orkide yürüyüşü 10. yılımızı kutluyoruz

Şubat 2013 Sayı 1
ORKİDE YÜRÜYÜŞÜ
10. YILIMIZI KUTLUYORUZ
10. yıl dönümümüz…
Bu takdim yazısını
büyük bir zevk ve gururla
yazıyorum. Bu kitapçığı
Kuzey Kıbrıs Orkide
Yürüyüşünün 2013’te
gerçekleşecek 10. yıl
dönümü adına hazırladık.
Son on yılda çok yol aldık!
Prostat Kanseri Araştırma Vakfı (PCRF), Sunday
Times gazetesinde araştırmalarımız üzerine geniş bir
makalenin yayınlanmasının ardından, kayıtlı bir hayır
kurumu olarak kamu desteğiyle kuruldu. Bunu, kanser
araştırma kültürünün hem yerel hem de uluslararası
seviyede geliştirilmesi adına, bir ‘kardeş’ organizasyon
olan Kanser Araştırma Vakfı’nın (KAV) kuruluşu
izledi. Müşterek çabalarımız, en başta belirlediğimiz
ana hedefimiz olan kanserle yaşamayı öğrenmek
doğrultusunda çok çabuk sonuç veriyor! Geçtiğimiz
on yılda kanser hakkında çok şey öğrendik. Kanserin
son derece karmaşık ve zeki bir hastalık olduğunu
öğrendik. Dolayısıyla etkili tedaviler ararkenki ilk
amacımız, kanseri, diyabet ve astım gibi, birlikte
yaşayabileceğimiz kronik bir rahatsızlığa
dönüştürmektir. Bu da ilk önce
kanserin
yayılmasını önlemek anlamına geliyor – ve artık bunu
sağlamaya aday ilaçlara sahibiz! Bu ilaçların laboratuvar testleri tamamlandı ve şu aşamada klinik denemelere girişme sürecindeyiz. Dolayısıyla 2013 bizim için
heyecan verici bir yıl olacak gibi gözüküyor!
PCRF ve KAV’ın emsalsiz özelliklerinden biri de
araştırma temelleridir. Bu demek oluyor ki, kanseri
yüksek teknoloji ürünü araştırmalarla anlamak
için çaba sarf ediyor ve bulgularımızı uluslararası
hakemli dergilerde yayınlıyoruz. Geçtiğimiz 10 yıl
içinde yayınlanan yazılarımızın listesi bu kitapçıkta
bulunuyor.
Aynı şekilde, hastalarımıza verdiğimiz tüm tavsiye
araştırma ve kanıt desteklidir. Hastalarımız mümkün
olan her zaman ve her yerde aktif araştırmacı klinisyenler tarafından tedavi edilmektedir. Tüm bunlar
adını teker teker burada anamayacağımız
bir çok insan ve organizasyonun geniş
çaplı desteği ve adanmışlığı
olmasaydı mümkün olmazdı.
Her birine minnettarız. Bunu sadece kendi adıma
değil, tüm bilim adamlarımız ve hastalarımız adına
da söylüyorum. PCRF ve KAV, yoğun toplu çaba,
açıklık ve birlikle nelerin başarılabileceğinin önemli
bir örneğidir. PCRF ve KAV’ı bugün oldukları yere
getirdiğiniz için herkese teşekkürler. Kanserin nihai
tedavisini bulana kadar çalışmaya ara vermeyeceğiz.
Öyleyse bu muhteşem işe devam edelim ve onu en
yüksek potansiyeline taşıyalım – birlikte, kanseri yenebiliriz ve yeneceğiz de.
MUSTAFA B A DJAMGOZ
Kanser Biyolojisi Profesörü,
Imperial College Londra
Başkan, Bilim Konseyi, Tıp Koleji
Başkan, PCRF ve KAV
2012 Avrupanın En İyi Havayolu Katkısıyla
TİROİD KANSERİ
KAV KUZEY KIBRIS’TA KANSER ÇALIŞMALARI
Kanser, kalp hastalıklarıyla birlikte modern
dünyanın başlıca ölüm nedenidir. Yüksek olan ve
giderek artan gidişatın çeşitli nedenleri arasında
daha uzun bir ömür, kötüleşen çevre şartları ve
ideal olmayan beslenmemiz, yaşam şeklimiz ve
obesite yer alır. Genetik faktörler ise yaklaşık
%10’da kalmaktadır. Ancak, aynı zamanda
kanser süreci hakkındaki anlayışımız, özellikle de moleküler seviyede, oldukça ilerlemiş
durumdadır. Buna rağmen, yeni teşhis ve tedavi
yöntemleri geliştirmek için sürekli ilerleme
kaydedilse de kanser tedavisi çoğunlukla son 50
yılda gelişen yöntemlere, cerrahiye ek olarak,
kemoterapi, radyoterapi, hormon tedavisi
ve bazı biyolojik tedavilere dayanır. Bunların
çoğunun istenmeyen ağır yan etkileri vardır.
Dolaysıyla etkisi uzun süren, toksik olmayan
tedavilere büyük ihtiyaç vardır ve önlem en
iyi tedavidir. Kanser, bedenin herhangi bir
bölgesindeki hücrelerin kontrolsüz büyümeleri
(aşırı çoğalma) ile başlar. Ancak, oluşan birincil
tümör temiz bir sınır ile çıkarılarak hayatı tehdit
etmeyecek bir duruma getirilebilinir. Problem,
tedavisi çok daha zor olan “metastaz” diye
adlandırılan kanserin yayılması ile başlar. Kanser
hücrelerindeki metastaz potansiyeli önceden
programlanmış olabilir veya hücreler tekrarlı
bölünmesiyle ve mutasyonların birikmesiyle
ortaya çıkabilir. Bundan dolayı, özünde kanseri
uzun dönemde tedavi etmek veya kanserle
birlikte yaşamak aslında metastatik hastalığı
önlemek ve kontrol etmek anlamına gelir.
1. Epidemiyoloji
Yıllarca Kuzey Kıbrıs’ta bir “kanser problemi”
olduğuna dair yoğun
spekülasyonlar yapılmıştır.
Kuzey
Kıbrıs’taki kanser sıklığı ile ilgili 1990-2004 yılları
arasında başlangıç bir epidemiyolojik çalışma
yaptık (Hincal ve ark. 2008). Bu dönem, adanın
Güneyine geçişin mümkün olmasına kadar
sürdü ve sonrasında kaydedilen kanser vakaları
bir şekilde belirsiz hale geldi. Her halukarda bu
model çalışmanın Kuzeydeki şu anki durumun
göstergesi olduğuna inanıyoruz. Hincal ve ark.
(2008)’ın statistik analizleri “Batı dünyasının”
40-50/10,000 olan kanser oranına kıyasla
Kuzey Kıbrıs’ta senede ortalama 11-12/10,000
vaka olduğunu ortaya çıkardı. En sık rastlanan
kanserler, kadınlarda meme, erkeklerde akciğer
kanseri idi. İki kanser çeşidinde (akciğer ve melanoma), ‘yaş standardizasyon oranı’ kuzey ve/
veya güney Avrupa ülkelerinden daha yüksekti.
Ancak verilerin en çok endişe verici yönü “vaka
yaşı” (kanserin ilk tespit edildiği yaş) Avrupa’nın
her iki bölgesine kıyasla bazı kanser çeşitleri
için (meme, deri, akciğer, kolorektal ve beyin)
Kuzey Kıbrıs’ta anlamlı bir şekilde daha düşüktü.
Bunun potansiyel ciddi problem olduğu kabul
edildi ve yerel teşhis servislerindeki eksikliklere
bağlı olarak bu azımsanmış bile olabilir.
2. Toprak Analizleri
Kuzey Kıbrıs’ta gözlenen kanser vakalarında
payı olabilecek olası çevre faktörleri hakkında
bilgi sahibi olmak amacıyla toprak ön analizleri
yaptık. Bu nedenle 3 olası kanserojen ağır
metaller (kurşun, kadmiyum ve arsenik) ve
bir potansiyel kansere karşı etki gösteren eser
mineral (selenyum) incelendi. Kuzey’in çeşitli
farklı bölgelerinden alından topraklar üzerinde
analizler (atomik absorpsiyon spektroskopi
yöntemiyle) yapıldı. Kurşun ve selenyum
seviyeleri ‘normal’ aralıklarda idi. Bunun aksine
arsenik ve kadmiyum seviyeleri uluslararası
kabul edilmiş standartlara yakın, bazı
bölgelerde ise daha yüksek idi. Arsenik
ve bakırın toprakta genellikle birlikte bulunduğu iyi bilinmektedir
ve arsenik seviyesinin adanın
doğal jeokimyasıyla ilgili
olması mümkündür (Hino &
Toguri, 1986). Kadmiyumun
olası kaynakları arasında
yer alan ve insanoğlunun
maruz kaldığının %50’den
fazlası fosfat gübrelerinden ve yanan fosil
yakıtlarından gelmektedir
(Grant & Sheppard, 2008).
İlginç bir şekilde kadmiyum
bir östrojen taklitçisidir ve
Kuzey Kıbrıs’taki meme kanseri
problemine (vakaların bariz
düşük yaşta görülmesi) katkıda
bulunabilir (ör. Johnson et al., 2003).
3. Kanser farkındalık çalışması
Kanserle savaşta eğitim ve farkındalığın
önemli bir etkisi olduğundan özellikle çocuklara ve gençlere yönelik Yeşil Barış harekatı
ile birlikte AB destekli bir proje kapsamında
kanserin nedenlerini ve korunma yöntemlerini
anlatan bir belgesel hazırladık. CD’lere 25.000
adet kopyalanan belgeseli KKTC genelinde 87
okuldaki gösterimler sırasında dağıttık. Belgeselin yaratmış olabileceği farkındalık derecesini
belirlemek amacıyla > 9000 öğrenciye anket
uygulandı. İstatistiksel çalışmalardan elde
edilen sonuçlara göre: (i) soruların % 87sinde
anlamlı farkındalık oluştu (ii) en fazla ilkokul
öğrencilerinin farkındalık derecesinin arttı
(iii) tüm okullarda çevrenin, yaşam tarzının
kanser üzerindeki etkisi, cep telefonu kullanımı,
fast food yiyecekler ve sigaranın zararları
konusunda anlamlı bir farkındalık oluştu (iv)
ilkokul öğrencilerinin en fazla havada ve suda
kanserojen madde olabileceği bilgisi konusunda
farkındalığı arttı (v) ortaokul öğrencilerinin en
fazla sigara kullanımının kanserle ilişkisi konusunda farkındalığı arttı (vi) lise öğrencilerinin
en fazla havada ve suda kanserojen madde
olabileceği bilgisi konusunda farkındalığı arttı
(vii) üniversite öğrencilerinin en fazla çevresel
faktörlerin genetik etkenlerden daha önemli
olabileceği konusunda farkındalığı arttı. Yapılan
çalışma sonucunda her yaş grubunun ilgi alanına
yönelik konularda (örn. sigara kullanımının
başladığı ortaokul çağlarında sigara konusundaki
farkındalık artışı) farkındalık en fazla oldu. Bu
çalışmaya bağlı olarak çocuklara ve gençlere
çoğaltılan CD’ler sayesinde kanser konusunda
kalıcı bir bilgi aktarılmış oldu. Ayrıca edinilen
bilgilerin ve CD’lerin ailelere aktarımı ile
farkındalık yaygınlaştırıldı.
4. Gelecek öngörüler ve öneriler
Sonuç olarak (Avrupa’ya kıyasla) Kuzey
Kıbrıs’taki kanser vakaları anormal bir şekilde
yüksek olmamasına rağmen hastalığın görülme
yaşının nispeten düşük olması önemli bir
işaret olarak alınmalıdır ve kontrol edilmezse
önemli kanser problemine neden olabilir. Bu
nedenle ulusal teşhis servislerini geliştirmek
zorunludur. İkincisi, bazı çok ciddi kanserler
(ör. akciğer ve melanoma) sigara içmemek ve
direk güneş ışığından uzak durmak gibi basit
tedbirlerle önlenebileceğinden eğitim ile kanseri
önleyebilecek birçok şey vardır. Üçüncüsü,
beslenmenin, gen anlatım seviyesinde dahi,
kanserde kritik rolü olduğundan alınan gıdaların
kalitesi (ve miktarı) ve de benimsenmiş yaşam
şekline dikkat edilmelidir (Ornish et al., 2008).
Buna ek olarak, çevreye ciddi ilgi gösterilmelidir. Bu konuyla ilgili olarak toprak analizleri
su, hava, bitkiler ve hatta insan dokularına dek
genişletilmelidir. Son olarak, yakın zamanda
raporlanan elektrik santrallerinin dumanları,
araba akülerinin atılması ve çöplerin açık
bir şekilde yakılmasıyla ilgili gerekli altyapıyı
oluşturmak amacıyla doğru yatırım yapılarak çok
daha fazla titizlikle kontrol edilmelidir.
Teşekkür
Kuzey Kıbrıs’taki kanser çalışmalarımız KAV (Kanser Araştırma
Vakfı) tarafından finanse edildi ve BM (UNOPS / Proje Servisleri
Ofisi) ile AB destek verdi.
Tiroid, boğazın altında Adem’in elmasının
tabanındadır. Kalp atışını, kan basıncını, vücut
ısısını ve ağırlığını düzenleyen hormonları
salgılar. Çoğunlukla tiroid kanseri tedavi ile
iyileştirilebilir.
Tiroid kanserinin sebebi bilinmemektedir,
tiroid genetik değişikliğe uğradığında kanser
oluşur. Hücreler süratle çoğalır ve normal
hücrelerde var olan ölme yetisini kaybederler.
Biriken tiroid hücreleri tümör oluşturur ve
yakınındaki dokuyu işgal ederek diğer organlara yayılır. Tiroid kanserinin farklı çeşitleri
vardır:
Papiller Tiroid Kanseri: Tiroid kanserlerinin en
yaygınıdır ve %80ini oluşturur.
Foliküler Tiroid Kanseri: Foliküler tiroid kanseri Hurthle hücreli kanseri de kapsar.
Medüller Tiroid Kanseri: Bu tipi diğer bezelerin tümörleri gibi kalıtsal sendromlarla
ilişkili olabilir. Ancak çoğu medüller tiroid
kanserleri ani gelişir ve genetic sendromlarla
ilişkli değildir.
Anaplastik Tiroid Kanseri: Bu şekli ender
görülür, agresifdir ve tedavisi zordur.
Tiroid Lenfoması: Bu şekli tiroitteki bağışıklık
hücrelerinde başlar ve çok ender görülür.
SEMPTOMLARI
lBoyun derisinde hissedilen bir kitle
lSesin boğukluğunun artışı gibi seste
değişiklik
lYutkunmada zorluk
lBoyun ve boğazda ağrı
lBoyunda şişmiş lenf nodülleri
lSoğuk algınlığına bağlı olmayan bitmeyen
öksürük
lKanlı öksürük
NEDENLERİ
lYüksek dozda radyasyon
lAile hikayesi
TEŞEKKÜR
1- Türk Hava yolları
2- Eurosigorta
3- Eziç
4- İktisat Bankası
5- Ataoğlu Ltd Şirketi
6- Balonworld
7- Cardplus
8-Telsim
9-Lemar
10-UKÜ
11-GAÜ
12-Güzelyurt Belediyesi
13-Gazimağusa Belediyesi
14- Öğül Ticaret
15- Con Ltd Sirketi
16- Özerlat Ltd Sirketi
17- Sönmez Gündüz
lBazı genetik sendromlar
lİyot eksikliği
lYaş: Tiroid kanserlerinin üçte ikisi 20-55
yaşları arasında görülür
lCinsiyet: Kadınların, erkeklere oranla
üç kat daha fazla tiroid kanseri olma riski
vardır. Papiller tiroid kanseri çocuk doğurma
yaşındaki kadınlarda daha sık görülür.
TEŞHİS
İnce-iğneli aspirasyon biyopsisi: Az sayıdaki
hücrelerin alınması ve mikroskop altında
incelenmesidir. Teşhis etmenin en iyi yolu
budur. İnce bir iğne nodülün içine girilerek
yapılır. Eğer sonuçlar kesin değilse test tekrarlanabilir.
Görüntüleme testleri:
Ultrasonografi
•CT veya CAT (Bilgisayarlı axial tomografi)
•Emar (Magnetik rezonans görüntülemesi)
•PET (Pozitron emisyon tomografisi)
Radyoaktif tiroid tarama: Tiroid
ameliyatından sonra papiller veya foliküler
kanserlerde radyoaktif tiroid taraması ile
kanserin olası oradaki varlığı ve vücudun
diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığı tesbit
edilebilir. Medüller tiroid kanseri hücreleri
iodini emmediğinden bu testin kullanımı
uygun değildir.
Kan Testleri:
Genetik test: Medüller tiroid kanseriniz
varsa bazen kansere neden olan bir gen
değişikliğini taşıyıp taşımadığınız bir kan testi
ile belirlenecektir. Eğer testin sonucu positif
ise çocuklarınız veya ebeveynleriniz bu gen
değişikliği veya tiroid kanserinin varlığı test
edilecektir. Bu gen değişikliğini taşıyanların
%90’ından fazlası tiroid kanseri olacaktır.
Eğer bir çocukta bu değişiklik var ise doktor
muhtemelen tiroidin alınmasını önerecektir.
Beş yaşının altındaki çocuklarda tiroid kanseri
ender görülür. MEN-2B diye bilinen tiroid
kanseri tipi yaşamın ilk aylarında görülebilir.
Kanserin çok tecrübeli uzmanlar
tarafından tedavi edilmesi hayatidir. Ameliyat,
sıklıkla tiroid kanseri tedavisinin bir parçasıdır.
Tiroid kanseri ameliyatı bu alanda çok
tecrübeli bir uzman tarafından yapıldığında
başarıyla sonuçlanır. Bazı hastalarda robotlu ameliyatlar ve az invasiv yöntemler
görünüşün korunmasında yardımcı olur.
Tiroid kanseri ile teşhis edildiyseniz doktorunuzla en iyi seçeneği mutlaka tartışınız.
Tedavi aşağıdaki faktörlere dayanır:
•Tiroid kanserinin şekli
•Nodülün büyüklüğü
•Yaşınız ve sağlık durumunuz
•Kanserin aşaması
Medüller tiroid kanseri hastalarının çoğu sadece ameliyat ile tedavi edilir. Anaplastik tiroid
kanseri hastaları ise kemoterapi ve radyasyon
tedavisi ile tedavi edilir.
TİROİD KANSERİNİ NASIL ÖNLEYEBİLİRİZ
üSigara içmeyiniz
üRadyasyondan uzak durunuz
üÇok gerekli olmadığı sürece X-Ray (röntgen)
maruz kalmayınız
üÇok fazla soya kullanmayınız
üSelenyum kullanınız
üFloride dikkat ediniz, dişler için iyi, tiroid
için kötüdür
üSuyun perklorat (roket yakıtı yan ürünü) ile
kirlenmesi tiroid açısından tehlikelidir
üGlutene dayanıksızlık, bağırsaklar tolere
edemiyorsa bir etken olabilir
üMeyve ve sebze açısından zengin, az hayvansal yağ içeren beslenme
üOmega 3 balık yağı açısından zengin bir
beslenme
üSağlıklı kiloda olmak kanserden korur
KANSERDEN KORUNMA
Çok alkol içmeyiniz
Sigara içmeyiniz
Her gün en az 5 değişik renkte meyve ve
sebze yiyiniz
Hayvansal yağı az tüketiniz
Süt ve süt ürünlerinden uzak durunuz
Sağlıklı kiloda olunuz
Omega 3 açısından zengin balık yağı kullanınız