Genel Muhasebe-2010

GENEL MUHASEBE
1
BİRİNCİ BÖLÜM
TEMEL BİLGİLER
1. MUHASEBE KAVRAMI
1.1. MUHASEBENİN TANIMI
Muhasebe, işletmeyle ilgili mali nitelikli olayları
tespit eden, tasnif eden, kayıt eden, raporlayan ve
yorumlayan bilim dalıdır. Tanımın unsurlarını şu şekilde
açıklayabiliriz:
Muhasebenin kapsamına giren olaylarda şu iki
şart birlikte olmalıdır:
1) İşletme ile ilgili bir olay olmalıdır. Örneğin A
işletmesi için, B ve C işletmeleri arasındaki bir olay A
işletmesi muhasebesini ilgilendirmez. Ancak B ve/veya C
işletmeleri ile A işletmesi arasındaki olaylar A işletmesi
muhasebesini ilgilendirir.
2) Mali nitelikli (ekonomik değeri olan parasal
olay) bir olay olmalıdır. Örneğin işletmede çalışan iki kişi
arasındaki bir kavga, muhasebeyi ilgilendirmez. Ancak
kavga nedeni ile verilecek parasal bir ceza, muhasebeyi
ilgilendirir.
Muhasebe işletme ile ilgili mali olaylarla şu dört
süreçte ilgilenir:
1) Tespit Eder→Belge Sistemi→Ticari Belgeler ile
(Saptama işlevi)
Fatura, Bordro, dekont
a) Ekonomik olaylar dinamik yapılı, muhasebe kayıt süreci
ise statik yapılıdır. Bu iki yapı belge düzeni ile uyumlu
duruma getirilir.
b) Bir belgede en az 5 unsur olmalıdır: Bunlar; yer bildirimi,
zaman bildirimi, kişi bildirimi, konu bildirimi ve finansal
boyut bildirimidir.
2) Tasnif Eder → Hesap Sistemi → Tekdüzen Hesap Planı ile
(Gruplandırma / sınıflandırma işlevi) (Değişik Hesap Planları)
Mali olayların farklı nitelikte olması bunların farklı
kümelerde biriktirilmesinin gerektirir. Bu kümelere hesap
denir. Bir işletmenin kullanacağı hesapların tümünün yer
aldığı sisteme hesap planı denir. Hesap planın işletme
ihtiyacına cevap verecek ayrıntıda ve sık değişiklik
gerektirmeyen esneklikte olması gerekir.
3) Kayıt Eder → Defter Sistemi → Defter kayıtları ile (Kayıt
İşlevi)
Birinci Sınıf Tüccarlar
İkinci Sınıf Tüccarlar
1. Yevmiye Defteri 1. İşletme Hesabı Defteri
2. Defteri Kebir
Hasılat Defteri
2. Günlük Perakende Satış ve
3. Envanter Defteri3. Diğer Defterler
4. Diğer Defterler
4) Rapor Eder → Raporlama Sistemi → Mali (Finansal) Tablolar
(Raporlama işlevi)
1. Bilanço
2. Gelir Tablosu
3. Diğer Mali Tablolar
*) Yorum Yapar→ Muhasebe Bilgi Sistemi→ Bilgi
kullanıcılarının amaçlarına uygun raporlar üretir ve
yorumlar.
Muhasebenin ürettiği mali bilgiler, işletme ile ilgili
kişi ve kurumlara, işletme hakkında yapacakları
değerlendirmeler için sunulur ve ne anlama geldikleri
açıklanır.
1.2. MUHASEBENİN ÖNEMİ
1.2.1. Ülke Ekonomisi Açısından Önemi
Devletin gelirlerini sağlıklı belirlemesi ülke ekonomisini
oluşturan işletmelerin devlete sağlıklı mali bilgi vermesi
ile mümkündür. İşletmelerin sağlıklı mali bilgi vermesi
ise uyguladıkları muhasebe sisteminin sıhhati ile doğru
orantılıdır.
Devletin gelirlerini sağlıklı belirlemesi yatırım
kararlarının sağlıklı olmasını doğurur. Bu da o ülkenin
ekonomik, sosyal ve sürdürülebilir kalkınmasını olumlu
yönde etkiler. Bunun tersi de doğrudur.
1.2.2. İşletmeler Açısından Önemi
Muhasebenin işletmeler açısından önemi, başta
yöneticiler olmak üzere işletme ilgililerine doğru mali
bilgiler aktarması ile ilgilidir. Şöyle ki; İşletmeler belirli
amaçları gerçekleştirmek için kurulurlar ve çalışırlar. Bu
amaçlardan en vazgeçilmez olanları, süreklilik ve kâr elde
etmektir.
Bu iki amaç birbiriyle ilişkilidir. Sürekliliği sağlamak
için kâr elde etmek gerekir. Ayrıca kârı doğru hesaplamak
ve doğru değerlendirmek de gerekmektedir.
Genel olarak amaçları etkin ve verimli
gerçekleştirmek, özel olarak ise kâr sağlamak için,
akılcılığın ve bilimselliğin gereği olarak;
a) Faaliyetlerin önceden planlanması,
b) Mümkün olduğunca plan doğrultusunda hareket
edilmesi ve gerçekleşen faaliyetlerin sürekli izlenmesi
c) Sonuçların kontrol edilmesi gerekir.
Bu çerçevede muhasebe işletme yönetimine şu
katkıları sağlar:
a) Muhasebe yazılı bir hafıza niteliğinde olduğundan,
geçmiş mali olaylar hakkında bilgi verir. Bu bilgiler gelecek
faaliyetlerin planlanmasında kullanılabilir.
b) İşlemlerin günlük takibini yaparak gerçekleştirilen
faaliyetlerin izlenmesine katkı sağlar.
c) Plan ve Bütçe verileri ile, uygulama sonuçlarının
karşılaştırılmasını yaparak, işletme faaliyetlerinin
kontrol edilmesine katkı sağlar.
Böylece işletmeler kârlılıklarını artırabilirler. Ayrıca kâr
en başta gelir ve giderin doğru belirlenmesine,
kaydedilmesine ve hesaplanmasına bağlıdır. Bu da
işletmelerdeki muhasebe sisteminin sağlıklı çalışmasına
bağlıdır.
1.2.3. Muhasebe Bilgilerine İhtiyaç Duyanlar
(İşletme İlgilileri) Açısından Önemi
İşletme ile ilgili çeşitli kişi ve kuruluşlar, işletme
hakkında yapacakları değerlendirmeler ve verecekleri
kararlar için muhasebenin sağlayacağı mali bilgilere ihtiyaç
duyarlar. Mali bilgilerin doğruluğu, işletme hakkında
yapılacak değerlendirmeler ve verilecek kararların
doğruluğu ve geçerliliği açısından önemlidir. Bu nedenle
işletmelerin
amaçlarını
etkin
ve
verimli
gerçekleştirmelerinde, iyi örgütlenmiş bir
muhasebe
bölümüne sahip olmaları önemlidir.
İşletme ilgililerini; başta yöneticiler olmak üzere,
işletme sahipleri, işletmede çalışanlar, kredi kuruluşları,
potansiyel yatırımcılar, sendikalar,
devlet (kamu
maliyesi/vergi idaresi), diğer işletmeler, çeşitli sivil
toplum örgütleri (çevre örgütleri, tüketici örgütleri) ve
kamuoyu (halk)
şeklinde sıralamak mümkündür.
Bunların her birinin işletme üzerindeki amaçları farklıdır,
buna bağlı olarak ihtiyaç duyacakları bilgilerin de farklı
niteliklerde olması olağandır.
1.3. MUHASEBENİN TARİHİ GELİŞİMİ
Muhasebenin tarihi süreç içindeki gelişimi,
ekonomik yaşamın gelişimi ile doğru orantılı olmuştur.
M.Ö. 5000 yıllarından itibaren; Babil, Mısır, Eski Yunan ve
Roma’da, basit düzeyde (envanter listeleri, borç alacak
hesapları, ücret ödemeleri gibi) çeşitli muhasebe
kayıtlarının kullanıldığı bilinmektedir. Muhasebenin
gelişimi ile ilgili önemli noktalar aşağıda özet olarak
sunulmuştur:
 M.Ö. 5000 - 3000 Yılları → Yazılı Muhasebe Belgeleri
 1363 İranlı Düşünür Al Mazandarani’nin kitabı → Çift
taraflı kayıt yöntemi ile ilgili
 İtalyan Düşünür Luca Paciola’nın kitabı → Çift taraflı
kayıt yöntemi ile ilgili
 Kanunname-i Ticaret → Muhasebenin hukuki bir
düzene bağlanması (Fransız Ekolu)
 İstanbul Ticaret Mekteb-i Ali’de temel derslerden biri
olarak okutulması
 Türk Ticaret Kanununun Kabulü → Alman muhasebe
literatürünün etkisi (Alman Ekolü)
 Genel Vergi Reformu → Gelir Vergisi ve Vergi Usul
Kanunlarının çıkarılması
 KİT’lerde (Kamu İktisadi Teşebbüsleri) TEKDÜZEN
Muhasebe sistemine geçiş
 KİT’lerde Maliyet Muhasebesinin uygulanması
 SPK’ya (Sermaye Piyasaları Kurulu) bağlı şirketler ve
aracı kurumlar için TİP Mali Tablo uygulaması ile,
İsteğe bağlı Standart Genel Hesap Planı (SGHP)
uygulaması
 Bankalarda Tekdüzen Hesap Planı Uygulaması
 Muhasebecilik
kavuşturulması
mesleğinin
yasal
bir
yapıya
 1991 TÜRMOB’un (Türkiye Serbest Muhasebeci Mali
Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odalar Birliği)
kurulması
 1994 Ülke genelinde Tekdüzen Muhasebe Sistemine
geçiş (TMS)
 TMUDESK’in (Türkiye Muhasebe
Standartları Kurulu) kurulması
ve
Denetim
Bir Ülkede Muhasebenin Gelişimini
Etkileyen Faktörler
Gelişmekte olan ülkelerde, çoğu sektörler “Satıcı Pazarı” koşulları
içinde çalışır. Bu tür ekonomik yapıya sahip ülkelerde muhasebe; başta işletme
yöneticileri olmak üzere, işletme ilgililerine bilgi sunma amacına yönelik
değildir. Yani muhasebe, bir planlama ve denetim aracı olarak kullanılmaz.
Bunun yerine muhasebe, genellikle yasaların
zorunlu kıldığı angarya bir iş olarak kabul edilir. Bu
koşullarda muhasebe daha çok, vergi muhasebesi
niteliğinde ve basit anlamıyla bir defter kayıt sistemi
olarak kalır. Muhasebenin bir bilgi sistemi şeklinde,
planlama ve denetim aracı olarak kullanılması, piyasa
koşullarının etkisiyle, özellikle zorlaması ile olur.
 Piyasa modelleri ile muhasebe arasındaki ilişkiyi basitçe
aşağıdaki şekil yardımıyla gösterebiliriz:
PİYASA MODELİ
Tekel Piyasası (Satıcı Pazarı) Rekabet Piyasası (Alıcı Pazarı)
(Satıcı Tek - Alıcı Çok)
(Satıcı ve Alıcı Çok)
Muhasebenin Önemi Azalır
Muhasebenin Önemi Artar.
Ülke genelinde, ekonomik ve siyasi istikrar
olması da muhasebenin gelişimine olumlu yönde etki
eder.
1.4. MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ
1.4.1. Genel Muhasebe
Genel muhasebe, işletme ile, işletme ilgilileri
arasındaki mali ilişkiyi sağlayan muhasebe dalıdır.
İşletmenin gerçekleştirdiği mali olayları ve bu olayların
sonuçlarını sürekli olarak kaydederek saklayan yazılı bir
hafıza niteliğindedir. Genel muhasebede mali olaylara
ilişkin veriler, objektif belgelere dayanılarak,
değiştirilmeden olduğu gibi kaydedilir.
Genel muhasebenin yararları şu şekilde özetlenebilir:
 Bir
anlaşmazlık
durumunda,
daha
önce
gerçekleştirilmiş bir mali olayın; varlığı, yapılma biçimi
ve dayanağı hakkında bilgi verir.
 Belirli tarihlerde yapılacak işlemlerin unutulmamasını
sağlar.
 İşletmeye ait varlıkların, amacı dışında kullanılıp
kullanılmadığının
ve
işletmede
bulunup
bulunmadığının denetimine katkı sağlar.
 Belli bir dönem sonucuna ilişkin, kar veya zarar
durumunun hesaplanmasına katkı sağlar.
1.4.2. Maliyet Muhasebesi
Maliyet muhasebesi, üretim yapan işletmelerde,
üretilen mamul ve/veya hizmetlerin birim maliyetin
sağlıklı hesaplanması ile maliyet planlaması ve
denetiminin etkin şekilde yapılması amacıyla kullanılan
muhasebe türüdür. Üretim işletmelerinde, genel
muhasebeye ek olarak kullanılır.
1.4.3. Yönetim Muhasebesi
Yönetim muhasebesi, işletme yöneticilerinin,
başta karar verme olmak üzere, diğer tüm yönetim
işlevlerinde (yönetim sürecinde) ihtiyaç duydukları
ayrıntılı bilgi ihtiyacını karşılamak için geliştirilmiş
muhasebe
türüdür.
Yönetsel
başarının
değerlendirilmesinde,
faaliyet
ve
sorumluluk
denetimlerinin yapılması ve işletmede gerçekçi bir
ödüllendirme ve cezalandırma sisteminin kurulmasına ve
çalıştırılmasına katkı sağlar.
1.4.4. Muhasebe Denetimi
Tüm muhasebe türlerinin üretip sunduğu mali
bilgilerin, beklenen amaçları
yerine getirebilmesi,
öncelikle bu bilgilerinin doğruluğuna bağlıdır. İşte tüm
muhasebe belgelerinin, verilerinin ve bilgilerinin
doğruluğu hakkında bir kanıya ulaşmak için özel bir
muhasebe türü geliştirilmiştir. Bu muhasebe türüne,
muhasebe denetimi denmektedir. Muhasebe denetimi,
denetim kavramları komitesi tarafından şu şekilde
tanımlanmaktadır:
Denetim; iktisadi faaliyetlerle ilgili iddiaların,
önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini
araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla,
tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyerek,
sonunda muhasebe veri ve bilgileri hakkında bir kanıya
ulaşma sürecidir.
1.4.5. Özel İhtisas Muhasebeleri
Yukarıda sıralanan temel muhasebe türleri
kapsamında olmakla birlikte; işletmelerin türleri, işin
özellikleri, sektörün yapısı ve benzeri değişkenlere göre
uygulanan çeşitli muhasebe türleri geliştirilmiştir.
Bunların başlıcalarını; banka muhasebesi, yapı
işleri (inşaat) muhasebesi, konaklama muhasebesi,
şirketler muhasebesi, sigorta işletmeleri muhasebesi,
ulaştırma
işletmeleri
muhasebesi,
dış
ticaret
muhasebesi, tarım işletmeleri muhasebesi, kâr amaçsız
kuruluşlar muhasebesi vb. şeklinde sıralayabiliriz.
1.5. MUHASEBE-BİLGİSAYAR İLİŞKİSİ
Bilgisayar, kendisine yüklenen programlar
aracılığıyla, verileri kabul eden, depolayan ve veriler
üzerinde çeşitli işlemler yapan ve ürettiği bilgileri
kullanıcıya (dış ortama) önceden belirlenen şekilde
sunan elektronik bir araçtır. Bilgisayarın dört temel
özelliği bulunmaktadır.
 Çok hızlı işlem yapma (elektrik hızı ile)
 Hatasız işlem yapma (tam otomatik çalışma) özelliği
(programlama ile)
 Yüksek kapasitede veri/bilgi depolama özelliği (magnetik
ortamlar ile)
 Çeşitli iletişim araçları ile bütünleşeme özelliği
(Fax/modem kartı ile)
Bu özellikleri ile bilgisayar,
muhasebe
uygulamalarına özellikle iş hacmi yüksek olan
işletmelerde önemli kolaylıklar sağlamaktadır. Mali olaya
ilişkin belgeler ilgili programda belirtilen şekilde
(formatta) bilgisayara girildiğinde kayıtlar ve raporlar
otomatik olarak yapılmaktadır. Ancak muhasebe
mantığının anlaşılabilmesi açısında, muhasebenin klasik
yöntemlerle öğretilmesinde yarar vardır. Bilgisayar
muhasebeciler için amaç değil araçtır.
Bilgisayarın işlem yapma yeteneği, teknik
özelliklerinin yanı sıra özellikle üzerindeki programla
doğru orantılıdır. Bu nedenle işletmeler muhasebe ile
ilgili hazır yazılımlardan (paket programlardan) birini
seçebilecekleri gibi, kendi bünyelerine özgü bir program
da yazdırabilirler. Her iki seçeneğinde; bünyeye uygunluk
(esneklik), zaman ve maliyet yönlerinden çeşitli üstün ve
zayıf yönleri vardır.
1.6. MUHASEBENİN TEORİK YAPISI
Günümüzün gittikçe karmaşıklaşan iş dünyasında;
mali olayların ve bu olayları oluşturan ilişkilerin
anlaşılması, geniş kapsamlı teorik temellerin bilinmesine
bağlıdır. Gerçekte sistematik bilgiler bütünü olarak
tanımlanan bilimin temel amacı, sorunlara çözüm
üretmek ve yaşam kalitesini artırmak şeklinde
özetlenebilir.
Bu faydacı amaca yönelik olarak muhasebe
teorisi;
mevcut
muhasebe
uygulamalarının
değerlendirilmesinde ölçü, geliştirilmesinde ise yol
göstericidir. Muhasebenin teorik yapısı, aşağıda çeşitli
başlıklar altında incelenmektedir. Muhasebe teorisi ile
ilgili yapılan tüm açıklamalar, sistem yaklaşımı
çerçevesinde bir bütünlük ve çok yönlü etkileşim içinde
ele alınmalıdır.
1.6.1. Muhasebenin Temel Kavramları
Sosyal bir bilim dalı olan muhasebe yöntem ve
uygulamalarının
kişisellikten
mümkün
olduğunca
kurtarılması için uluslararası nitelik taşıyan bazı kavramlar
üretilmiştir. Muhasebe uygulamalarında yön veren bu
kavramlara “Muhasebenin Temel Kavramları” denir.
Muhasebenin temel kavramları, doğa yasaları gibi değişmez
ve kesin olmayıp, zaman içerisinde ihtiyaca göre
değişebilen dinamik bir yapıya sahiptir. Muhasebenin temel
kavramları aşağıda incelenmektedir:
1.6.1.1. Sosyal Sorumluluk Kavramı
Bu kavram, muhasebenin işlevini yerine getirme
hususundaki sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin
kapsamını, anlamını, yerini ve amacını göstermektedir.
Sosyal
sorumluluk
kavramı;
muhasebenin
organizasyonunda,
muhasebe
uygulamalarının
yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve
sunulmasında; belli kişi veya grupların değil, tüm
toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi
üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması
gereğini ifade eder.
Muhasebenin sunduğu mali bilgiler, tüm işletme
ilgilileri için önemlidir. Bu nedenle muhasebeci,
muhasebenin bilgi sunma görevini yerine getirirken, hukuki
sorumluluktan daha geniş kapsamlı olan sosyal sorumluluk
(tüm ilgililerin ortak çıkarını koruma, birini diğerine tercih
etmeme gibi) bilinci ile hareket etmelidir. Bu şekilde
sunulan bilgiler; gerçekçi ve tarafsız olabilir.
Örnek (1): İşletme bir kredi kuruluşundan kredi
talebinde bulunurken kârı yüksek göstermek, vergi
beyannamesi
verirken
karı
düşük
göstermek
muhasebecinin sosyal sorumluluğu ile çelişir. Bu durum
işletme sahipleri yararına, vergi idaresi zararına bir sonuç
doğurur.
Örnek (2): Kardan prim alarak çalışan bir üst
düzey yöneticinin, karın olduğundan çok açıklanmasını
istemesi, muhasebecinin sosyal sorumluluğu ile çelişir.
Bu durum, yönetici lehine, işletme sahiplerinin aleyhine
bir sonuç doğurur.
Örnek (3): Toplu sözleşme yetkisi olan bir işçi
sendikasına karı olduğundan az beyan etmek,
muhasebecinin sosyal sorumluluğu ile çelişir. Bu durum,
işletme sahipleri yararına, çalışanlar aleyhine bir sonuç
doğurur. Karı olduğundan çok açıklamak, kısa dönemde
çalışanların lehine gibi gözükse de, uzun dönemde
işletmenin mali krize girmesine ve işletme ile ilgili bir çok
kuruluşun (çalışanlar, kredi kuruluşları, satıcılar,
müşteriler, sahipler vb.) aleyhine sonuç doğurabilir.
Sosyal sorumluluk kavramının dikkate alınmadığı
bir muhasebe uygulamasında, diğer kavram ve ilkeler
anlamını yitirir. Bu durum mikro düzeyde işletmeler,
makro düzeyde ise genel ekonomik durum üzerinde
önemli aksaklıklar (örneğin gelir dağılımının bozulması,
olmayan refahın bölüşümü vb.) oluşturur.
Toplumsal kaynakların harcanması ve genel
yatırım ve tüketim politikaları, ülke ekonomisinde önemli
yere sahip işletmelerin mali durumları hakkında objektif
bilgi sağlanabilmesine bağlıdır. Bu ise ancak
muhasebecilerin
sosyal
sorumluluk
kavramını,
benimsemeleri ve bu kavramı uygulama yönünde direnç
göstermeleri ile mümkündür.
1.6.1.2. Kişilik Kavramı
Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden,
yöneticilerinden,
personelinden
ve
diğer
ilgililerden(işletme ilgilileri) ayrı bir kişiliğe sahip
olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerini sadece
bu kişilik adına yürütmesi gerektiğini öngörür.
Her işletme yasal statüsü (kişi işletmesi, kişi şirketi
veya sermaye şirketi gibi), ne olursa olsun, muhasebe
işlemleri açısından ayrı bir kişilik olarak düşünülür. Buna
muhasebe kişiliği denir.
Örnek (1): İş adamı A, çocuğunun özel okul
taksitini işletmesinin kasasından ödetebilir. Ödenen bu
tutar, kişilik kavramı gereğince işletmenin giderleri
arasında yer almaz. Bu ödeme söz konusu kişinin özel
(cari) hesabına kaydedilir.
Örnek (2): İş adamı B’nin, işletmesine tahsis
etmediği bir gayri menkulünün kirası, kiracı tarafından
işletme kasasına ödenebilir. Bu bedel işletme gelirlerine
kaydedilmez, söz konusu kişinin özel hesabına kaydedilir.
1.6.1.3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı
Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye
bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bu nedenle
işletme sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam
süreleriyle bağlı değildir. İşletmenin sürekliliği kavramı
maliyet esasının temelini oluşturur.
Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin
bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu
husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.
Ana sözleşmesinde aksine hüküm olmadıkça
işletmeler sürekli faaliyette bulunmak için kurulur.
Süreklilik kavramı, işletmede uygulanacak muhasebe
politika ve tekniklerinin günübirlik değil, geniş kapsamlı
tasarlanmasını öngörür.
Örnek (1): İşletmenin edindiği varlıklar, işletmenin
hemen kapanacağı varsayımıyla, tasfiye değeri ile
değerlenmezler.
Örnek (2): İşletmenin yaptığı çeşitli yatırımlar ve
uzun dönemde yarar sağlayacak harcamalar (reklam
harcamaları gibi), ekonomik ömürleri dikkate alınarak
giderleştirilir.
1.6.1.4. Dönemsellik Kavramı
Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliği
kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli
dönemlere bölünmesi ve here dönemin faaliyet
sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak
saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre
muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve karların aynı
döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması
bu kavramın gereğidir.
Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin
bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu
husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.
Sonsuz işletme ömrünün belirli zaman dilimlerine
(dönemlere) bölünmesi ve bu dilimlere ilişkin mâli
durumun bildirilmesini (raporlanmasını) ifade eder.
İşletme faaliyetlerine ilişkin sonuçları bildirmek için
sonsuz yılını beklemek gerekebilirdi.
Olağan koşullarda, vergi idaresi, bir muhasebe
dönemini, bir takvim yılı olarak (1.1.X - 31.12.X)
belirlemiştir. Bunun dışında kalan özel dönemler işin
niteliğine göre belirlenir. Bu tür özel dönemlere, bazı
tarım işletmeleri ile inşaat işletmelerini örnek olarak
verebiliriz.
Dönemsellik kavramının önemli bir uygulaması da;
muhasebenin tahakkuk (gerçekleşme) ilkesi ile ilgilidir.
Buna göre; gelirler ve giderler, gerçekleşme durumlarına
göre dikkate alınırlar. Gelir ve giderin gerçekleştiğini
kanıtlayan belgelerle olay, muhasebe kayıtlarına alınır.
Gelir veya giderle ilgili tahsilat veya ödemenin yapılıp
yapılmaması, gelir veya giderin gerçekleşmesinin
belirlenmesinde dikkate alınmaz, bunlar sadece borç
veya alacak ilişkilerinin izlenmesinde dikkate alınır.
Dönemsellik kavramı ayrıca, dönem kar veya
zararının doğru saptanabilmesi açısından, gelir ve
giderlerle ilgili olmak üzere, her dönemin gelirinin, o
dönemin gideri ile karşılaştırılması gerektiğini de anlatır.
Örnek (1): İşletmenin 1 Kasım günü 5 aylık yakıt
parası olarak 5.000 TL ödendiğini varsayarsak, bu
ödemenin tamamı cari yıla gider yazılmaz. Yalnızca 2 aylık
kısmı olan 2.000 TL cari yıla gider yazılır. Kalan 3 aylık
kısmı ise gelecek yılın giderini oluşturur. Örnekteki olay,
işletmenin aylık mali tablo düzenlemesi durumuna göre
de değerlendirilebilir.
Örnek (2): Bir basın işletmesinin; 1 Eylül günü,
sattığı derginin bir yıllık abone bedelini peşin tahsil
ettiğini varsayarsak, bu tahsilatın 4 aylık kısmı cari yılın
geliri, kalan 8 aylık kısmı ise gelecek yılın geliri olur.
Örnekteki olay, işletmenin aylık mali tablo düzenlemesi
durumuna göre de değerlendirilebilir.
1.6.1.5. Parayla Ölçülme Kavramı
Parayla ölçülme kavramı, parayla ölçülebilen
iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü
olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder. Muhasebe
işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.
Bir ülkedeki muhasebe kayıtları, ülke milli parası
cinsinden olmalıdır. Yabancı ülke paraları ile işlem varsa,
bunlar milli para cinsine dönüştürülerek muhasebe
sürecine alınır. Bu kavram ayrıca muhasebenin yalnızca,
fiziki birimlerle (kg, ton vb.) kayıt yapamayacağını da
ifade eder. Muhasebe fiziki birimleri, parasal boyuta ek
olarak ayrıca izleyebilir. Ancak kayıtlarda, ülke milli
parasından ifade edilmiş, parasal boyut zorunludur.
Örnek (1): İşletmenin elindeki nakit fazlasını
değerlendirmek için satın aldığı $ 100, satın alma
günündeki cari kurdan TL’ye çevrilerek kayıtlara alınır.
Örnek (2): İşletme 10 adet X malı almıştır.
Muhasebe, taşıma irsaliyesine istinaden X malını yalnızca
adet üzerinden kayıtlara alamaz. Parasal tutar cinsinden
kayıtlara alır.
1.6.1.6. Maliyet Esası Kavramı
Maliyet esası kavramı; para mevcudu, alacaklar ve
maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan
diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve
hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde
edilme maliyetinin esas alınması gereğini ifade eder.
Her varlığın bir maliyet değeri vardır. Bu değer, alış
fiyatı ile edinme (sahip olma) işlemi bitinceye kadar
yapılan harcamalardan oluşur. Her varlığın ayrıca değişik
değerleme yöntemlerine göre belirlenen, değişik
değerleri olabilir. Örneğin, piyasa değeri, borsa değeri,
tasfiye değeri gibi. Maliyet esası kavramı, bir varlığın
muhasebe kayıtlarına maliyet değeri ile kaydedileceğini
ifade eder.
Günümüzün enflasyonist şartları bu kavramın
geçerliliği hakkında tartışma oluşturmaktadır. Enflasyon,
muhasebe veri ve bilgilerinin geçerliliğini ve
güvenilirliğini azaltmaktadır. Enflasyon muhasebesi
modelleri içinde çeşitli çözüm yöntemleri geliştirilmiş
olmakla birlikte, mali işlemlerin muhasebeleştirilmesinde
maliyet esasının terk edilmesi pek mümkün
görülmemektedir.
Benzer şekilde, yeni teknolojiler bir çok makine ve
donanımın değerini düşürmektedir. Bu durum da,
muhasebe bilgilerinin geçerlilik ve güvenilirliği üzerinde
olumsuz etki yapmaktadır.
Örnek: Bugün alınan ve işletmeye 10.000 TL’ye
mal olan bir makine, bir kaç dönem sonra muhasebe
kayıtlarında aynı değerde görünür. Halbuki makinenin
piyasa değeri, 10.000 TL’nin çok üzerinde olabilir. Belki de
teknolojik gelişmeler sonucunda, makinenin piyasa
değeri 10.000 TL’nin oldukça altında da olabilir. Her iki
durumda da muhasebe bilgileri gerçeği tam yansıtmış
olamaz.
1.6.1.7. Tarafsızlık ve Belgelendirme
Kavramı (Objektif Belge Kavramı /
Verilerin Güvenilir Olması Kavramı)
Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek
durumunu yansıtan ve usulüne uygun olarak
düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve
muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin
seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini
ifade eder.
Her muhasebe kaydı, (işin niteliğine göre ortaya
çıkan ve yasal olarak belirlenmiş istisnalar hariç) mutlaka
bir belgeye dayanmalıdır. Bu belge mali olayı tarafsız ve
yargısız bir biçimde yansıtmalıdır.
Örnek (1): İşletmenin patron yöneticisi veya
sorumlu müdürü, işletmeye aldığı çeşitli varlıkları
telefonla muhasebeciye bildirebilir. Bu durumda, olaya
ilişkin belge olmadığından her hangi bir muhasebe kaydı
yapılmaz.
Örnek (2): İşletenin aldığı yakıtla ilgili olarak,
faturada 5 Ton kömür ifadesinin olması, faturanın
objektifliği konusunda kuşku verir. Çünkü, kömürün cinsi
(taş kömürü, kok kömürü, linyit kömürü gibi)
belirtilmemiştir yani kişisel yargıya açık bırakılmıştır. Bu
durumda bu fatura, usulüne uygun olarak düzenlenmiş
belge tanımına uymaz.
Örnek (3): Bir Ağırlama işletmesinin, mutfak
malzemelerinin yiyecek maliyetlerine yüklenmesinde,
son giren ilk çıkar yöntemini uygulaması, işin niteliği
açısından, muhasebe kayıtlarına esas alınacak
yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız
davranılması ile çelişir. Çünkü, malzemelerin dayanıklılık
süreleri dikkate alındığında, öncelikle ilk girenlerin
kullanılması daha anlamlıdır.
1.6.1.8. Tutarlılık Kavramı (Tutarlı
Rapor Sistemi Kavramı)
Tutarlılık kavramı; muhasebe uygulamaları için
seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen
dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade
eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının
ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu
kavramın amacını oluşturur.
Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt
düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali
tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür.
Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler,
uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler.
Ancak bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin
mali tabloların dip notlarında açıklanması zorunludur.
Muhasebe sistemi; işletme faaliyetlerine ilişkin
sonuçların, doğru yorumlanabilmesi ve anlamlı sonuçlar
verebilmesi açısından, karşılaştırmaya elverişli olmalarını
sağlamakla yükümlüdür. Faaliyet sonuçlarına ilişkin
karşılaştırma, aynı işletmede farklı dönemler arasında ve
farklı işletmelerde aynı dönemler arasında yapılabilir.
Her iki durumda da, işletmeler arası
karşılaştırmanın doğru yapılabilmesinde ön koşul,
tutarlılık kavramının uygulanmasıdır. Böylelikle işletmeler
arası karşılaştırma ve bir işletmede dönemler arası
anlamlı karşılaştırmalar yapılabilir. Bu kavram raporlama
sistemi açısından oldukça önemlidir.
Örnek (1): Bir işletmede amortismanlar; sabit
tutarlı amortisman yöntemine göre hesaplanırken,
diğerinde
azalan
bakiyeler
yöntemine
göre
hesaplanıyorsa, iki işletmenin karlılıkları anlamlı şekilde
karşılaştırılamaz. Anlamlı bir karşılaştırma için, her iki
yöntem arasındaki farkın ayrıca değerlendirmeye
katılması gerekir.
Örnek (2): Bir işletmede amortismanlar, bir
dönemde sabit tutarlı yönteme, diğer dönemde ise
azalan bakiyeler yöntemine göre hesaplanırsa, aynı
işletmede, iki dönem arasında anlamlı karlılık
değerlendirilmesi yapılamaz. Anlamlı bir karşılaştırma
için, her iki yöntem arasındaki farkın ayrıca
değerlendirmeye katılması gerekir.
Örnek (3): Bu iki örnekte olduğu gibi, stok
değerleme yöntemlerindeki farklılıklar da, işletmeler
arası ve bir işletmede dönemler arası anlamlı
karşılaştırma yapmayı önemli ölçüde zorlaştırır.
1.6.1.9. Tam Açıklama Kavramı
Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu
tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar
vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve
anlaşılır olmasını ifade eder.
Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak
açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında
yer almayan ancak alınacak kararları etkileyecek,
gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu
kavramın gereğidir.
Tüm muhasebe süreçlerindeki veri ve bilgilerin,
yeterince açık ve anlaşılır biçimde ortaya konmasını ifade
eder. Buna göre muhasebenin sunduğu mali bilgiler, ilgili
kişilerce çok fazla uğraşmadan anlaşılacak türde
olmalıdır.
Ayrıca,
işletme
hakkında
yapılacak
değerlendirmelerin objektifliği açısından, işletmenin
dönem sonucuna ve mali durumuna önemli ölçüde etki
edebilecek, mali olaylarla ilgili gerekli tün bilgiler, mali
tablolarda veya eklerinde sunulmalıdır.
Örnek (1): İşletme direkt amortisman kayıt
yöntemini uyguluyorsa, ilgili duran varlıklar net değer
olarak bilançoda yer alacağından, birikmiş amortismanlar
bilançoda gözükmeyecektir. Bu durum bilgi kullanıcıları
açısından bir eksiklik oluşturur.
Örnek (2): Varlıklar üzerinde bir ipotek varsa, bu
durumun bilanço dip notunda belirtilmesi, bilgi
kullanıcıları açısından oldukça önemlidir.
1.6.1.10. İhtiyatlılık Kavramı
(Temkinlilik Kavramı)
Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli
davranılmasını ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin
göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın
sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararları
için karşılık ayırırlar, muhtemel gelir ve karlar için ise
gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe
işlemi yapmazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler veya
gereğinden
fazla karşılık
ayrılmasına
gerekçe
oluşturamaz.
Bu kavram gereğince
kesinleşmeyen gelirler
tanınmaz. Buna karşılık kesinleşmese bile muhtemel
giderler tanınır.
Örnek (1): Bir iş kazası sonucu, işçi tarafından dava
edilen işletme, mahkeme sonuçlanmasa bile, dönem
sonunda tahmini bir tazminat bedeli kadar bir gideri
kabul edebilir. Mahkeme kesinleştiğinde, kesin sonuca
göre gerekli kayıtlar ayrıca yapılır.
Örnek (2): İşletmenin kısa vadeli olarak aldığı
çeşitli hisse senetlerinde, sene sonunda oluşan değer
düşüklüğü dikkate alınır. Ancak aynı senetlerde oluşan
değer artışı dikkate alınmaz.
1.6.1.11. Önemlilik Kavramı
Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya mali bir
olayın nisbi ağırlık ve değerinin, mali tablolara
dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak
kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.
Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer
hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.
Muhasebe sürecinde ortaya çıkacak önemsiz
işlemlerin dikkate alınmamasını ifade eder. Neyin önemli,
neyin önemsiz olduğuna muhasebe ile yönetim birlikte
karar verir. Bu kavram ayrıca her gün gerçekleşen bazı
işlemlerin dönem sonlarında bir defa
da kayda
alınmasını öngörür. Varlık ve kaynakların, gider ve
gelirlerin bölümlenmesi, işletme yönetimi açısından
önemli olup olmadıkların göre yapılır.
Örnek (1): İşletmede çalışan işçilere ait işçilikler
her gün oluştuğu (tahakkuk ettiği) halde ay sonunda bir
defada muhasebeleştirilir.
Örnek (2): İşletmede kullanılan maddi duran
varlıklar her gün eskidiği halde, yıl sonlarında bir defada
amortisman kaydı yapılır.
Örnek (3): Bir dönem boyunca ne kadar kırtasiye
kullanıldığı önemli ise, ilgili ana hesaba, kırtasiye ile ilgili
alt hesap açılabilir. Ancak, kırtasiye içinde ne kadar teksir
kağıdı veya kalem harcandığı ile ilgili bir ayırıma gitmek,
önemlilik kavramı ile çelişir. Benzer şekilde, hep tek bir
bölgeye satış yapan bir işletmede, satışlar, bölgelere göre
alt hesaplar açılarak izlenmez.
Örnek (4): Her bir alıcı veya satıcıya ayrı bir ana
hesap açılmaması, bir ana hesap içinde alt hesaplar
açılması, önemlilik kavramı gereğidir.
1.6.1.12. Özün Önceliği Kavramı
Özün önceliği kavramı, işlemlerin muhasebeye
yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin
yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması
gereğini ifade eder.
Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel
olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya
çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliği esastır.
Muhasebe uygulamalarında, muhasebe kavram ve
ilkeleriyle değişik düzenlemeler (vergi yasaları, ticaret
kanunları, çeşitli yönetmelikler gibi) arasında çelişki
oluşabilir. Böyle durumlarda, işletmenin yaşaması ve
başarısı açısından hangisi daha geçerli ise o
uygulanmalıdır.
Örnek (1): TTK’na göre çekte vade yoktur. Ancak
işletmelerin çeki genellikle vadeli kullandıkları
bilinmektedir. Bu durumda, belli bir vadeye haiz bir çeki
alan işletme, bu çeki TTK hükmüne göre, nakit gibi kabul
edip kasa hesabına kaydetmek yerine, doğrudan
durumuna uygun bir başka hesaba (alınan çekler)
kaydeder.
Örnek (2): Vergi yasalarına göre şüpheli alacak
şartlarını taşımayan, ancak fiilen tahsilinde şüphe
duyulan bir alacak için karşılık ayrılabilir. Bu durumda söz
konusu karşılık için oluşan gider, kanunen kabul
edilmeyeceğinden vergi matrahına ilave edilmelidir.
1.6.1.*. Tertiplilik Kavramı
Bu kavram, hizmet üretimi ile ilgili olan muhasebe
mesleği açısından, çalışılan bürolarda; çalışanların, büro
fiziki ortamının ve dosyalar ile araç-gereçlerin, belli bir
düzen ve tertipte olmasını ifade eder. Bu nedenle,
muhasebecilerin bu konuda gerekli titizliği göstermeleri, iyi
bir dosyalama sistemi ve büro düzeni kurmaları gereklidir.
Aksi halde, uygun olmayan bir ortamda dağınık bir şekilde
çalışma, hem hizmet kalitesini hem de başarıyı olumsuz
yönde etkileyeceğinden iş stresini artıracaktır.
1.6.2. Genel Kabul Görmüş Muhasebe
İlkeleri
Muhasebenin temel kavramları çerçevesinde
oluşturulan genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri, bir
bakıma temel kavramların uygulamaya yansımasını
sağlayan aracılardır. Genel kabul görmüş muhasebe
ilkeleri, uygulamada geniş ölçüde kullanılmalarına
karşın, her yerde ve her zamanda geçerli kurallar
değildirler.
Durumsallık yaklaşımı çerçevesinde, ülkelerdeki
ekonomik yapı ve gelişmeler ile işletmelerin faaliyet
hacim ve türlerine göre değişiklikler gösterebilirler.
Bununla birlikte bu ilkelerin; yararlılık, tarafsızlık ve
uygulanabilirlik kriterlerine sahip olması ve bu kriterler
arasında uygun bir dengenin kurulabilmesi gerekir.
Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerinin amacı;
muhasebe uygulamalarında farklılıkları azaltarak,
karşılaştırmaya elverişli, uyumlu (tutarlı) ve yararlı
muhasebe bilgilerinin üretilmesine imkan sağlamaktır.
Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nde, genel kabul
görmüş muhasebe ilkeleri, temel mali tabloların
düzenlenme ilkeleri olarak şu şekilde ele alınmıştır:
*Gelir Tablosu İlkeleri
* Bilanço İlkeleri
- Varlıklara İlişkin İlkeler
- Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler
- Öz kaynaklara İlişkin İlkeler
TMS, bu ilkelerin yeterli olmadığı durumlarda,
sırası ile şu esasların uygulanmasını öngörmüştür:
 Türkiye Muhasebe Standartları
 Muhasebenin Temel Kavramlarına uygun olmak
koşulu ile, işletmenin durumuna uygunluk
 Uluslar arası Muhasebe Standartları
1.6.3. Muhasebe Standartları
Muhasebe standartları, muhasebe kavram ve
ilkelerinin uygulanmasında esas alınacak yöntemleri ve
değerleme ölçütlerini belirler. Muhasebe standartları
ulusal ve uluslar arası kuruluşlar tarafından
yayınlanmaktadır.
Türkiye’de
ulusal
muhasebe
standartları, Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları
Kurulu (TMUDESK) tarafından yayınlanmaktadır.
1.6.4. Muhasebe Politikalarının
Açıklanması
Bir işletmenin muhasebe politikası; o işletmedeki
muhasebe uygulamasına yön vermek amacıyla, kamu
otoritesi ve meslek kuruluşlarınca belirlenen kurallar
içerisinde yer alan seçeneklerden, işletmeye uygun
olanının belirlenmesi, şeklinde tanımlanabilir.
Örneğin, amortisman hesaplama ve kayıt
yöntemlerinden hangisinin uygulanacağının belirlenmesi
veya stok değerleme yöntemlerinden hangisinin
uygulanacağının belirlenmesi gibi.
Muhasebe
politikaları
mali
tabloların
düzenlenmesinde ve sunulmasında benimsenen ilke,
esas, gelenek ve kurallardan oluşur. Çeşitli ilke, esas,
gelenek ve kurallar arasından, mali tabloların işletmenin
mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını doğru biçimde
yansıtmasına imkan verecek şekilde, seçim yapılarak
muhasebe politikaları oluşturulmalıdır. TMS, işletmelerin
muhasebe politikaları ile ilgili temel kuralları belirlemiştir.
1.6.5. Muhasebe Uygulamasına Yön
Veren Hukuksal Yapı
Muhasebe uygulamaları çeşitli yasaların emredici
hükümlerinden direkt olarak etkilenmektedir.
Bu
yasaların başlıcaları şunlardır:
 Vergi Usul Kanunu (VUK)
 Gelir Vergisi Kanunu (GVK)
 Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK)
 Türk Ticaret Kanunu (TTK)
 Katma Değer Vergisi Kanunu (KDV)
 Sermaye Piyasası Kanunu (SPK)
 İş Kanunu
 Sosyal Güvenlik Mevzuatı
 Diğer Hukuksal Düzenlemeler
1.6.6. Bilimsel Görüşler
Muhasebe bilim dalı ile ilgili yazarlar ve bilim
adamları; muhasebe ile ilgili çeşitli konulara, yeni
açıklamalar getirip yeni görüşler ekleyebilirler. Bu
açıklama ve görüşler muhasebenin teorik ve uygulama
açısından gelişmesine katkıda bulunur. Bu tür bilimsel
görüşler de, muhasebe teorisinin unsurlarından birisini
oluşturur.
1.6.7. Muhasebe Meslek Ahlakı (Etik)
Meslek ahlakı, mesleki davranışla ilgili neyin doğru, neyin yanlış, neyin
haklı, neyin haksız olduğu hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar şeklinde
tanımlanır.
Meslek ahlakı sosyal çevre, kişisel ahlak ve işletme
özelliklerinin oluşturduğu
bir bütündür. Diğer bir
ifadeyle, meslek ahlakının temelini bireysel ahlak,
işletme ahlakı ve toplumsal ahlak oluştururken; toplum,
müşteriler, rakipler, hissedarlar, yasal ve siyasal çevreyi
oluşturan kurumlar da meslek ahlakını etkileyen dış
çevre etkenleri olarak ortaya çıkmaktadır.
Muhasebeci eğitim ve uygulamada edindiği
muhasebe bilgi, beceri ve deneyimlerini talep edenlere
muhasebecilik mesleği ile ilgili yasaların ve mesleki
kuruluşların öngördüğü sınırlar içinde sunarak yaşamını
sürdüren bir profesyoneldir.
Muhasebeci
devlete,
topluma,
mesleki
kuruluşlara,
müşterilerine
ve
kendisine
karşı
sorumlulukları olan bir meslek sahibidir. Buna göre
muhasebeci kişisel çıkarları ve karşı karşıya kaldığı
sorumluluklar arasında optimal bir denge kurmak
zorundadır. Bu denge muhasebeci açısından çetin bir
paradoks oluşturur.
Zira muhasebeci üstlendiği tüm bu sorumlulukları
ve mesleki görevlerini yerine getirirken ahlak kurallarıyla
çelişkiye düşebilir, hatta çeşitli problemlerle karşılaşabilir.
Meslek mensubunun ahlak açısından ortaya çıkan bu
problemlerini gidermede mesleğin gerektirdiği meslek
ahlakı olgusu önemli rol üstlenir.
Muhasebede meslek ahlakı müşterilere, halka ve
diğer uygulamacılara yüksek standartlara oturtulmuş
ahlaki davranışlarla hizmet edilmesi demektir. Meslek
mensupları uzmanlıkta yeterli sorumluluğa ulaşmış,
güvenirliliğini sağlamış, doğru ve tarafsız, olma vasıflarına
sahip kişiler olmak zorundadır.
Muhasebe meslek ahlakı ile ilgili uluslar arası ve
ulusal çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. Türkiye’de
muhasebe mesleğini düzenleyen yasa ve yönetmeliklere
bakıldığında, meslek ahlakıyla ilgili bazı düzenleyici
kuralların varlığı görülmektedir. Ancak bu kurallar ayrı bir
yönetmelik veya yasa düzeni içinde değildir. Meslek
ahlakı ve davranışı ile ilgili çeşitli kurallar çok genel
başlıklarla yönetmelikler arasında ayrı yerlere
serpiştirilmiştir.
Şu anda mesleki faaliyette bulunan meslek
mensupları kendi kişisel ahlakları, sosyal çevreleri ve
mesleğin gerektirdiği özellikler çerçevesinde oluşmuş
meslek ahlakı olguları ile hareket etmektedirler. Oysa bu
ilkelerin bütünleşik hale getirilmesi ve ayrıntılı bir yasa
veya yönetmelik şeklinde düzenlenerek yürürlüğe
konulması yararlı olacaktır.
Çeşitli yasa ve yönetmeliklerde belirtilen bazı ilke
ve davranışlar aşağıda özetlenmiştir.
Dürüstlük Güvenirlilik ve Tarafsızlık
Bağımsızlık
Sorumluluk
Mesleki Özen ve Titizlik
 Mesleki Yeterlilik
 Sır Saklama
 Meslek ve Meslek Onuru ile Bağdaşmayan Haller
 Ticari Faaliyette Bulunmama.
1.7. MUSASEBE BİLGİ SİSTEMİ
İşletme yöneticilerinin en önemli işi karar
vermektir. Karar verme (alma)
gelecekle ilgili
olduğundan, risk ve belirsizlik unsurlarını taşır. Risk ve
belirsizliği azaltabilmek ise, karar alanı ile ilgili bilgi
düzeyini artırmaya bağlıdır. Yöneticilerin bilgi düzeyini
artırmak ise, işletmede, hangi bilginin kime, ne zaman,
nerede, ne şekilde ve nasıl sunulacağının belirlendiği bir
bilgi sisteminin varlığına bağlıdır. Ancak bu şekilde
yöneticiler, doğru ve zamanlı kararlar verebilirler.
Muhasebe, mali olaylarla ilgili verileri; sistematik
biçimde toplamak, işlemek ve sunmak açısından oldukça
gelişmiş yöntemlere sahiptir. Bu yönüyle muhasebe,
işletme yönetiminin ihtiyaç duyduğu bilgilerin büyük bir
bölümünü sağlayacak bir bilgi sisteminden beklenenleri
kolayca verebilecek niteliktedir. Muhasebe bilgi sistemi,
yönetimin ihtiyaç duyduğu finansal bilgilerin yanı sıra,
finansal olarak ifade edilmeyen bilgileri de (örneğin,
üretim ve satış miktarları gibi) sunabilir.
Bununla birlikte kalkınmasının tamamlayamamış
ülkelerde muhasebe, genellikle vergi yasalarının zorunlu
kıldığı angarya bir iş olarak kabul edilmektedir. Daha çok
vergi muhasebesi niteliğinde ve basit anlamıyla bir defter
kayıt sistemi olarak kalmaktadır. Esasen bilgi yöneticisi
olarak çalışması gereken muhasebeciler, katiplik görevi
yürütmektedir.
2. BİLANÇO KAVRAMI
2.1. BİLANÇONUN TANIMI VE
DENKLEMİ
Bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıkları ile, bu
varlıkların sağlamış olduğu kaynakları gösteren mâli
tablodur. Bir işletmenin, varlıkları ile bu varlıkların
sağlamış olduğu kaynaklar birbirine eşittir. Buna
muhasebenin temel eşitliği veya bilanço eşitliği denir.
Bilanço eşitliğini veya bilanço temel denklemini şu
şekilde yazabiliriz:
MEVCUTLAR + ALACAKLAR – BORÇLAR = SERMAYE
veya
MEVCUTLAR + ALACAKLAR = SERMAYE + BORÇLAR
VARLIKLAR =
AKTİF
KAYNAKLAR
PASİF
Örnek: Deniz işletmesi 10.10.2000 günü aşağıdaki
değerlere sahiptir.
Ticari Mal
30.000
Nakit Para
25.000
Senetli Borç
13.000
Senetli Alacak
12.000
Alıcılardan Alacak 23.000
Satıcılara Borç
27.000
İstenenler:
1) Deniz işletmesinin sermayesini hesaplayınız.
2) Deniz işletmesinin varlıkları ile kaynaklarını bilanço denklemi üzerinde
gösteriniz.
1) Sermayenin hesaplanması
MEVCUTLAR + ALACAKLAR – BORÇLAR
= SERMAYE
T.Mal
30.000
Alıcılar 23.000
Satıcılar 27.000
Kasa
25.000
Al. Sen. 12.000
Borç Sen.13.000
Toplam: 55.000 + Toplam: 35.000 - Toplam: 40.000 = 50.000
2) Varlıklar ile kaynakların, bilanço denklemi
üzerinde gösterilmesi
MEVCUTLAR + ALACAKLAR = SERMAYE + BORÇLAR
VARLIKLAR
=
KAYNAKLAR
Kasa
25.000 Satıcılar
27.000
T.Mal
30.000 Borç Sen.
13.000
Alıcılar
23.000 Sermaye
Alacak Sen
50.000
12.000 K. TOPLAMI: 90.000
V.TOPLAMI: 90.000
2.2. BİLANÇONUN ŞEKLİ
Çeşitli bilanço şekilleri mevcuttur. Bunlardan
yaygın olanı, “T” şeklinde bilançodur. Bilançonun ait
olduğu işletme ismi ve düzenlendiği tarih, bilanço
çizelgesinin en üzerinde yazılır.
Aktif
I.DÖNEN VARLIKLAR
II. DURAN VARLIKLAR
AKTİF TOPLAMI
..... İŞLETMESİNİN
31.12.20XX TARİHLİ BİLANÇOSU
Pasif
X III. KISA VAD. YAB. KAYNAK. X
X IV. UZUN VAD. YAB. KAYNAK. X
V. ÖZ KAYNAKLAR
XXX PASİF TOPLAMI
XXX
 Dönemler arası karşılaştırma yapma için önceki dönem
cari dönem olarak sütunlara ayrılabilir.
 Enflasyon etkilerinin kolayca gözlenebilmesi için tarihi
değer cari değer olarak sütunlara ayrılabilir.
 Gerekli görülen diğer açıklamalar dipnotlarda belirtilir.
Örnek: Deniz işletmesinin 15.10.2000
bilançosunu düzenleyiniz.
tarihli
Aktif
Pasif
I.DÖNEN VARLIKLAR 50.000
III. KISA VAD.YAB.KAYNAK.20.000
Mevcutlar
: 50.000
Borçlar : 20.000
Kasa
: 20.000
Satıcılar: 8.000
T.Mal
: 10.000
B.Sent.
Alıcılar
: 14.000
A.Sent.
: 6.000
II. DURAN VARLIKLAR 0
Sermaye
Aktif Toplamı
: 12.000
IV. UZUN VAD.YAB.KAYNAK 0
V. ÖZ KAYNAKLAR 30.000
: 30.000
50.000 Pasif Toplamı
50.000
3. HESAP KAVRAMI
3.1. HESABIN TANIMI
İşletmenin faaliyetleri sırasında gerçekleştirdiği
mali olaylar, değişik özelliklerdedir. Örneğin; bankaya
para yatırmak/çekmek, peşin mal satmak /almak,
veresiye mal satmak/almak, telefon faturası ödemek vb.
gibi
İşletmenin gerçekleştirdiği mali olayların ortak
özelliklerine göre gruplandırılarak
kaydedildiği
muhasebe birimine “hesap” denir. Bir başka ifade ile
hesap, işletmede meydana gelen mali olaylar sonucu,
varlık ve kaynaklarda ortaya çıkan değer değişikliklerinin
(artış ve azalışları) izlendiği muhasebe birimlerdir.
Muhasebede
hesap
kullanımı,
işlem
sayısını
azaltmaktadır. Eğer hesap kullanılmasaydı, her mali olay
sonucu bir bilanço düzenlemek gibi akılcı ve bilimsel
olmayan bir yöntemle çalışmak gerekecekti.
3.2. HESABIN ŞEKLİ
........................... HESABI
TARİH AÇIKLAMA TUTAR TARİH AÇIKLAMA TUTAR
(29.9)
(Müşteri
Havalesi)
GİREN
(..........)
ÇIKAN
100.000
BORÇ TARAFI
NOT : Pratik olarak hesap
şeklinde gösterilir.
ALACAK TARAFI
B
A
3.3. HESABA İLİŞKİN DEYİMLER
3.3.1. Hesap Açma
Bir hesabın herhangi bir tarafına ilk defa kayıt
yapmayı ifade eder. Yapılan kayıt hesabın sol tarafında ise
buna “BORÇ KAYDI” ya da hesap borçlandırıldı denir.
Yapılan bu kayıt hesabın sağ tarafında ise buna “ALACAK
KAYDI” ya da hesap alacaklandırıldı denir.
3.3.2. Hesabın Kalan (Bakiye) Vermesi
Bir hesabın borç ve alacak toplamı arasındaki
matematiksel farka, “HESABIN KALANI/BAKİYESİ” denir.
Hesabın kalanı büyük olan tarafın ismi ile anılır.
.............. HESABI
............... HESABI
20.000 50.000
100.000 40.000
20.000 50.000
100.000 40.000
A.B.= 30.000
B.B. = 60.000
3.3.3. Hesabın Kapanması
Hesabın her iki tarafının da birbirine eşit olması durumunda “HESAP
KAPANDI” denir. Yani hesabın kalanı “0” olur.
3.4. HESAPLARLA İLGİLİ ÖRNEKLER
1) İşletme bankaya 100.000 TL. yatırmıştır.
a) Banka hesabının durumu
b) Kasa hesabının durumu aşağıdaki gibi olur.
Banka Hesabı
Kasa Hesabı
100.000
Para Girişi

Banka Hesabı
100.000.TL
Borçlu
100.000
Para Çıkışı

Kasa Hesabı
100.000 TL
Alacaklı
2) İşletme 250.000 TL’lık malı peşin alıyor.
a) Mal Hesabının durumu.
b) Kasa Hesabının durumu aşağıdaki gibidir
3) İşletme 400.000 TL’lık malı senet imzalayarak alıyor.
a) Mal Hesabının durumu
b) Senet Hesabının durumu aşağıdaki gibidir.
4) İşletme 500.000 TL’lık malı, senet karşılığı satıyor.
a) Satış Hesabının durumu,
b) Senet Hesabının durumu aşağıdaki gibidir.
NOT: Hesapların borçlu ya da alacaklı olmasına karar
verirken iki konuya dikkat etmek yararlı olabilir.
1) Genellikle giren değerler borçlu, çıkan değerler
alacaklıdır.
Kasa’ya para girmesi, bankaya para
yatırılması, depoya mal girmesi BORÇ. Kasa’dan para
çıkması, bankadan para çekilmesi, depodan mal çıkması
ALACAK
2) Hesabı, hesabın ismine göre düşünmek yararlı
olur. İşletme veresiye mal sattığında, malı alanlar
(Alıcılar) işletmeye BORÇLANIR. Aynı işlemi, işletme mal
sattığı kişilerden ALACAKLIDIR şeklinde de düşünebiliriz.
Ancak muhasebe kayıt süreci açısından birinci düşünce
tarzı geçerlidir.
3.5. HESAPLARLA BİLONÇO
ARASINDAKİ İLİŞKİ
Hesaplar bilanço ile ilişkileri açısından, öncelikle
dönem başı ve dönem sonundaki durumları olmak üzere
iki ana başlık altında incelenmelidir:
1) Dönem Başında;
a) Bilançonun aktifinde yer alan hesaplar  Borç kaydı ile
açılır
b) Bilançonun pasifinde yer alan hesaplar  Alacak kaydı ile
açılır
2) Dönem sonunda;
a) Borç kalanı veren hesaplar
yer alırlar
 Bilançonun aktifinde
b) Alacak kalanı veren hesaplar  Bilançonun pasifinde yer alırlar
c) Kalan vermeyen hesaplar
 Bilançoda yer almazlar
Örnek: Çınar işletmesi 1.1.2000 tarihinde aşağıdaki
değerlerle işe başlamıştır.
Kasa
1.000.000
Banka
1.500.000
Banka Kredisi
800.000 (200.000 TL’si uzun vadelidir.)
Ticari Mal
1.200.000
Satıcılara Borç
1.600.000
Alıcılardan Alacak 1.100.000
Demirbaş Eşya
6.000.000
Senetli Alacak
2.400.000 (600.000 TL’si kısa
vadelidir.)
Senetli Borç
1.100.000 (300.000 TL’si uzun
vadelidir.)
İstenenler:
1) Sermayeyi hesaplayınız.
2) Bilançoyu düzenleyiniz.
3) Bilançodaki değerleri hesap (“T”) çizelgeleri üzerinde gösteriniz.
1) Mevcutlar + Alacaklar
–
Borçlar
1.000.000
1.100.000
1.500.000
+ 2.400.000 –
1.200.000
+6.000.000
= Sermaye
1.600.000
1.100.000
800.000
+
+ _______
9.700.000 + 3.500.000 –
13.200.000
–
3.500.000
3.500.000
= 9.700.000
3.6. HESAPLARIN BÖLÜMLENMESİ
Hesaplar, temel mali tablolarla ilişkilerine göre, aşağıdaki
gibi bölümlenebilir:
A) BİLANÇO HESAPLARI
AA Varlık Hesapları
1 Dönen Varlıklar
2 Duran Varlıklar
AB Kaynak Hesapları
3 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
4 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
5 Öz Kaynaklar
AC Nazım Hesaplar
B) GELİR TABLOSU HESAPLARI
BA Gelir Hesapları (6)
BB Gider Hesapları (6)
BC Maliyet Hesapları (7)
3.7. HESAP PLANI
Bir işletmede kullanılacak tüm hesapların, çeşitli
ölçütlere göre sistemli bir şekilde önceden belirlenmesi
sonucu oluşturulan listeye hesap planı denir. Hesap
planı, muhasebe verilerinin sınıflanması ve bu
sınıflamaya göre kaydedilmesinde kullanılır. Ayrıca
muhasebe raporlarının daha kolay düzenlenebilmesi
açısından da önemli faydalar sağlar.
Ülkemizde 1.1.1994 tarihinde yürürlüğe giren ve bazı istisnalar dışında
tüm işletmelerin uygulamak zorunda olduğu,
tek düzen hesap planı
hazırlanmıştır (*).
Bu hesap planının ana grupları şöyledir:
1. DÖNEN VARLIK HESAPLARI
2. DURAN VARLILAR HESAPLARI
3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAK (KISA VADELİ BORÇ)
HESAPLARI
4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAK (UZUN VADELİ BORÇ)
HESAPLARI
5. ÖZ KAYNAKLAR
6. GELİR TABLOSU (GELİR-GİDER) HESAPLARI
7. MALİYET HESAPLARI
8. SERBEST HESAPLAR (Yönetim Muhasebesi amaçlı)
9. NAZIM HESAPLAR
Hesap planın alt grupları da şöyledir:
(*) Tekdüzen hesap planı, ülkemizdeki muhasebe
uygulamalarının eskiye oranla daha sistemli hale
gelmesine önemli katkılar sağlamıştır. Ancak ülke
şartları ve gerçekleri de dikkate alınarak, sektörel
hesap planlarının hazırlanması ve uygulanması daha
yararlı olacaktır. Bekli de yalnızca mali raporlama
standartları belirlenip, mali raporlar tek düzen haline
getirilerek, tek düzen hesap planı zorunluluğu
kaldırılabilecektir.
TEKDÜZEN
HESAP PLANI
1. DÖNEN VARLIKLAR
10 HAZIR DEĞERLER
100 KASA
101 ALINAN ÇEKLER
102 BANKALAR
103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER
11 MENKUL KIYMETLER
110 HİSSE SENETLERİ
111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI
112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI
118 DİĞER MENKUL KIYMETLER
119 MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI
(-)
12 TİCARİ ALACAKLAR
120 ALICILAR
121 ALACAK SENETLERİ
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)
13 DİĞER ALACAKLAR
131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR
132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR
133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR
135 PERSONELDEN ALACAKLAR
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
137 DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR
139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)
15 STOKLAR
150 İLK MADDE VE MAZEME
151 YARI MAMULLER – ÜRETİM
152 MAMULLER
153 TİCARİ MALLAR
157 DİĞER STOKLAR
158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI
17 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE
ONARIM MALİYETLERİ
170-178 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM
MALİYETLERİ
179 TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR
18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE
GELİR TAHAKKUKLARI
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
181 GELİR TAHAKKUKLARI
19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR
190 DEVREDEN KDV
191 İNDİRİLECEK KDV
192 DİĞER KDV
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR
195 İŞ AVANSLARI
196 PERSONEL AVASLARI
197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI
198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR
199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-)
2. DURAN VARLIKLAR
22 TİCARİ ALACAKLAR
220 ALICILAR
221 ALACAK SENETLERİ
222 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
226 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
229 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KAŞILIĞI (-)
23 DİĞER ALACAKLAR
231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR
232 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR
233 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR
235 PERSONELDEN ALACAKLAR
236 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
237 DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
239 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)
24 MALİ DURAN VARLIKLAR
240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER
241 BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ
KARŞILIĞI (-)
242 İŞTİRAKLER
243 İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)
244 İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ
KARŞILIĞI (-)
245 BAĞLI ORTAKLIKLAR
246 BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)
247 BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER
DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILĞI (-)
248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR
249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-)
25 MADDİ DURAN VARLIKLAR
250 ARAZİ VE ARSALAR
251 YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLERİ
252 BİNALAR
253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR
254 TAŞITLAR
255 DEMİRBAŞLAR
256 DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)
258 YAPILMAKATA OLAN YATIRIMLAR
259 VERİLEN AVANSLAR
26 MADDİ OLMAYAN DURAN
VARLIKLAR
260 HAKLAR
261 ŞEREFİYE
262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ
263 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
264 ÖZEL MALİYETLER
267 DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)
269 VERİLEN AVANSLAR
27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
271 ARAMA GİDERLERİ
272 HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
277 DİĞER ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
278 BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI
279 VERİLEN AVANSLAR
28 GELECEK YILLARA AİT GİDERLERVE
GELİR TAHAKKUKLARI
280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER
281 GELİR TAHAKKUKLARI
29 DİĞER DURAN VARLIKLAR
291 GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KDV
292 DİĞER KDV
293 GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR
294 ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN
VARLIKLAR
295 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR
297 DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR
298 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
299 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)
3. KISA VADELİ
YABANCI KAYNAKLAR
30 MALİ BORÇLAR
300 BANKA KREDİLERİ
303 UZUN VADELİ KREDİLERİ, ANAPARA TAKSİTLERİ VE
FAİZLERİ
304 TAHVİL, ANAPARA, BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ
305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER
306 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER
308 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI (-)
309 DİĞER MALİ BORÇLAR
32 TİCARİ BORÇLAR
320 SATICILAR
321 BORÇ SENETLERİ
322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)
326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR
33 DİĞER BORÇLAR
331 ORTAKLARA BORÇLAR
332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR
333 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR
335 PERSONELE BORÇLAR
336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR
337 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)
34 ALINAN AVANSLAR
340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI
349 ALINAN DİĞER AVANSLAR
35 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE
ONARIM HAKEDİŞLERİ
350-358 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM
HAKEDİŞLERİ BEDELLERİ
36 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER
YÜKÜMLÜLÜKLER
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK
368 VADESİ GEÇMİŞ ERTELENMİŞ VEYA
TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
369 ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
37 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK
KARŞILIKLARI
371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER
YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-)
372 KIDEM TAZMİNATİ KARŞILIĞI
373 MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI
379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
38 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE
GİDER TAHAKKUKLARI
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER
381 GİDER TAHAKKUKLARI
39 DİĞER KISA VADELİ YABANCI
KAYNAKLAR
391 HESAPLANAN KDV
392 DİĞER KDV
393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI
399 DİĞER ÇEŞİTLİ YABANCI KAYNAKLAR
4. UZUN VADELİ
YABANCI KAYNAKLAR
40 MALİ BORÇLAR
400 BANKA KREDİLERİ
405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER
407 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER
408 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKLARI (-)
409 DİĞER MALİ BORÇLAR
42 TİCARİ BORÇLAR
420 SATICILAR
421 BORÇ SENETLERİ
422 BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)
426 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
429 DİĞER TİCARİ BORÇLAR
43 DİĞER BORÇLAR
431 ORTALARA BORÇLAR
432 İŞTİRAKLERE BORÇLAR
433 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR
436 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR
437 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)
438 KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA
TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR
44 ALINAN AVANSLAR
440 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI
449 ALINAN DİĞER AVANSLAR
47 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI
479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
48 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE
GİDER TAHAKKUKLARI
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER
481 GİDER TAHAKKUKLARI
49 DİĞER UZUN VADELİ YABANCI
KAYNAKLAR
492 GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN
EDİLECEK KDV
493 TESİSE KATILMA PAYLARI
499 DİĞER ÇEŞİTLİ UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
5. ÖZ KAYNAKLAR
50 ÖDENMEMİŞ SERMAYE
500 SERMAYE
501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE (-)
52 SERMAYE YEDEKLERİ
520 HİSSE SENETLERİ İHRAÇ PRİMLERİ
521 HİSSE SENİDİ İPTAL KÂRLARI
522 M.D.V. YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI
523 İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI
524 MALİYET ARTIŞLARI FONU
529 DİĞER SERMAYE YEDEKLERİ
54 KÂR YEDEKELERİ
540 YASAL YEDEKLER
541 STATÜ YEDEKLERİ
542 OLAĞANÜSTÜ YEDEKLE
248 DİĞER KÂR YEDEKLERİ
549 ÖZEL FONLAR
57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI
570 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI
58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI
580 GEÇMİŞ YILLAR ZARALARI
59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)
590 DÖNEM NET KÂRI
591 DÖNEM NET ZARARI (-)
6. GELİR TABLOSU
HESAPLARI
60 BRÜT SATIŞLAR
600 YURT İÇİ SATIŞLAR
601 YURTDIŞI SATIŞLAR
602 DİĞER GELİRLER
61 SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)
610 SATIŞTAN İADELER (-)
611 SATIŞ İSKONTOLARI (-)
612 DİĞER İNDİRİMLER (-)
62 SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
620 SATILAN MAMULLE MALİYETİ (-)
621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-)
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ
623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
63 FAALİYET GİDERLERİ (-)
630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-)
631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-)
632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-)
64 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN
GELİR VE KÂRLAR
640 İŞTİRAKLERDEN TEMMETTÜ GELİRLERİ
641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMMETTÜ GELİRLERİ
642 FAİZ GELİRLERİ
643 KOMİSYON GELİRLERİ
644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR
645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI
646 KAMBİYO KÂRLARI
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ
649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR
65 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN
GİDER VE ZARARLAR (-)
653 KOMİSYON GİDERLERİ (-)
654 KARŞILIK GİDERLERİ (-)
655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI (-)
656 KABİYO ZARARLARI (-)
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-)
659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)
66 FİNANSMAN GİDERLERİ (-)
660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ
661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ
67 OLAĞAN DIŞI GELİR VE KÂRLAR
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KÂRLARI
679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR
68 OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)
680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI
681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDEN VE ZARARLARI
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARALAR
69 DÖNEM NET KÂR VEYA ZARARI
690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI
691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK
KARŞILIKLARI (-)
692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI
7. MALİYET HESAPLARI
( 7/A Seçeneği)
70 MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI
HESAPLARI
700 MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESABI
701 MALİYET MUHASEBESİ YANSITMA HİSABI
71 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME
GİDERLERİ
710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ
711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME YANSITMA HESABI
712 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME FİYAT FARKI
713 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME MİKTAR FARKI
72 DİREKT İŞÇİLİK GİDELERİ
720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ
721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI
722 DİREKT İŞÇİLİK ÜCREK FARKLARI
723 DİREKT İŞÇİLİK SÜRE (ZAMAN) FARKLARI
73 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
732 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇE FARKLARI
733 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ VERİMLİLİK FARKLARI
734 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ KAPASİTE FARKLARI
74 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI
742 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HESAPLARI
75 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME
GİDERLERİ
750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTERME GİDERLERİ YANSITMA
HESABI
752 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER FARKLARI
76 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM
GİDERLERİ
760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
762 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ FARK HESABI
77 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
772 GENEL YÖNETİM GİDER FARKLARI HESABI
78 FİNANSMAN GİDERLERİ
780 FİNANSMAN GİDERLERİ
781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI
782 FİNANSMAN GİDERLERİ FARK HESABI
7. MALİYET HESAPLARI
(7/B Seçeneği)
79 GİDER ÇEŞİTLERİ
790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ
791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ
792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ
793 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER
794 ÇEŞİTLİ GİDERLER
795 VERGİ, RESİM VE HARÇLAR
796 AMORTİSMAN VE TÜKENME PAYLARI
797 FİNANSMAN GİDERLERİ
798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI
799 ÜRETİM MALİYET HESABI
8. SERBEST HESAPLAR
9. NAZIM HESAPLAR
4. MUHASEBE
KAYIT YÖNTEMLERİ
İşletmeler gerçekleştirdikleri mali olayları; iş
hacimleri, yasal statüleri ve muhasebeden beklentilerine
bağlı olarak, değişik yöntemlerle muhasebe kayıtlarına
alırlar. Buna göre iki ayrı muhasebe kayıt yönteminden
söz edilebilir.
4.1. TEK TARAFLI KAYIT YÖNETEMİ
Mali olayların yalnızca bir yönünün muhasebe
kayıtlarına alındığı muhasebe türüdür. Örneğin veresiye
satış yapan bir tüccar; yalnızca malı alanların borcunu bir
defterde izliyor, buna karşılık stoktaki azalmaları
kayıtlarda izlemiyorsa, tek taraflı kayıt yöntemi uyguluyor
demektir.
Tek taraflı kayıt yöntemi, uygulaması kolay bir
muhasebe yöntemidir. VUK (Vergi Usul Kanunu)’a göre,
ülkemizde ikinci sınıf tüccarların uyguladığı, işletme
hesabı esasına göre defter tutmayı, bu yönteme örnek
verebiliriz.
4.2. ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ
İşletmenin gerçekleştirdiği mali olayların her iki
yönünün de kayıtlara alındığı muhasebe yöntemidir.
Örneğin; yukarıdaki tüccar depodan azalan malları da
kaydetmiş olsaydı çift taraflı kayıt yöntemini uygulamış
olurdu. Diğerine göre ayrıntılı ve zor olmasına rağmen,
işletme faaliyetleri ve sonuçları hakkında daha anlamlı
sonuçlar verir. VUK’a göre birinci sınıf tüccarların
uyguladığı, bilanço esasına göre defter tutma sistemini,
bu kayıt yöntemine örnek verebiliriz.
4.2.1. Çift Taraflı
Kayıt Yönteminin İlkeleri
1.
Her olay en az iki hesaba kaydedilir.
2.
Hesaplardan biri borçlanırken, diğeri alacaklıdır.
3.
Borçlanan hesapların tutarı ile alacakların hesapların tutarı birbirine eşit
olmalıdır.
4.
Defterlerin borç - alacak toplamları birbirine eşit olmalıdır.
4.2.2. Çift Taraflı Kayıt Yönteminin
Basamakları
1) Başlangıç değerlerinin belirlenmesi (Dönem başı
işlemleri 1.1.200A)
- Giriş Envanterinin saptanması
- Bilançonun düzenlenmesi (Yeni işe başlayanlarda işe
başlama tarihi itibariyle, işe devam edenlerde Yıl Başı 1.1.200A- itibariyle)
2)Yevmiye (Günlük Defter) Defterine Kayıt (Dönem içi
işlemleri)
- Belge ve bilgilerin derlenmesi
- Muhasebe Fişlerinin düzenlenmesi
- Yevmiye defteri kayıtlarının yapılması
3) Defteri Kebire (Büyük Deftere) Kayıt (Dönem içi
işlemleri)
4) Genel Geçici Mizanın Düzenlenmesi (Dönem sonunda
31.12. 200A)
5) Dönem Sonu Envanter İşlemlerinin Yapılması
(Dönem sonunda 31.12. 200A)
- Muhasebe Dışı Envanter
- Muhasebe İçi Envanter
6) Sonuç (Gelir-Gider) Hesaplarının Kapatılması
(Dönem sonunda 31.12. 200A)
- Gelir Hesaplarının Kapatılması
- Gider Hesaplarının Kapatılması
7) Genel Kesin Mizanın Düzenlenmesi (Dönem sonunda
31.12. 200A)
8) Mali Tabloların Düzenlenmesi (Dönem sonunda 31.12.
200A)
- Bilanço
- Gelir Tablosu
9) Hesapların kesin Kapanışının Yapılması (Dönem
sonunda 31.12.200A)
- Hesapların izleyen dönemde yeniden açılması (Yıl
başında 1.1.200B)
İKİNCİ BÖLÜM
MUHASEBE SÜRECİ
1. BAŞLANGIÇ DEĞERLERİNİN
BELİRLENMESİ
Muhasebe süreci, birbiriyle ilişkili ve dönemler
itibariyle tekrarlanan aşamalardan oluşur. Bunlardan
ilkini, dönemin başında işletmenin sahip olduğu
değerlerin (varlıkların ve kaynakların) belirlenmesi
oluşturur. Dönem başı değerlerinin belirlenmesi, yeni
kurulan işletmelerle, işe devam eden işletmelerde farklı
şekillerde olur. İşe devam eden işletmelerde, bir önceki
dönemin sonundaki değerler, yeni dönemin başlangıç
değerlerini oluşturur.
Yeni kurulan işletmelerde ise, başlangıç
değerlerinin belirlenmesi, kuruluş günündeki değerlerin
kesin biçimde saptanması ve bir belgeye bağlanması
şeklinde yapılır. Bu saptama özellikle, bu değerlerden
hareketle işletmenin kuruluş sermayesinin hesaplanması
için önemlidir.
Bu durumda kuruluş günü itibariyle işletmeye ait
tüm değerlerin yer aldığı bir bilanço düzenlenir. İster işe
devam eden işletme olsun, ister yeni kurulan işletme
olsun, her ikisinde de ilk işlem olarak, başlangıç
değerlerinin yer aldığı bilanço yevmiye defterine
kaydedilir.
2. YEVMİYE DEFTERİNE
(GÜNLÜK DEFTERE) KAYIT
2.1. YEVMİYE DEFTERİNİN TANIMI
Mali olayların tarih sırasına göre maddeler halinde
kaydedildiği defterdir.
2.2. YEVMİYE DEFTERİNİN YASAL ÖZELLİKLERİ
Yevmiye defterinin çeşitli yasal şekil şartları vardır.
Bunlardan önemli bazıları aşağıda belirtilmiştir:
 Kullanılmadan önce noterden tasdik ettirilmek
zorundadır.
 Mürekkepli kalem veya bilgisayar yazıcısı ile yazılır.
 Kesinlikle silgi, çizme, kazıntı vb. şekillerde işlemler
üzerinde değişiklik yapılamaz.
 İşlemler muhasebe tekniğine göre belirli kurallara
uygun şekilde kaydedilir.
 Kayıt hataları muhasebe tekniklerine göre düzeltilir.
 VUK’a göre 5 yıl, TTK’ya göre 10 yıl saklanması
zorunludur.
2.3. YEVMİYE DEFTERİNİN ŞEKLİ
TARİH
M BORÇLU HESAPLAR
a
d
e
N
o
AÇIKLAMA
ALACAK
XXX
ALACAKLI HESAPLAR
d
BORÇ
XXX
2.4. YEVMİYE MADDESİ TÜRLERİ
2.4.1. Basit Madde:
Yalnızca bir hesabın borçlanıp, bir hesabın
alacaklandığı madde türüdür.
Örnek: İşletme bankaya 100.000 TL. yatırıyor.
İŞLETME
BANKA
Para çıkışı - Kasa Hesabı Alacaklı
Para girişi – Banka Hesabı Borçlu
15.10.2001
57
100.000
102 BANKALAR HS.
100 KASA HS.
…………………
/
100.000
Örnek: İşletme 250.000 TL’lık malı peşin alıyor.
11.10.2001
61
250.000
153 T. MAL. HS.
100 KASA HS.
…………………
/
250.000
2.4.2. Bileşik Madde:
Bir hesabın borçlanıp, birden fazla hesabın
alacaklandığı veya bir hesabın alacaklanıp birden fazla
hesabın borçlandığı madde türüdür.
Örnek: İşletme 500.000 TL’lık malı % 40 peşin, kalın
veresiye almıştır.
Mal Bedeli 500.000 TL
500.000 x 0.4
= 200.000 Peşin (KASA ALACAKLI)
500.000 – 200.000 = 300.000 Satıcı İşletmeden Alacaklı
11.10.2001
151
500.000
153 T. MAL. HS
100 KASA HS.
200.000
320 SATICILAR HS
300.000
…………………
/
Örnek: İşletme 800.000 TL’lik malı % 30 peşin, kalın veresiye satmıştır.
15.12.2001
175
100 KASA HS.
240.000
120 ALICILAR HS.
560.000
600 YURT İÇİ SAT. HS.
…………………
/
800.000
2.4.3. Karma Madde:
Birden çok hesabın borçlanıp, birden çok hesabın
alacaklandığı madde türüdür.
Örnek: İşletme 600.000 TL’lik malı 150.000 TL’si
peşin, kalanı veresiye, diğer kalanını ise senet karşılığı
satın almıştır. % 10 KDV ayrıca hesap edilecektir ve peşin
olarak ödenmiştir.
11.10.2001
28
600.000
153 T. MAL. HS
191 İND. KDV HS.
60.000
100 KASA HS.
210.000
320 SATICILAR HS.
225.000
321 B. SEN. HS.
225.000
…………………
/
2.5. MUHASEBE FİŞLERİ
Gelişmiş muhasebe sistemlerinde, mali olaylara
ait belgeler öncelikle bir muhasebe fişine aktarılır ve
daha sonra bu fişlerden yevmiye defterine kaydedilir.
Muhasebe fişleri objektif belgeler değildir. Bunların
amacı muhasebe sürecini daha sistematik yapmaktır.
Muhasebe fişlerinin kullanımı işletmelerin isteğine
bağlıdır.
Muhasebe fişi
muhasebe süreci:
kullanılmayan
bir
işletmede
1) Gerçekleşen mali olaylar 
2) Mali olaylara ait belgeler 
3) Belgelere dayanılarak yevmiye defterine kayıt
Muhasebe fişi kullanılan bir işletmede muhasebe
süreci
1) Gerçekleşen mali olaylar 
2) Mali olaylara ait belgeler 
3) Belgelere dayanılarak muhasebe Fişlerinin
düzenlenmesi 
4) Muhasebe fişlerinden yevmiye defterine kayıt
Muhasebe Fişleri Üç çeşittir:
- Mahsup Fişi: Nakit İşlemi olmayan kayıtlar için
kullanılır.
- Tediye (ödeme) Fişi: Nakit çıkışı olan kayıtlarda
kullanılır. Kasa hesabı Alacaklıdır.
- Tahsil Fişi: Nakit girişi olan kayıtlarda kullanılır.
Kasa hesabı Borçludur.
3. DEFTERİ KEBİRE
(BÜYÜK DEFTERE)KAYIT
3.1. DEFTERİ KEBİRİN TANIMI
Yevmiye defterine tarih sırasına göre maddeler
halinde kaydedilen mali olayların ortak özelliklerine göre
gruplandırılarak kaydedildiği defterdir. Defteri-i kebirle
hesap kavramı arasında yakın bir ilişki vardır.
3.2. DEFTERİ KEBİRİN YASAL ÖZELLİKLERİ
Defteri kebirin çeşitli yasal şekil şartları vardır.
Bunlardan önemli bazıları aşağıda belirtilmiştir:
 Kullanılmadan önce noterden tasdik ettirilmelidir.
(VUK’a göre tasdiki zorunlu defterler arasında değildir,
ancak TTK’ya göre tasdiki gerekmektedir.)
 Bu defterdeki kayıt hataları yanlış rakam okunacak
şekilde üzeri çizilerek, doğru rakam uygun bir yere
yazılır.
 Mürekkepli kalem veya bilgisayar yazıcısı ile yazılır.
 VUK’a göre 5 yıl, TTK’ya göre 10 yıl saklanması
zorunludur.
3.3. DEFTERİ KEBİRİN ŞEKLİ
Sayfa No (15)
102 BANKALAR HESABI
Yevmiye
Tarih
No
AÇIKLAMA
7.10.
24
Tutarı
.................. 100.000
Sayfa No (15)
Yevmiye
Tarih
No
AÇIKLAMA Tutarı
2
102 KASA HESABI
Yevmiye
Tarih
No
AÇIKLAMA Tutarı
X
2
Yevmiye
Tarih
No
AÇIKLAMA
7.10.
24
Tutarı
............... 100.000
Örnek : İşletme 100.000 TL’lik malı peşin almıştır.
11.10.2001
1
100.000
153 T.MAL. HS.
191 İND. KDV HS.
10.000
100 KASA HS.
…………………
/
110.000
100 KASA HS.
110.000
153 T MAL HS.
100.000
191 İND. KDV HS.
10.000
Örnek: Toprak işletmesi aşağıdaki değerlerle yeni
döneme başlamıştır.
Kasa
: 4.000.000
Banka
: 6.000.000
Banka Kredisi
: 2.500.000
Satıcılar
: 8.000.000
Ticari Mallar : 3.200.000
Taşıtlar
: 2.000.000
İşletme dönem
gerçekleştirmiştir.
içinde
aşağıdaki
işlemleri
1) 03.01.2001 2.400.000 TL’lik mal peşin alınmıştır.
2) 10.01.2001 200.000 TL’lik elektrik ve su faturası
ödemiştir.
3) 12.01.2001 1.600.000 TL’lik mal 600.000 TL’si peşin
kalanı veresiye satılmıştır.
4) 12.01.2001 bankadan 400.000 TL çekilmiştir.
5) 26.01.2001 satıcılara 500.000 TL ödenmiştir.
6) 30.01.2001 alıcılar 1.000.000 TL havale yollamıştır.
7) 31.01.2001 300.000 TL’lik telefon faturası ödenmiştir.
8) Banka Kredisinin 500.000 Tl’lik kısmı 2003 yılında
ödenecek.
İstenenler :
1) Bilançoyu düzenleyiniz.
2) Yevmiye kayıtlarını yapınız.
3) Defter-i Kebir kayıtlarını yapınız.
1. Bilançoyu düzenleyiniz.
MEVCUTLAR + ALACAKLAR = SERMAYE + BORÇLAR
Kasa
: 4.000.000
Banka
: 6.000.000
T.Mal
: 3.200.000
Taşıtlar
:+2.000.000
15.200.000
SERMAYE = 4.700.000
+ Satıcılar : 8.000.000
+ Banka Kr.: +2.500.000
10.500.000
TOPRAK İŞLETMESİNİN
01.01.2001TARİHLİ BİLANÇOSU
AKTİF
PASİF
I. DÖNEN VARLIKLAR 13.200.000
III. KISA VAD. YAB. KAYNAK 2.800.000
100.KASA
: 4.000.000
102.BANKALAR : 6000.000
153.T.MAL
:3.200.000
300.BANKA KR.
: 2.000.000
320.SATICILAR
: 800.000
IV. UZUN VAD. YAB. KAYNAK 500.000
II.DURAN VARLIKLAR 2.000.000
400.BANKA KR.
: 500.000
254.TAŞITLAR : 2.000.000
V. ÖZ KAYNAKLAR
500.SERMAYE
AKTİF TOPLAM
15.200.000 PASİF TOPLAM
4.700.000
: 4.700.000
15.200.000
2. Yevmiye kayıtlarını yapınız.
01.01.2001
1
100 KASA HS.
4.000.000
102 BANKALAR HS.
6.000.000
153 T.MAL HS.
3.200.000
254. TAŞITLAR HS.
2.000.000
300 BANKA KR. HS.
2.500.000
320 SATICILAR HS.
8.000.000
500 SERMAYE HS.
4.700.000
Açılış kaydı.
/
2
03.01.2001
2.400.000
153 T. MAL HS.
2.400.000
100 KASA HS.
…………………
3
10.01.2001
770 GEN. YÖN. GİD. HS.
200.000
100 KASA HS.
200.000
…………………
4
12.01.2001
100 KASA HS.
600.000
120 ALICILAR HS.
1.000.000
600 YURT İÇİ SAT. HS.
…………………
/
1.600.000
5
12.01.2001
400.000
100 KASA HS.
400.000
102 BANKALAR HS.
…………………
6
26.01.2001
320 SATICILAR HS.
500.000
100 KASA HS.
500.000
…………………
7
30.01.2001
102 BANKALAR HS.
1.000.000
120 ALICILAR HS.
…………………
/
1.000.000
8
31.01.2001
770 GEN. YÖN. GİD. HS.
100 KASA HS.
…………………
/
300.000
300.000
3. Defter-i Kebir kayıtlarını yapınız.
3.4. DEFTER-İ KEBİR - TALİ HESAP İLİŞKİSİ
Defter-i Kebir hesabı toplayıcı nitelikte
olduğundan her ayrıntıyı
göstermez. Yönetimin
isteklerine ve işin gereklerine göre ana hesaba bağlı alt
hesaplar açılabilir. Bir ana hesapla ona bağlı yardımcı
hesaplar arasında şu ilişkiler geçerlidir.
1) Yardımcı hesapların borç tarafının toplamı ana hesabın
borç toplamına eşit olmalıdır.
2) Yardımcı hesapların alacak taraflarının toplamı ana
hesabın alacak tarafına eşit olmalıdır.
3) Yardımcı hesapların bakiyelerinin toplamı ana hesabın
bakiyesine eşit olmalıdır.
Örnek:
1) 2.500.000 TL’lık mal aşağıdaki kişilere veresiye
satmıştır.
C.Arkın :
700.000.
F.Akın
:
600.000
E.Taş
: +1.200.000
2.500.000
2) C.Arkın borcuna karşılık 300.000 TL’lık senedi
işletmeye veriyor. F.Akın 250.000 TL nakit ödüyor.
3) F.Akın’a 500.000 TL’lık E.Taş’a 200.000 TL’lık mal
veresiye satılıyor.
İstenenler :
1) Yevmiye kayıtlarını yapınız.
2) Alıcılar hesabını defter-i kebirde ve yardımcı
hesaplarda gösteriniz.
3) Alıcılar hesabına ait yardımcı defter mizanını
düzenleyiniz.
1) Yevmiye kayıtlarını yapınız.
/
1
120 ALICILAR HS.
2.500.000
120.01 C.Arkın :
700.000
120.02 F.Akın :
600.000
120.03 E.Taş : +1.200.000
2.500.000
600 YURT İÇİ SAT. HS.
…………………
/
2.500.000
/
2
100 KASA HS.
250.000
121 ALICILAR HS.
300 000
120 ALICILAR HS.
550.000
120.01 C.Arkın: 300.000
120.02 F.Akın : +250.000
550.000
…………………
3
120 ALICILAR HS.
120.01 F.Akın :
120.02 E.Taş
700.000
500.000
: + 200.000
700.000
600 YURT İÇİ SAT. HS.
…………………
/
700.000
2) Alıcılar hesabını defter-i kebirde ve
yardımcı hesaplarda gösteriniz.
3) Alıcılar hesabına ait yardımcı defter
mizanını düzenleyiniz.
ALICILAR HESABI
YARDIMCI DEFTER MİZANI
ALICININ ADI BORÇ
ALACAK
C.Arkın
700.000
300.000
F.Akın
1.100.000
250.000
E.Taş
1.400.000
-----TOPLAMLAR 3.200.000
550.000
BAKİYE
400.000
850.000
1.400.000
2.650.000
4. GEÇİCİ MİZANIN
DÜZENLENMESİ
4.1. MİZANIN TANIMI VE ŞEKLİ
Yevmiye defterinden Defter-i Kebire aktarılan
rakamların matematiksel olarak doğruluğunu tespit
etmek amacıyla, düzenlenen çizelgeye mizan denir.
Şekli :
....... İŞLETMESİNİN EKİM 2000 GEÇİCİ MİZANI
NO
100
102
153
320
500
600
HESAP İSMİ
KASA HS
BANKALAR HS
T. MAL HS.
SATICILAR HS.
SERMAYE
YURT İÇİ SAT. HS
TOPLAM
TUTAR
KALAN
BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK
X
X
X
--X
X
X
--X
X
X
--X
X
--X
X
X
--X
--X
--X
XXX
XXX
XX
XX
4.2. MİZAN EŞİTLİKLERİ
1) Tutarlar kısmında; Borç Toplamı = Alacak Toplamı
2) Borç Toplamı = Alacak Toplamı = Yevmiye Toplamı
3) Kalanlar kısmanda; Borç Kalanı = Alacak Kalanı
4.3. MİZAN TÜRLERİ
İşletmelerin muhasebe sistemlerine göre değişik
türlerde mizanlar söz konusudur.
4.3.1. Geçici Mizan:
Envanter işlemleri yapılmadan önce düzenlenen
mizandır. Yıl sonunda düzenlenene Genel Geçici Mizan
denir.
4.3.2. Kesin Mizan:
Envanter işlemleri yapıldıktan ve sonuç hesapları
kapatıldıktan sonra düzenlenen mizandır. Yıl sonunda
düzenlenene Genel Geçici Mizan denir.
Örneğin; 31.01.200A Ocak /2001 Geçici Mizanı
31.03.200A Mart / 2001 Geçici Mizanı
31.03.200A Mart / 2001 Kesin Mizanı (Envanter yapıldı +
sonuç hesapları kapatıldı )
31.12.200A Genel Geçici Mizan
31.12.200A Genel Kesin Mizan/Kesin Mizan ( Envanter
yapıldı + sonuç hesapları kapatıldı )
5. DÖNEM SONU
ENVANTER İŞLEMLERİ
5.1. ENVANTERİN TANIMI
İşletme varlıklarının ve kaynaklarının ayrıntılı
olarak belirlenmesidir. Envanter saymak, tartmak,
ölçmek, değerlemek, karşılıklı mutabakat yapma şeklinde
olur. Muhasebe dilinde envanter kısaca; bilançoyu
oluşturan kalemlerin ayrıntılarının bilinmesidir.
5.2. ENVANTERİN TÜRLERİ
5.2.1. Muhasebe Dışı Envanter:
Envantere konu varlık ve kaynakların fiilen tespitinin
yapılmasıdır. Buna fiili yada fiziki envanter de denir.
Örneğin; Kasa ve depo sayımı alıcı ve satıcılarla hesap
mutabakatı gibi
5.2.2. Muhasebe İçi Envanter:
Muhasebe dışı envanterde belirlenen hususlar ile
muhasebe kayıtları (geçici mizan) arasında bir fark
varsa; bu farkı düzeltmek için yapılan kayıtlardır.
Geçici Mizan = Fiili Envanter ----- Kayıt Yok
Geçici Mizan ≠ Fiili Envanter ----- Kayıt Var
Örnek: İşletmenin banka hesabının genel geçici mizanındaki
durumu aşağıdaki gibidir:
Borç toplamı
: 2.500
Alacak toplamı : 2.000
5 Ocak günü bankadan gelen hesap özetinde 31.12.2001
tarihli bakiyenin 800 TL. olduğu görünmektedir. Yapılan
araştırma sonucu aradaki farkın 225 TL.’lik kısmını
alıcılardan gelen ancak; dekontu işletmeye ulaşmadığı için
kayıta alınmayan havaleden kaynaklandığı, kalan kısmı
bankanın işletme lehine uyguladığı faizden kaynaklandığı
anlaşılmıştır.
İstenen :Gerekli envanter kaydını yaparak banka hesabının
bakiyesini gösteriniz.
102 BANKALAR HS
B.B. (1) = BT-AT
-
-
= 2500 - 2000
-
-
= 500
2500
2000
uyumlu değil
300
ENV. = 800
2800
FARK = 300
31.12.99
1
31.12.2001
300
102 BANKALAR HS.
120 ALICILAR HS.
225
642 FAİZ GEL. HS.
75
…………………
/
Örnek : İşletmenin 153 ve 600 nolu hesapların durumu
aşağıdaki gibidir.
153 T.MAL HS.
CİF 10 Ad*10.000 TL/Ad =100.000
OMO 20 Ad*15.000 TL/Ad=300.000
ACE 5 Ad*20.000 TL/Ad = 100.000
VİM 40 Ad* 5.000 TL/Ad = 200.000
600 YURT İÇİ SAT HS.
VİM 30 Ad*10.000 TL/Ad =300.000
OMO 15 Ad*20.000 TL/Ad=300.000
İstenenler:
1)
2)
3)
4)
Dönem sonu mal mevcudunu hesaplayınız.
Dönem içinde satılan ticari malların maliyetini (S.T.M.M.) hesaplayınız.
Satış kar ya da zararını hesaplayınız.
Gerekli muhasebe içi envanter kayıtlarını yapınız.
1) Dönem sonu mal mevcudunu hesaplayınız.
Mal Alışı
-
Mal Satışı
=
Dönem Sonu Mal Mevcudu
CİF = 10 Ad VİM = 30 Ad
CİF
OMO= 20 Ad OMO = 15 Ad
OMO =
ACE = 5 Ad
VİM = 40 Ad
= 10 Ad * 10.000 = 100.000
ACE =
5 Ad * 15.000 = 75.000
5 Ad * 20.000 = 100.000
VİM = 10 Ad * 5.000 = + 50.000
325.000
2) Satılan Ticari Malların Maliyeti
VİM 30 * 5.000 =
150.000
OMO 15 * 15.000 = +225.000
375.000
STMM = 375.000
3)
Kar/Zarar = Gelir = Gider
II. YOL
Kar/Zarar = Yurt İçi Sat. - STMM
= 600.000 - 325.000
Kar = 225.000
VİM = 30*(10.000 - 5.000)= 150.000
OMO = 15*(20.000 -15.000)= 75.000
225.000
4) Gerekli muhasebe içi envanter kayıtlarını yapınız.
STMM = Dönem Başı + Dönem İçi - Dönem Sonu
Mal Mevcudu
Mal Alışları
Mal Mevcudu
153. T. MAL HS.
600 YURT İÇİ SAT HS.
B
A
BB.
= 700.000
B
700.000 375.000
Env.
= -375.000
600.000 600.000
Fark
= 375.000
700.000 375.000
600.000 600.000
BB. = 700.000
-375.000
621 STMM HS.
375.000
690 DÖN. K/Z. HS.
B
A Env. = -375.000
B
A
375.000 375.000
Fark = 0
225.000
375.000 375.000
225.000
A
1
31.12.200
375.000
621 STMM HS.
375.000
153 T. MAL. HS.
…………………
2
31.12.200
600 YURT İÇİ SAT. HS.
600.000
621 STMM HS.
375.000
690 DÖN. K/Z HS.
225.000
…………………
/
Örnek : İşletmenin 153 ve 600 nolu hesaplarının
durumu aşağıdaki gibidir.
Dönem Başı Mal Mevcudu
= 300.000
Dönem İçi Mal Alışları
= 1.500.000
Dönem İçi Mal Satışları
= 1.250.000
Dönem Sonu Mal Mevcudu
= 750.000
İstenenler :
1) STMM’yi hesaplayınız.
2) Satış kâr yada zararının hesaplayınız.
3) Gerekli kayıtları yapınız.
1) STMM’yi hesaplayınız.
STMM = Dön.Baş.Mal Mev.
= 300.000
+ Dön İçi Mal Alış.- Dön.Sonu Mal Mev.
+ 1.500.000
- 750.000
= 1.050.000
2) Satış kâr yada zararının hesaplayınız.
Kâr / Zarar = Gelir – Gider
= 1.250.000 – 1.050.000
Kâr = 200.000
3) Gerekli kayıtları yapınız.
153 T. MAL. HS.
B
1.1.
B.B. (1) = BT-AT
A
300.000 1.050.000
= 1.800.000 – 0
= 1.800.000
:
uyumlu değil
1.500.000
ENV. = 750.000
FARK = 1.050.000
31.12 1.800.000
1.050.000
B.B.(2) = 1.800.000 – 1.050.000
= 750.000
uyumlu
ENV. = 750.000
600 YURT İÇİ SAT. HS.
B
A
:
:
1.250.000 1.250.000
690 DÖNEM K/Z HS.
B
621 S.T.M.M. HS.
A B
200.000
200.000
A
1.050.000 1.050.000
1.050.000 1.050.000
1
31.12.
621 STMM HS.
1.050.000
153. T.MAL HS.
1.050.000
…………………
2
31.12.
600 YURT İÇİ SAT. HS.
1.250.000
621 STMM HS.
690 DÖN. K/Z HS.
…………………
/
1.050.000
200.000
Örnek : İşletmenin 153 ve 600 nolu hesaplarının
durumu aşağıdaki gibidir.
Dönem Başı Mal Mevcudu
Dönem İçi Mal Alışları
Dönem İçi Mal Satışları
Dönem Sonu Mal Mevcudu
= 750.000
= 2.000.000
= 1.500.000
= 1.000.000
İstenenler :
1)
2)
3)
STMM’yi hesaplayınız
Satış kar yada zararının hesaplayınız.
Gerekli kayıtları yapınız.
1) STMM’yi hesaplayınız
STMM = DBMM
+
DİMA
-
DSMM
= 750.000 + 2.000.000 - 1.000.000
=1.750.000
2) Kâr / Zarar = Gelir – Gider
= 1.500.000 – 1.750.000
Zarar = 250.000
3) Gerekli kayıtları yapınız.
153- TİCARİ MALLAR
B
1.1.
B.B. (1) = BT-AT
A
750.000
1.750.000
= 2.750.000 – 0
= 2.750.000
uyumlu değil
2.000.000
ENV. = 1.750.000
FARK = 1.000.000
31.12
2.750.000 1.750.000
B.B.(2) = 2.750.000 – 1.750.000
= 1.000.000
uyumlu
600 YURT İÇİ SAT. HS.
B
690 DÖN. K/Z HS.
A
:
B
621 S.T.M.M. HS.
A
B
1.750.000 1.500.000
1.500.000 1.500.000
B.B. 250.000
A
1.750.000 1.750.000
1
31.12.
621 STMM HS.
1.750.000
153. T.MAL HS.
1.750.000
…………………
2
31.12.
600 YURT İÇİ SAT. HS.
1.500.000
690 DÖN. K/Z HS.
250.000
621 STMM HS.
…………………
/
1.750.000
6. SONUÇ
HESAPLARININ
KAPATILMASI
6.1. SONUÇ HESAPLARININ TANIMI:
İşletmenin amaçlarından biriside kâr etmektir. Kâr
aynı zamanda diğer amaçlarında gerçekleşmesi içindir.
Süreklilik, büyüme gibi. Bu açıdan işletme faaliyetlerine
ilişkin dönem sonucunun yani kâr/zararın doğru
hesaplanması son derece önemlidir.
Bu nedenle Tek Düzen Muhasebe Sisteminde
sonuç hesapları özel bir bölümde incelenmiştir. Döneme
ait gelir ve gider hesapları sayı ve tür bakımından
işletmeden işletmeye farklılık gösterir.
6.2. SONUÇ HESAPLARININ TÜRLERİ:
6.2.1. Gelir Hesapları
Gelir: işletmenin dönem içindeki olağan
faaliyetleri sonucunda elde edilen ekonomik yararların
brüt tutarıdır. Gelir olağan olarak satışlardan elde edilir.
Bunun haricinde diğer faaliyetlerden
olağan ve
olağandışı işlemler sonucu da gelir elde edilebilir.
Örneğin menkul kıymet satışı, duran varlık satışı,
hibe, miras vb. Gelir hesapları dönem içerisinde öz
sermayeyi arttıracak nitelikteki (gelir oluşturan)
işlemlerin izlendiği hesap grubudur. Dönem içerisinde,
istisnalar hariç sürekli alacak tarafına kayıt alır.
6.2.2. Gider Hesapları
Gider; işletmenin dönem içindeki olağan faaliyetlerini
sürdürmek için tükettiği ekonomik yararların brüt
tutarıdır. Gider olağan olarak satışların maliyeti ve
olağan faaliyetler için yapılır. Bunun haricinde,
finansman işlemleri, diğer faaliyetlerden olağan ve
olağandışı işlemler sonucunda da oluşabilir.
Örneğin komisyon gideri, menkul kıymet ve duran
varlık satışından oluşan olumsuz farklar, borçlanma
giderleri vb. Gider hesapları dönem içerisinde öz
sermayeyi azaltıcı nitelikteki (gider oluşturan) işlemlerin
kayıt edildiği ve izlendiği hesap grubudur. Dönem
içerisinde, istisnalar hariç sürekli borç tarafına kayıt
yapılır.
6.2.3. Maliyet Hesapları
Muhasebe dilinde maliyet, belirli bir sonucu elde
edebilmek için katlanılan, bir değer birikimi yaratan ve
parayla belirtilebilen fedakârlığa verilen addır. Bu konu
maliyet muhasebesini ilgilendirildiğinden, burada
yalnızca TMS’de 7/A grubunda yer alan 750-760-770-780
nolu hesaplarla; 7/B grubunda yer alan hesapların 690
nolu hesaba devrinden söz edilecektir.
6.3. SONUÇ HESAPLARININ KAPATILMASI
Gelir hesapları dönem içinde alacaklı çalıştığından
dönem sonunda borçlandırılarak kapatılır. Bu durumda
690 nolu hesap ALACAKLI olur.
Gider hesapları dönem içinde borçlu çalıştığından
dönem sonunda alacaklandırılarak kapatılır. Bu durumda
690 nolu hesap BORÇLU olur.
Tekdüzen Hesap Planı’nda giderler 7/A ve 7/B
seçeneği şeklinde bölümlenmiştir. Her iki seçenekte de;
Faaliyet ve Finansman Giderleri dışındaki giderler
doğrudan (gerçekleştikleri anda) 600’lü gruptaki uygun
hesaplara kaydedilir.
 Faaliyet ve Finansman Giderleri ise 7/A seçeneğinde
700’lü gruptaki ilgili hesaplara (gerçekleştiklerinde)
kaydedilir. Dönem sonlarında ise yansıtma hesapları
aracılığı ile 600’lü gruplara devredilerek kapatılırlar.
 Fiili maliyet sistemi kullanılan durumlarda (bütçenin
muhasebe sistemi için alınmadığı durumlarda) fark
çıkmayacağı için fark hesapları dikkate alınmayacaktır.
Farkların bulunması, kaydedilmesi ve analizi yönetim
muhasebesi kapsamındadır.
750
B
751
A
1
B
3
B
1
2
631
3
B
3
B
A
2
2
771
A
A
2
A
3
770
B
B
761
A
1
A
3
760
B
630
632
A
3
B
2
A
2
780
B
781
A
1
3
B
660
A
3
B
A
2
2
661
B
2
A
 Faaliyet ve Finansman Giderleri 7/B seçeneğinde
700’lü gruptaki ilgili hesaplara kaydedilir. Dönem
sonunda düzenlenen gider dağıtım tablosu ile
fonksiyonlarına dönüştürülür ve 600’lü gruba aktarılır.
790
B
798
A
1
3
B
630
A
3
B
A
2
2
791
B
631
A
1
B
3
2
792
B
A
1
3
A
B
632
A
2
793
B
A
1
B
3
2
794
B
A
1
3
660
A
B
661
A
2
795
B
A
1 3
796
B
A
1 3
797
B
A
1
3
Örnek: İşletmenin 770 nolu hesabının dönem sonu
bakiyesi 7.500 TL’dir.
1
31.12.
632 GEN. YÖN. GİD. HS.
7.500
771 GEN YÖN GİD YANS HS.
7.500
…………………
2
31.12.
771 GEN YÖN GİD YANS HS.
770 GEN. YÖN. GİD. HS.
…………………
/
7.500
7.500
VEYA
1
31.12.
771 GEN YÖN GİD YANSITMA HS.
7.500
770 GEN. YÖN. GİD. HS.
7.500
…………………
2
31.12.
632 GEN. YÖN. GİD. HS.
771 GEN YÖN GİD YANS HS.
…………………
/
7.500
7.500
Örnek: İşletmenin 793 nolu hesabının dönem sonu
bakiyesi 830 TL’dir.
1
31.12.
632 GEN. YÖN. GİD. HS.
830
798 GİD. ÇEŞ. YANS. HS.
830
…………………
2
31.12.
798 GİD. ÇEŞ. YAN HS.
830
793 DIŞ. SAĞ. FAY VE HİZ. HS.
…………………
/
830
Örnek : İşletmenin sonuç hesaplarının durumu
aşağıdaki gibidir.
600 YURT İÇİ SAT. HS.
621 STMM HS.
631 PAZ.SAT DAĞ.GİD.HS.
B
B
B
A
3.000 3.000
A
1.400 1.400
632 GEN.YÖN.GİD. HS.
B
A
643 KOM. GEL. HS.
B
B
A
1.500 1.500
653 KOM. GİD. HS.
A
50 50
800 800
642 FAİZ GEL. HS.
1.200 1.200
B
A
1.000 1.000
690 DÖNEM K / Z.
B
A
3.450 5.500
A
1
31.12.
690 DÖN. K/Z HS.
3.450
621 STMM HS.
1.400
631 PAZ SAT VE DAĞ GİD HS.
800
632 GEN. YÖN. GİD. HS.
1.200
653 KOMİSYON GİD. HS.
50
…………………
2
31.12.
600 YURT İÇİ SAT. HS.
3.000
642 FAİZ GELİRLERİ HS.
1.500
643 KOMİSYON GEL. HS.
1.000
690 DÖN. K/Z. HS.
…………………
/
5.500
3
31.12
2.050
690 DÖN. K/Z. HS.
590 DÖN. NET. KARI HS.
360 ÖD. VER. VE FON. HS.
% 30 vergi kesintisi varsayım
/
1.435
615
7. KESİN MİZANIN
DÜZENLENMESİ
Her dönem sonunda geçici mizan düzenlenir.
Geçici mizandan sonra Muhasebe dışı ve Muhasebe içi
envanter işlemleri yapılır. Sonuç olarak sonuç hesapları
kapatılır. Tüm bu işlemlerden sonra bir mizan daha
çıkarılır ki buna Kesin Mizan denir. Kesin mizan şekil
olarak geçici mizanın aynısıdır. Aradaki farklar şu şekilde
özetlenebilir.
1.
Geçici mizanda açık olan 6 kodlu hesaplar kesin
mizanda kapalıdır.
2.
Geçici mizanda görünmeyen dönem net kar/zararı
kesin mizanda görünür.
3.
Geçici mizanda fiili durumu yansıtmayan varlık ve
kaynak hesapları kesin mizanda fiili durumu gösterir.
4.
Kesin mizanın bakiyeleri o tarihteki bilançoyu verir.
8. MALİ RAPORLARININ
DÜZENLENMESİ
Muhasebenin en önemli amaçlarından biriside
işletme ilgililerine bilgi sunmaktır. Bilgi sunumu belli
dönemler itibari ile ve raporlar aracılığıyla olur.
Muhasebenin bilgi sunmada kullandığı temel iki rapor;
bilanço ve gelir tablosudur.
8.1. BİLANÇONUN DÜZENLENMESİ
l. Bölümde anlatılmıştır.
(Bk. s. 23-25)
8.2. GELİR TABLOSUNUN DÜZENLENMESİ
8.2.1. Gelir Tablosunun Tanımı
İşletmenin belirli bir dönemde elde ettiği gelirleri
ile bu dönemde kodlandığı giderleri gösteren mali
tablodur. Olağan durumlarda 01.01 ve 31.12 aralığını
gösterir.
8.2.2. Gelir Tablosunun Şekli:
Tek düzen muhasebe sisteminde rapor tipi gelir
tablosu benimsenmiştir.
TEKDÜZEN
GELİR TABLOSU
........ İŞLETMESİNİN 01.01.20XX –
31.12.20XX DÖNEMİNE AİT GELİR
TABLOSU
A) BRÜT SATIŞLAR
1. Yurtiçi Satışlar
2. Yurtdışı Satışlar
3. Diğer Gelirler
B) SATIŞ İNDİMLERİ (-)
1. Satıştan İadeler (-)
2. Satış İskontoları (-)
3. Diğer İndirimler (-)
C) NET SATIŞLAR
D) SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
1. Satılan Mamuller Maliyeti (-)
2. Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-)
3. Satılan Hizmet Maliyeti (-)
4. Diğer Satışların Maliyeti (-)
BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI
E) FAALİYET GİDERLERİ (-)
1. Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-)
2. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-)
3. Genel Yönetim Giderleri (-)
FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI
F) DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR
1. İştiraklerden Temettü Gelirleri
2. Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri
3. Faiz Gelirleri
4. Komisyon Gelirleri
5. Konusu Kalmayan Karşılıklar
9. Faaliyetle İlgili Diğer Olağan Gelir ve Kârlar
G) DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE
ZARARLAR (-)
1. Reeskont Faiz Giderleri (-)
2. Komisyon Giderleri (-)
3. Karşılık Giderleri (-)
9. Diğer Olağan Gider ve Zararlar (-)
H) FİNANSMAN GİDERLERİ (-)
1. Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri (-)
2. Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-)
OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR
I) OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR
1. Önceki Dönem Gelir ve Kârları
2. Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar
J) OLAĞANDIŞI GİDEN VE ZARARLAR (-)
1. Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları (-)
2. Önceki Dönem Gider ve Zararlar (-)
3. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (-)
DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI
K) DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK
KARŞILIKLARI (-)
DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI
 Dönemler arası karşılaştırma yapma için önceki dönem
cari dönem olarak sütunlara ayrılabilir.
 Enflasyon etkilerinin kolayca gözlenebilmesi için tarihi
değer cari değer olarak sütunlara ayrılabilir.
 Gelir tablosunun esas faaliyet ile ilgili kısımları, isteğe
bağlı olarak mal - hizmet gruplarına göre
bölümlenebilir.
 Gerekli görülen diğer açıklamalar dipnotlarda belirtilir.
Örnek : İşletmenin 01.01.2001 – 31.12.2001 dönemlerine ait bazı hesapların
geçici mizandaki durumu aşağıdaki gibidir.
NO
HESAPLAR
153
600
621
631
632
642
643
649
653
T. MAL. HS.
YURT İÇİ SAT. HS.
STMM. HS
PAZ SAT DAĞ GİD HS
GEN. YÖN. GİD. HS
FAİZ GEL. HS.
KOM. GEL. HS.
DİĞ OL GEL VE KÂR
KOM.GİD. HS.
TOPLAM
TUTARLAR
KALANLAR
BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK
180.000
-----40.000
48.000
---------------30.000
12.000
310.000
-----120.000
----------70.000
28.000
8.000
----------226.000
180.000
-----40.000
48.000
---------------30.000
12.000
310.000
-----120.000
----------70.000
28.000
8.000
----------226.000
Ek Bilgiler :
A- Mal hesabında görünen 180.000 TL’nin 30.000 TL’ si dönem başı mal
mevcuduna aittir.
B- Dönem sonu mal mevcudu 140.000 TL’dir.
İstenenler :
1- Mal satış kar zararını hesaplayınız.
2- Buna ilişkin envanter kayıtlarını yapınız.153 nolu
hesabın defteri kebirde gösteriniz.
3- Sonuç hesaplarını kapatarak kesin mizanı
düzenleyiniz.Kar üzerinden %20 Gelir Vergisi ve vergi
üzerinden %10 fon payı dikkate alarak 690 nolu hesabı
kapatınız.
4- Gelir tablosunu T.M.S. ye uygun biçimde ayrıntılı olarak
düzenleyiniz.
1STMM
= DBMM
+
DİMA
– DSMM
= 30.000
+ 150.000 – 140.000
= 40.000
KAR / ZARAR = SATIŞLAR - STMM
=
120.000 - 40.000
=
80.000
2
31.12.2001
40.000
621 STMM HS.
153 T. MAL.HS.
…………………
/
40.000
3
31.12.2001
690 DÖNEM KÂR / ZARAR HS.
143.000
621 STMM HS.
40.000
631 PAZ.SAT VE DAĞ GİD HS.
40.000
632 GEN. YÖN. GİD. HS.
48.000
653 KOM. GİD. HS.
659DİĞ.OL.GİD.VE ZAR. HS.
…………………
/
3.000
12.000
31.12.2001
600 YURT İÇİ SAT. HS.
120.000
642 FAİZ GEL.İ HS.
70.000
643 KOM. GEL.İ HS.
28.000
649 DİĞ. OL. GEL VE KÂR HS.
8.000
690 DÖN. K/Z HS.
226.000
…………………
31.12.2001
690 DÖN. K/Z HS.
83.000
590 DÖN.NET KÂRI HS.
64.740
360 ÖD.K VER. VE FON HS.
18.260
…………………
/
153 T. MAL. HS.
B
360 ÖD.VER.FON.HS.
A B
A
30.000
590 DÖN. NET KÂRI HS.
B
18.260
A
64.740
150.000
180.000 40.000
600 YURT İÇİ SAT. HS.
B
621 S.T.M.M. HS.
A B
120.000 120.000
631 PAZ.SAT DAĞ.GİD.HS.
A B
40.000 40.000
A
40.000 40.000
632 GEN.YÖN.GİD. HS.
B
A
48.000 48.000
642 FAİZ GEL. HS.
B
643 KOM GEL. HS.
A
70.000 70.000
B
A
28.000 28.000
653 KOM. GİD. HS. 690 DÖN. K/Z. HS. 649 DİĞ.OL.GEL.KÂR HS.
B
A B
3.000 3.000
A B
143.000 226.000
83.000
A
8.000 8.000
......... İŞLETMESİNİN KESİN MİZANI
ARALIK /
2000
NO
153
360
590
600
621
631
632
642
643
649
653
659
690
HESAPLAR
T. MAL. HS.
ÖD.VER.VE FON. HS
DÖN. NET KÂRI HS.
YURT İÇİ SAT. HS.
STMM. HS
PAZ.SAT.DAĞ.GİD.HS
GEN. YÖN. GİD. HS
FAİZ GEL. HS.
KOM. GEL.HS.
DİĞ.OL.GEL VE KÂR
KOM. GİD. HS.
DİĞ. OL. GİD.VE ZAR.
DÖN. K/Z HS
TOPLAM
TUTARLAR
KALANLAR
BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK
180.000
40.000 140.000
---------18.260
----18.260
----64.740
----64.740
120.000
120.000
---------40.000
40.000
---------40.000
40.000
---------48.000
48.000
---------70.000
70.000
---------28.000
28.000
---------8.000
8.000
---------3.000
3.000
---------12.000
12.000
---------226.000
226.000
---------775.000
718.000 140.000
83.000
4A) BRÜT SATIŞLAR
1- Yurt içi satışlar
120.000
120.000
B) SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)
C) NET SATIŞLAR
D) SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
1- Satılan Ticari Malların Maliyeti (-) 40.000
0
120.000
(40.000)
BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI
80.000
E) FAALİYET GİDERLERİ
(88.000)
1- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri (-) 40.000
2- Genel Yönetim Giderleri (-)
48.000
FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI
(8.000)
F) DİĞER FAAL. OLAĞAN GELİR VE KÂRLA
106.000
1- Faiz Gelirleri
70.000
2- Komisyon Gelirleri
28.000
3- Faaliyetle İlgili Diğer Olağan Gelir ve Kârlar
8.000
G) DİĞER FAAL. OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)
1- Komisyon Giderleri
3.000
2- Diğer Olağan Gider ve Zararlar
12.000
H) FİNANSMAN GİDERLERİ (-)
(15.000)
OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR
I) OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR
J) OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)
DÖNEM KÂR VEYA ZARARI
83.000
K) DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK. KAR.I (-)
DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI
64.740
(18.260)
9. DÖNEM SONUNDA
HESAPLARIN KAPATILMASI
Dönemsellik kavramı gereğince bir dönemin
hesabının diğer bir dönemle karıştırılmaması gerekir. Bu
nedenle her dönemin sonunda (V.U.K. na göre yıl sonu )
kesin mizanda bakiye veren hesaplar sembolik bir kayıtla
kapatılır. Bu işlem işletme muhasebesinin güvenliği ve vergi
uygulamaları açısından da son derece önemlidir. Kapanış
kaydı yapıldıktan sonra o dönem defterlere kesinlikle başka
bir kayıt yapılamaz.Kapanış kaydı için kesin mizanda bakiye
veren hesaplara ters kayıt yapılır.
Örnek : ...... İşletmesinin kesin mizandaki bazı hesapları aşağıdaki gibidir.
100 KASA HS.
B
102 BANKALAR HS.
A
500 400
100
500 500
B
A
1.700 1.500
200
1.700 1.700
120 ALICILAR HS.
B
A
1.150 1.000
150
1.150 1.150
153 T. MAL. HS.
B
A
850 800
255 DEMİRBAŞLAR HS.
B
A
4.000 4.000
50
850 850
300 BANKA KR. HS.
B
A
3.000 4.000
1.000
4.000 4.000
4.000 4.000
320 SATICILAR HS.
B
360 ÖD. VER. VE FON HS.
A B
A B
2.000 2.400
600 700
400
A
2.500 2.500
100
2.400 2.400
700 700
590 DÖN. NET KÂRI HS.
B
A
500
500 SERMAYE HS.
500
2.500 2.500
399
31.12.2001
300 BANKA KR. HS.
1.000
320 SATICILAR HS.
400
360 ÖD. VER. VE FON HS.
100
2.500
500 SERMAYE HS.
500
590 DÖN.NET KÂRI HS.
100 KASA HS.
100
102 BANKALAR HS.
200
120 ALICILAR HS.
50
153 T. MAL. HS.
255 DEMİRBAŞLAR HS.
Hesapların kapatılması
/
4.000
150
10. YENİ DÖNEMDE
HESAPLARIN AÇILIŞI
Bir yılın sonundaki değerler izleyen yılın başlangıç
değerlerini oluşturur. Muhasebe dönemler arası
sürekliliği sağlamak açısından dönem sonunda sembolik
olarak kapatılan hesaplar açılır.
61
01.01.2001
100 KASA HS.
100
102 BANKALAR HS.
200
50
120 ALICILAR HS.
4.000
153 T. MAL. HS.
255 DEMİRBAŞLAR HS.
150
300 BANKA KR. HS.
1.000
320 SATICILAR HS.
400
360 ÖD. VER.VE FON HS.
100
500 SERMAYE HS.
590 DÖN. NET KÂRI HS.
Hesapların açılışı
/
2.500
500
100 KASA HS.
B
102 BANKALAR HS.
A
B
100
120 ALICILAR HS.
A
B
A
200
153 T. MAL. HS.
B
A
4.000
50
255 DEMİRBAŞLAR
B
300 BANKA KR. HS.
A
150
B
A
1.000
320 SATICILAR HS.
B
360 ÖD. VER. VE FON HS.
A B
A B
400
100
590 DÖN. NET KÂRI HS.
B
A
500
500 SERMAYE HS.
A
2.500
11. MUHASEBE SÜRECİNE
ÖRNEK
A – ÇINAR Ticaret 15 Kasım 2000 tarihinde aşağıdaki değerlerle işe başlıyor.
BANKA MEVDUATI : 300.000 SENETLİ ALACAKLAR : 280.000
MAL MEVCUDU
: 500.000 SENETLİ BORÇLAR
: 70.000
SATICILARA BORÇ : 150.000 ALICILARDAN ALACAK : 140.000
A.Kara : 30.000
D. Yeşil
: 80.000
B. Ak : 50.000
E. Mavi: +60.000
C. Sarı + 70.000
140.000
150.000
B – İşletmenin
faaliyetler şunlardır :
dönem
içindeki
gerçekleştirdiği
1) 15 Kasım Kuruluş işlemleri tamamlanarak gerekli kayıtlar
yapılıyor.
2) 20 Kasım 100.000 TL’lik mal senet karşılığı satılıyor.
3) 21 Kasım Yazılı değeri 90.000 TL olan bir alacak senedi
tahsil ediliyor.
4) 23 Kasım 700 TL’lik kırtasiye faturası ile 300 TL’lik telefon
faturası ödeniyor.
5) 24 Kasım Satıcılardan A .Kara’ya 20.000 TL ve B.Ak’a
46.000 TL ödeniyor.
6) 30 Kasım D. Yeşil’e 36.000 TL ve F. Kırmızı’ya 54.000 TL
tutarında veresiye mal satılıyor.
7) 30 Kasım Kasım ayı mağaza kirası olarak 6.000 TL keşide
edilen bir çekle ödeniyor.
8) 5 Aralık 100.000 TL’lik mal A. Kara’dan veresiye alınıyor.
9) 10 Aralık 44.000 TL’lik mal peşin satılıyor.
10) 25 Aralık 70.000 TL’lik borç senedi bankadaki hesaptan
ödeniyor.
11) 26 Aralık Alıcı E. Mavi’den 18.000 TL nakden tahsil
ediliyor.
12) 29 Aralık Aralık ayı mağaza kirası 6.000 TL nakden
ödeniyor.
13) 30. Aralık 2000 TL’lik yakıt faturası ile 15.000 TL’lik PTT
faturası ödeniyor.
C – Muhasebe dışı envanter bilgileri aşağıdaki gibidir :
1) Bankadan gelen hesap özetinde işletme lehine 700 TL faiz
kaydedildiği
anlaşılıyor.
2) Alıcı D. Yeşil’in hesabına 1.400 TL’lik gecikme zammı
uygulanıyor.
3) Yapılan sayım sonucu depoda 400.000 TL’lik mal olduğu
belirleniyor.
4) Satıcı B. Ak işletmenin hesabından 460 TL indirdiğini
(ıskonto yaptığını) bildiriyor.
5) Keşide edilen çekin lehdarı tarafından bankadan tahsil
edildiği anlaşılıyor.
D – İstenenler :
1) Sermayeyi hesaplayarak 15 Kasım 2000 tarihli bilançoyu
düzenleyiniz.
2) Gerekli yevmiye defteri kayıtlarını yapınız. (Alıcılar ile
Satıcılara ilişkin kayıtlar yardımcı hesaplarda izlenecektir.)
3) Defter-i Kebir kayıtlarını yapınız. (Yukarıda belirtilen iki
hesaba ilişkin yardımcı defter kayıtlarını yapılacaktır.
4) Genel geçici mizanı ve yardımcı defter mizanlarını
düzenleyiniz.
5) Envantere ilişkin gerekli yevmiye ve kebir kayıtlarını
(muhasebe içi envanter) yapınız.
6) Sonuç hesaplarını (Gelir Tablosu hesaplarını) kapatarak
dönem kar ya da zararını gösteriniz.
7.
Kesin mizanı
düzenleyiniz.
ve
yardımcı
defter
mizanlarını
8. Bilanço ve Gelir Tablosu’nu düzenleyiniz.
9. 31.12.2000 tarihli kapanış kaydını yaparak ilgili
hesapları kapatınız.
10. 1.1.2001 tarihli açılış kaydını yaparak ilgili hesapları
açınız.
1)
MEVCUTLAR + ALACAKLAR = SERMAYE + BORÇLAR
Banka : 300.000
Alıcılar : 140.000
T.Mal :+500.000
Al.Sen : +280.000
800.000
SERMAYE
Satıcılar : 150.000
B.Sen
420.0000
:+70.000
220.000
1.220.000 = SERMAYE + 220.000
SERMAYE = 1.000.000
ÇINAR TİCARETİN
15.11.2000 TARİHLİ BİLANÇOSU
Aktif
Pasif
I. DÖNEN VARLIKLAR 1.000.000 III. KISA VAD.YAB.KAYNAK. 220.000
102 BANKALAR HS. 300.000
320 SATICILAR HS.
153 T. MAL HS.
500.000
120 ALICILAR
140.000
121 AL. SEN
II. DURAN VARLIKLAR
280.000
321 B. SEN. HS.
70.000
IV. UZUN VAD. YAB. KAYNAK.
0 V. ÖZ KAYNAKLAR
500 SERMAYE
AKTİF TOPLAM
150.000
1.220.000 PASİF TOPLAM
0
1.000.000
1.000.000
1.220.000
2)
Gerekli yevmiye defteri kayıtlarını yapınız. (Alıcılar ile
Satıcılara ilişkin kayıtlar yardımcı hesaplarda
izlenecektir.)
1
15.11.2000
102 BANKALAR HS.
300.000
153 T. MAL HS.
500.000
120 ALICILAR HS.
140.000
120.01 D. Yeşil : 80.000
120.02E. Mavi : +60.000
140.000
121 AL SEN. HS.
280.000
320 SATICILAR HS.
320.01 A. Kara :
320.02 B. Ak
150.000
30.000
: 50.000
320.03 C. Sarı : +70.000
150.000
321 B. SEN. HS.
500 SERMAYE HS.
…………………
/
70.000
1.000.000
2
20.11.2000
100.000
121 AL. SEN. HS.
600 YURT İÇİ SAT HS.
100.000
…………………
3
21.11.2000
100 KASA HS.
90.000
121 AL. SEN. HS.
90.000
…………………
4
23.11.2000
770 GEN. YÖN. GİD. HS.
1.000
100 KASA HS.
…………………
/
1.000
5
24.11.2000
66.000
320 SATICILAR HS.
320.01 A. Kara : 20.000
320.02 B. Ak : +46.000
66.000
66.000
100 KASA HS.
…………………
/
TOPLAM
1.477.000
1.477.000
AKTARILAN TOPLAM
6
1.477.000
1.477.000
30.11.2000
120 ALICILAR HS.
120.01 D. Yeşil
90.000
: 36.000
120.03 F. Kırmızı : +54.000
90.000
600 YURT İÇİ SAT. HS.
90.000
…………………
7
30.11.2000
770 GEN. YÖN. GİD. HS.
103 VER. ÇEK. VE ÖD EM HS.
…………………
/
6.000
6.000
8
05.12.2000
100.000
153 T. MAL HS.
100.000
320 SATICILAR HS.
320.01 A.Kara : 100.000
…………………
9
10.12.2000
100 KASA HS.
44.000
600 YURT İÇİ SAT HS.
44.000
…………………
10
25.12.2000
321 B. SENT HS.
70.000
102 BANKALAR HS.
…………………
/
70.000
11
26.12.2000
100 KASA HS.
18.000
120 ALICILAR HS.
18.000
120.02 E.Mavi : 18.000
…………………
12
29.12.2000
770 GEN. YÖN. GİD. HS.
100 KASA HS.
…………………
/
6.000
6.000
13
30.12.2000
770 GEN. YÖN. GİD. HS.
17.000
100 KASA HS.
17.000
…………………
/
TOPLAM
1.828.000
1.828.000
3)
100 KASA HS.
B
90.000
A
1.000
44.000 66.000
18.000
6.000
17.000
152.000 90.000
62.000
102 BANKALAR HS.
B
A
300.000
700
70.000
6.000
300.700
224.700
76.000
103 VER.ÇEK HS.
B
A
6.000 6.000
120 ALICILAR HS.
B
121 AL.SEN. HS.
A
140.000 18.000
90.000
230.000
B
A
280.000
90.000
100.000
18.000
1.400 213.400
380.000
153 T. MAL HS.
B
A
500.000 200.000
100.000
90.000
290.000
600.000 200.000
400.000
320 SATICILAR HS.
B
321 B. SEN HS.
A
66.000 150.000
B
770 GEN. YÖN.GİD.HS.
A
70.000 70.000
B
A
1.000 30.000
460 100.000
6.000
66.460 250.000
183.540
6.000
17.000
30.000 30.000
600 YURT İÇİ SAT HS. 500 SERMAYE HS.
B
A B
100.000
90.000
44.000
234.000 234.000
642 FAİZ GELİRLERİ HS.
A
1.000.000 1.000.000
B
A
700 700
649 DİG. OL. GEL. KAR. HS. 621 STMM HS.
B
A B
1.860 1.400
460
1.860 1.860
632 GEN.YÖN.GİD.HS.
A B
200.000 200.000
A
30.000 30.000
771 GEN.YÖN.GİD.YANS 690 DÖN. K/Z. HS 590 DÖN. NET KARI HS
B
A B
30.000 30.000
A B
230.000 236.560
6.560
236.560 236.560
360 ÖD.VER. VE FON HS.
B
A
1.312 1.312
A
5.248 5.248
120.01
B
120.02
A
B
80.000
36.000
116.000
320.01
B
A
20.000 30.000
100.000
20.000 130.000
A
60.000 18.000
60.000 18.000
120.03
B
54.000
54.000
320.02
B
A
46.000 50.000
46.000 50.000
460
A
320.03
B
A
70.000
70.000
4)
HESAP
NO
100
102
103
120
121
153
320
321
500
600
770
AÇIKLAMA
KASA HS.
BANKALAR HS.
VER.ÇEK HS.
ALICILAR HS.
AL. SEN. HS
T. MAL HS.
SATICILAR HS.
B.SEN. HS.
SERMAYE HS.
YURT İÇİ SAT. HS.
GEN. YÖN. GİD. HS
TOPLAM
TUTARLAR
BORÇ
ALACAK
152.000
90.000
300.000
70.000
-----6.000
230.000
18.000
380.000
90.000
600.000
-----66.000
250.000
70.000
70.000
-----1.000.000
-----234.000
30.000
-----1.828.000
1.828.000
BAKİYE
BORÇ
ALACAK
62.000
-----230.000
----------6.000
212.000
-----290.000
-----600.000
----------184.000
---------------- 1.000.000
-----234.000
30.000
-----1.424.000 1.424.000
5)
AKTARILAN TOPLAM
14
1.828.000
1.828.000
31.12.2000
102 BANKALAR HS.
700
642 FAİZ GELİRLERİ HS.
700
…………………
15
31.12.2000
120 ALICILAR HS.
1.400
120.01 D. Yeşil : 1.400
649 DİĞ OL DIŞI GEL KAR HS.
…………………
/
1.400
16
31.12.2000
200.000
621 STMM HS.
200.000
153 T. MAL. HS.
…………………
/
TOPLAM
2.030.100
2.030.100
AKTARILAN TOPLAM
17
2.030.100
2.030.100
31.12.2000
320 SATICILAR HS.
460
320.02 B. Ak: 460
153 T. MAL HS.
460
…………………
18
31.12.2000
103 VER. ÇEK. VE ÖD. EM. HS.
102 BANKALAR HS.
…………………
/
6.000
6.000
6)
19
31.12.2000
632 GEN. YÖN. GİD. HS.
30.000
771 GEN. YÖN. GİD. YAN. HS.
30.000
…………………
20
31.12.2000
771 GEN. YÖN. GİD. YAN. HS.
30.000
770 GEN. YÖN. GİD. HS.
30.000
…………………
21
31.12.2000
600 YURT İÇİ SAT HS.
234.000
642 FAİZ GEL. HS.
700
649 DİĞ. OL. GEL. KAR. HS.
690 DÖN. K/Z HS.
…………………
/
1.860
236.560
31.12.2000
22
690 DÖN. K/Z HS.
230.000
621 STMM HS.
200.000
632 GEN. YÖN. GİD. HS.
30.000
…………………
23
6.560
690 DÖN K/Z HS.
590 DÖN. NET K/Z HS.
5.248
360 ÖD. VER. VE FON. HS.
1.312
…………………
/
TOPLAM
2.569.680
2.569.680
7) ÇINAR İŞLETMESİNİN KESİN MİZANI
HESAP NO
AÇIKLAMA
100
102
103
120
121
153
320
321
360
500
590
600
621
632
642
649
690
770
771
KASA HS.
BANKALAR HS.
VER. ÇEK. HS.
ALICILAR HS.
AL. SEN HS.
T. MAL TS.
SATICILAR HS.
B. SEN. HS.
ÖD.VER. VE FON
SERMAYE HS.
DÖN. NET KARI HS
YURT İÇİ SAT. HS.
STMM. HS.
GEN. YÖN. GİD. HS
FAİZ GEL. HS.
DİĞ. OL. GEL KAR.
DÖN. K/Z.HS.
GEN. YÖN. GİD. HS
GEN YÖN Gİ. YAN.
TOPLAMLAR
TUTAR
BORÇ
ALACAK
152.000
90.000
300.700
76.000
6.000
6.000
231.400
18.000
380.000
90.000
600.000
200.000
66.460
250.000
70.000
70.000
-----1.312
------ 1.000.000
-----5.248
234.000
234.000
200.000
200.000
1.860
1.860
700
700
30.000
30.000
236.560
236.560
30.000
30.000
30.000
30.000
2.569.680 2.569.680
KALAN
BORÇ
ALACAK
62.000
-----224.7000
---------------213.400
-----290.000
-----400.000
----------183.540
---------------1.312
------ 1.000.000
-----5.243
---------------------------------------------------------------------------------1.190.100 1.190.100
ALICILAR HESABI
YARDIMCI DEFTER MİZANI
ALICININ ADI
D.Yeşil
E. Mavi
F. Kırmızı
TOPLAMLAR
BORÇ
117.400
60.000
54.000
231.400
ALACAK
-----18.000
-----18.000
BAKİYE
117.400
42.000
54.000
213.400
SATICILAR HESABI
YARDIMCI DEFTER MİZANI
SATICININ ADI
A. Kara
B. Ak
C. Sarı
TOPLAMLAR
BORÇ
20.000
46.460
-----66.460
ALACAK
130.000
50.000
70.000
250.00
BAKİYE
110.000
3.540
70.000
183.540
8)
ÇINAR TİCARETİN
31.12.2000 TARİHLİ BİLANÇOSU
Aktif
Pasif
I. DÖNEN VARLIKLAR 1.190.100 III. KISA VAD.YAB. KAYNAK.184.852
100 KASA HS.
62.000
102 BANKALAR HS.
224.700
153 T. MAL HS.
400.000
120 ALICILAR
213.400
121 AL. SEN
II. DURAN VARLIKLAR
320 SATICILAR HS.
321 B. SEN. HS.
V. ÖZ KAYNAKLAR
500 SERMAYE
590 DÖNEM NET KARI
AKTİF TOPLAM
70.000
IV. UZUN VAD. YAB. KAYNAK.
290.000
0
150.000
1.190.100 PASİF TOPLAM
0
1.005.248
1.000.000
5.248
1.190.100
ÇINAR TİCARETİN
15.11.2000 – 31.12.2000 DÖNEMİNE AİT
GELİR TABLOSU
A) BRÜT SATIŞLAR
1- Yurt içi satışlar
234.000
234.000
C) NET SATIŞLAR
D) SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
234.000
(200.000)
2- Satılan Ticari Malların Maliyeti (-) 200.000
 Dönem Başı Mal Mevcudu 500.000
 Dönem İçi Mal Alışları
 Satılabilir Mal
 Dönem Sonu Mal Mevcudu
 Satılan Ticari Mal Maliyeti
+100.000
600.000
-(400.000)
200.000
BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI
34.000
E) FAALİYET GİDERLERİ
(30.000)
1) Genel Yönetim Giderleri (-)
30.000
FAALİYET KÂRI
4.000
F) DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR
2.560
3- Faiz Gelirleri
700
5- Faaliyetle İlgili Diğer Olağan Gelir ve Kârlar +1860
2.560
DÖNEM KÂR VEYA ZARARI
6.560
K) DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK. KAR. (-)
(1.312)
DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI
5.248
9)
AKTARILAN TOPLAM
24
2.569.680
2.569.680
31.12.2000
320 SATICILAR HS.
183.540
360 ÖD. VER. VE FON. HS.
500 SERMAYE HS.
1.312
1.000.000
590 DÖNEM NET KARI HS.
5.248
100 KASA HS.
62.000
102 BANKALAR HS.
234.700
120 ALICILAR HS.
213.400
121 A. SEN. HS.
290.000
153 T. MAL HS.
400.000
…………………
/
TOPLAM
3.759.780
3.759.780
10)
5
01.01.2001
62.000
100 KASA HS.
102 BANKALAR HS.
224.700
120 ALICILAR HS.
213.400
121 AL. SEN. HS.
290.000
153 T. MAL HS.
400.000
183.540
320 SATICILAR HS.
1.312
360 ÖD. VER. FON. HS.
1.000.000
500 SERMAYE HS.
5.248
590 DÖN. NET KARI HS.
Açılış kaydı.
/
TOPLAM
1.190.100
1.190.100
100 KASA HS.
B
102 BANKALAR HS.
A
B
62.000
A
B
224.700
121 AL. SEN.HS.
B
120 ALICILAR HS.
213.400
153 T. MAL. HS.
A
B
290.000
320 SATICILAR HS.
A
B
400.000
A
1.312
B
A
183.540
360 ÖD. VER. FON HS. 500 SERMAYE HS.
B
A
590 DÖN. NET KÂRI HS.
A B
1.000.000
A
5.248
TEŞEKKÜRLER…