Long chain dicationic phase transfer catalysts in the condensation

24. Ulusal Kimya Kongresi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, 29 Haziran-2 Temmuz 2010, Zonguldak
Gemini Yüzey Aktif Maddelerin Çeşitli Aromatik Aldehitlerin
Kondenzasyon Reaksiyonlarındaki Katalitik Etkisinin İncelenmesi
İlker Esen, Çiğdem Yolaçan, Feray Aydoğan
Yıldız Teknik Üniversitesi, Kimya Bölümü, Davutpaşa Kampüsü, İstanbul
feray@yildiz.edu.tr
Yeşil kimya kavramının artan önemi nedeniyle çevre için daha yararlı sentetik yöntemlerin
geliştirilmesi ön plana çıkmaktadır. Bu yöntemler arasında çevre dostu katalizörlerin
kullanımı kimyacılar için önem taşımaktadır. Bunlardan biri olan faz transfer katalizörleri,
organik çözücüde çözünen substratın suda çözünen iyonik reaktiflerle reaksiyonunda
yaşanan düşük verim ve yavaş reaksiyonlar gibi sorunların çözülmesinde büyük kolaylık
sağlamaktadır. Faz transfer katalizörleri; organik çözücülerin, pahalı ve tehlikeli reaktiflerin
kullanımının azaltılması, yüksek seçicilik ve reaktivite, yüksek verim, ılımlı reaksiyon
koşulları, işlem kolaylığı gibi pek çok avantajı da beraberinde getirmektedir [1]. Bunun yanı
sıra, çok merkezli faz transfer katalizörleri tek merkezlilerle karşılaştırıldığında, daha üstün
özelliklere sahip olmaları nedeniyle son yıllarda ilgi odağı olmuştur [2].
Uzun zincirli dikatyonik amonyum tuzları mükemmel yüzey aktif madde özelliğine sahiptirler
ve adsorpsiyon uygulamaları, analitik ayırmalar ve çözünürlük işlemleri için ilgi gören
bileşiklerdir [3]. Ancak, yapılan literatür çalışmalarında bu tuzların faz transfer özelliklerinin
incelenmediği görülmüştür.
Bu çalışmada, uzun alifatik zincirler taşıyan dikatyonik amonyum tuzlarının aromatik
aldehitlerin kondenzasyon reaksiyonlarında faz transfer katalizörü olarak kullanımları
incelenmiştir. Sulu ortamda ve ultrasonik etki altında gerçekleştirilen reaksiyonlarda alifatik
zincir uzunluğunun artmasıyla katalitik etkinin önemli ölçüde arttığı görülmüştür.
Bu çalışma YTÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından desteklenmiştir
(Proje no: 28-01-02-02).
KAYNAKLAR
1. (a) Starks, C. M.; Liotta, E. L.; Halpern, M., Phase Transfer Catalysis Fundamentals,
Applications and Industrial Perspectives, Chapman and Hall: New York, 1994. (b)
Makosza, M. Pure Appl. Chem., 72, 1399-1403, 2000.
2. a) Vivekanand, P. A.; Balakrishnan, T. Catal. Commun., 10, 687-692, 2009. (b) Murugan,
E.; Gopinath, P. J. Mol. Catal. A-Chem., 309, 12-20, 2009.
3. (a) Sekhon, B. S. Resonance, 42-49, 2004. (b) Li, F.; Rosen, M. J. J. Colloid. Interface
Sci., 224, 265-271, 2000. (c) Shukla, D.; Tyagi, V. K. J. Oleo. Sci., 55 (8), 381-390, 2006.