İlk Yardımın olay anında ve takip eden zamanda yapılması

İLK YARDIM
Beklenmedik bir şekilde anîden hastalanan veya kaza geçiren kişilere; olay
yerinde, olay anında ve olayı takib eden zamanda, tıbbi tedavi uygulanacak
merkeze/doktora ulaşıncaya kadar geçen süre içinde, çevrede bulunan mevcut
imkanlardan yararlanarak, hasta veya yaralının durumunun daha kötüye gitmesini
önlemek için yapılan müdahalelere ilk yardım denir.
Bu tanım içinde yer alan bazı ifadelerin anlamları;
İlk Yardımın olay yerinde yapılması: İlkyardım yapılacak hasta veya yaralı yada ilkyardım
yapacak kişi için yeni bir yaralanma, düşme, yangın, patlama veya zehirlenme gibi ikinci bir tehlike
yoksa, hasta veya yaralı yerinden oynatılmamalı hatta bulunduğu şekil / pozisyon değiştirilmemeli.
Çünkü yaralandı ise kemikleri kırılmış olabilir. Kırılan kemikler taşıma anında damar veya sinirleri
kesip ölüme sebep olabilir. Yaralının durumu güvenli hale getirilmeden yer değiştirilmemelidir. Bu
nedenle ilkyardım olay yerinde yapılmalıdır.
İlk Yardımın olay anında ve takip eden zamanda yapılması: İlk yardımda zaman çok önemlidir.
İlk 5-6 dakikaya kadar olan zaman altın süre olarak kabul edilir. Örneğin boğazı tıkayan bir cisim
varsa, ilk dakikalarda hatta mümkünse ilk saniyelerde çıkarılmalıdır. Aksi takdirde boğulup ölme
veya sakat kalma ihtimali çok yüksektir. Kanama, kırık ve zehirlenmelerde de benzeri gecikmeler
ölüme sebep olabilir. Bu nedenle ilkyardım olay anında ve takip eden zamanda asla gecikilmeden
yapılmalıdır.
Bunun bir diğer anlamı ilkyardım için sağlıkçı veya itfaiyecinin gelmesi beklenmemelidir.




İlk Yardımın tıbbi tedavi uygulanacak merkeze/doktora ulaşıncaya kadar
geçen süre içinde yapılması: Hasta veya yaralı Hastaneye Ambulans dışında
herhangi bir araç veya yöntemle nakledilmek zorunda kalındı ise, durumunda
yeniden kötüleşme olabilir bu nedenle nakil anında sürekli gözlem yapılmalı ve
gerekiyorsa ilk yardıma devam edilmelidir.
Çevrede bulunan mevcut imkanlar:
Yanımızda tıbbi malzeme bulunduramayacağımıza göre:
Sedye veya sedye malzemesi olarak: Yerinden sökülmüş bir kapı, battaniye,
kilim, sandalye, ağaç dalı, kürek sapı, gömlek v.b. Kullanılabilir
Sargı bezi yerine: varsa temiz bir mendil yoksa gömlek, atlet, sofra bezi, baş
örtüsü v.b. kullanılabilir.




İlk yardımı yapacak olan kişi mutlaka teorik ve uygulamalı ilk yardım
eğitimi almış olmalıdır.
Genel olarak toplumda ilk yardım işi, sağlık görevlilerinin işidir.
Gibi yanlış bir bilgi ve düşünce hakimdir.
Kimin başına nerede ne geleceği bilinmediğinden, kişiler ailesiyle
beraber olduğu bir zamanda ve yoldan uzak ıssız bir yerde, bir kaza
geçirme, düşme ve yaralanma, zehirlenme veya boğulma durumu ile karşı
karşıya kalabilir.
Böyle bir durumda aileye yardım edebilecek hazır kıta bekleyen
bir sağlık görevlisi olamayacağına göre, kişiler; bir gün kendilerine de
lazım olacağı düşüncesinden hareketle ilk yardım eğitim almalıdır.
İlk Yardımcının Temel Özellikleri:
1. Sakin olmalı (Telaş hem hastaya hem de ilkyardımcıya yarar yerine zarar
verebilir)
2. Kendine güveni olmalı (kendine güven büyük ölçüde bilgi ile ilgilidir)
3. İlk yardım eğitimi almış olmalı
4. Ne yapacağına çabuk karar vermeli ve kararını uygulamalı
5. Çevre imkanlarından faydalanabilmeli (pratik buluşları olmalı)
6. Çevredeki kişilerden yararlanmayı bilmeli
7. Ülkedeki sağlık örgütlenmesi hakkında bilgi sahibi olmalı
8. İnsan vücudu ile ilgili temel bir bilgiye sahip olmalı
ilk yardımda temel uygulamalar:
1. Hasta veya yaralıları,mümkün olduğunca yatırarak müdahale etmeli,
2. Hasta veya yaralılar fazla hareket ettirilmemeli,
3. Hasta veya yaralılar, A-B-C yönünden değerlendirilmeli (Airway = soluk yolu,
Breathing = solunum, Circulation =dolaşım) Kanama ve kırık açısından
incelenmeli,
4. Sıcak tutulmalı. (Hasta özellikle ısıtılmamalı,sıcak tutulmasından kasıt vücudun
sıcaklığını kaybetmemesi için hastanın üstünün battaniye , çarşaf , palto vb.
şeylerle örtülmesidir.)
5. Bilinç kapalı ise su vb. hiçbir şey verilmemeli
6. Çevredeki telaşlı kişiler uzaklaştırılmalı
7. Tıbbi yardım istenmeli (112 Acil ambulans)
8. Yaralının yarasını görmesine izin verilmemeli
9. Tıbbi yardıma ulaşılamadığı taktirde hasta veya yaralı uygun taşıma teknikleri
ile sağlık kurumuna taşınmalı
10. İlkyardımcı yapabileceği uygulamaların sınırlarını bilmelidir. Ortamda
herhangi bir sağlık personelinin varlığı durumunda , o ana kadar kendi yaptığı
müdahaleler hakkında bilgi verdikten sonra sorumluluğu sağlık personeline
devretmeli ve onun vereceği görevleri yapmaya devam etmelidir.
İLK YARDIMIN A,B,C 'Sİ
Öncelikle unutulmaması gereken nokta; ilkyardımın canlıya yapılması
gerektiğidir. Bu nedenle ilk yardım gerektiren bir durumda yardım edeceğiniz kişinin
canlı olup olmadığını belirlemek önemlidir. Bu amaçla solunumunu dinlemek, kalp
atımlarını ya da nabız alınıp alınmadığını dinlemek önemlidir. Bilinci kapalı bir
kişinin kalbinin atıp atmadığının saptanması ve nefes alıp verdiğini anlamamız için
öncelikle sakin olmalı ve doğru tanı koymak için dikkatimizi bu konuya
yönlendirmeliyiz.
İlk yardımda birinci amaç kendimizin, hastanın veya yaralının hayatını tehdit
eden bir tehlike varsa biran önce tehlikeli bölgeden uzaklaştırılmasıdır.
Taşıma yapılırken sakin davranılmalı, mümkünse sert bir zemin üzerinde (kapı,
sunta vb.) fazla sarsmadan taşınmalıdır. Hasta ya da yaralının bilincinin açık olup
olmadığını anlamak için hasta hafifçe sarsılır ve sorular sorulur. Kanama olup
olmadığı kontrol edilir.
İlk yardım uygulayan kişinin unutmaması gereken nokta ilkyardımda amacın
tedavi etmek değil hastayı sağlık ekipleri gelene kadar (veya hastaneye ulaştırana
kadar) hayatta tutmak olduğudur.
A = (AİRWAY) HAVA YOLUNU AÇ
Hasta, yaralı veya kazazedenin ağzını açılabildiği kadar açarak tükürük
birikintileri ve yabancı cisimleri temizleyin.
Hastayı sırtüstü yatırın. Hava yolunu açmak için alını geriye, çeneyi öne
çekin. (Bu hareket yapılırken dikkatli olunmalıdır. Boyun kırılabilir.)
Çeneyi destekleyin. 112 telefondan profesyonel yardım çağırın.
B= (BREATHİNG) SOLUNUMU SAĞLA
Hasta soluk alıp veriyorsa uygun pozisyonda yatırın.
Hasta solumuyorsa ağızdan ağıza iki yavaş ve tam soluk verin. Verdiğiniz soluk rahatça
gidiyorsa hastanın solunumunun dönüp dönmediği kontrol edin.
Solunum geriye dönmediyse suni solunuma devam edilir.
C= (CIRCULATION) DOLAŞIM SAĞLA
Nabzı kontrol edin. Nabız atıyor ise solunum desteğine devam edin. Kendiliğinden solunum başlarsa
uygun pozisyonda yatırın. Nabız atmıyor ise kalp masajı eğitimi aldıysanız kalp masajı yapın. Tek kişi
iseniz 10 kalp masajı, 2 yapay solunum; iki kişi iseniz 5 kalp masajı, 1 yapay solunum olmak üzere
profesyonel yardım gelene kadar ilk yardıma devam edin.
Önemli Not: Kalp masajı canlı insanlarda kesinlikle uygulanamaz.
İLK YARDIMIN BAŞARISINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER










Ani kalp durmaları erişkinlerde ölüme neden olabilir. Bu kalp durmalarının büyük kısmı kalp hastalarında
meydana gelir ve ilk yardımda başarılı olma şansımız azdır.
Ani kalp durmalarında ilk yardımın iki kişi tarafından yapılması başarı şansını arttırır.
Ani kalp durmalarının % 75 i ev ortamında meydana gelir ve ilk yardım, ev ortamındaki yakınları tarafından
yapılmalıdır.
Ani kalp durmaları erkeklerde kadınlara oranla iki kat daha sıklıkla görülür.
Yukarıda açıkladığımız ilk yardım kuralları dünyada 1960 yılından beri uygulanmakta ve tüm okullarda ders
olarak okutulmaktadır.
Ağızdan ağıza yapılan suni solunum ile AİDS virüsünün bulaşma olasılığı yoktur. Bu işlem ile AİDS virüsü
bulaşmış hasta tanımlanmış değildir.
Bazı kalp durmalarında kalp atımları bozulmuş olduğu için ilk yardım işe yaramayabilir. Bu gibi durumlarda
doktorlar tarafından elektroşok ile kalp çalıştırılmaya çalışılır. Elektroşok ile kalp atımlarında bir düzelme
sağlanana kadar ara ara kalp masajı uygulaması devam eder.
İlk yardım işleminde amaç kalbe ve beyne oksijen gitmesi için solunum ve dolaşımın sağlanmasıdır. Bu işlemi
sürdürdüğümüz sürece hastanın hayatta kalma şansı devam eder.
Ani kalp durması sonrasında ilk yardım işlemi ilk dakikada başlamalıdır. Eğer ani kalp durmasından 4 dakika
sonra ilk yardım işlemi başlatılıyor ise ya da 10 dakika sonra elektroşok ile başlatılıyor ise hayat kurtarma şansı
%40'a inmektedir.
Bu nedenle ani kalp durması sonrasında paniklemeden derhal ilk yardım ve canlandırma işlemine başlanmalıdır.