Şizofreni Hastası ile Tedavi İşbirliği Oluşturmak

advertisement
Şizofreni Hastası ile Çalışırken
İyileşme Yönelimli Uzman Olmak:
Bakış Açımızda Değişiklik İhtiyacı
Haldun Soygür
Psikiyatri Doçenti, Farmakoloji Bilim Doktoru
Şizofreni Dernekleri Federasyonu Başkanı
4 Ekim 2017, Bursa
53.Ulusal Psikiyatri Kongresi
Başlarken…
"Siz bir adamı hiç görmeden, iki dakika evvel öyle bir adamın İstanbul ilinde
yaşadığını bile bilmeden, birdenbire, zanaatından ve adından seviverdiniz mi?
İçinizi hiç bilmediğiniz bir İstanbul semtinin akşamı kaplarken ve evinin önünde
oturup cigara içen, gözkapakları kirpiksiz ve kıpkırmızı ihtiyar bir adamı
hayranlıkla, sevgiyle, saygıyla andınız mı? Hiç içinize taş gibi, ağır bir su gibi bir
sevgi oturdu mu? Oturmamışsa Allah aşkına vazgeçin şu yazımı okumaktan.“
SAİT FAİK ABASIYANIK / GÜN OLA HARMAN OLA
Ruh Sağlığında İyileşme:
Bilimsel ve Klinik Sorumlulukların
Yeniden Şekillendirilmesi
Michaela Amering and Margit Schmolke
Çeviri Editörü
Haldun Soygür
PSYCHIATRIE-VERLAG
WILEY-BLACKWELL
ŞİZOFRENİ DERNEKLERİ FEDERASYONU
Ankara – 2017
Mavi At Kafe’den Öğrendiklerimiz…
Türk Psikiyatri Dergisi 2017;28(2):75-80
Mavi At Kafe’nin 6 Yılda Öğrettikleri:
Şizofreni Hastalarının Gözünden
İyileşmeye Katkıda Bulunan EtmenlerNitel Bir Analiz
Haldun SOYGÜR , M. Merve YÜKSEL ,
Pınar ERASLAN , Seda ATTEPE ÖZDEN
«Uzman» olma rolünden
insan olma rolüne…
Profesyonel rolde bir değişime gereksinim var:
Bir başkasının yaşamı/sağlığı/hastalığı için
“uzman” olma rolünün ötesine geçmek: insan
olma rolüne soyunmak!
«Hekimden sorma, çekenden sor»
Sağlık yöneticileri ve hekimler her şeyi
tümüyle biliyor olamaz.
Sağlık hizmetinden yararlananların gereksinim
ve tercihlerini dinlemek, anlatmaları için onları
yüreklendirmek gereklidir.
Anlamak için çaba göstermek..
Şizofreni tedavisinin en temel bileşeni ilaçlardır. Ancak hiç bir
ilaç yaşamı öğretmez. Hiçbir şey, bir başkası tarafından
anlaşılıyor olma hissinin yerini tutamaz.
“Bugün sosyal bir insanım sevgilim ,
Nörofren aldım.
Yine de dünya,
topuğu düşmüş bir pabuç gibi
aksıyor ayağımda.”
Turgay Fişekçi/Kuşkuluyum Yaşadığımdan
Etkin olmak için motivasyon…
“Hasta olmak” her zaman edilgen olmak
anlamına gelmez.
Süreçte hastanın ve yakınlarının etkin olması
için desteklenmesi ve karşılıklı işbirliğinin
sağlanması gereklidir.
Gerçek bir ortaklığın inşası…
Gerçek bir ortaklık, her iki tarafın da güçlüzayıf yönleri ve olanakları-sınırlılıklarının
saptanabilmesi ve paylaşılabilmesi üzerine
inşa edilebilir.
Ulaşılabilirlik…
Yardım isteyen her insandaki iyileşme kapasitesinin
keşfedilmesi, destek ve cesaret sağlanması ve
“onunla olmak” için:
• Ulaşılabilirlik
• İçtenlik
• Sahicilik
“Benim söylemek için
çırpındığım gecelerde
siz yoktunuz”
Özdemir Asaf
Önemsenmek, farkedilmek…
Hastalığa Değil,
Kişiye Odaklanan Bir Yaklaşım…
Kanıta Dayalı tıp, özel ve bireysel niteliklerle
donatılmadıkça yeterince “çalışmaz”.
Bir başka deyişle hastalık odaklı değil KİŞİ
ODAKLI yaklaşım şarttır.
Her insan her açıdan “biricik”tir.
İçgörüsü olmayan hasta ve tedavi işbirliği
• Şizofrenide hastanın hastalığını kabul etmemesi,
inkar ya da kendine yakıştıramama gibi bir
savunma stratejisi ya da kültürel bir sorun olarak
ile açıklanamaz. Bu, hastalığın bir belirtisidir.
• Tedavi işbirliğini bozan en önemli etken, içgörü
kaybıdır.
• Hasta olduğunu kabul etmeyen bir insan, ilaç
almayı niçin kabul etsin ki?
Hastalığı kabul etmeme ya da içgörü kaybı
• Ne kadar güçlü kanıtlar sunarsanız sunun, hasta olduğuna
inanmayan bir insanın gerçeklerini değiştiremezsiniz…
• Hastanızın hastaneye yatmayı kabul etmesi, mutlaka hasta
olduğunu kabul ettiği anlamına gelmez.
• Hastanız sadece bir an önce hastaneden çıkmak için, hasta
olduğunu kabul ettiğini söylüyor olabilir mi?
• Böyle bir hastanın hastaneden çıkarıldığında ilaçlarını düzenli
kullanması nasıl beklenebilir?
Ne yapmalı?
• Hastanız ile işbirliği kurmak
• Hastanız ile işbirliğinizi garanti altına almak
• Hastanızın hayatını daha da zorlaştırmamak
• Uzun etkili antipsikotik ilaçlar
• Motivasyonel görüşme teknikleri
LEAP Teknikleri
• Listen
• Empathize
• Agree
• Partner
Dinle
Empati Kur
Uzlaş
Ortaklık oluştur
Xavier Amador
LEAP Teknikleri
• Hastalığı ile ilgili yargılamadan DİNLE
• Semptomları değil duyguları hakkında stratejik
EMPATİ kur
• Her iki tarafın üzerinde anlaşabileceği konuları
bul ve UZLAŞMA sağla
• Anlaşma noktaları ile ilgili hedefler için
ORTAKLIk oluştur.
Hekim bir «triathloncu» gibi olmalı!
Şizofreni Hastası ile
Tedavi İşbirliği Oluşturmak
“Sadece bir kaç dakikan varmış
gibi davranırsan,
bir değişim elde etmek
bütün bir günü alır,
oysa bütün bir günün varmış
gibi davranırsan,
sadece bir kaç dakika alır”.
Monty Roberts
İyileşmenin Temel Bileşenleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
- kişinin yönünü kendisinin çizmesi
- bireyselleştirilmiş ve kişi odaklı
- yetkinleşme
- bütüncül yaklaşım
- doğrusal olmayan bir doğa
- güçlü yönlere dayalı yaklaşım
- akran desteği
- saygı
- sorumluluk
- umut
Download