KUR`AN KURSLARlNDA EGITIM, OGRETIM ve VERIMLILIK
advertisement
T A R T I Ş M AL I İ L M İ T O P L AN T I L A R D İ Z İ S İ - 30 " KUR'AN KURSLARlNDA EGITIM, OGRETIM ve • • • VERIMLILIK 'wl • • .. 'wl • Prof. Dr. Cahit BALT ACI Prof. Dr. Ziya KAZICI Doç. Dr. Zeki ARSLANTÜRK Yrd. Doç. Dr. Emin IŞIK Dr. A. Hümeyra ARSLANTÜRK Doç. Dr. Emin AY Doç. Dr. H. Mahmut ÇAMDİBİ Doç. Dr. M. Faruk BAYRAKTAR Şükrü ÖZTÜRK . Dr. Vahdettin AKGÜN İstanbul - 2000 KUR'AN KURSLARININ EGİTİM VE KÜLTÜR HAYATlMlZA KATKILARI Şükrü ÖZTÜRK Diyanet İşleri Başkanlığı Din Eğitimi Dairesi Başkanı Din, tarihin bütün devirlerinde ve bütün toplumlarda daima kendisiyle karşılaşılan evrensel bir olgu, insanı hem içten hem dıştan kuşatan, onun düşünce ve davranışlarında kendini gösteren bir disiplindir. 1 Bu sebeple, din insanlığın maddi-manevi gelişiminde, bugünkü mevcut durumuna gelmesinde önemli unsurlardan biridir. Ayrıca, insanın, toplumun, milletin ve beşeriyetİn inkişafında etkin rol oynayan, eğitime, kültüre, tarihe, sanata, mimariye, örfe, yasa ve kurallara kaynaklık eden veya yasa ve kuralları bizzat koyan dindir. Din, insanda fıtraten var olan asil duyguları besiernekte ve onların gün yüzüne çıkmasını sağlamaktadır. Zira din duygusu; kökleri ve kaynakları itibariyle, insan kalbinin ve insan şuurunun derinliklerinde var olan dertini bir duygudur. Bu sebeple, insandan sökülüp atılamayan bir olgu olan din, insanla birlikte bu aleme gelmiş, insanın bütün ömrünü kaplamış ve insanla birlikte yaşamaktadır; Çünkü insanlık tarihine hakim olan en büyük kuvvet dindir. İlk insanAdem (as)'ın aynı zamanda ilk peygamber oluşu, din ve inancın insan için vazgeçilmez fıtri bir olgu olduğunu belgeleyen çarpıcı bir örnektir. İnsan davranışlarını ciddi bir şekilde kontrol edebilen, insanların bencil tutkularına gem vurabilen ve 1. T.D.V. İslam Ansiklopedisi, C. 9, s. 317. onların toplu halde ya- 174 1 Kur'an Kurslarında Eğitim, Öğretim ve Verimlilik şamalarını kolaylaştıran din, yerine başka bir şey ikame edilemeyecek kadar rakipsiz bir sosyal değerler bütünüdür. Bütün bunlar göstermektedir ki, din, insanın olduğu kadar, toplumun da sosyal kontrolünü sağlayan eli etkin vasıtalardan birisidir. Fert hayatının, dolayısıyla toplum hayatının her safhasında var olan ve etkisini hissettiren dinin, iyi anlaşılması, doğru yorumlanması inanan insanın huzuru ve mutluluğu için şarttır. Öyle ise insanda fıtraten var olan din duygusunun, gerek fert ve gerekse toplum bazında duygu aşamasında kalmayıp, olgu aşaması­ na intikali gerekir. Böylece din, manevi bir otorite olarak ferdin ve dolayısıyla toplumun davranış ve kültür mozayiğinin oluşumunda etkili, toplumda huzur ve is.tikrarın sağlanmasına da vesile olur. Diğer taraftan, bir toplumu millet yapan unsurlar arasında önemli bir yer işgal eden ve diğer unsurları da oldukça etkileyen dinin, sosyal ahiakın şekillenmesinde, milli terbiyenin yönlenmesinde, milli örf ve adetlerin oluşumunda, vatan ve bayrak sevgisi ile benzeri ortak milli duyguların canlanmasındaki rolü ve fonksiyonu da aşikardır. Bütün bunların yanında, sosyal barışın tesisinde, milli birlik ve beraberliğin sağlanmasında, yardımlaşma ve tesanüdün temininde çimento vazifesi gören dinin, fonksiyonunu İc­ ra edebilmesi, onun fert ve topluma doğru bir şekilde öğretilmesi ile mümkündür. Yapılan bir takım araştırmalar, dinin çocuğun zihin gelişi­ minde ortaya çıkan çatışmaları çözdüğünü, bireyin gelişiminde bir denge unsuru olduğunu ortaya koymuştur. Öyleyse, toplumun temel hücresi olan aileyi, çağdaş gelişme­ lerin çözücü etkilerinden korumak, yetişen çocuğun şahsiyet bütünlüğünü sağlamak; alkol, uyuşturucu ve benzeri alışkanlıkları yok etmek ve bir bütün olarak toplumsal bünyeyi istikrarlı durumda tutmak, sağlıklı bir eğitime, daha doğrusu din eğitiminin toplumun bütün fertlerine gereği gibi verilmesi ile mümkündür. Yapılan bir takım araştırmalar, Türkiye'de suç oranlarının en düşük, alkol uyuşturucu ve benzeri alışkanlıkların hiç bulunmadığı eğitim kurumlarının, dini eğitim kurumları olduğunu göstermektedir. Dinin, ferdin, dolayısıyle toplumun düşünce ve yaşayışma olan etkilerini yapabilmesi için müesseseleşmesi gereklidir. Zira müesseseleşmemiş hiç bir inanç ve düşünce fonksiyonunu icra edemez. Kur'an Kurslarının Eğitim ve Kültür Hayatımıza Katkıları 1 175 Ülkemizde inanç, ibadet ve ahlak esasları ile ilgili işleri yürütmek ve bu konularda toplumu aydınlatmak üzere 3 Mart 1924 tarihinde Diyanet İşleri Başkanlığı kurulmuştur. Diyanet İşleri Başkanlığı, toplumu dini konularda aydınlatma görevini genel olarak; a) Camilerde hutbe ve va'zlarla b) Yayınları ile c) Kur' an kursları ile yerine getirmeye çalışmaktadır. Bu açıklama göstermektedir ki, Diyanet İşleri Başkanlığı aslı görevlerinin önemli bir bölümünü Kur'an kursları vasıtasıyla yerine getirmektedir. Kur'an kurslarının ilk Muhammed (s.a.v.)'dir. mimarı, ilk muallimi hiç şüphesiz Hz. Bana verilen konuya bağlı kalabilmek için, burada Kur'an tarihi gelişimine girmeden, Cumhuriyet döneminde Kur'an kurslarından kısaca ve genel olarak sözedip esas konuma devam etmek istiyorum. kurslarının Cumhuriyet döneminde Kur'an kurslarının açılışı, yönetimi, denetimi ve bu kurslarda yürütülen eğitim-öğretim faaliyetleri Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği yapılarak Diyanet İşleri Baş­ kanlığı'nca yürütülmektedir. 1950 yılına kadar Türkiye genelinde sayıları oldukça az olan kadrolu Kur'an kursları, ülkemizde çok partili hayata geçişle birlikte, vatandaşlarımızın ihtiyacına ve arzusuna uygun olarak artış göstermiştir. Başkanlığımız arşivlerindeki mevcut bilgilere göre Kur'an kurslarının 1925'den günümüze kadar sayılarını gösterir cetvel, bir fikir vermesi bakımından tebliğimizin ekine alınmış­ tır. Daha önce de belirtildiği gibi dünyadaki gelişmelerin ve sosyal olayların temelinde, örf, adet ve kültürlerin oluşumunda, sanat eserlerinin şekillenmesinde vb. konularda dinin etkisi rakipsizdir. 1000 yılı aşan zaman sürecinde insanlarımız İslam kültürü ile yoğrulmuştur. Bu sebeple, bizim milletimizin hayatının her safhasında, özellikle inancımızda, ibadetimizde; beşeri münasebetlerimizde, yaşayış özelliklerimizde, tarihimizde, edebiyatımızda, mi- ı 76 1 Kur'an Kurslarında Eğitim, Öğretim ve Verimlilik marimizde, sanatımızda, örf ve adetimizde, eğitim ve kültürüroüzde İslam Dini'nin etkileri bütün ağırlığı ile kendini göstermektedir. Ülkemizde İslam Dini'nin yeni nesilllere özet olarak öğretildi­ yer ilk eğitim kurumları ile Kur'an kurslarıdır. Bu bakımdan örf ve adetlerimizin eğitim ve kültürümüzün gelişmesinde ve şe­ killenmesinde, korurrup yeni yetişen nesilllere intikalinde, Kur'an kurslarının önemli fonksiyonları olmuştur, halen de devam etmektedir. ği Bu açıklamalardan hayatımıza katkılarını sonra Kur'an kurslarının eğitim ve kültür özet olarak şöylece sıralamak mümkündür: 1. Kur'an kurslarının açılış gayesi, arzu eden herkese usulüne uygun olarak Kur'an-ı Kerim okumayı öğretmek, öz olarak dini (itikad, ibadet, siyer ve ahlak konularında) bilgiler vermek, isteyenlere hafızlıl} yaptırmaktır. İslam Dini konusunda araştırma yapanlar ile, din hizmetinde bulunanların başarısında lıMızlığın ne kadar önemli bir yer tuttuilgili herkes çok iyi bilmektedir. Hafızların yetiştirildiği eği­ tim yerleri ise Kur'an kurslarıdır. Bugün ülkemizde Kur'an kurslarında yılda 20 bin civarında öğrencimiz hafızlık yapmakta ve yılda 5 bin civarında gencimiz hafızlık tesbit sınavında başarılı olarak hafızlık belgelerini almaktadır. Özellikle Diyanet İşleri Başkanlığı'nın istihdam edeceği personelinin hafızlık yapabileceği tek müessese Kur'an kurslarıdır. ğunu 2. Yaygın eğitim sistemi içinde yer alan Kur'an kursları, yeni nesillerimizin dini ve milli kültürümüzle ilk tanıştıkları, sevgi ve saygının, kardeşliğin, fedakarlığın, hoşgörünün benimsendiği, ibadetlerin usulüne uygun olarak yerine getirilmesinin öğretildiği yerlerdir. yetişen 3. Kur'an kursları, geçmişimiz, günümüz ve geleceğimizle sağ­ lam bağlar kuran, milll ve manevi değederimizi kavrayan, vatanı­ nı seven, milletine bağlı, bayrağı ile gurur duyan, büyüklerine saygı, küçüklerine şefkat gösteren nesillerin toplumumuza ve ülkemize kazandırılınasına önemli katkıları olan, milletimizle bütünleşmiş yaygın eğitim ve öğretim kurumlarıdır. 4. Kur'an kursları, vatandaşlarımızın büyük ilgi ve desteğine mazhar olmuş eğitim yerleridir. Bugün mevcut 5.241 Kur'an kursundan 22 tanesi hariç tamamı vatandaşlarımızın hiç bir zorlama Kur'an Kurslarının Eğitim ve Kültür Hayatımıza Katkıları f ı 77 olmadan kendi arzusu ile yaptığı yardımlada inşa edilmiş ve doBu özelliği ile Kur'an kursları ilkokulu bitirdikten sonra herhangi bir sebeple okuma imkanı bulamayan çocukların bakıldığı, barındırıldığı, tahsillerinin sağlandığı yerlerdir. Bir baş­ ka ifade ile Kur'an kursları, dar gelirli ailelerin çocuklarının ilimle, kültürle buluştukları, dünyayı tanıma fırsatı buldukları yerlerdir. natılmıştır. 5. Kur'an kursları, belli seviyede dini eğitim ve öğretimin ya- nında çocukları bu alanda çalışmaya, onları İmam-Hatip liselerine, ilahiyat Fakültelerine, hatta daha ileri seviyede araştırma yapmaya yönelmeleri için alt yapı oluşturmaktadırlar. 6. Bugün, kamu kurum ve kuruluşlarında, iş dünyamızda, kı­ saca her sahada ve meslekte öyle insanlar tanıyoruz ki, Kur'an kurslarında okumak üzere köyünden, kasabasından çıkabilmiş, Kur'an kurslarında aldıkları eğitim ve kültür ufuklarını açmış, bakış açıları genişlemiş, tahsillerini Kur'an kurslarına gönül veren, destek olan kişi ve kuruluşların sağladığı imkanlada tamamlamış ve bugün bulundukları yerdeki hizmetlerini başarılı olarak sürdürmektedirler. Eğer Kur'an kursları olmasaydı bugün ülkemizin kültür düzeyi çok daha düşük, eğitim müesseselerimiz çok değerli bazı öğretim elemanlarınçlan, kamu kurum ve kuruluşları­ mız kıymetli bazı yöneticilerinden, iş dünyamız başarılı ve dürüst bir çok isimlerinden mahrum olurdu, kanaatındayım. 7. Kur'an kurslarını bitiren, Kur'an kurslarında hafızlığını ikmal eden öğrenciler için yıllardan beri yurdumuzun her bölgesinde, ilinde, ilçesinde, kasaba ve köyünde düzenlenen mezuniyet törenlerinde, halka yapılan konuşmaların tamamına yakını okumanın, ilim ehli olmanın önemi ile ilgilidir. Bu töreniere 7'den 70'e kadın-erkek öyle insanlar katılır ki, onları ne konferansa getirebilirsin ne de panele. Bu insanlar yapılan va'zları, nasihatları can kulağı ile dinlerler. Böylece bu törenlerde vatandaşlarımız bilgilendirilir, ilme ve kültüre ilgileri artırılır. 8. Kur'an kurslarında verilen dini ve milli bilgiler, Türkçe'nin doğru yazılıp okunmasına ve telaffuz edilmesine katkıda bulunur. Bir çok örnekten bir tanesini burada vermek istiyorum. Katil kelimesi bir çok kişi tarafından hatta bazı spikerler tarafından yanlış şekilde, katil olarak kullanılmaktadır. Kur'an kurslarında belli bir eğitim almış insanların bu ve benzeri kelimeleri telaffuzlarında hata olmaz veya asgariye iner. 178 1 Kur'an Kurslarında Eğitim, Öğretim ve Verimlilik 9. Sonuç olarak diyebiliriz ki, Kur'an kurslarının özelde din eğitimine, genelde eğitim ve kültür hayatımıza inkar edilemeyecek ölçüde katkılarınlmuştur. _Kur'an Kurslarının Eğitim ve Kültürümüze Daha Artırabilmesi İçin Tekliflerimiz Katkılarını 1. Milli eğitimimizeve kültürüroüze ciddi manada desteği ve katkısı olan, özellikle vatandaşlarımızın büyük bir ekseriyeti tarafından benimsenen ve desteklenen Kur'an kurslarının ülkemizin her yerleşim yerine yaygınlaştırılması, eğitim ve kültür seviyemizin yükselmesi, özellikle milli birliğimiz ve bütünlüğümüz açısın­ dan zaruri görülmektedir. Zira milli birlik ve bütünlüğümüzün tartışmasız çimentosu İslamiyet'tir. İslamiyet'in ve Kur'an'ın öğ­ retildiği ilk eğitim kurumu ise Kur'an kurslarıdır. 2. Kur'an kurslarının bina, araç-gereç ve diğer giderlerine bütçeden mutlaka ödenek ayrılmak suretiyle destek verilmelidir. 3. Zorunlu eğitimin sekiz yıla çıkması ile, Kur'an kurslarının zarar görmemesi ve sekiz yıllık zorunlu eğitimin vatandaşlar tarafından daha kolay benimsenmesi için, Kur'an kurslarının adı, Diyanet İşleri Başkanlığı Kur'an Eğitim Merkezleri olarak değişti­ rilmeli ve Milli Eğitim Bakanlığı'nın uygun göreceği kültür dersleri bu eğitim merkezlerine konulmak suretiyle bölümünü Kur'an Eğitim Merkezleri'nde tamamlamalarına imkan sağlanmalıdır. 4. Kur'an Eğitim Merkezleri'nde öğretmenlik yapacak personelin tercihan ilahiyat Fakültesi, en azından ilahiyat Meslek Yüksek Okulu (İMYO) mezunu olmaları şartı getirilmeli ve halen görev yapan öğreticilere aynı eğitimden (İMYO) geçme imkanları sağlanmalıdır. KURULUŞUNDAN BUGÜNE KUR'AN KURSLARI SAYISI Cumhuriyet idaresi içinde yer alan, 03 Mart 1924 tarihinde kurulan Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde ilk defa 02 Nisan 1925 tarihinde 50 milletvekilinin müşterek imzasıyla verilen bir önerge ile bütçeye Rafız-ı Kur'an yetiştirmek üzere 10 kişi için 50 bin liralık tahsisat ayrılmıştır. Böylece 10 kadro verilmek suretiyle Kur'an kursu hizmetleri başlamıştır. Kur'an Kurslarının Eğitim ve Kültür Hayatımıza Katkıları 1 179 Yıllara 1925-1926 1926-1927 1927-1928 1928-1929 1929-1930 1930-1931 1931-1932 1932-1933 1933-1934 1934-1935 1935-1936 1936-1937 1937-1938 1938-1939 1939-1940 1940-1941 1941-1942 1942-1943 1943-1944 1944-1945 1945-1946 1946-1947 1947-1948 1948-1949 1949-1950 1950-1951 1951-1952 1952-1953 1953-1954 1954-1955 1955-1956 1956-1957 1957-1958 1958-1959 1959-1960 1960-1961 göre Kur'an Kursu sayısını gösteren tablo şöyledir: 10 10 10 10 10 10 9 9 9 7 14 14 21 24 28 28 28 28 24 31 41 62 82 100 117 144 158 163 199 222 237 245 263 279 301 326 1961-1962 1962-1963 1964-1965 1964-1965 1965-1966 1966-1967 1967-1968 1968-1969 1969-1970 1970-1971 1971-1972 1972-1973 1973-1974 1974-1975 1975-1976 1976-1977 1977-1978 1978-1979 1979-1980 1980-1981 1981-1982 1982-1983 1983-1984 1984-1985 1985-1986 1986-1987 1987-1988 1988-1989 1989-1990 1990-1991 1991-1992 1992-1993 1993-1994 1994-1995 1995-1996 1996-1997 345 371 399 434 485 621 661 699 749 786 808 848 977 1007 1037 1267 1490 1538 2385 2610 2773 2946 3047 3047 3335 4033 4058 4420 4715 4998 4557 4925 5234 5483 5949 5241
