 Milyar TL
 2016 yılı GSYİH içindeki Sağlık Harcaması Oranı % 5.6
Kaynak: Sağlık Bakanlığı ve OECD verileri
ANTİBİYOTİK NEDİR?
 Antibiyotikler, bazı bakterilerin sebep olduğu
enfeksiyonların tedavisinde kullanılan bakterileri
öldüren ve/veya üremesini durduran ilaçlardır.
YAPILAN EN BÜYÜK HATA
 Soğuk algınlığı ve grip çoğunlukla kendi kendine
iyileşebilen hastalıklardır ve antibiyotik alımını
gerektirmez. İyi bir bağışıklık sistemi bu tür
hastalıkları yenebilir.
 Antibiyotik, sizin grip ve soğuk algınlığını atlatmanıza
yardımcı olmaz.
SORUN NE
ANTİBİYOTİK DİRENCi
 Antibiyotik direnci, bakterilerin antibiyotiğe rağmen
üreyebilmesi ve enfeksiyon yapabilmesidir.
 Antibiyotiklerin yanlış nedenlerle veya doğru
olmayan biçimde kullanılması, bakterilerin sonraki
ilaç tedavilerine karşı direnç göstermesine neden
olabilir.
 Antibiyotiklere karşı direnç geliştiğinde, bakterilerin
neden olduğu enfeksiyonların tedavisinde bu
antibiyotikler etkili olamaz.Etkili olmazsa eğer organ
nakli,sezeryan,kemoterapi ve protez amaliyatlari
enfeksiyon riski sebebiyle uygulanamayabilecektir.
Antibiyotiklere Karşı Oluşan Direnç Sorunu
Sanılandan Daha Büyük!
Antibiyotiklere Karşı Oluşan Direnç Sorunu
Sanılandan Daha Büyük!
Hekim gerekli görmediği halde,
hekimlere antibiyotik yazılması konusunda
ısrarcı olunmamalıdır!
Sağlık Bakanlığının Başlattığı Yeni Uygulamalar
Antibiyotiklerin gereksiz yere kullanımını ve direnç
gelişimini önlemek amacı ile Sağlık Bakanlığı yeni uygulamalar
başlatmıştır.
1.Artık reçetesiz antibiyotik alımı mümkün değildir.Bu konuda
eczanelerde gerekli denetlemeler de yapılmaktadır.
2.Üst solunum hastalıkları ve boğaz enfeksiyonlarında beta
mikrobunun etkili olup olmadığını 5 dakikada sonuç veren testi,
yapmadan artık antibiyotik yazılması mümkün değildir.
ÖNEMLİ!
 Birine iyi gelen antibiyotiğin başkasına zarar verebilir;
 Gereksiz kullanılan her ilaç gibi gereksiz antibiyotik
kullanımıyla da istenmeyen yan etkilerin görülebilir;
 Kişinin daha önceki bir hastalıkta kullandığı antibiyotiğin,
tekrar benzer hastalığa yakalansa bile etkili olamayabilir.
Neler Yapmalıyız?
 Her boğaz, baş ağrısı ve geniz akıntısının, antibiyotik
kullanmayı gerektirecek bir durum olmayabileceği akılda
tutulmalıdır.
 Virüslerin veya bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlar
birbirlerine benzediğinden kişiyi yanıltabilir.
 Hastalığınızın ne kaynaklı olduğunu ve ne yapılması
gerektiğini yalnızca hekiminiz bilir!
Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı
Nelere Sebep Olabilir
 Hastaların tedaviye uyumunun azalmasına,
 İlaç etkileşimlerine bağlı istenmeyen sonuçlara,
 Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine,
 Hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına,
 Yan etki görülme sıklığının artmasına,
 Tedavi maliyetlerinin artmasına
neden olur.
İlaç
Güvenliği
İLAÇ HATALARI
İlacın, sağlık çalışanları, hasta ve
yakınının kontrolünde olduğu
sırada yanlış ilaç kullanımına
veya hastanın zarar görmesine
sebep olabilecek tüm olaylar.
GRUPLANDIRILMASI
 ORDER HATALARI
 SİSTEM HATALARI
 ECZANEDEN KAYNAKLANAN
HATALAR
 UYGULAMA HATALARI
İlaç Güvenliğinin Amacı
 Hasta güvenliğini sağlamak,
 Çalışan güvenliğini sağlamak,
 Ülke genelinde ortak bir dil
oluşturmak,
 Standardizasyonu sağlamaktır.
İlaç Güvenliğinde Önemli Noktalar
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Doğru hasta
Doğru ilaç
Doğru etki
Doğru doz
Doğru yol
Doğru ilaç formu
Doğru zaman
Doğru kayıt
 İlacın ismi ve verilme nedeni hakkında hasta
bilgilendirilmelidir.
 İlaçların bazılarının isimleri birbirine benzediği için doğru
ilaç olduğundan mutlaka emin olunmalıdır.
 İlacın veriliş yolu ve zamanı hekim isteminde belirgin
olmalı
 Aynı ilacın birden fazla formu olabilir
(tablet,ampul),hekimin uygulanmasını istediği forma
dikkat edilmeli.
 İlaç uygulandıktan sonra en kısa sürede kaydının
yapılması gerekir.
 İlacın beklenen etkisi ve yan etkisi bilinmeli
 İlacın başka ilaçlarla ya da besinlerle etkileşimi olup
olmadığı bilinmeli
İlaçların güvenli uygulanmasına dair
yapılması gereken düzenlemeler
 İlaçlar, kapalı kaplarda ve kişiye özel olarak hazırlanmalı,
o kaplarda hastaların kimlik tanımlayıcı bilgileri
bulunmalıdır.
 Tedavi planı hekim tarafından yapılmalı,HBYS
kaydedilmelidir.
 Tedavi planı; ilacın tam adını, uygulama zamanını ve
dozunu, uygulama şeklini ve veriliş süresini içermelidir.
 İlaçlar hastaya hemşire tarafından uygulanmalı,
stajyerlerin ilaç uygulamaları da hemşire gözetiminde
olmalıdır.
İlaçların güvenli uygulanmasına dair
yapılması gereken düzenlemeler
 Başkasının hazırladığı ilaç verilmemeli
 İlaçlar hastanın yanında bırakılmamalı
 Etiketi tam olarak okunmayan ilaçlar
kullanılmamalı
 Hastanın alerjisi olup olmadığı kontrol edilmeli
Uygulamadan Sonra İzlem
 İlaçların hastaya etkilerini
izleme
 İlaçların yan etkilerinin
izlenmesi ve kaydının
yapılması
 Advers etkilerin bildirilmesi
Advers Etki Bildirimi ile
İlgili Düzenlemeler
 Ciddi ve beklenmeyen advers etkiler farmakovijilans
sorumlusuna bildirilmelidir.
 Hastanemizde farmakovijilans sorumlusu olarak
Başeczacı Hatice TEKİN görevlendirilmiştir.
(e-mail: htekin76@outlook.com)
 Ciddi ve beklenmeyen advers etkiler 15 gün içinde
TÜFAM’a elektronik raporlama sistemi ile veya “advers
etki bildirim formu”doldurularak bildirilmelidir.(Kliniklerden
advers etkileri farmakovijilans sorumlusuna e-mail ile
bildirilecek sorumlu eczacı da advers etkilerini TÜFAM’a
bildirecektir).
Hastanın beraberinde getirdiği
ilaçların yönetimi
• Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar hemşire
•
•
•
•
tarafından teslim alınmalıdır.
Teslim alınan ilaçların miyad kontrolü yapılmalı,
İlaçlar hekim tarafından da kontrol edilmelidir.
Tedavi planı, ilaç dozu, zamanı ve uygulama
şeklini içerecek şekilde, kendi ilacı olarak HBYS
sistemine kaydı yapılmalıdır.
Taburcu ve transferlerde, hasta/hasta yakınına
ilaç listesi verilmeli ve ilaç kullanımı ile ilgili gerekli
bilgilendirme yapılmalıdır.
Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlara
yönelik düzenleme yapılmalıdır.
• Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi
ilaçlar kilitli alanlarda
bulundurulmalıdır.
• İlaçların devir teslimi yapılmalıdır.
• Devir teslim kayıtlarında; o İlacın
hangi hastaya kaç adet
kullanıldığı, İlacın kullanıldığı
tarih, İlacı kimin uyguladığı, kime
kaç adet ilaç teslim edildiği, teslim
alan ve teslim edenlerin imzaları
bulunmalıdır
Yüksek riskli ilaçlara yönelik
düzenleme yapılmalıdır.
 Yüksek riskli ilaçlar listesi belirlenmelidir .
 Diğer ilaçlarla karışmasını önleyecek şekilde
depolanmalıdır.
 Eczanede renkli işaretleme işlemine tabi tutulmalıdır.
Yüksek riskli ilaçlara yönelik
düzenleme yapılmalıdır.
 Örneğin % 0,9’dan daha konsantre tuz solüsyonları, %
50 veya daha konsantre magnezyum sülfat, 2 mEq/ml
veya daha konsantre potasyum klorür gibi yüksek riskli
ilaçlar, Yüksek Riskli İlaç Etiketi yapıştırılarak klinikler,
ameliyathane, yoğun bakım ve acil serviste kilitli
dolapta, servis hemşiresinin sorumluluğunda muhafaza
edilir.
İlaçların karışmasını engellemeye
yönelik düzenleme yapılmalıdır.
 İlaç isimleri kısaltılarak yazılmamalıdır.
Yazılışı, okunuşu, ambalajı birbirine benzeyen
ilaçların listeleri hazırlanmalı,listeler kullanım
alanında bulunmalıdır.
 Yazılışı, okunuşu, ambalajı birbirine benzeyen
ilaçların dolaplardaki yerleşimi ayrı raflarda
yapılmalıdır

Eczaneye iade edilen ilaçlara
yönelik düzenleme yapılmalıdır
 Hastaların taburcu,ex ya da ilaç kullanımlarının
değişmesi sonucu kullanılamayacak olan ilaçlar
HBYS sistemi üzerinden eczaneye iade edilmelidir.
İlaçlar Nasıl Saklanmalı?
o İlaçlarınızı güneş görmeyen, kuru, serin ve rutubetsiz
oda ısısında bir yerde saklayın. Bir ilaç dolabını hiçbir
zaman, daima rutubetli ve sıcak olabilen banyonuza
koymayın.
o Kutunun yada şişenin ağzını sıkıca kapatın. İlacınızı
kendi kutusunda, şişesinde saklayın. Bu yanlış ilaç
kullanmanızı engeller.
o Göz, kulak ve burun damlalarının açıldıktan sonraki
kullanım süresi 15 gündür. Bu süre sonrasında bu
ilaçların içinde bakteri üreyebilir ve bu da size yarardan
çok zarar getirir.
İlaçlar nasıl saklanmalı?
o Eğer üzerinde “soğukta saklayınız” etiketi yoksa, ya da
eczacınız size böyle bir öneride bulunmadığı takdirde
ilaçlarınızı buzdolabına koymayın.
o İlaçlarınızı kutunun üzerinde yazan son kullanma
tarihine kadar kullanabilirsiniz. Bu süre ilaçlar üzerinde
yapılan birçok test sonucunda belirlenmiştir.
o İlaçlarınızı güvenli, küçük çocukların ve hayvanların
göremeyeceği ve ulaşamayacağı yerlerde saklayın. Bu,
ilaç kazalarını önler.
TEŞEKKÜRLER
Ecz.SİNAN ÖZKAN, Mayıs 2009