INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE

advertisement
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
ULUSLARARASI
7. BİLGİ, EKONOMİ YÖNETİM
KONGRESİ
BİLDİRİLER KİTABI
VE
Yalova Üniversitesi-İstanbul Üniversitesi
30-31 Ekim-1 Kasım 2009 / Yalova
INTERNATIONAL
7th KNOWLEDGE, ECONOMY
MANAGEMENT CONGRESS
PROCEEDINGS
Yalova University-Istanbul University
October 30-31, November 1, 2009 / Yalova-Türkiye
ii
&
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
ULUSLARARASI 7. BİLGİ,
EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ
BİLDİRİLER KİTABI
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE,
ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS
PROCEEDINGS
Yalova Üniversitesi-İstanbul Üniversitesi
Yalova University-Istanbul University
30 Ekim-1 Kasım 2009 / Yalova
October 30-November 1, 2009 / Yalova-Türkiye
Yayıncı ve Yayına Hazırlayan:
Publisher & Editor:
İbrahim Güran Yumuşak
İbrahim Güran Yumuşak
www.beykon.org
www.beykon.org
E posta: kongre@beykon.org
E mail: kongre@beykon.org
Basım: FSM-İstanbul
Printed by FSM-Istanbul/Turkiye
Yayın Yılı: EKİM 2009
Publishing Year: OCTOBER, 2009
Basım Yeri: İstanbul-Türkiye
Publishing Locate: Istanbul-Türkiye
Dili: Türkçe ve İngilizce
Language: Turkish and English
Yayın Türü: Elektronik Yayın (CD)
Publication Type: Electronical Publishing (CD)
Makalelerin her türlü sorumluluğu yazarlarına aittir.
ISBN: 978-9944-0203-5-0
iii
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
İSTANBUL’DA DIŞ TİCARET FAALİYETİNDE BULUNAN İŞLETMELERİN
BİLGİ TEKNOLOJİSİ KULLANIM DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ ve
ÇALIŞAN SAYILARI İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ
Orhan KOÇAK *
Ersin KAVİ **
ÖZET
Küreselleşme ile birlikte ülkelerin ve bölgesel birliklerin karşılıklı siyasi ve ekonomik işbirlikleri hızla
artmaktadır. Firmalar, mevcut ulusal sınırlar içerisinde ekonomik faaliyetlerini yürütmenin yanında, daha da
fazla uluslararası
alanda var olmayı önemsemektedirler. Ülkelerin dış ticaret dengelerini sağlamaları için
ihracata dönük politikalar geliştirmeleri ve firmaları bu doğrultuda yönlendirmeleri son yıllarda genel bir trend
olmuştur. Bu anlamda firmalar teknik altyapıdan başlayarak insan kaynaklarına kadar birçok eksikliklerini,
günümüzün bilgi ve iletişim teknolojilerinden faydalanarak gidermekte ve uluslararası sahada var olmaya
çalışmaktadırlar. Uluslararası ticarette klasik metotlar hala geniş bir alanda kullanılıyor olmasına rağmen,
elektronik ticaret uygulamaları önemli bir etken olmakta ve önemi hem devletler hem de firmalar için giderek
artmaktadır. Elektronik ticaret uygulamalarında kurulum maliyetlerinin oldukça düşük olması, özellikle küçük ve
orta büyüklükte firmaların kolaylıkla yatırım yapabilmesini ve küresel pazarlarda yer almasını sağlamaktadır. Bu
çalışmada, firmalardan elde ettiğimiz verilerden faydalanarak öncelikle teorik bir çerçeve çizilecek, daha sonra
ise, dış ticaret firmalarının bilgi teknolojisi kullanım ve e-ticaret faaliyet düzeyleri ortaya konmaya çalışılacak,
son aşamada ise, çalışan sayıları dikkate alınarak, bilgi teknolojileri kullanım düzeyi ele alınacaktır.
THE DETERMINATION of THE USEAGE LEVEL of INFORMATION TECH. AND IT IS THE
RELATION WITH NUMBER of WORKERS IN FOREIGN TRADE COMPANIES IN İSTANBUL
ABSTRACT
In this global era, emerging new information and communication technologies has been increasing
relations not only between individuals and states also companies. Although this process has been affecting all
actors in, especially companies have been reaping the benefits such as better and cheaper communication,
improving their supply chain processes, reaching new customers and sellers, reduction the cost of labor and
increasing their total output and profits. With information and communication technologies, companies are going
to be able to go beyond their national borders and sell products and services around the world. Especially,
foreign trade companies are willing to integrate ICTs in order to strengthen their competitiveness in national and
international arena. In this sense, foreign trade companies and information and communication technologies have
been becoming more integral part of each other in developed and developing countries which desire to increase
their exports by using some advantages such as cheap labor and incentives provided by states. Turkey, as a
developing country, increased it’s export from 2002 until 2008 economic crises.
*
Yrd.Doç.,Yalova Universitesi, orkoc@hotmail.com.
Yrd.Doç.,Yalova Üniversitesi, ersinkavi@gmail.com.
**
1712
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
1. GİRİŞ
Dünyadaki tüm ülkelerin hedefi ekonomik açıdan gelişmiş olmak ve bu gelişmişliği daha da
ileriye götürebilmektir. Ülkelerin ekonomik gelişmesinde en önemli etken ise, yeni
teknolojilerin üretilmesi, teknolojik gelişmelerin sanayiye uygulanması ve
tüm bunların
paralelinde üretilen ürün ve hizmetlerin uluslararası pazarda yer bulabilmesidir.
Bu doğrultuda, günümüzün ticari anlayışının çoğunlukla teknoloji temelli olması ve internet
kullanımı çerçevesinde gerçekleşmesi, küresel ticari bilgi ağından yararlanmayı gerekli
kılmaktadır. Bu çerçevede, artık küçük ve orta ölçekli işletmeler de mal ve hizmetlerini
elektronik veri değişimi yoluyla pazarlama imkanına sahip olmaya başlamışlardır. Ayrıca,
elektronik ticareti kullanmaları onların pazara girişlerini kolaylaştırmıştır. (Akın, 1995:3)
Öyle ki, bilgi teknolojisi dünya ticaretini olması gerektiğinden daha hızlı arttırmaktadır. Bilgi
teknolojisinde meydana gelen gelişmeler, işletmelerin dünya pazarındaki rekabet güçlerinin
şekillenmesinde de rol oynamaktadır. Geleneksel yöntemlerle yürütülen ticari faaliyetlerde
bilgi eksikliği, bilgiye zamanında ulaşılamaması, farklı yöntemlerin kullanılması gibi
nedenlerle önemli ölçüde karışıklıkların yaşandığı bilinmektedir. Dolayısıyla, iyi bir
enformasyon sisteminin gerekliliği kaçınılmaz hale gelmiştir.
Bu nedenle, günümüzde
enformasyonun önemi dış ticaretle uğraşan kuruluşlar tarafından daha iyi anlaşılmalıdır.
Çünkü, dışa açılma yoğun bir biçimde bilgi teknolojisini kullanmayı gerektirmektedir.
Ülkemizdeki dış ticaret işletmelerinin de uluslararası rekabette ön plana çıkması açısından
bilgi teknolojisi alt yapısına sahip olmaları ve etkin olarak bilgi teknolojilerini kullanması
gerekmektedir. Bu çalışmada da, İstanbul’da faaliyet gösteren bazı dış ticaret faaliyetinde
bulunan işletmelerin bilgi teknolojilerini kullanma düzeyleri çalışan sayıları dikkate alınarak
arıştırılmaya çalışılmıştır. Çünkü, çalışan sayısı fazla olan işletmeler, büyüklükleri de dikkate
alındığında, bilgi teknolojilerini daha etkin ve yüksek seviyede kullanma zorunluluğu ile karşı
karşıya kalan işletmelerdir.
2. KAVRAMSAL ve KURAMSAL ÇERÇEVE
2.1. Bilgi Teknolojileri, E-Ticaret ve İşletmeler
Bilgi teknolojileri, verilerin kayıt edildiği, saklandığı, belirli bir işlem sürecinden geçirildiği
ve bunların sonucunda üretilen bilgilere erişimin sağlandığı tüm teknolojik araçlara verilen
addır. Bu araçlar, tüm bilgisayar ve iletişim teknolojilerini kapsamaktadır.(Bensghir, 1996:39)
1713
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
Bu doğrultuda, bilgi teknolojileri kapsamında bilgisayarların işletmelerde en yaygın 4
kullanımı olduğu söylenebilir. Bunlar, yönetsel ve muhasebe kayıtlarını tutma, elektronik
posta ve envanter yönetimidir. Ayrıca, bilgi teknolojileri, günümüz organizasyonlarına
gelecek ile ilgili doğru öngörülerde bulunma, akılcı kararlar alma ve etkin iletişim fırsatları
sunmaktadır.
Bilgi teknolojileri, ayrıca işletmeler açısından müşteriler ile doğrudan doğruya bağlantı
kurmanın bir yoludur. Özellikle, KOBİ’lere iletişim, dağıtım ve işletme fonksiyonları
açısından önemli avantajlar sağlar. Ayrıca, bilgi teknolojilerinin kullanımı sayesinde bu tür
işletmeler kısıtlı finansal kaynaklarına rağmen uluslararası pazarlarda etkili ve rekabetçi bir
şekilde pazarlama faaliyetleri gerçekleştirebilirler.(Güney, Mutlu, 2008:85)
Bilgi teknolojilerinin işletmelere etkileri kapsamında dikkate alınması gereken bir diğer
boyutu da elektronik ticaret (e-ticaret) tir. E-ticaret, Dünya Ticaret Örgütünce, “Mal ve
hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağları üzerinden
yapılması” olarak tanımlanmaktadır. Benzer şekilde, OECD ise, “Sayısallaştırılmış yazılı
metin, ses ve görüntünün iletilmesi ve işlenmesine dayanan kişileri ve kurumları ilgilendiren
tüm ticari işlemler olarak tanımlanmaktadır. ( http://www.eticaret.org, 2009:1)
Bu iki tanım doğrultusunda, hem bilgi teknolojilerinin hem de buna bağlı olarak gerçekleşen
e-ticaret uygulamalarının günümüz işletmelerinin ayakta kalabilmesi açısından çok önemli bir
yere sahip olduğu bilinmektedir. Özellikle KOBİ’ler , küçük olmalarından kaynaklanan bir
takım sorunlara
e-ticaret ile çözüm bulmaya çalışmaktadır. E-ticaret, bilgi yetersizliğini
nedeniyle dış pazarlara açılamayan KOBİ’lerin iş fırsatlarından haberdar olmaları ve
müşterilerine
dönük
pazarlama
faaliyetlerini
rahatlıkla
yapabilecekleri
bir
ortam
sunmaktadır.(Ulaş, 2004:188)
Ayrıca, bilgi teknolojileri, örgütsel yapıları değiştiren bir role de sahiptir. Öyle ki, örgütsel
departmanlar
arasındaki
ilişkinin
koordinasyonunun
sağlanması,
örgütsel
sınırların
genişlemesi, hizmet kalitesinin artması ve örgütsel ve yönetsel etkinliğin artması söz konusu
olmaktadır. Tüm bu gelişmeler, sonuç olarak, işletmelerin rekabet gücünü de olumlu
etkilemektedir.(Tutar, 2006:113)
2.3. Türkiye’deki İşletmelerin Bilgi Teknolojileri Kullanımı
2.3.1. Genel Kullanım Oranları
Ülkemizdeki işletmelerdeki bilgisayar kullanım ve internet erişimine sahiplik oranları Türkiye
İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2007 yılı Ocak ayında % 88.7 ve % 85.4 iken, bu
1714
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
oranlar 2008 yılı Ocak ayında sırasıyla % 90.6 ve % 89.2’ye yükselmiştir. İnternet erişimine
sahip işletmelerin web sayfasına sahiplik oranları 2007 yılı Ocak ayında % 63.1, 2008 yılı
Ocak ayında ise % 62.4 olarak gerçekleşmiştir.
Ayrıca, 2007 yılı Ocak ayında, İnternet erişimine sahip girişimlerin % 77.5’i İnterneti
“bankacılık ve finansal hizmetler” için, % 75.9’u “piyasayı takip etmek” ve % 32.6’sı “eğitim
ve öğretim” için kullanmaktadır. 2008 yılı Ocak ayında bu oranlar sırasıyla % 77.6, % 77 ve
% 33.4’tür.
2008 yılı verilerine göre, 2007 yılında İnternet erişimine sahip girişimlerin % 15.4’ü internet
üzerinden sipariş vermekte iken, % 9.4’ü ise internet üzerinden sipariş almaktadır. (TUİK,
2008:1)
Bu verilerden de anlaşılacağı üzere, ülkemizde firmalar bilgi teknolojileri ve interneti
kullanmakla birlikte, fonksiyonel kullanıp kullanmadıklarına dair sorgulama yapılabilir.
Özellikle, iş süreçlerinin birbiriyle entegrasyonunun zayıflığı ve online alış-satış işlemlerinde
kullanım %10-15 gibi oranlara inmektedir. E-ticaret olarak da adlandırılan online satış,
firmalara pazar paylarını artırmak suretiyle ve birçok nedenden dolayı rekabet avantajı
sağlamaktadır.
2.3.2.Çalışan Sayısı Boyutuyla Bilgi Teknolojisi ve İnternet Kullanım Oranları
TÜİK’in 2008 yılı
verilerine göre, Türkiye’deki işletmelerin çalışan sayıları dikkate
alındığında, bilgisayar kullanım ve internete erişim oranları sektörler bazında şu şekildedir:
Tablo1: İşletmelerin İnternet ve Bilgisayar Kullanım Oranları
Ekonomik Faaliyet Kolları
Genel
İmalat Sanayi
İnşaat
Toptan ve Perakende Ticaret
Oteller ve moteller
Ulaştırma, depolama,haberleşme
Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri
Sinema ve video filimleri ile ilgili faaliyetler
Çalışan Sayıları
10-49
50-249
Bilgisayar İnternet Bilgisayar İnternet
89,3
87,5
95,3
95
88,9
86,8
95,7
95,1
79,7
79,4
94,3
94,3
92,8
91,4
98,5
98,5
98,4
97,8
100
100
93,6
90,4
95,2
95,2
83,8
80,8
87,7
87,7
96,3
96,3
100
100
250+
Bilgisayar İnternet
98,4
98,1
99,5
99,4
100
100
99,1
97
100
100
99,5
99,5
93,1
93,1
100
100
Benzer şekilde, işletmelerin web sayfasına sahiplik oranları da aşağıdaki tabloda
gösterilmiştir.
1715
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
Tablo 2: İşletmelerin Web Sayfası Sahipliği
Ekonomik Faaliyet Kolları
Genel
İmalat Sanayi
İnşaat
Toptan ve Perakende Ticaret
Oteller ve moteller
Ulaştırma, depolama,haberleşme
Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri
Sinema ve video flimleri ile ilgili faaliyetler
10-49
58,4
65,4
45,7
50,3
81,4
59,8
71,2
80,1
,
Çalışan Sayıları
50-249
250+
74,4
86,6
80,5
90,3
63,2
76,7
67,7
95,2
95,4
89,5
80,4
93,1
60,8
69
81,5
100
Verilerden de anlaşılacağı üzere, Türkiye’deki işletmelerde çalışan sayısı fark etmeksizin
bilgisayara ve internete sahiplik oranları oldukça yüksek iken web sayfasına sahiplik oranları
istenilen düzeyde değildir.
Ancak, çalışan sayısı arttıkça, sektör fark etmeksizin bilgisayar ve internet kullanım
oranlarında gözle görülür bir artış bulunmaktadır.
Web sayfasına sahiplikte ise, birkaç sektör dışında doğru orantı söz konusudur.
2.4. Dış Ticarette Bilgi Teknolojisi Kullanımı ve E-Dışticaret
Bilgi teknolojilerinin ve e-ticaretin önemi, dış ticaret işletmeleri düşünüldüğünde, bir kat daha
artmaktadır. Çünkü, işletmeler, e-ticaret yoluyla dışa açılmaktadır. Dolayısıyla, dış ticaret
yapabilmenin olmazsa olmaz koşulu, bilgi teknolojilerini etkin kullanmaktır.
Özellikle, dış ticaretteki teknik işlerin karmaşık ve çok sayıda prosedüre tabi olması, internet
tabanlı çalışmaları gerekli kılmaktadır. Özellikle, lojistik, gümürükleme ve finans konularında
bilgi teknolojisi kullanımına büyük ihtiyaç duyulmaktadır.
Bu doğrultuda, e-dışticaret kavramı gelişmiştir. Buna göre, e-dışticaret, “Yurt içi ve yurt
dışındaki alıcı, satıcı, ülke,ürün veya pazar araştırması ve bununla birlikte şirketler arası,
şirket tüketici arası, şirket kamu kuruluşu arası gerçekleşen ticari işlemlerin tamamının veya
bir bölümünün elektronik ortamda basit, hızlı, verimli
şekilde yapılması ve
gerçekleştirilmesine” denmektedir.(www.ticaretforumu.com,2007:1)
Ülkemizde,
GümrükMüsteşarlığı’nın
koordinasyonunda
yürütülen
e-dışticaret
faaliyetleri çerçevesinde üye kuruluşlar arasında, DTM-Serbest Böl. Gn. Md., İSBİ, TOBB,
Bankalar Birliği, Maliye Bakanlığı, MİLSOFT, TBV, TSE, TÜBİTAK-UEKAE, İhracatçı
1716
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
Birlikleri,
İGEME,
TİM,
ve
Eximbank
gibi
kuruluşlar
bulunmaktadır.(www.e-
ticaret.gov.tr,2009:1)
Gümrük müşteşarlığı ise, e-gümrük sistemi kapsamında, dış ticaretle uğraşan firmaların
aşağıdaki işlemleri internet üzerinden takip etmesi yada sorgulaması sağlanmaktadır.
1-Elektronik Beyanname Uygulaması
2-Bağlayıcı Tarife Bilgisi
3-EDI Tescil Sorgulama
4-VEDOP Sorgulama
5-DIR-TCGB TAKİP
6-Telafi Edici Vergi
7-Teminat Bilgisi Sorgulama
8-Gümrük Vergileri Oranları Sorgulama
9-Gemi Takip
10-Firma Dosya Takip Sistemi
11-Yetkili Gümrük Müşaviri Sistemi
12-Antrepo Web Uygulaması
Ayrıca, işletmeler arasında elektronik veri değişimi ve e-belge uygulamaları ile de, dış ticaret
faaliyetleri daha hızlı ve etkin yerine getirilebilmektedir. (www.gümrük.gov.tr,2009,:1)
Sonuç olarak, dış ticaret faaliyetlerinde bilgi teknolojilerinin ve internetin kullanımı
kaçınılmazdır.
.
3.Araştırma
3.1.Araştırmanın Genel Çerçevesi
3.1.1. Araştırmanın Amacı
İstanbul ilinde faaliyet gösteren dış ticaret yapan işletmelerin bilgi teknolojisi ve internet
kullanım düzeyleri ile e-ticaret faaliyetlerine olan ilgisinin araştırılması ve sonuçların
işletmelerin çalışan sayıları dikkate alınarak analiz edilmesidir.
3.1.2. Araştırmanın Kapsamı
İlgili araştırma, İstanbul ilinde faaliyet gösteren dış ticaret şirketlerinden örneklem yoluyla
seçilen 65 şirketin yöneticilerine yönelik yapılmıştır. Bunlardan değerlendirmeye uygun
görülen 47 adet anket çalışmaya dahil edilmiştir.
3.1.3. Araştırmanın Yöntemi
Araştırmada nitel yöntem kullanılmıştır. 19 sorudan oluşan bir anket formu uygulanmıştır.
Anket formunda daha çok cevabı “Evet” ve “Hayır” olan sorulara yer verilmiştir. Anket
sorularının ilk 6’sı kurumsal bilgileri içermektedir. Geriye kalan 13 sorunun 7 tanesi
bilgisayar ve internet kullanımı, 6 tanesi de dış ticaret faaliyetlerinin internet boyutuyla
ilgilidir.
3.1.4. Araştırmanın Hipotezleri
Çalışmada aşağıdaki hipotezlere cevap aranacaktır.
1717
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
 Çalışan sayısı arttıkça, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin bilgi teknolojileri
kullanım düzeyleri de artar.
 Çalışan sayısı arttıkça, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin internet kullanım
düzeyleri de artar.
 Çalışan sayısı arttıkça, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin e-ticaret
faaliyetlerinde artış gözlemlenir. *
 Dış ticaret alınında faaliyet göstermek bilgi teknolojisi kullanım düzeyini arttırır.
 Dış ticaret alanında faaliyet göstermek internet kullanım düzeyini arttırır.
 Dış ticaret alanında faaliyet göstermek e-ticaret faaliyetlerini arttırır.
3.2.Araştırmanın Sonuçları
3.2.1.Kurumsal Bilgiler
Tablo3: Sektör Oranları
Tablo 4:Faaliyet Süresi Oranları
Tablo5: Çalışan Sayısı Oranları
İmalat
%
42,6
Faaliyet
Süresi
1-3
%
12,8
Çalışan
Sayısı
1-9
%
19,1
Gıda
8,5
4-6
10,6
10-49
25,5
İnşaat
10,6
7-9
6,4
50-249
23,4
Dış ticaret
14,9
10-12
19,1
250 ve üstü
31,9
Sağlık
4,3
13-15
2,1
Toplam
100,0
Sektör
Hizmet
19,1
16-18
6,4
Toplam
100,0
19-21
6,4
22-24
6,4
25 ve üstü
29,8
Toplam
100,0
İşletmelerin hepsi dış ticaret yapmasına rağmen, doğrudan dış ticarete aracılık eden firma
oranı, %15’lerdedir. Ayrıca, işletmelerin %70 gibi büyük bir oranı 10 yıl ve daha fazla süredir
faaliyet göstermektedir. Bu anlamda, işletmelerin iş tecrübesi yüksektir.
3.2.2 İşletmelerin Dış Ticaret Faaliyetlerine Yönelik Bilgiler
Tablo 6: Dış Ticaret Faaliyeti
Tablo 7: İthalat Bilgisi
Toplam
Dış ticaret ile ilgili işletme özelliği
Üretim firması ve dış ticaret bölümü
mevcut
%100
31,9
İthalat
Yapıyor musunuz?
Evet
İthalat ve ihracat firması
40,4
Hayır
Dış ticaret ve gümrük müşavirliği firması
14,9
Toplam
Lojistik firması
12,8
*
%
93,6
6,4
100,0
Bu hipotez tartışmalıdır. Çünkü, bir işletmedeki e-ticaret artışı çalışan sayısı paralelinde değil de işletme
büyüklüğü paralelinde artış gösterebilir. Dolayısıyla, çalışan sayısı da işletme büyüklüğünün göstergesi
olduğunda e-ticaret faaliyeti artmış olabilir. Çünkü, tam tersine e-ticaret faaliyetleri daha az çalışana ihtiyaç
duyulması anlamına gelebilir.
1718
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
Tablo 8: İhracat Bilgisi
İhracat
Yapıyor musunuz?
%
Evet
78,7
Hayır
21,3
Toplam
100
3.3.3.Bilgi Teknolojilerine Sahiplik ve Kullanım Düzeyi
 Bilgi teknolojileri departmanı olan işletmelerin oranı %66.
 Departmanlarda bilgi teknolojilerinin kullanım oranları ise,
o Muhasebe departmanı %81,
o Finans departmanı %72,
o Satış departmanı %78,
 Bilgi teknolojilerinin gümrük işlemlerinde kullanılma oranı %77.
 Satış, finans ve muhasebe işlemlerinin bilgisayar ortamında gerçekleştirilme oranı
%94.
 Bilgi teknolojilerine daha fazla yatırım yapmayı düşünenler ise, %83.
3.3.4.İnternet, E-mail ve E-Ticaret Kullanım Düzeyi




Firmanıza ait web sayfanız var mı sorusuna, %96 oranıda “Evet” cevabı verilmiştir.
Web sayfasının firma ürün ve tanıtımı için kullanılma oranı %92.
Web sayfasının online satış için kullananların oranı %36.
E-mail yazışmalarını ise, firmalar çoğunlukla müşteriler(%87) ve çalışanlar (%81) ile
gerçekleştirmekteler.
 İnterneti faaliyetleri için kullanmayanların; %60 gibi çoğunluğu kısa vadede internette
hizmet vermeyi planlamakta iken, %15 oranındaki bölümü hizmet vermeyi hiç
düşünmemekte, %25’i ise uzun vadede düşünmektedir.
 Firmaların %72’si internet bankacılığı kullanırken, %17’si internet bankacılığını
güvenilir bulmadığı için kullanmamaktadır.
3.3.5. İnternetin Dış Ticaret Faaliyetleri İçin Kullanım Düzeyi
 Web sayfasının dış ticaret işlemleri için kullanılma oranı %36.
 İhtiyaçları olan dış ticaret ve gümrük bilgilerinin %50’den fazlasını firmaların %57’si
internet ortamından elde etmektedir.
 Dış ticaret ve gümrük işlemlerinin %50’den fazlasını firmaların yaklaşık olarak yarısı
internet üzerinden gerçekleştirmektedir.
 Dış ticaret işlemlerini gümrüklere gitmeden gerçekleştiren firmaların oranı ise, %55.
 Dış ticaret ve gümrük mevzuatının güncellenmesinde ise firmalar, %83 oranında
internete başvurmaktadır.
1719
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
3.3.6. Çalışan Sayısı Boyutuyla Bilgi Teknolojisi ve E-Ticaret Kullanımının Çapraz
Analizi
3.3.6.1. Bilgisayar ve İnternet Kullanımı
Tablo 9: Bilgi teknolojisi deapartmanı bilgisi
Çalışan Sayısı
1_9
10_49
50-249
250 ve üstü
Evet
33%
50%
82%
87%
Hayır
67%
50%
18%
13%
Çalışan sayısı arttıkça bilgi teknolojisi departmanı sahipliği de artmaktadır.
Tablo 10: Bilgi Teknolojileri ve Gümrük İşlemleri
Çalışan Sayısı
1_9
10_49
50-249
250 ve üstü
Evet
67%
75%
82%
80%
Hayır
33%
25%
18%
20%
Çalışan sayısı arttıkça gümrük işlemlerinde bilgi teknolojisi kullanımı artış göstermiştir.
Tablo 11:Dış Ticaret İşlemleri ve İnternet Kullanımı
Çalışan Sayısı Evet
Hayır
11,1%
88,9%
1_9
58,3% 41,7%
10_49
63,6% 36,4%
50-249
73,3% 26,7%
250 ve üstü
Dış ticaret işlemlerinin internet kullanılarak gerçekleştirilmesi çalışan sayısı parelelinde
artmıştır.
Tablo 12: Bilgi Teknolojilerine ve İnternete Yatırım
Çalışan Sayısı
1_9
10_49
50-249
250 ve üstü
Evet
67%
92%
64%
100%
Hayır
33%
8%
36%
0%
Bilgi teknolojilerine ve internete daha da yatırım yapma isteği çalışan sayısı parelelinde artış
göstermemiştir. Burada şu dikkate alınabilir. Özellikle, 10-49 aralığında işgören istihdam
1720
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
eden işletmeler, dolayısıyla küçük ölçekli işletmeler, kendilerini yetersiz gördüğünden daha
fazla yatırım yapma isteğinde olabilirler.
3.3.6.1. Web Sayfası Sahipliği ve Kullanımı
Tablo13: Web Sayfası Sahipliği
Çalışan Sayısı
1_9
10_49
50-249
250 ve üstü
Evet
89%
92%
100%
100%
Hayır
11%
8%
0%
0%
Çalışan sayısı fazla olan işletmelerin, büyüklükleri de düşünüldüğünde, tümünde web sayfası
bulunmaktadır.
Tablo 14: Web Sayfasının Online Satış İçin Kullanımı
Çalışan Sayısı
1_9
10_49
50-249
250 ve üstü
Evet
22%
42%
36%
40%
Hayır
78%
58%
64%
60%
Online satış için web sayfasının kullanımı işletmelerin genelinde çalışan sayısı
gözetilmeksizin yakın değerlerde ve düşük düzeydedir. Bu da göstermektedir ki, e-ticaret
faaliyetleri dış ticaret boyutuyla yeterli ölçüde değildir.
Tablo 15: Web Sayfasının Dış Ticaret İşlemlerinde Kullanımı
Çalışan Sayısı
1_9
10_49
50-249
250 ve üstü
Evet
22%
42%
27%
47%
Hayır
78%
58%
73%
53%
Benzer şekilde, web sayfalarını dış ticaret için kullanmaları da düşük ve nisbi olarak yakın
değerlere sahiptir.
14. ve 15. tablolar dikkate alındığında, çalışan sayısı paralelinde internet üzerinden e-ticaretin
ve dış ticaret işlemlerinin de artmamış olması, tartışmalı hipotezimizi akla getirmektedir.
Çünkü, küçük ölçekli işletmelerde e-ticaret ve dış ticaret faaliyeti yüzdesi nisbi olarak daha
fazladır. Bu da göstermektedir ki, bu işletmelerde daha az çalışan ile daha fazla online satış
yapılabilmektedir.
1721
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
SONUÇ ve DEĞERLENDİRME
Araştırmada, TÜİK verileri dikkate alındığında, tüm sektörlerde çalışan sayısına bağlı olarak
bilgisayar ve internet kullanım oranlarının artması paralelinde dış ticaret faaliyetinde bulunan
işletmelerde de benzer bir durumun olduğu varsayılmıştır. Araştırma sonuçları göstermiştir
ki, bazı istisnalar hariç çalışan sayısı arttıkça bilgi teknolojisi ve internet kullanım oranları da
artmaktadır. Dolayısıyla, çalışan sayısı, işletme büyüklüğünün bir göstergesi olarak ele
alındığında, beklenenin aksine büyük ölçekli işletmelerin daha fazla bilgi teknolojisine ve
internet kullanımına ihtiyaç duyduğu ortaya çıkmaktadır. Çünkü, çalışan sayısı paralelinde
bilgi teknolojisi sayısı da artacaktır. Ancak, benzer durum e-ticaret ve online işlemlerde söz
konusu değildir. Dolayısıyla, bu tür faaliyetler ile çalışan sayısı arasında bir ilişki yoktur.
Web sayfası sahipliğinde ise, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin diğer sektörlere göre
daha yüksek oranlara sahip olması dikkat çekicidir. Bu sonuç göstermektedir ki, dış ticaret
faaliyetlerinin web tabanlı yapılma zorunluluğu işletmeler tarafından iyi algılanmıştır. Ancak,
web sayfalarının online satış (%22-%40), dış ticaret işlemleri (%22-%47) gibi faaliyetlerde
yeterli düzeyde kullanılmaması, işletmelerin web sayfalarını etkin kullanmadıklarını
göstermektedir. Bu sonuç, TUİK verilerine göre, işletmelerin internet üzerinden sipariş alma
ve verme oranlarının(%10-%15) üstündedir. Dolayısıyla, dış ticaret faaliyetinde bulunan
işletmeler,
diğer
sektördeki
işletmelere
nazaran
daha
fazla
e-ticaret
faaliyetinde
bulunmaktadır.
Sonuç olarak, Türkiye’deki işletmelerin genelinde bilgisayar ve internete sahiplik oranları
yüksektir. Ancak, bu oranlar dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerde biraz daha yüksek
değerlere ulaşmıştır. Benzer şekilde web sayfasına sahiplik dış ticaret faaliyetinde bulunan
işletmelerde diğerlerine göre daha yüksek oranlardadır. Ancak, e-ticaretin genelde yetersizliği
paralelinde, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmeler, web sayfalarını e-ticaret vb. faaliyetler
için yeterli düzeyde kullanmamaktadırlar. Ancak, oransal olarak genel sonuçların üzerinde
olmaları sektörleri gereği bir sonuca ulaştığımızı göstermektedir.
KAYNAKLAR
Akın, Mehmet Ali, (1995), “Dış Ticarette Enformasyonun Gerekliliği”, Düşünceler, Ankara
Bensghir Türksel Kaya, (1996), Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Değişim, TODAİE Yay., Ankara.
. GümrükMüsteşarlığı,(2009),http://www.gumruk.gov.tr/tr-TR/egumruk/Sayfalar/Projeler.aspx
Güney Semra, Mutlu Savaş,(2008), “Bilgi Teknolojilerinin Girişimciliğe Etkileri”, Girişimcilik ve Kalkınma
Dergisi, Onsekiz Mart Üniversitesi Yay., Cilt:3, Sayı:1, Çanakkale.
1722
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS
ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI
Tutar Hasan(2006), Yönetim Bilgi Sistemi, Seçkin Yay., Ankara.
TUİK, (2008), Girişimlerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması, Ankara.
Ulaş Dilber, (2004), “KOBİ’lerin Yabancı Pazarlara Açılmada Kullandıkları Stratejiler”, Gazi İ.İ.B.F. Dergisi,
Cilt:6, Sayı:3, Ankara.
www.ticaretforumu.com,(2007), “E-Dışticaret nedir?”.
www.eticaret.org/kavram.htm, (2009), E Ticaret Kavramı.
www.e-ticaret.gov.tr,(2009)
,
1723
Download