00-suheyl donay-ceza yargilama hukuku

Prof. Dr. Süheyl DONAY
T.C. Kadir Has Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Ceza Hukuku ve
Ceza Yarg›lama Hukuku Ö¤retim Üyesi
CEZA YA R G I L A M A
HUKUKU
Yay›n No
Hukuk Dizisi
: 2335
: 1156
1. Bask› – Ekim 2010 – ‹STANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 358 - 0
Copyright© Bu kitab›n bu bas›s›n›n Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m Da¤›t›m A.fi.’ye
aittir. Her hakk› sakl›d›r. Hiçbir bölümü ve paragraf› k›smen veya tamamen ya da özet halinde,
fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço¤alt›lamaz, da¤›t›lamaz. Normal ölçüyü aflan
iktibaslar yap›lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Dizgi
Bask› - Cilt
Kapak Tasar›m
: Beta Bas›m A.fi.
: Kahraman Neflriyat Ofset San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: 12084)
Yüzy›l Mah. Matbaac›lar Cad. Atahan No: 34 K: 4
Ba¤c›lar/‹stanbul (0-212) 629 00 01
: Gülgonca Çarp›k
Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.fi.
Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15
Ca¤alo¤lu - ‹STANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 511 36 50
www.betayayincilik.com
ÖNDEYİŞ
Elinizdeki bu kitap ceza yargılama dersinin öğrencilere yansıtılmasıdır. Başka
bir deyişle artık Hukuk Fakültelerinin son sınıfında okutulan bu dersin hukuk öğrencilerine ceza yargılaması konusunda bilgi vermektir. Kitap esas itibarı ile 2009-2010
öğrenim yılında verilen ders notlarının gözden geçirilmesi ve yeni içtihatlara uygun
olarak kaleme alınmış halidir.
Kitap bu içeriği ile, artık hukuk hayatına atılacak öğrencilerin, sistematik bir biçimde bu hukuk hakkında, uygulamayı da esas alarak bilgilendirmektir. Bu açıdan
olanaklar ölçüsünde teorik konulardan kaçınılmış ve yaşayan ve uygulanan hukuk
esas alınmıştır. Eserde, en yeni Yargıtay Kararlarına yer vermek sureti ile, öğrencilerin yanında uygulamacıların da yararlanmaları amacı güdülmüştür.
Kitabın sistematiği tamamen kişisel olup bana aittir. Bu açıdan öğrencilerimiz
açısından güz ve yaz dönemine göre hazırlanmıştır. Bu nedenle kitap çeşitli bölümlere ayrılmıştır. Ancak bu kitabın bir ders kitabı olma özelliği yanında, uygulamaya
da ışık tutma özelliği vardır. Kitapta yer alan Yargıtay, Danıştay ve Anayasa Mahkemesi kararları yukarıda da belirttiğimiz gibi, olanaklar oranında en yeni olanlarından
seçilmiştir.
Bu ders tarafımızdan T.C. Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencileri
için hazırlanmıştır. Ancak kanımızca bu kitaptan diğer öğrencilerin de yararlanması
büyük ölçüde olanak dâhilindedir. Kitapta olanaklar ölçüsünde gereksiz bilgiler değil, yaşayan hükümlerden söz edilmiştir.
Bu arada T.C. Kadir Has Üniversitesine de çok şeyler borçlu olduğumu söylemek isterim. Gerek bana tanınan zaman ve teknik olanaklar bu kitabın hazırlanmasında önemli katkılar sağlamıştır. Üniversitemiz, henüz on yılı yeni aşmış olmasına
rağmen, diğer fakülteleri gibi Hukuk Fakültesi de gerek öğretim elemanları ve gerek öğrencilerin Üniversitelerine olan bağlılığı bu gelişmeyi sağlamıştır. Elbette
Üniversite Yönetiminin de bunda büyük katkısı vardır. Özellikle Vakıf Yönetimi,
Başta Nuri Has ve Can Has ile, belki de Türkiye’nin en genç ve başarılı Rektörü
Prof.Dr. Mustafa Aydın bu gelişmenin ana öğeleri olmuştur. Bu açıdan Üniversitemizin kurucusu merhum KADİR HAS’ın Üniversiteyi kurarken oluşturduğu ümit ve
arzularının daha şimdiden gerçekleştirildiğine inancım tamdır. Bu Üniversiteden,
özellikle Hukuk Fakültesinden mezun olan öğrencilerimizin hayatta büyük başarı
göstereceğine eminim.
Bu kitabımı öğrencilerimi düşünerek hiçbir tatil yapmadan kısa bir süre içinde
hazırladım. Bunun şevkini bana veren, elbette uzun seneler süren öğretim üyeliği
tecrübesine dayanarak söyleyebilirim ki, öğrencilerim olmuştur.
Bu kitabımı ailemizin en küçük bireyi olan Maral’ın birinci yaşına adıyorum.
Ona da hayatının başarılarla ve mutlulukla dolu günler dilerim. İnşallah Maral’ın
ikinci yaşında onu Ceza Hukuku kitabımın yeni basısını hediye edeceğim.
Bebek, Ekim 2010
Prof. Dr. Süheyl DONAY
V
İÇİNDEKİLER
ÖNDEŞİŞ
.................................................................................................................III
KISALTMALAR.........................................................................................................XI
BÖLÜM. I
GENEL HÜKÜMLER
A.
KAVRAM OLARAK CEZA YARGILAMASI HUKUKU ...............................3
I. Genel Olarak .....................................................................................................3
II. Ceza Yargılama hukukunun genel olarak amacı...............................................4
III. Ceza Yargılama hukukunun ilişkili olduğu hukuk normları.............................7
a. Medeni hukuk ile ilişkisi............................................................................7
b. Devletler hukuku ile ilişkisi .......................................................................8
c. Adli Tıp ile olan ilişkisi .............................................................................8
d. Ceza hukuku ile olan ilişkisi ......................................................................8
e. Medeni yargılama hukuku ile olan ilişkisi...............................................10
IV. Türk Ceza Yargılamasını tarihçesi ve gelişimi ...............................................10
B.
CEZA YARGILAMASI HUKUKUNUN KAYNAKLARI ..............................12
I. Doğrudan doğruya Kaynaklar.........................................................................12
a) Anayasa .......................................................................................................12
b) Özellikle Yargılama hukukuna ilişkin Uluslararası anlaşmalar..................19
c) Yasalar (Temel Kaynaklar) .........................................................................20
d) Yönetmelikler .............................................................................................22
II. Dolaylı kaynaklar ............................................................................................22
a) İçtihatlar ......................................................................................................23
b) Doktrin ........................................................................................................24
c) Karşılaştırmalı hukuk..................................................................................24
C.
CEZA YARGILAMASI HUKUKUNUN KONUSU VE İŞLEYİŞİ ...............24
A. Genel Olarak ...................................................................................................24
I. Ceza Yargılaması Hukukunun zaman itibari ile uygulanması .................26
II. Ceza Yargılamasının yer bakımından uygulanması .................................28
a. Genel Kural........................................................................................28
b. Özel yetki kuralları ............................................................................29
VI
III. Ceza Yargılamasının madde itibarı ile uygulanması................................35
IV. Adli teşkilatın kurulması ..........................................................................35
a. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu................................................35
b. Ceza Mahkemelerinin Kuruluşu ........................................................38
c. Özel Yetkili Ağır Ceza Mahkemeleri.................................................39
d. Çocuk Mahkemeleri...........................................................................39
e. Anayasa Mahkemesi ..........................................................................40
f. Cumhuriyet Başsavcılığı....................................................................42
g. Bölge Adliye mahkemeleri ................................................................43
V. Ceza Yargılamasının Şahıs itibarı ile uygulanması..................................45
a. Cumhurbaşkanının sorumsuzluğu......................................................45
b. Yasama dokunulmazlığı ve kovuşturma yasağı.................................46
c. Diplomatik ajanların dokunulmazlığı ................................................47
d. Yabancı Askerler ................................................................................48
aa. Kesin Yargı yetkisi .......................................................................48
bb. Öncelikli yargı yetkisi..................................................................49
e. Türk asker kişileri ..............................................................................49
BÖLÜM. II
CEZA YARGILAMA HUKUKUNDA KANITLAR VE
BUNLARI KORUMA ÖNLEMLERİ
A.
GENEL OLARAK...............................................................................................53
B.
KANITLAR .........................................................................................................55
1. Bilirkişi incelemesi .........................................................................................55
a. Genel olarak .............................................................................................55
b. Bilirkişi olarak atanabilecekler ................................................................57
c. Atma kararı ve inceleme ..........................................................................58
d. Bilirkişi raporu ve uzman mütalaası ........................................................59
e. Bilirkişinin reddi ve bilirkişi hakkında diğer düzenlemeler ....................59
2. Gözlem altına alınma, muayene, keşif ve otopsi ............................................60
3. Şüpheli ve sanığın beden muayenesi ve bedeninden örnek alınması .............60
4. Fiziki kimliğin tespiti ......................................................................................63
5. Keşif ............................................................................................................64
a. Tanım........................................................................................................64
b. Yer gösterme.............................................................................................65
c. Ölü muayenesi ve otopsi ..........................................................................65
6. Tanıklar............................................................................................................67
a. Genel olarak .............................................................................................67
b. Tanıkların çağrılması................................................................................68
VII
c.
d.
e.
f.
C.
Tanıkların çağrıya uymamaları ................................................................69
Tanıklıktan çekilme ..................................................................................70
Devlet sırrı niteliğindeki bilgilerde tanıklık.............................................71
Tanıkların dinlenmesi ...............................................................................72
KORUMA ÖNLEMLERİ...................................................................................74
1. Genel Olarak ...................................................................................................74
a. Yakalama ve gözaltı .................................................................................75
aa. Şikâyete bağlı suçlarda yakalama yetkisi ..........................................77
bb. Gözaltı................................................................................................78
b. Tutuklama.................................................................................................80
aa. Tutuklama nedenleri ..........................................................................81
bb. Tutuklama kararı ................................................................................84
cc. Tutuklulukta geçecek süre .................................................................85
dd. Tutukluluk kararına itiraz ..................................................................86
ee. Ret kararına itiraz ..............................................................................87
ff. Tutuklama kararının yerine getirilmesi..............................................88
c. Adli kontrol ..............................................................................................88
d. Arama ve el koyma .................................................................................91
e. Telekomünikasyon Yoluyla yapılan İletişimin Denetlenmesi..................98
f. Kararların yerine getirilmesi iletişim içeriklerinin yok edilmesi...........105
g. Gizli soruşturmacı ve Teknik araçlarla izleme.......................................106
h. Teknik araçlarla izleme ..........................................................................107
i. Koruma önlemleri nedeni ile tazminat...................................................109
BÖLÜM. III
CEZA YARGILAMASININ BÖLÜMLERİ
A.
GENEL OLARAK.............................................................................................115
I. SORUŞTURAMA EVRESİ..........................................................................116
a. Cumhuriyet savcısının soruşturma işlemleri..........................................120
b. Soruşturmada C. Savcısının yargıç kararı istemi...................................124
c. Soruşturmanın sulh ceza yargıcı tarafından yapılacağı haller ...............124
d. Soruşturma evresinde yapılan işlemlerin tutanağa bağlanması .............125
e. Soruşturmanın gizliliği...........................................................................125
II. KAMU DAVASININ AÇILMASI ................................................................125
A. İddianamenin Düzenlenmesi ..................................................................125
a. Genel olarak.....................................................................................125
b. Bireyin tek başına kovuşturması “Şahsi dava”................................130
c. Ceza Kararnamesi ............................................................................131
VIII
B. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi ............................................132
a. Objektif koşullar ..............................................................................135
b. Sübjektif koşullar.............................................................................136
C. Kovuşturmaya Yer Olmadığına İlişkin Karar (Takipsizlik Kararı)........136
a. Genel Olarak ....................................................................................136
b. Karara karşı kanun yolu ..................................................................137
D. İddianamenin iadesi................................................................................138
a. Genel olarak.....................................................................................138
E. Uzlaşma ..................................................................................................141
a. Uzlaşmanın genel ilkeleri ................................................................143
b. Uzlaşmanın temel öğeleri ................................................................145
c. Uzlaşma yöntemi .............................................................................145
d. Uzlaşma sonuçları............................................................................148
F. Müsadere davası.....................................................................................150
III. KOVUŞTURMA EVRESİ ...........................................................................151
A. İddianamenin Kabulü ve Duruşma Hazırlığı .........................................151
a. Sanığın savunma kanıtlarını toplama istemi....................................154
b. Çağrılması ret edilen tanık ve uzman kişinin doğrudan
mahkemeye getirilmesi ....................................................................155
c. Tanık ve Bilirkişinin Naip yargıç veya istinabe yolu ile
dinlenmeleri............................................................................................156
B. Duruşma .................................................................................................158
a. Duruşmanın açık olması .....................................................................158
b. Kapalı duruşmada hazır bulunabilecekler .......................................161
c. Duruşmanın sözlü olması ................................................................161
d. Duruşmaya ara verme ......................................................................161
e. Duruşmanın başlaması.....................................................................161
f. Sanığın duruşmadan bağışık tutulması ............................................163
g. Eski hale getirme hakkı ...................................................................164
h. Sanığın veya müdafiin sorgu sırasında duruşmada bulunmaması...165
ı. Özel yetkili ağır Ceza Mahkemelerindeki usul ...............................165
i. Sorgulama yöntemi ..........................................................................166
j. İfadede ve sorguda yasak usuller.....................................................170
k. Duruşmanın düzen ve disiplini ........................................................173
aa. Genel olarak ..............................................................................173
bb. Duruşmada okunması gerekli belge tutanaklar .........................173
cc. Duruşmada okunmayacak belgeler ............................................174
dd. Duruşmada okunmakla yetinilecek belgeler .............................174
l. Ceza mahkemelerinin ek yetkisi......................................................174
m. Duruşma tutanağı.............................................................................175
IX
IV. ÖZEL YARGILAMA USULLERİ ..............................................................177
A. Gaiplerin Yargılanması...........................................................................178
1. Tanım ...............................................................................................178
2. Gaip sayılan kişiye karşı yapılabilecekler ve
yapılamayacaklar .............................................................................179
B. Kaçakların Yargılanması ........................................................................180
C. Özel Yetkili Ağır Ceza Mahkemelerinde yapılan yargılama .................182
V. KAMU DAVASININ TARAFLARI .............................................................183
A. Genel Olarak ..........................................................................................183
a. Şüpheli ve Sanık ..............................................................................183
b. Katılan..............................................................................................185
aa. Katılanın hakları.........................................................................188
bb. Katılmanın davaya etkisi ...........................................................188
c. İddia tarafı Cumhuriyet Savcısı .......................................................190
d. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu..............................................190
e. D. Savunma tarafı: Müdafiler ..........................................................192
aa. Müdafi seçimi ...........................................................................192
bb. Müdafiinin görevlendirilmesi ....................................................194
cc. Müdafilik görevini yerine getirmeme ........................................197
çç. Müdafi temsil ettiği kişinin yapacağı işlemleri yapmaya
mezun kılınmış kişidir...............................................................197
VI. KAMU DAVASININ SONA ERMESİ.........................................................198
A. Duruşmanın sona ermesi ve hüküm.......................................................198
1. Beraat kararı.....................................................................................200
2. Mahkûmiyet Kararı..........................................................................201
3. Kusurunun Bulunmaması nedeniyle ceza verilmesine yer
olmadığı kararı.................................................................................201
4. Ceza verilmesine yer olmadığı kararı..............................................201
5. Yüklenen suçu işlediğinin sabit olması halinde belirli bir cezaya
mahkûmiyet yerine güvenlik önlemine karar verilmesi ..................202
6. Davanın reddi...................................................................................202
7. Düşme kararı....................................................................................202
B. Hükmün verilme şekilleri.......................................................................202
C. Hükmün gerekçesi ve hüküm fırkasının içereceği hususlar ..................205
X
BÖLÜM. IV
KANUN YOLLARI
A.
GENEL OLARAK.............................................................................................209
a. Kanun yollarına başvurma hakkı ..................................................................211
b. Başvurma hakkının kullanılması...................................................................211
B.
OLAĞAN KANUN YOLLARI ........................................................................212
a. İtiraz ..........................................................................................................212
b. İtiraz usulü ve itirazı inceleme mercileri ......................................................213
c. İstinaf ..........................................................................................................216
aa. İstinaf talebi............................................................................................217
bb. İstinaf usulü ............................................................................................218
d. Özel yasaların temyize ilişkin hükümleri .....................................................218
e. Temyiz ..........................................................................................................219
aa. Temyiz nedenleri ....................................................................................219
bb. Temyiz istemi ve süresi..........................................................................221
cc. Temyiz layihasının içeriği ......................................................................222
dd. Temyiz isteminin sonuçları ....................................................................222
C.
OLAĞANÜSTÜ KANUN YOLLARI .............................................................225
a. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtirazı ...................................................225
b. Kanun yararına bozma ..................................................................................226
c. Yargılamanın yenilenmesi.............................................................................228
1. Genel olarak ..........................................................................................228
2. İnfazın geri bırakılması ve durdurulması...............................................232
3. Yargılama yenilenmesine engel olmayan halleri ...................................232
4. Sanık veya Hükümlünün aleyhine Yargılamanın yenilenmesi nedenleri ..233
5. Anayasa Mahkemesine Kişisel Başvuru ....................................................233
6. Yargılama giderleri.................................................................................235
XI
KISALTMALAR
Age.
AİHM
An.Mh.
Bkz.
A.Y.
C.
C.D.
CYY
D.
E
CMUK
H.D.
HGK
K.
M.
N.
R.G.
S.
TBMM
TCK
TCY
YCGK
: adı geçen eser
: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
: Anayasa Mahkemesi
: Bakınız
: Anayasa
: Cumhuriyet
: Ceza Dairesi
: Ceza Yargılama Yasası
: Danıştay
: Esas
: Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu
: Hukuk Dairesi
: Hukuk Genel Kurulu
: Kanun
: Madde
: Numara
: Resmi Gazete
: Sayfa
: Türkiye Büyük Millet Meclisi
: Türk Ceza Kanunu
: Türk Ceza Yasası
: Yargıtay Ceza Genel Kurulu