31-mesleki-kalp-damar

advertisement
MESLEKİ KALP DAMAR SİSTEMİ
HASTALIKLARI
MKD SİSTEMİ HASTALIKLARI
 Özellikle gelişmiş ülkelerde olmak üzere
tüm dünyada kalp damar
hastalıklarından ölümler ilk sıradadır.
 Kalp damar hastalıklarının içinde de
Koroner Arter Hastalıkları önemli bir
bölümünü oluşturur
2
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
MKD SİSTEMİ HASTALIKLARI
 Koroner kalp hastalıklarının majör risk faktörleri
(ileri yaş, erkek cinsiyet, aile hikâyesi,
hipertansiyon, diyabet, lipit düzeyi
anormallikleri, obezite, fiziksel inaktivite ve
sigara içimi) bu olguların çok küçük bir
bölümünün nedenini açıklığa kavuşturur.
 Ancak geri kalan büyük bir bölümünde ise risk
faktörleri bilinmemekle birlikte toksik
maddelere işyeri ve çevreden etkilenme ve
değişik streslerin önemli etkenler olduğu
birçok kaynakta belirtilmektedir
3
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
 İnsan sağlığını doğrudan veya dolaylı
olarak etkileyen faktörleri saptamak ve
gereken tedbirleri almak suretiyle etkeni
yok etmek uygulamaları iş sağlığı
uygulamalarının esasıdır
4
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
Etkili faktörler
a. Fiziksel faktörler (Örneğin, iyonizan
radyasyon, Elektromanyetik radyasyon,
gürültü)
b. Kimyasal faktörler (Örneğin, ağır metaller,
toksik kimyasallar ve gazlar)
c. Biyolojik faktörler (Örneğin, bakteri, virüs ve
mantarlar)
d. Sosyokültürel faktörler (sosyoekonomik
durum, stres, kültür ve alışkanlıklar
5
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
A. FİZİKSEL ÇEVRESEL ETKENLER
1. İyonlaştırıcı Radyasyon ve Kalp damar
hastalıkları
2. Güneş ışığı ve UV-B
3. Elektromanyetik radyasyon
4. Gürültü
5. Sıcak hava dalgaları
6
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
1. İyonlaştırıcı Radyasyon ve
Kalp damar hastalıkları
 Yüksek doz radyasyon koroner arterlere
ve kalbe önemli zararlar verebilir.
 Düşük ve orta düzeyde (<5 Gy) dozlarda
radyasyonun kardiyovasküler etkileri de
birçok çalışmada araştırılmıştır.
 Endotel hücrelere verdiği hasar ve buna
yanıt olarak oluşan inflamasyon
sebebiyle gecikmiş olarak kardiyak
sorunlara yol açabilmektedir.
7
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
1. İyonlaştırıcı Radyasyon ve
Kalp damar hastalıkları
 Bununla birlikte somatik mutasyona
neden olabildiği bilinmektedir.
 Ancak 0-4 Gy dozlarında iyonizan
radyasyonun dolaşım sisteminde
herhangi bir etki oluşturmayacağını
bildiren yayınlar da bulunmaktadır
8
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
2. Güneş ışığı ve UV-B
 Vitamin D eksikliği bazı kanserler,
otoimmun ve enfeksiyon hastalıkları ile
kardiyovasküler hastalıklarla ilişkilidir.
 Vitamin D oluşumu için güneş ışığı (UVB) mutlaka gereklidir.
 Güneşten koruyucu kullanımı,
yaşlanma, deri pigment yapısı, günün
saati, yükseklik (rakım) D vitaminin
oluşumunu etkileyen çevresel ve
bireysel faktörlerdir
9
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
3. Elektromanyetik radyasyon
 Radyofrekans düzeyindeki
elektromanyetik etkilenimin sağlık
etkilerinin araştırıldığı epidemiyolojik
çalışmalar incelendiğinde; birçok
yöntemsel zorluklar nedeniyle (uzun süreli
etkilenim gerekmesi, birçok karıştırıcı
faktör olması vb. nedenlerle kesin bir
kanıya ulaşılamamıştır.
 Cep telefonlarının olası sağlık etkilerinin
çalışılması için ise henüz yeterince zaman
geçmediği düşünülmektedir.
10
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
3. Elektromanyetik radyasyon
 Bunun yanında lösemi ve beyin tümörü
oluşumu ile cep telefonlarının yaydığı
EMR arasında ilişki büyük olasılıkla ortaya
konmuştur
 Modern yaşamın bir parçası olan ve
elektrikle çalışan ve-veya elektrik geçen
her türlü cihaz tarafından yayılan çok
düşük frekanslı elektro manyetik alanlar
(EMA) bazı kronik hastalıklar ve çocukluk
lösemileri ile ilişkilidir.
11
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
3. Elektromanyetik radyasyon
 Ancak ispatlanmış bir kronik hastalık EMA
ilişkisi yoktur.
 Bunun başlıca nedenleri yukarıda
sıralanmıştır.
 Ancak bu durum “Kanıtın yokluğu, yokluğun
kanıtı olamaz” şeklinde özetlenmektedir.
 Bu ilkeden hareketle EMA’lara karşı
ihtiyatlılık ilkesi çerçevesinde dikkatli
olunmalı uzun süreli, yüksek doz
etkilenimden ve özellikle çocuk–fetüs
etkileniminden uzak durulmalıdır.
12
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
3. Elektromanyetik radyasyon
 Epidemiyolojik araştırmalar ALS (amyotrophic
 lateral sclerosis) ile EMA arasında güçlü bir ilişki
ortaya koymuştur ancak kardiyovasküler
hastalıkların oluşumu ile doğrudan ilişki gösteren
bir çalışma yoktur.
 Cep telefonu kullanımı ile (varsa bile çok düşük
bir olasılıkla) erişkinlerde beyin tümörü, akustik
norinoma, tükrük bezi kanseri, lösemi ve
gözlerde malign melanom oluşumu ile çok
düşük olasılıklı ilişkiler saptanmıştır.
 Ancak kalp damar hastalıkları ve aritmilerin
oluşumu ile ilgili bilinen bir kanıt bulunamamıştır
13
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
4. Gürültü
 Özellikle gece saatlerinde trafik ve
havaalanı gürültüsüne uzun süre maruz
kalanların hipertansiyon açısından artmış
risk oluşturduğu saptanmıştır.
 Gürültüden kronik etkilenimin MI riskinin
artışı ile ilişkili olduğu saptanmıştır
14
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
5. Sıcak hava dalgaları
 Üç Avrupa ülkesini kapsayana geniş
çaplı ekolojik bir çalışmada
kardiyovasküler hastalıklardan dolayı
olan ölümlerin sıcak hava dalgalarının
olduğu günlerde yüksek oranda olduğu
saptanmıştır
15
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
B. KİMYASAL ÇEVRESEL ETKENLER
 Kimyasal etkilenimler akut miyokardiyal
hasara neden olabildiği gibi var olan
sorunları da tetikleyici etki gösterebilirler.
 Kimyasal maddelere yüksek yoğunlukta
maruz kalmak akut toksik etkiler
yapabilirken kardiyovaskuler etkiler düşük
düzeyli ve uzun süreli etkilenimin sonucu
ortaya çıkan etkilerdir
 Bu nedenle tanıda ve korunmada önemli
sorunlarla karşılaşılabilmektedir
16
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
B. KİMYASAL ÇEVRESEL ETKENLER
a. Toksik madde ortamda yokken bile (geçmişte
maruz kalındığı için) kardiyovaskuler hastalığın
görülebiliyor olması,
b. Toksik nedenle ortaya çıkan kardiyovaskuler
hastalığın başka bir nedenle oluşandan farklı
olarak ortaya çıkan spesifik bir patolojik bulgusu
olmaması,
c. Toksik maddenin kanda ve/veya doku
analizlerinde yüksek düzeyde saptanmaması
d. Etkenin hastalığa neden olabilmesi için çok
uzun yıllar (Örneğin 20 yıldan fazla kronik
etkilenim) gerekmesi,
17
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
B. KİMYASAL ÇEVRESEL ETKENLER
 e. Kalp damar hastalığının diğer risk faktörleriyle
toksik nedenlerin birbiriyle interaksiyon
göstermesi, (Örneğin, toksik maddenin doğrudan
kalp damar hastalığına neden olmaması ancak
hipertansiyona neden olarak diğer hastalıkları
tetiklemesi) gibi gerekçelerden dolayı kalp
damar hastalıkları içinde mesleki ve çevresel
toksik maddelerin hangi boyutta etkili olduğu
tam olarak ortaya konamamaktadır.
 Ancak doğrudan sebebi bulunamayan kalp
damar hastalıklarının %80-90 gibi büyük bir
oranının bu tür etkilenimlerden dolayı ortaya
çıktığı tahmin edilmektedir.
18
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
B. KİMYASAL ÇEVRESEL ETKENLER
 Organizmaya giren kimyasal maddenin etki
oluşturabilmesi kimyasal maddenin etki gücüne,
 organizmanın savunma mekanizmalarının etkili
çalışıp çalışmamasına,
 maruz kalmanın devamlılığı
gibi faktörlere bağlıdır.
 Bu süreç kromozomal anomalilere yol açan
uzun süre etkilenilen kimyasallarda olduğu gibi
yıllarla ifade edilebildiği gibi Metil kloridin akut
MI’ne neden olması gibi akut toksik etkilere de
neden olabilmektedir.
19
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
1. Cıva
 Cıva ve bileşenleri; asetaldehit ve viniklorit gibi
sentetik endüstriyel maddelerin üretiminde
katalizör olarak, sodyum klorürden sodyum
hidroksit ve klor üretiminde elektrot olarak,
kozmetikler, piller, floresan lambalar, ilaçlar
(laksatifler, supozituarlar), amalgam (diş
dolgusu), solventler, plastik, yazıcı mürekkepleri,
cilalar, boyalar gibi çok çeşitli kullanım
alanlarında bulunur.
20
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
1. Cıva
 Ayrıca termometre ve elektrikli aletlerin
üretiminde, endüstriyel kontrol aygıtlarında,
tarım ilaçlarında insektisit ve fungusit olarak
kullanılan cıva ayrıca boya ve kağıt
sanayinde de kullanılmaktadır.
 Vücuda hava, su, deri ve gastrointestinal
sistem yoluyla girebilir. Örneğin, yapısında
cıva bulunan tarım ilaçlarının sık kullanımı
sonucu, tarım ürünlerinin yapısına giren
oradan da beslenme döngüsüne girerek
etkisini göstermektedir.
21
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
1. Cıva
 Cıva madenlerinde çalışan işçilerde
kardiyovasküler hastalık sıklığının yüksek
orandaolduğu bu durumun yüksek oranda
2,3,7,8 tetra klorodibenzo p-dioksin
etkileniminden kaynaklandığı saptanmıştır
 Yüksek dozda cıva alımıyla ortaya çıkan
hastalık; ilk kez Japonya’nın Minamata
Körfezi’nde yaşayan balıkçılarda santral sinir
sistemi ve kardiyovasküler sistem
semptomları ile kendini göstermiş ve
Minamata Hatalığı olarak adlandırılmıştır
22
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
1. Cıva
 Bu hastalık Metil Cıvadan
kaynaklanmaktadır.
 Başlıca semptomları santral sinir sistemi
etkilenime bağlı (hareket bozulması,
titreme, dudaklarda uyuşma, görmede
azalma, ve konuşma bozukluğu) olmakla
birlikte dilate kardiyomiyopatiye neden
olduğu da bildirilmektedir.
 Cıvanın bu etkisi kalp kası hücreleri
üzerindeki toksik etkisi nedeniyle ortaya
çıkmaktadır
23
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
1. Cıva
 Minamata’daki bu olay en çok bilinenidir.
 Benzer etkilenimler başka ülkelerde de
olmuştur.
 Örneğin; tüm dünyada taze tahıllarda
fungusit olarak kullanılan kimyasallar etil
cıva içermektedir.
 1972’de Irak’ta Cıva ile kontamine taze
tahıl yiyen 6530 kişi hastalanmış, 459 kişi
ölmüş
24
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
2. Arsenik ve kardiyovasküler
hastalıklar
 Bir ağır metal olan arsenik; sanayi
atıklarından, kanatlı hayvanların
yemlerinden ve gübrelerden
kaynaklanan bir şekilde özellikle sularda
kirlilik yaratarak, kalp damar sistemi
hastalıkları yanında, cilt ve akciğer
kanserine, sinir sistemi hastalıklarına
neden olabilir
25
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
3. Pestisitler (kimyasal tarım
ilaçları)
 Tarım ürünlerinden alınan verimi artırmak
amacıyla tüm dünyada yaygın olarak
kullanılan kimyasallardır.
 Bu kimyasal maddeler; kimyasal yapılarına,
kullanılma zamanına, hasatı yapılan
ürünün değerlendirilme şekline bağlı
olarak, değişen miktarlarda tarım
ürünlerinde kalıntı bırakabilmektedir.
 Bu kalıntıların başlıcaları, arsenik, nitrat, ağır
metaller ve organik fosfat ve
karbamatlardır
26
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
4. Nitrat
 Tarımda yaygın kullanılan sanayi gübreleri
azotlu bileşiklerdir ve gıdalarda nitrat
birikimine yol açabilir.
 Böylece özellikle havuç, turp, şalgam gibi
yumrulu sebzelerde nitrat ve nitrit izin verilen
sınır değerleri aşabilmektedir.
 Nitrat insan vücudunda nitrite ve
nitrozaminlere dönüşerek sağlık etkilerine yol
açabilir.
 Yüksek oranda nitrit özellikle bebeklerde ve
küçük çocuklarda methemoglobinemiye
neden olur
27
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
5. Antimon
 Parazit enfeksiyonlarının tedavisinde
kullanılan ilaçlar antimon içerirler.
 Maden işçileri de Antimona maruz
kalabilirler.
 Antimon EKG anormalliklerine neden olur,
 özellikle T dalgasında değişiklikler olur ve
 QT aralığında uzamaya neden olur,
 bazı hastalarda ani ölümlere bile neden
olabilir.
 Oluşan EKG değişiklikleri ve hafif etkiler
maruziyet ortadan kalkınca düzelir
28
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
Tablo 1. Toksik maddeler ve
kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri
29
Toksik Madde
Vücuda giriş yolu ve
Kaynağı
Kardiyovasküler Etkisi
Arsenik
Besin ve su, deniz
ürünleri, Pestisit,
pigment, pas giderici
boya, elektro kaplama,
deniz ürünleri, maden
eritme işlemi, yarı
iletken madde
üretimi
Kardiyak aritmi
Miyokardiyal injüri kardiyomyopati
Periferal arteriyal
oklüzyon
“black foot disease”
Arsin
Arseniğin gaz formu
(Arsenik hidrit) olup
solunum yoluyla
alınır
Hemoliz ve dolaylı
CVS etkisi
Myokardial hasar
EKG anormalliklerinin
(V2 ile V5 arasındaki
derivasyonlarda
T dalgası genişlemesi)
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
Tablo 1. Toksik maddeler ve
kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri
30
Toksik Madde
Vücuda giriş yolu ve
Kaynağı
Kardiyovasküler Etkisi
Antimon
Parazitoz tedavisinde
kullanılan ilaçlar antimon
içerirler.
Maden işçileri de Antimona
maruz kalırlar
Miyokardiyal injüri
Kardiyomiyopati
EKG anormallikl
Kadmiyum
Ortam havasından
solunuma alınırlar
Besin ve su
Tahıl, taze sebze, et, balık
Kanalizasyon
Koroner arter
hastalığından
mortalite artışı
Hipertansiyon
Periferal arteriyal oklü
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
Tablo 1. Toksik maddeler ve
kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri
31
Toksik Madde
Vücuda giriş yolu ve
Kaynağı
Kardiyovasküler Etkisi
Karbonmonoksit
Ev ve çevre
ortamında yanma
işleminin olduğu
yerlerde
Metalurji, Petrol
ürünlerin organik
sentezi, metal
karbonyl
üretimi
Koroner Arter
Hastalığı
Miyokardiyal asfiksi
Akut MI
Anjinaaritmi ve ani
ölümler
Arterioskleroz
Karbondisülfit (CS2)
Visköz ipek üretimi,
lastik, tutkal, elektro
kaplama sanayi,
boya, tekstil ve vernik
üretim ve kullanımı
Koroner Arter
Hastalığı
Hipertansiyon
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
Tablo 1. Toksik maddeler ve
kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri
32
Toksik Madde
Vücuda giriş yolu ve Kaynağı
Kardiyovasküler Etkisi
Kobalt (25,26)
Aşırı alkol tüketimi, gıdalarla
alım ve kobalt içeren ilaç
kullanımı
Kardiyomyopati
Miyokardiyal injüri
Florokarbonlar Solunum
Akut aritmi ve ani
ölüm
Kurşun
Kardiyomyopati
Miyokardiyal injüri
Hipertansiyon
Koroner Arter Hastalığı
Periferal arteriyal
oklüzyon
Solunum yoluyla vücuda
girebilir.
Boya Lehim, mermi, insektisit,
yasadışı alkol, maden
saflaştırma işi, dökümhane,
kurşun bazlı boya, seramik işi,
kurşun boru yapımı Araç
egzosları, içecek kutuları,
tahıl, taze sebze, et, balık
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
Tablo 1. Toksik maddeler ve
kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri
33
Toksik Madde
Vücuda giriş yolu ve
Kaynağı
Kardiyovasküler
Etkisi
Metilen klorür
Vücutta karbonmonoksite
metabolize olur.
Sentetik deri sanayinde
solvent olarak, polistiren
köpük
üretiminde soğutucu
olarak, lokal anestezik
olarak ve
gres yağı, resin ekstreleri
Akut myokard
infarktüsü
Anjinaaritmi ve
ani ölümler
Arteryoskleroz
Kalsiyum ve
Magnezyumun
sülfat ve karbonat
tuzları
eksikliği
Yumuşak su içimi
Kardiyovasküler
hastalıktan
ölüm riskinde artış
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
Tablo 1. Toksik maddeler ve
kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri
34
Toksik
Madde
Vücuda giriş yolu ve
Kaynağı
Kardiyovasküler Etkisi
Selenyum
eksikliği
Toprakta doğal olarak
bulunan bir element olup
antioksidan etkisi vardır.
Gıda ve içme suyu ile
vücuda
alınır.
Selenyumun eksik alınması
kardiyomiyopati oluşumu ile
paralellik göstermektedir.
Kardiyomiyopati
Hava kirliliği
(SO2,NO2,
CO)
Dış ortam hava kirliliği
oluşturan (egzos, sanayi,
ısınam vb) her türlü kirletici
solunum yolu ile alınabilir.
Koroner Arter Hastalığı
Kardiyovasküler
hastalıktan ölüm
riskinde artış
Hastaneye başvuru
sıklığında artış
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
Tablo 1. Toksik maddeler ve
kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri
35
Toksik Madde
Vücuda giriş yolu ve
Kaynağı
Kardiyovasküler Etkisi
Hidrokarbon ve
Solventler
Boya, tekstil, mobilya
sanayinde solunum
yolu ile
alınabilir.
Kardiyak aritmi
Fatal disritmi
Organofosfat ve
karbamat insektisitler
Tarım sektörü, pestisit
üretimi ve
uygulaması,
Et, balık, kümes
hayvanları, süt ürünle
Kardiyak aritmi
Siyanid
Madencilik, mesleki
etkilenim
Miyokardiyal asfiksi,
Akut MI
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
Tablo 1. Toksik maddeler ve
kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri
36
Toksik Madde
Vücuda giriş yolu ve
Kaynağı
Kardiyovasküler Etkisi
Hidrojen sülfit
Çöp, kanalizasyon ve
kuyu işçileri
Miyokardiyal asfiksi,
Akut MI
Organik nitratlar
Gübre, içme ve
kullanma suları, gıdalar
Nonateromatöz
iskemik kalp
hastalığı
Cıva
Maden işçilerinde 2,3,7,8
tetra klorodibenzo pdioksin
etkilenimi
Kardiyovasküler
hastalık sıklığının artışı,
Dilate
Kardiyomiyopati
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
C. BİYOLOJİK ÇEVRESEL ETKENLER
 Enfeksiyonlar; Örneğin anne gebelikte
kızamıkçık geçirmişse fetüste kalp ve
diğer organların gelişmesinde sorunlar
ortaya çıkabilir.
37
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
D. PSİKOSOSYAL ÇEVRESEL ETKENLER
 Son yıllarda otobüs ve kamyon sürücüleri
gibi bazı meslek gruplarında yapılan
çalışmalarda bilinen risk faktörleriyle
koroner arter hastalığı sıklığı arasında ilişki
saptanamamış bunun yerine iş
koşullarının getirdiği psikososyal sorunların
etkisi ortaya konmuştur
38
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
E. KALP DAMAR HASTALIKLARIYLA
İLİŞKİLİ MADDE EKSİKLİKLERİ
 En çok bilinenini selenyum eksikliğidir.
 Toprakta doğal olarak bulunan bir
element olup antioksidan etkisi vardır.
 Gıda ve içme suyu ile vücuda alınır.
 Selenyumun eksik alınması
kardiyomiyopati oluşumu ile paralellik
göstermektedir
39
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
E. KALP DAMAR HASTALIKLARIYLA
İLİŞKİLİ MADDE EKSİKLİKLERİ
 İçme ve kullanma sularının sertliğini
içerdikleri kalsiyum ve magnezyumun
tuzları oluşturur.
 Alınan besinlerde yeter miktarda kalsiyum
olduğundan bir kalsiyum yetersizliği söz
konusu olmaz ama vücudun magnezyum
gereksinimi yeterince sağlanamaz.
 Kalp hastalıklarından ölümlerle içme ve
kullanma sularının yumuşaklığı arasındaki
ters ilişkinin buna bağlı olduğu üzerinde
durulmaktadır
40
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
E. KALP DAMAR HASTALIKLARIYLA
İLİŞKİLİ MADDE EKSİKLİKLERİ
 Suyun sertliği ile (hardness) kardiyovasküler
hastalıklardan ölüm oranları arasında ters ilişki
saptanmıştır.
 Ama bunun sudaki Ca veya Mg’dan herhangi
birinin bulunup bulunmamasına ait kesin deliller
yoktur.
 Şehir sularının yumuşatılmasına ait herhangi bir
kısıtlama veya minimum Ca veya Mg seviyesinin
sağlanmasına ait tavsiyeler olmamakla birlikte
bunların varlığı gerekmektedir.
 İlave olarak bunların sağlığa yan tesirleri hakkında
kesin delil de yoktur
41
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
E. KALP DAMAR HASTALIKLARIYLA
İLİŞKİLİ MADDE EKSİKLİKLERİ
 Tatlı veya yumuşak su bulunan bölgelerde
yaşayanlarda aterosklerotik ve dejeneratif
kalp hastalıklarıyla hipertansiyonun ve
kardiyovaskuler ani ölümlerin daha sık
görüldüğü saptanmıştır.
 Genellikle doğada bulunan sularda üç
kısım kalsiyum iyonuna karşılık bir kısım
magnezyum vardır ve bu oranın gerek
sağlık gerekse teknik açıdan sakıncası
yoktur
42
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
E. KALP DAMAR HASTALIKLARIYLA
İLİŞKİLİ MADDE EKSİKLİKLERİ
 İçme ve kullanma suyunun sertliğini
gidermeye ya da minerallerini ve tuzunu
azaltmaya yönelik girişimler esnasında
sudaki magnezyum ve kalsiyum miktarları
çok düşük düzeylere inebilir.
 Kalsiyum yokluğunun kalp-damar
hastalıklarının meydana gelişinde nasıl rol
oynadığını gösteren bir takım hipotezler
ortaya atılmıştır.
43
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
E. KALP DAMAR HASTALIKLARIYLA
İLİŞKİLİ MADDE EKSİKLİKLERİ
 Serum lipid düzeylerini düşürdüğü ve
kas kasılmaları için gerekli olması
açısından kalsiyum yokluğunun bazı
damar hastalıklarını daha da
kötüleştirdiği ileri sürülmektedir
44
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
MKDS HASTALIKLARINDA TANI
 Dikkatli bir muayene kalp hastalıklarının
tanısında çok önemlidir.
 Burada klinik olarak kardiyovasküler
hastalıklarda anamnez, muayene ve
laboratuar tetkikleri ayrıntılı olarak
anlatılmayacak sadece çevresel faktörler
yönünden sıklıkla ihmal edilen yönler
vurgulanacaktır
45
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
MKDS HASTALIKLARINDA TANI
ANAMNEZ
 İş ve çevre anemnezi alınırken
kardiyovasküler etkisi olduğundan
şüphelenilen toksik kimyasal
maddelerin hastanın işyerinde ve
çevresinde olup olmadığı, dozu ve
etkilenim süresi sorulmalıdır.
 Çalışılan işin ne olduğu, işin süresi, iş
dışında da semptomların olup olmadığı
sorulmalıdır.
46
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
MKDS HASTALIKLARINDA TANI
ANAMNEZ
 Örneğin bir dökümhane işçisi bütün gün
CO’e maruz kaldığından iş gününün
sonuna doğru veya akşamında kan
karboksihemoglobin düzeyi yükseldiği
saatlerde anjina şikayetleri ortaya
çıkabilir.
 Anamnezdeki en küçük bir ipucu etkeni
ortaya koymada çok önemli olabilir.
47
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
MKDS HASTALIKLARINDA TANI
MUAYENE
 Rutin, ayrıntılı CVS muayenesinde çevresel
faktörler yönünden özellikle önemli olan
diğer sistem muayeneleridir.
 Çünkü başta kimyasallar olmak üzere
kardiyovasküler etkisi olan bütün çevresel
faktörler diğer sistemler üzerinde de etkilidir.
48
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
MKDS HASTALIKLARINDA TANI
MUAYENE
 Örneğin, bir kalp damar hastasının
muayenesinde polinöropatisi de
saptanırsa CS2 etkilenimden
şüphelenilmeli, işyeri ortamı ve ev
ortamında karşılaşıp karşılaşmadığı
sorulmalıdır.
49
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
MKDS HASTALIKLARINDA TANI
Laboratuar
 Kalp damar hastalıklarının tanısında
fizyolojik ve anatomik yapıyı gösteren
laboratuar tetkikleri son yıllarda giderek
artan bir önem kazanmaktadır.
 Mesleki ve çevresel etkilenimden
şüphelenildiğinde laboratuarın desteği
ancak özel bir kimyasal maddeden
kuşkulandığında önem arz edebilmektedir.
50
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
MKDS HASTALIKLARINDA TANI
Laboratuar
 Örneğin, EKG ve görüntüleme teknikleri ile
konulan kesin tanıya ilaveten iş ve çevre
öyküsü alınırken mesleki etkilenim şüphesi
oluşmuşsa kan (2- thiothiazolidine-4-carboxylic
asit) düzeyinin yüksek olarak bulunması CS2
etkilenimini gösterir.
 Bir başka örnek kan karboksihemoglobin düzeyi
yüksekliği, çalışılan ortam havasında CO
düzeyinin yüksek olarak saptanması etkenin
ortaya konması açısından önemlidir.
51
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
A. KORONER ARTER HASTALIKLARI
 Karbon di Sülfür (CS2), Nitrat esterleri,
Karbon monoksit, Metil Klorür, Pasif
içicilik, Arsenik, Organik yanma ürünleri
ve hava kirliliği, Fiziksel, termal ve
fizyolojik stres koroner arter
hastalıklarının oluşumunda doğrudan
veya dolaylı rol oynayan çevresel
etmenlerin başlıcalarıdır.
52
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
B. DİSRİTMİLER
 Atrial ve ventriküler disritmiye neden olabilen
kimyasallar iskemiye neden olarak KV
hastalıkların oluşumuna neden olabilirler.
 Bu gibi durumlarda koroner damarlar
anatomik olarak tamamen normal olmasına
karşın nadiren de olsa fatal sonuçlar
doğurabilirler.
 Organik solventler, halojenize karbonlar ve
non-halojenize kimyasallar bu etkileri
oluşturabilirler
53
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
C. HİPERTANSİYON
 İşyeri fizikososyal stresi, gürültü gibi fiziksel
faktörler, kurşun ve CS2 gibi kimyasal
faktörler gibi birçok çevresel etkilenim
hipertansiyon ile ilişkilidir.
 İş stresi; alışkanlıklar, kişilik özellikleri, tuz alımı
diyet alışkanlıkları, iş sırasında fiziksel aktivite
düzeyi, sigara içmek ve eğitim düzeyinden
bağımsız olarak hipertansiyona neden
olabilmektedir.
54
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
C. HİPERTANSİYON
 Bu konudaki araştırmaların çoğunlukla
kurşun ve hipertansiyon ilişkisi üzerinde
yapılmış olmasına rağmen kurşunun
hipertansif etkisinin kronik etkilenim sonucu
mu oluştuğu, sistolik tansiyon üzerinde mi
yoksa diastolik tansiyon üzerinde mi etkili
olduğu (ya da her ikisi üzerinde) konusunda
fikir birliğine ulaşılmış değildir
55
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
C. HİPERTANSİYON
 Kurşun ve hipertansiyon: Kan kurşun düzeyinin
yüksekliği ile sistolik kan basıncı arasında lineer
bir ilişki bilinmektedir. Kan kurşun düzeyindeki
her 5 μg/dL artış erkeklerde 1.25 mmHg sistolik
kan basıncında artışa karşılık gelirken
kadınlarda 0,8 mmHg sistolik kan basıncında
artışa karşılık gelmektedir (Kan kurşun
düzeyinin 20 μg/dL üzerine çıkması
durumunda ise daha başka toksik etkiler ön
plana çıkar)
56
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
C. HİPERTANSİYON
 Avrupa bölgesindetoplam 5000 erişkin
ölümün kurşun nedenli kardiyovasküler
hastalıklar nedeniyle oluştuğu
saptanmıştır.
 Kurşun etkilenimin asıl tehlikesi çocuklarda
oluşan zekâ geriliğinin sebeplerinden birisi
olmasıdır ancak burada bu konuya
değinilmeyecektir
57
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
D. KARDİYOMİYOPATİ
 Kobalt ve Kardiyomiyopati:
Kardiyomiyopati ile doğrudan ilişkisi
saptanan tek çevresel faktör kobalttır.
 Biradaki köpüğü stabilize etmek için 1960 lı
yıllarda biraların içine kobalt ilave edilirdi.
 Alkol ve diğer diyet vb. alışkanlıkların
standardize edilerek yapıldığı kontrollü
çalışmalarla ağır bira içicilerinde kobaltın
bu etkiyi yaptığı ispatlanmıştır
58
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
D. KARDİYOMİYOPATİ
 İşyeri ve fabrika ortamında
karşılaşılabilecek kobalt düzeyinin ise bu
kadar etkili olmadığı bilinmektedir.
 Antimon ve CS2’ün CMP oluşturması
konusunda ise farklı sonuçlara ulaşan
epidemiyolojik yayınlar vardır.
59
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
E. PERİFERİK DAMAR HASTALIKLARI
 İçme ve kullanma sularında yüksek
düzeyde arsenik bulunması “black
foot disease” ile ilişkili olduğunu
bildiren yayınlar bulunmakla birlikte
arseniğe çalışma ortamında maruz
kalanlarla periferik damar hastalıkları
arasında bir ilişki bulunamamıştır
60
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
E. PERİFERİK DAMAR HASTALIKLARI
 Yüksek doz metil cıva etkileniminin
(Minamata hastalığı) kan damarlarının
dejeneratif değişimine sebep
olabilmekte ve nabız basıncının
azalmasına neden olmaktadır
61
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
F. EKG ANORMALLİKLERİ
 EKG değişiklikleri kardiyovasküler bir
hastalığın spesifik bulgusu olabileceği gibi
non spesifik olarak da saptanabilir.
 Örneğin solventlere maruz kalmak ile
EKG’de erken premature kontraksiyonlar
görülmesi arasında güçlü bir ilişki vardır
62
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
F. EKG ANORMALLİKLERİ
 Yine benzer şekilde CS2 etkilenimi ile Koroner
Arter Hastalığına ait EKG bulguları ilişkilidir.
 Yüksek dozda arsenik etkilenimi hemolitik
etkiler yanında myokardiyal hasar
oluşturmaktadır ve akut zehirlenmede oluşan
EKG anormalliklerinin (V2 ile V5 arasındaki
derivasyonlarda T dalgasının genişlemesi)
aylarca düzelmediği saptanmıştır
63
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
III. KALP DAMAR HASTALIKLARI VE
ETKENLERİ
F. EKG ANORMALLİKLERİ
 Bir başka örnek antimon etkilenimidir.
 EKG anormalliklerine neden olur, özellikle
T dalgasında değişiklikler ve QT aralığında
uzamaya neden olur.
 Oluşan EKG değişiklikleri geçicidir ve
maruziyet ortadan kalkınca düzelir
64
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
G. KONJENİTAL KALP HASTALIKLARININ
ÇEVRESEL NEDENLERİ
1. Çevresel Faktörler
 Kimyasallar; gebelik sürecinde düşük
dozlarda da olsa değişik kimyasal
maddelere maruz kalınması fetus organ
gelişimini olumsuz etkileyecektir.
 Gıda katkı maddelerinden, tekstil
boyalarına, sigara dumanından, kozmetik
ürünlerine kadar birçok kimyasal gebenin
çevresinde kimyasal bir havuz
oluşturacaktır.
65
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
G. KONJENİTAL KALP HASTALIKLARININ
ÇEVRESEL NEDENLERİ
 Bu kimyasallar tek tek belirli dozların
üzerinde toksik etki oluşturabilirken birlikte
olduklarında ne gibi etkiler oluşturduğuna
dair yayınlar çok azdır.
 İlaçlar ve Konjenital Kalp Hastalıkları: Akne
tedavisinde kullanılan Retinoik asit,
(Accutane) gebelik sürecinde kullanılması
durumunda fetusta konjenital kalp
hastalıklarının oluşumuna neden olabilir.
66
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
G. KONJENİTAL KALP HASTALIKLARININ
ÇEVRESEL NEDENLERİ
 Aynı şekilde antikonvülzan olarak kullanılan
67
hidantoinler (Dilantin) ve valproat gibi ajanlar
da konjenital kalp hastalıklarının oluşumuna
neden olabilir.
 Enfeksiyonlar; Örneğin anne gebelikte
kızamıkçık geçirmişse fetüste kalp ve diğer
organların gelişmesinde sorunlar ortaya
çıkabilir.
 Annenin gebelikte alkol tüketmesi
durumunda konjenital kalp hastalıklarını da
kapsayan Fetal Alkol Sendromu ortaya
çıkabilir.
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
G. KONJENİTAL KALP HASTALIKLARININ
ÇEVRESEL NEDENLERİ
2. Diğer nedenler
 Maternal Hastalıklar ve Konjenital Kalp
Hastalıkları (Konj.KH); Diabetli anne gebelik
süresince kan şekeri kontrolünde sorunlar
yaşarsa bebeğin Konj.KH ile doğma olasılığı
yüksektir.
 Yine benzer şekilde fenilketonürisi olan anne
gebeliği süresinde özel diyetini uygulamaz
ise risk artacaktır
68
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
G. KONJENİTAL KALP HASTALIKLARININ
ÇEVRESEL NEDENLERİ
 Kromozomal Anomaliler: Konj. KH. Olan
bebeklerin %3’ünde kromozomal anomali
saptanmıştır.
 En yaygın görülen kromozomal anomali
sorunu Down sendromudur (trisomy 21). Bir
başka yönden ifade edersek Down sendromu
olan bebeklerin yaklaşık yarısında Konj.K.H.
vardır.
 Konj.K.H. İile ilişkili diğer kromozomal
anomaliler trisomy 13 (Patau sendromu),
trisomy 18 (Edwards sendromu) ve 45,X (Turner
sendromu) dur
69
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
G. KONJENİTAL KALP HASTALIKLARININ
ÇEVRESEL NEDENLERİ
 Genetik Hastalıklar: Konj.K:H. Olan
bebeklerin yaklaşık %5’inin tanımlanmış bir
genetik hastalığı vardır.
 Bunlardan başlıcaları; Apert sendromu,
Carpenter sendromu, Conradi sendromu,
Crouzon sendromu, cutis laxa, Cornelia de
Lange sendromu, Ellis-van Creveld
sendromu, Holt-Oram (cardiaclimb)
sendromu, Kartagener sendromu, MeckelGruber sendromu dır
70
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
IV. ÇEVRESEL ETKENLERDEN KORUNMA
 Gerek kalp damar hastalıklarında gerekse
diğer kronik hastalıklarda erken tanı
(sekonder korunma) çok önemlidir ve
gelişen teknolojiyle birlikte etkinliği ve
yararı gün geçtikçe artmaktadır.
 Ancak, halen en etkin, en ucuz ve radikal
önlem etkeni yok etmek, etkenden
korunmak ve etkenle karşılaşmamak için
yapılan primer korunmadır.
71
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
IV. ÇEVRESEL ETKENLERDEN KORUNMA
 Primer korunma etkeni saptamakla başlar.
 Kalp damar hastalıklarından korunmada
temel önleme stratejilerini içeren aktiviteler
şu anki ya da olası kardiyovasküler riskleri
azaltmayı amaçlamalıdır.
 Bu riskler çevresel faktörler ya da yaşam
biçimi davranışlarına bağlı olabilir.
72
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
IV. ÇEVRESEL ETKENLERDEN KORUNMA
 Bu nedenle kalp damar hastalıklarının asıl
etken ve nedenlerinin saptanması ve
önlenmesine yönelik çalışmaların
yoğunlaştırılması gerekmektedir.
 Aksi takdirde kalp hastalıkları ve kanserler
gibi kronik hastalıklarda tedavinin zor,
pahalı ve uzun sürmesinden dolayı birçok
maddi ve manevi kayıp söz konusu
olacaktır
73
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
IV. ÇEVRESEL ETKENLERDEN KORUNMA
 Korunmada en etkili yol, etkenle temasın
kesilmesidir.
 Sigara, alkol, çevre kirliliği ile mücadele,
zararlı olduğu bilinen kimyasal maddelerin
yasaklanması, kimyasal madde kalıntısı
içermeyen gıdaların kullanılması bu konudaki
temel faaliyet alanları olmalıdır
 Kalp damar hastalıklarının gelişiminde etken
olduğu ya da hastalık oluşumunu
kolaylaştırdığı bilinen çevredeki birçok
kimyasal madde ile birey olarak tek tek
mücadele etmenin imkânsız olduğu aşikârdır.
74
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
IV. ÇEVRESEL ETKENLERDEN KORUNMA
 Bu nedenle etkin su ve gıda politikaları,
 kimyasal madde kullanımının kontrollü ve
denetim altında olması,
 gübre kullanımının etkin ve kontrollü olması,
 her türlü giyim, mobilya vb. tüketim
malzemelerinde kullanılacak boya, vernik,
çözücü ve yapıştırıcı kimyasalların denetim
altında kullanılması,
 üretilen son üründe kalıntı olup olmadığının
etkin denetlenmesi ve ölçülmesi gibi kamu ve
devlet görevi olan korunma tedbirleri ön
planda olmalıdır.
75
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
IV. ÇEVRESEL ETKENLERDEN KORUNMA
 Bireylere düşen ise; bilinçli tüketici olmak,
kamu kurumları üzerinde etkin faaliyet yapma
konusunda kamuoyu baskısı oluşturmak,
bireysel tercihlerini yaparken bu tür etkileri
göz önünde bulundurarak bilinçli olarak
yapmak olmalıdır.
 Gelecek sağlık nesiller hedefine sağlıklı
çevreler oluşturarak ulaşılabilir. Sağlıklı bir
çevre ve bu çevrede yetişen genç nesillerle
daha sağlıklı bir toplum haline gelinebilir.
76
mesleki kalp damar sistemi hastalıkları
Download