Question Kur`an Ve Hadisler Işığında Kalp Abdullah TURAN

Question
Kur’an Ve Hadisler Işığında Kalp
Abdullah TURAN
Answer:
"Kalp" kelimesi, Kur'ân-ı Kerim ve hadislerde sıkça vurgulanan ve İslamî literatürde çok özel
bir yer kazanan terimlerden biridir. Peki Kur'an ve hadislerde özellikle üzerinde durularak kalp
terimiyle ifade edilen şeyden ne kastedilmektedir? Acaba vücudun sol tarafında yer alan ve
devamlı atışıyla kanı insan vücudundaki organlara pompalayarak hayvanî hayatın devamlılığını
sağlayan bildiğimiz bu bir yumruk büyüklüğündeki kaslardan oluşan et parçasından mı söz
edilmektedir? İslami literatürden azıcık haberdar olan bir kimse, Kur'an ve hadislerde sözü
edilen kalpten bu et parçacığının kastedilmediğini açıkça bilmektedir. Çünkü bilinen et
parçasının görev ve fonksiyonu fiziki bir eylem iken, Kur'ân-ı Kerim ve hadislerin, söz konusu
ettikleri kalbe tamamıyla manevi bir misyon ve fonksiyon yüklediklerini görmekteyiz.
Bu hususta Kur’an-ı Kerim’den birkaç örnek vermek istersek, şu mevzulara işaret edebiliriz:
1- Akıl erdirme ve zihnen kavrama: "Hiç yeryüzünde gezip dolaşmadılar mı ki; onların
kendisiyle akledecekleri kalpleri olsun..." [1]
2- Akıl erdirememe ve kavrayamama: "Kalpleri vardır, onunla kavrayıp anlayamazlar; gözleri
vardır, onunla göremezler, kulakları vardır onunla işitemezler." [2] Ayrıca: "…Onların kalpleri
mühürlenmiştir. Bundan dolayı kavrayıp anlayamazlar." [3]
3- İman: "…Onlar, öyle kimselerdir ki, (Allah) onların kalplerine imanı yazmış ve onları
katından bir ruh ile desteklemiştir..." [4]
4- Kâfirlik ve imansızlık: "Ahirete inanmayanlar var ya, onların kalpleri inkârcıdır ve kendileri
de böbürlenen kimselerdir." [5] Başka bir ayette: "Onlar (kâfirler), Allah'ın, kalplerini,
kulaklarını ve gözlerini mühürlediği kimselerdir. Gafil olanlar da onların ta kendileridir.” [6]
5- Nifak: "Münafıklar, kalplerinde olanı kendilerine haber verecek bir surenin aleyhlerine
inmesinden çekiniyorlar." [7]
6- Hidayete kavuşmak: "Kim Allah'a iman ederse, onun kalbini hidayete yöneltir. Allah her
şeyi bilir." [8] Başka bir ayette: "Hiç şüphesiz bunda (geçmişleri helak etmekte) kalbi olan
veya bir şahid olarak kulak veren kimse için elbette bir öğüt (zikir) vardır." [9]
7- Gaflet: "…Kalbini bizi zikretmekten gaflete düşürdüğümüz ve istek ve duygularına
(hevasına) uymuş olana itaat etme." [10]
8- Emniyet ve Huzur: "Bilesiniz ki; kalpler yalnız Allah'ı anmakla huzur bulur." [11] Bir başka
ayette: "Müminlerin kalplerine; imanlarına iman katıp arttırsınlar diye, güven duygusu ve
huzur indiren O'dur." [12]
9- Izdırap ve kuşku: "Senden, yalnızca Allah'a ve Ahiret gününe inanmayan, kalpleri kuşkuya
kapılıp da kuşkularında kararsızlığa düşenler izin ister." [13]
10- Şefkat ve merhamet: "Ve onu izleyenlerin kalplerinde bir şefkat ve merhamet kıldık..."
[14] "O, seni yardımıyla ve müminlerle destekledi ve onların kalplerini uzlaştırdı." [15]
11- Kabalık ve katı yüreklilik: "Eğer kaba ve katı yürekli olsaydın, onlar çevrenden dağılır
giderlerdi." [16]
Bu zikrettiğimiz örneklerde de görüldüğü üzere, kalp Kur'ân'da çok seçkin bir yere oturtulmuş
ve nefsanî işlerin birçoğu ona nispet edilmiştir. Mesela; iman, küfür, nifak, akıletme, kavrama,
kavrayamama, takva, hakkı kabul etme, hakkı kabul etmeme, hidayet, dalalet, hata, kasıtlı
olma, taharet ve temizlik, pislik ve kirlilik, yumuşaklık, kabalık, ülfet, zikir, gaflet, korku, öfke,
tereddüt, kuşku, şüphe, merhamet, katı kalplilik, hasret, huzur, kibir, kıskançlık, isyan ve
sarsılma gibi manevi boyutu olan eylem ve özellikler, kalbin eylem ve özellikleri olarak
sıralanmıştır.
Biyolojide söz konusu edilen "kalp", elbetteki bu eserlerin kaynağı değildir ve olamaz da; bu
eserler, nefsin ve ruhun ortaya koyduğu eserlerdir.
Buna dayanarak, kalp insanın insanlığın bağlı olduğu melekûtî yani metafizik bir cevherdir
denebilir.
Kalbin makamı Kur'ân'da öyle yücedir ki, "vahiy", yani insanın Allah ile bağlantı ve irtibatı söz
konusu olduğu zaman kalp, bu bağlantının merkezi olarak tanıtılmaktadır. Allah Teâla, Hz.
Resul-i Ekrem'e (s.a.a) şöyle buyuruyor: "Onu, Ruh'ul Emin senin kalbine indirdi ki,
uyarıcılardan olasın." [17]
Başka bir yerde de şöyle buyuruyor: "De ki, kim Cibril'e düşman ise, (bilsin ki,) gerçekten
Kitab’ı Allah'ın izniyle senin kalbine, kendinden öncekileri (önce indirilen kitapları) doğrulayıcı,
bir hidayet rehberi ve müjdeci olarak indiren O'dur." [18]
Kalbin makamı öyle yücedir ki, insan o makamda vahiy meleğini görebilir, sözlerini işitebilir.
Allah Teala şöyle buyuryor: "Böylece, O'nun kuluna vahyettiğini vahyetti, gördüğünü gönül
yalanlamadı." [19]
KALBİN SAĞLIK VE HASTALIĞI
Hayatımız, ruha; başka bir tabirle de kalbe bağlıdır; vücudu idare eden odur; bütün uzuvlar ve
organlar onun emri altındadır, bütün davranışlarımız, fiil ve aksülamellerimiz ondan
kaynaklanır. Bu açıdan, insanın saadet ve bedbahtlığı insanın kendi ruhuna, kalbine bağlıdır
denebilir.
Sonra nasıl ki, insanın fizyolojik bedeni bazen sıhhatli, bazen de hasta olursa; Kur'ân-ı Kerim
ve hadisler; kalbin yani ruhun da bazen sağlıklı, bazen de hasta olduğunu vurguluyorlar. Allah
Teala şöyle buyuruyor: "O gün, ne mal fayda verir ne de evlat; ancak Allah'a selim (sağlıklı)
bir kalple gelenler başka." [20]
Ve yine şöyle buyuruyor: "Hiç şüphesiz bunda, kalbi olan veya hazır bulunup kulak veren
kimse için elbette bir öğüt (zikir) vardır." [21]
Başka bir yerde de buyuruyor ki: "Cennet çekinenlere yaklaştırılmış, onlardan uzakta değildir.
İşte; "size, mâbûduna tövbe eden, emri iyiden-iyiye koruyan, görmediği halde Rahman’dan
korkan ve O’na yönelmiş bir yürekle gelen kimselere vaad edilen budur" denir." [22]
Gördüğünüz gibi bu ayetlerde sağlık, kalbe de nispet verilmiş ve insanın uhrevi saadetinin,
selim ve Allah'tan korkan bir kalple O'na dönmesine bağlı olduğu vurgulanmıştır. Diğer
taraftan, Kur'an-ı Kerim'in bazı kalpleri de hasta olarak tanıttığına şahit oluyoruz; örneğin:
"Kalplerinde hastalık vardır; Allah da hastalıklarını artırmıştır” [23] diyor.
Ve yine şöyle buyuruyor: "Kalplerinde hastalık olanlara gelince iğrençliklerine iğrençlik
(murdarlık) ekleyip, arttırır ve artık onlar kafir olarak ölürler.” [24]
Diğer bir yerde ise buyuruyor ki: "Hani; münafık olanlar ve kalplerinde hastalık bulunanlar:
Allah ve Resulü bize aldanıştan başka bir şey vaad etmedi, diyorlardı." [25]
Ve yine şöyle buyuruyor: "Kalplerinde hastalık bulunanların; "başımıza bir felaketin
gelmesinden korkuyoruz" diyerek onların arasına koşuştuklarını görürsün…." [26]
Bu ayetlerde küfür, nifak ve kâfirlerle dost ve arkadaş olmak kalbin hastalığı olarak
tanıtılmıştır. İnsanın fiziksel bedeni gibi, kalp ve ruhunun da sağlık ve hastalığının olduğunu
bildiren bu gibi ayetler ve Resulullah'tan (s.a.a) ve Masum İmamlar’dan (a.s) nakledilen
yüzlerce hadisi, 'bunlardan mecazi anlam kastedilmiştir' şeklinde nitelendirmek doğru değildir.
Zaten bu ayet ve hadisler bu ihtimale mahal da bırakmıyor. Velhasıl kalplerin ve nefislerin
yaratıcısı olan Allah Teala, insanı ve kalbini doğru tanıyan kutlu Peygamberimiz (s.a.a) ve
Masum İmamlarımız (a.s) bazı kalplerin hasta olduğunu haber vermekteler. O halde kalbin
hasta ve sağlıklı oluşu niçin bir hakikat olmasın?! İnsanı gerçek anlamda tanıyanlar; nifak,
hakkı kabul etmemek, kibir, kin beslemek, öfke, ayıp aramak, başkalarını çekiştirmek, ihanet,
bencillik, korku, başkalarının kötülüğünü istemek, iftira, ağzı bozukluk, gıybet, kabalık,
zulmetmek, ara bozuculuk, cimrilik, hırs, kusur arama, yalan konuşma, makamperestlik,
gösteriş, iki yüzlülük, hile, suizan, katı kalplilik gibi çirkin sıfatları, kalp ve ruhun hastalıkları
olarak zikretmişlerdir. Böyle bir kalbe sahip olarak ölenler, Allah Teala'nın katına sağlıklı bir
kalple gitmediklerinden; " O gün, ne mal fayda verir ne de evlat; ancak Allah'a selim (sağlıklı)
bir kalple gelenler başka." [27] ayetinin kapsamı dışında kalırlar.
Kalp ve nefsin hastalıkları küçük ve ehemmiyetsiz sayılamaz; çünkü bu hastalıklar vücut ve
cismin hastalıklarından kat kat daha tehlikelidir; tedavisi daha da zordur. Cismi hastalıklarda;
vücudun dengesi bozulur, ağrı, rahatsızlık duyulur ve en fazlası cismi bir organ bozularak
kendi görevini yapamaz hale gelir; yada zararlı bir konum arz eder. Ancak her halükarda bu
hastalıklar, sınırlı olup sadece ölünceye dek devam edebilir. Ama kalp ve nefis hastalıkları,
uhrevi bedbahtlık, işkence ve azaplara sebep olur, bu azap ve acılar ise kalbin derinliklerine
inerek ruhu yakar, kül eder. Bu dünyada Allah'tan gafil olan, ilahi ayet ve nişaneleri
göremeyen, bir ömür dalalet, küfür ve günah içinde çırpınıp duran bir kalp, gerçekte kör ve
karanlıktır. Kıyamette de bu kör ve ışıksız haliyle mahşere çıkarılır; sonunda da acı ve zor bir
hayat dışında bir şey göremez. Allah Teala şöyle buyuruyor: "Der ki: Yâ Rabbi! Beni neden
kör haşrettin, halbuki ben görüyordum.” Allah da der ki: “Sana delillerim geldi de unutuverdin
onları, işte sen de tıpkı öyle bir unutulmadasın bugün." [28]
Ve yine şöyle buyuruyor: "Onunla akledecekleri bir akıl, işitecekleri bir kulak elde etmek için
hiç mi yeryüzünde gezip dolaşmazlar? Gerçekten de gözler kör olmaz, ama gönüllerdeki can
gözleri körleşir." [29]
Başka bir yerde de buyuruyor ki: "Biz gece ve gündüzü, birer delil olarak yarattık. Rabbinizin
lütfünü aramanız, yılların sayısını bilmeniz, hesâbını anlamanız için, gecenin karanlığını silip
yerine başka bir delil olan ve her şeyi gösterip belirten gündüzü getirdik. İştebiz, her şeyi
apaçık anlatmadayız." [30]
Ve yine şöyle buyuruyor: "Allah, kimi doğru yola sevkederse, odur doğru yolu bulan; kimi de
saptırırsa, artık onlara O'ndan başka bir yardımcı bulamazsın ve biz onları, kıyamet günü,
yüzükoyun olarak kör ve dilsiz haşrederiz, yurtları da cehennemdir; orasının ateşi yavaşladıkça
alevini fazlalaştırır, yakar-yandırırız." [31]
Bazıları bu ayete şaşırarak şöyle diyebilirler: "Ne demek yani; kıyamette insanın batını gözü
nasıl kör olacak? Bizim bu zahiri göz ve kulaktan başka da bir göz ve kulağımız mı var?!” Bu
soruların cevabı; "Evet"tir. İnsanların yaratıcısı ve insanı tanıyan ilahi kimseler (peygamberler
ve imamlar) insanın kalbinin ve ruhunun da göz, kulak ve dili olduğunu bildirmişlerdir. Ancak
onun gözü, kulağı ve dili kendi türündendir. İnsanın nefsi, sırlarla dolu bir varlık olup kendi
zatının batınında (içinde) özel bir hayatı vardır. Nefsin, kendisinin özel bir âlemi vardır. O
âlemde hem nur vardır, hem de zulmet; hem sefa ve aydınlık vardır, hem de kırgınlık ve
bulanıklık; hem görme ve işitme vardır, hem körlük ve sağırlık. Ancak, o âlemin nur ve zulmeti
dünya alemindeki nur ve zulmet türünden değildir. Allah'a, kıyamet gününe, nübüvvete ve
Kur'ân’a iman, nefis âleminin nurudur. Bunları inkar ise, nefisin zulmetidir. Allah Teala şöyle
buyuruyor:
"…Ona (Hz. Muhammed'e) inananlar, destek olup savunanlar, yardım edenler ve onunla
birlikte indirilen nuru izleyenler var ya, işte kurtuluşa erenler onlardır." [32]
Yine şöyle buyuruyor: "…Gerçekten size Allah'tan bir nur ve apaçık bir kitap gelmiştir." [33]
Başka bir yerde de şöyle buyuruyor: "Allah kimin göğsünü İslam'a açmışsa, artık o, Rabbinden
olan bir nur üzerinde değil midir? Fakat Allah'ın zikrinden (yana) kalpleri katılaşanların vay
hallerine. İşte onlar, apaçık bir sapıklık içindedirler." [34]
Allah Teala, bize İslam'ın, Kur'an'ın, imanın, İslam ahkâmı ve kanunlarının baştan başa nur
olduğunu ve onları izlemenin kalbi aydınlatacağını bildirmektedir. Gerçekten de insan bunlarla
bu dünyada kalbi aydınlatırsa, ahiret yurdunda da bunun sonucunu (mükâfatını) görür. Yine
Allah Teala bize, küfrün, nifakın, günahın, hakka isyan etmenin zulmet ve karanlık olduğunu,
bunların kalbi siyahlaştırıp bulandırdığını ve bu hatalara bulaşan insanın, bunların acı sonuç ve
cezasını ahiret yurdunda göreceğini bildirmiştir. Aslında Peygamberler, halkı küfrün
zulmetlerinden çıkarıp iman nuru ortamına sokmak için gönderilmişlerdir. Nitekim Allah Teâla
buyuruyor ki:
"Bu, Rabbinin izniyle insanları karanlıklardan nura çıkarmak için sana indirdiğimiz bir kitaptır."
[35]
Müminler bu dünyada iman, nefsi temizleme ve tezkiye etme, ahlakî değerler, Allah'ın zikri ve
iyi amellerin nuruyla kalp ve nefislerini nurlandırırlar. Batınî göz ve kulaklarıyla hakikatleri
görür, işitir ve kemal derecelerinde Allah'a yakınlığa doğru hareket ederler. Böyle nefisler, bu
dünyadan göçtükleri zaman nur, mutluluk, neşe ve güzellik alıverirler ve ahiret âleminde de
bu dünyada hazırladıkları nurdan faydalanırlar. Allah Teala şöyle buyuruyor:
"O gün, mümin erkeklerle mümin kadınları, nurları önlerinde ve sağlarında aydınlatıp giderken
görürsün. (Onlara): "Bugün müjdeniz, içinde ebedi kalıcılar olarak altından ırmaklar akan
cennetlerdir. İşte büyük kurtuluş ve mutluluk budur."(denir). [36]
Evet, ahiret yurdunun nuru, bu âlemde hazırlanmalıdır; bu yüzden kâfirler ve münafıklar
ahiret âleminde nursuz kalırlar; Kur'an-ı Kerim şöyle buyuruyor:
"O gün, münafık erkeklerle münafık kadınlar, müminlere derler ki: "(Ne olur) Bir göz atın, sizin
nurunuzdan birazcık alıp-yararlanalım." Onlara "arkanıza (dünyaya) dönün de bir nur arayıp
bulmaya çalışın", denilir…" [37]
HADİSLERDE KALP
Gerçek anlamda insanı tanıyanlar (peygamberler ve imamlar) insanların kalpleri hakkında çok
ilginç, çok derin nüktelere işaret etmişlerdir. Burada onlardan bir kısmını belirtmeyi yararlı
görüyoruz.
Bazı hadislerde kalpler üç kısma ayrılmıştır. Örneğin İmam Muhammed Bâkır (a.s) şöyle
buyuruyor:
"Kalp üç kısma ayrılır. Birinci kısım hayırlı hiçbir şeyi idrak etmeyen ters kalptir; bu kalp kâfir
kimsenin kalbidir. İkinci kısım kendisinde siyah bir nokta olan kalptir; böyle bir kalpte hayır ve
şer sürekli savaş ve çekişme halindedir. Onlardan hangisi daha güçlü olursa kalbe o galip
gelir. Üçüncü kısım açık kalptir; bu kalpte hiçbir zaman sönmeyecek bir ışık ve nur vardır. Bu
ise mümin kimsenin kalbidir.” [38]
İmam Sadık (a.s) ise babalarından şöyle nakletmişlerdir: "Kalp için hiçbir şey günahtan daha
kötü değildir. Kalp günahla karşılaşır ve onunla savaşır, nihayet günah kalbe üstün gelir ve
onu terse çevirir.” [39]
İmam Seccad (Zeyn-ul Abidin) (a.s) ise bir hadiste şöyle buyuruyor: "İnsanın dört gözü
vardır. İki (zahirî) gözüyle din ve dünyasıyla ilgili şeyleri görür ve iki (batınî) gözüyle de
ahiretle ilgili şeyleri görür. Allah Teala kulunun hayrını istediği zaman gayb âlemini ve ahiretle
ilgili olan şeyleri görmesi için kalbinin iki gözünü açar ve eğer kulunun hayrını istemezse onun
kalbini kendi haline bırakır." [40]
İmam Sadık (a.s) şöyle buyuruyorlar: "Kalbin iki kulağı vardır; iman ruhu, fısıldayarak onu iyi
işlere davet eder; şeytan ise fısıldayarak onu kötü işlere çağırır. Onlardan hangisi diğerine
galip gelirse kalbe o egemen olur." [41]
İmam Sadık (a.s) Resul-i Ekrem'den (s.a.a) şöyle naklediyor: "Körlüklerin en kötüsü kalbin kör
olmasıdır." [42]
İmam Bâkır (a.s) şöyle buyurmuşlardır: "İnsanın kalbinde beyaz ve açık bir nokta vardır. Eğer
günah işlerse onda siyah bir nokta oluşur; daha sonra tövbe ederse, siyah nokta giderilir;
ancak hala günah işlemeye devam edecek olursa siyah noktalar tedricen fazlalaşır ve nihayet
beyaz noktaların tamamını örter. Bu durumda böyle bir kalbin sahibi asla iyiliğe dönmez ve:
"Hayır onların kazandıkları, kalplerini paslatmıştır."[43] ayetin kapsamına girer." [44]
Hz. Ali'den (a.s) şöyle naklediliyor: "Kimin takvası az olur da haramdan iyice kaçınmazsa kalbi
ölüverir; kalbi ölen kimse ise cehenneme girer." [45]
Hz. Ali (a.s) oğluna şöyle vasiyet etmiştir: "Oğulcağızım! Fakirlik belalardan biridir. Ondan
daha kötüsü, vücudun hasta olmasıdır; kalbin hasta olması ise vücudun hasta olmasından
daha kötüdür. Rızkın ve malın bolluğu, Allah'ın nimetlerinden biridir. Ondan daha üstünü,
vücudun sağlıklı oluşudur ve ondan da üstünü kalbin takvalı olmasıdır.” [46]
Hz. Resul-i Ekrem'den (s.a.a) şöyle naklediliyor: "Hz. Davud (a.s) Allah Teala'ya: “Allah'ım,
bütün padişahların hazinesi vardır, öyleyse senin hazinen nerededir?” diye arz edince, Allah
Teala Hz. Davud'a cevaben şöyle buyurdu: Benim Arş’tan daha büyük, Kürsü’den daha geniş,
Cennet’ten daha güzel kokulu ve meleklerden daha güzel görüntülü bir hazinem vardır. O
hazinenin arzı (yeri) marifettir, seması imandır, güneşi şevktir, ayı muhabbettir, yıldızları
ilhamlar ve Allah'ın teveccühleridir; bulutları akıl, yağmuru rahmet, meyve ve tomurcukları
itaat, meyvesi ise hikmettir. Benim hazinemin dört kapısı vardır: Birincisi ilim, ikincisi akıl,
üçüncüsü sabır, dördüncüsü razılıktır. Bilin ki, benim hazinem (mümin kullarımın) kalbidir."
[47]
İlâhi kalp tanıyıcıları (peygamberler ve imamlar) bu hadislerde kalp hakkında çok güzel
noktalara değinmişlerdir Biz burada onların bazısına işaret etmekle yetineceğiz. Yukarıda da
gördüğümüz üzere bazı hadisler, kalpleri üç kısma ayırmışlardır:
1- Kâfirin Kalbi: Kâfirin kalbini şöyle tanımlarken buyurmuşlardır ki; o terstir, onda hayırdan
hiçbir şey kalmamıştır; böyle bir kalp, kendinin asıl fıtratından sapmış olduğundan yukarı
âleme asla bakmaz, sadece dünyaya teveccüh eder. Dolayısıyla da Allah'ı ve ahiret âlemini
kavrayamaz, anlayamaz. Tamamıyla hayırdan boşaldığı için onun hakkında hayır, iyilik ve
salah düşünülemez. Sonra, bir eylem ancak Allah'a doğru ve O'nun rızasını kazanmak
amacıyla yapılırsa, kemal derecelerinde yer alır. Kâfir ise, Allah'ı kavramamak için kalbini
tersine çevirmiştir; dünyadan başka bir hedefi de yoktur. O, Allah'a yakınlaşmayı değil,
dünyaya kavuşmayı ister. Böyle bir kalbin aslında hakkı görebilecek gözü vardıysa da, artık bu
gözünü kör etmiş ve hakikatlerin en barizini, yani âlemin yaratıcısını göremez, anlayamaz
duruma gelmiştir. Dolayısıyla bu dünyada kör ve imansız olduğu gibi, ahiret yurdunda da kör
olarak haşredilecektir. Dünya yaşamında sırf dünya işlerine gönül verdiği için de ahiret
âleminde de sadece bu tutkusu olacaktır. Ancak, ahirette artık dünyayı bulamayacak ve
aradığını elde edememenin ateşinde yanacaktır. Böyle bir kalpte iman nuru parlamaz; tam
aksine bu kalp tamamıyla kararmış olur ve Kur'an'ı Kerim'in tabiriyle zulmet üzere zulmetten
başka bir şey bulamaz. Allah Teala buyuruyor ki; "Yahut (kafirlerin duygu, düşünce ve
eylemleri) engin bir denizdeki yoğun karanlıklar gibidir ki, dalga üzerine dalga kaplar; üstünde
de kara bulutlar bulunur; karanlık üstüne karanlık; elini çıkarıp uzatsa neredeyse onu dahi
göremez. Bir kimseye Allah nur vermemişse, artık o kimsenin aydınlıktan nasibi yoktur." [48]
2- Müminin Kalbi: Kâfirin kalbi karşısında müminin kalbi kâmildir; salihtir; kapısı yüce âleme
ve gayb âlemine doğru açıktır. Onda iman meşalesi yanmakta olup asla sönmez. Kalbinin her
iki gözü de görür; gayb âlemini ve ahiretle ilgili şeyleri işte o iki gözüyle görür. Böyle bir kalp
sürekli kemale, cemale, mutlak hayra, yani Allah Teala'ya teveccüh eder ve ona yakınlaşmayı
diler. O, sadece Allah'ı ister. Ahlakî değerler ve iyi amelle O'na doğru hareket eder, O'nu arar.
Böyle bir kalp Arş’tan ve Kürsü’den daha geniştir, Cennet’ten daha güzeldir; Allah'ın sır
hazinesidir; ilahi nurların parlayış yeridir. Böyle bir kalbin yeri, Allah'ı tanımaktır; seması,
imandır; güneşi, likaullah şevkidir; ayı, Allah sevgisidir; meyveleri ise ibadet ve itaattir. Onda
akıl hakimiyet kurmuştur; dolayısıyla Allah'ın rahmet yağmuru kalbe yağmaktadır. Böyle bir
kalpte Allah'tan ve Allah'ın yakın meleklerinden başka hiç kimsenin ve hiç bir şeyin yeri yoktur.
O; nur, neşe, şevk, mutluluk ve sefa ile doludur ve ahiret âleminde de mahşere bu haliyle
çıkarılacaktır.
3- Daima Değil, Kimi Zaman Günah İşleyen Müminin Kalbi: Böyle birinin kalbi kararmadığı
gibi, mühürlenmiş de değildir. Aksine kendi ölçüsünde iman nuru vesilesiyle aydınlanmış olup
kemali ve ilahi feyzi almak için açılmıştır. Ancak günah sebebiyle de onda siyah bir nokta
oluşmuştur. Dolayısıyla bu vesileyle şeytan onda yer etmiştir. Batınî gözü kör olmamıştır,
ancak günah neticesinde hasta olmuş ve körlük tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Böyle bir
kalbin kapısı hem meleklerin yüzüne açıktır, hem de şeytanların... Melek iman geçidinden
girer ve onu hayra davet eder. Şeytan ise siyah geçitten nüfuz eder ve onu kötülüğe sevk
eder. Böyle bir kalpte melek ve şeytan sürekli savaş ve kavga halindedirler. Melek, iyi amelle
kalbin bütününü kendisi hakim olup şeytanı dışarı çıkarmak ister. Şeytan da günah işleyerek
kalbi siyah ve daha siyah etmek, meleği ondan dışarı kovmak ve kalbin bütününe musallat
olarak iman geçidini tamamen kapamaya çalışır. Bu ikisinden biri büyük bir üstünlükle
diğerine galip gelinceye kadar devamlı savaşır ve çekişirler. İnsanın batınî ve uhrevî hayatı
buna bağlıdır. Bundan dolayıdır ki, nefisle cihat, gereklilik kazanmaktadır. İleride bu konudan
bahsedeceğiz İnşaallah.
KALBİN KATILAŞMASI
İnsanın kalbi ilk başta sefa, nuraniyet, şefkat ve has rahmete sahiptir. Kendi türünden olan
diğer insanların ve hatta hayvanların dahi ıstırap duymasından, acı çekmesinden rahatsız olur.
Kendi türünden olan diğer insanların da mutlu ve rahat yaşamalarını ister; diğerlerine bağışta
bulunmaktan zevk alır. Kendi pâk fıtratıyla Allah'a teveccüh eder; ibadet ve duadan, Allah'a
dert döküp içini açmaktan ve hayır işler yapmaktan hoşlanır; günah işlemekten ise çabucak
müteessir ve pişman olur.
Eğer fıtratın davetini kabul eder de ona uygun bir şekilde davranmaya devam ederse, günden
güne daha sefalı, daha nurlu, daha şefkatli ve daha merhametli olur. İbadet ve dua vasıtasıyla
günden güne ibatete, duaya ve Allah ile ünsiyet kurmaya daha fazla alaka duyar. Ancak eğer
kendinin içten gelen duygularını görmezlikten gelir ve onların aksine hareket ederse, bu
duygular tedricen eksilmeye başlar; yavaş yavaş da tamamen sönüp mahvolabilir. Eğer
diğerlerinin karşılaştığı acı manzaraları ve onların başlarına gelen vakıaları görür de bir tepki
göstermezse, tedricen bu hadiselere alışıverir ve onları görmekten zerrece etkilenmez; aksine
diğerlerinin fakirliğinden, açlığından, zaafa uğratılmasından ve hatta onların hapsedilip işkence
görmesinden ve öldürülmesinden zevk alıp sevinecek kadar alçalabilir.
İnsan, ilk başta günah işlemekten rahatsız olur; pişmanlık duyar. Ancak eğer bir kere günah
işleyecek olursa ikinci defası için daha hazırlıklı olur ve ikinci günahtan sonra da üçüncü günah
için... Günah işlemeye devam edecek olursa, günah işlemekten pişmanlık duymak bir yana
dursun, bilakis onu bir zafer bilip sevinecek bir hadde ulaşır. Böyle kimselerin kalbi
siyahlaşmış, değişmiş ve Kur'an-ı Kerim ve hadislerin deyimiyle katılaşmıştır. Şeytan onu işgal
etmiş, Allah'ın yakın meleklerini de dışarı atmıştır. Böyle bir kimsenin yüzüne artık kurtuluş
kapıları kapanmış, tövbe edip dönmesine de bir ümit kalmamıştır.
Allah Teâla şöyle buyuruyor: "Onlara, zorlu azabımız geldiği zaman yalvarmaları gerekmez
miydi? Ama kalpleri iyice katılaştı ve şeytan da onlara yapmakta olduklarını çekici (süslü)
gösterdi." [49]
Başka bir yerde de şöyle buyuruyor: "…Fakat Allah'ın zikrinden (yana) kalpleri katılaşmış
olanların vay hallerine! İşte onlar apaçık bir sapıklık içindedirler." [50]
İmam Bâkır (a.s) şöyle buyuruyor: "Her müminin kalbinde beyaz bir nokta vardır. Eğer günah
işler ve o günahı ikinci kez tekrarlayacak olursa, onda siyah bir nokta oluşur. Günah işlemeye
öylece devam edecek olursa, o siyah nokta tedricen büyür ve kalbin beyazlığını tamamen
örter. Bu durumda böyle bir kalbin sahibi asla Allah'a doğru yönelmez. Allah-u Teala'nın:
"Asla, hayır! Onların kazandıkları kalplerini paslatmıştır" buyruğundan maksadı da budur."
[51]
Hz. Ali'den (a.s) şöyle naklediliyor: "İnsanın gözünün yaşının kurumasının tek sebebi kalbinin
katılaşmasıdır. Ve kalbinin katılaşmasının tek sebebi ise fazla günah işlemesidir." [52]
Resulullah (s.a.a) şöyle buyurmuşlardır: "Dört şey insanın bedbahtlığının nişanelerindendir:
Göz yaşının kuruması, kalbinin katılaşması, rızkını kazanmak için fazla hırslı olması ve günah
işlemeye ısrar ve devam etmesi." [53]
Dolayısıyla Masum İmamlar (a.s), dualarında kalbin katılaşmasından Allah'a sığınıyorlar:
İmam Seccad (Zeyn-ul Abidin) şöyle yakarıyor: "Allahım! Katılaşmış kalbi sana şikâyet
ediyorum; vesveseler vasıtasıyla devamlı değişmekte olan, günah ve çirkin huy giyinen
kalpten ve senin korkundan kuruyan (ağlamayan) ve kendisini sevindiren şeye tamah eden
gözü sana şikayet ediyorum." [54]
Binaenaleyh, kalbinin sağlığına, kendi saadetine ilgi duyan bir kimse, küçük bile olsa günah
işlemekten ciddi bir şekilde kaçınmalı ve kendini tedricen iyi işlere alıştırmalıdır; yine içindeki
nur ve sefanın öylece devam edip mükemmelleşmesi, kalbinin Allah'ın meleklerinin yeri olması
için, kendi nefsini, devamlı ibadet, dua, Allah’la münacat etme, şefkatli ve merhametli olma,
diğerlerine ihsan ve yardım etme, mahrumları ve mazlumları savunma, iyilik severlik, hayır
işlerde yardımlaşma, adalet severlik ve adaleti yayma gibi iyi işlere zorlamalıdır.
KALP DOKTORLARI
Daha önce kalplerin de fiziki beden gibi sağlık ve hastalığı olduğunu ve insanın uhrevi
saadetinin sağlıklı bir kalple ölmesine bağlı olduğunu gördük. Şimdi bilmemiz gereken şey ise,
kalbin sağlık ve hastalığından haberdar olmak, onun hasta olduğunu anlayabilmek için
hastalık belirtilerini tanıyarak, hastalığın önünü almak; ayrıca nefsanî sağlığa sahip olmak için
çaba harcamak amacıyla bu hastalıkların sebeplerini tanımak ve “acaba bu konuda bağımsız
olabilir miyiz, yoksa peygamberlere mi ihtiyacımız var?" sorusunun cevabını verebilmektir.
Nefsin özel yaratılışı ve bu melekûtî varlıkta var olan esrar ve rumuzlar hakkında yeteri kadar
bilgimiz olmadığından hiç şüphe yoktur. Esasen kendimizin nefsanî ve batınî hayatımız
hususunda pek bilgi sahibi değiliz. Nefsin hastalanmasına sebep olan etkenleri iyice tanımıyor,
hastalığın belirtilerini de iyi teşhis edemiyoruz. Nefis hastalıklarının çeşitleri ve muhtelif türleri,
onları tedavi etme yolları hakkında da yeteri kadar bilgiye sahip değiliz. Dolayısıyla bize bu
yolda kılavuzluk ve önderlik etmeleri için peygamberlerin olması gerekmektedir.
Peygamberler, ilahi feyz ve teyitlerle nefislerin dert ve dermanını iyi bilen, ruhların gerçek
doktorları ve uzmanlarıdırlar. Vahiy mektebinde, "insanı ve ruhu tanımış", bu melekûtî varlığın
esrar ve sırlarından tamamen haberdar olmuşlardır. Onlar tekamülün ve Allah’a doğru
seyredip yükselmenin doğru yolunu iyi tanımakla birlikte, sapmanın illet ve sebeplerinden de
iyice haberdardırlar. Dolayısıyla onlar, insanlara bu zorlu yolu katetmekte yardımcı olabilir;
sapıp helak olmalarını önleyebilirler.
Evet, peygamberler, tarih boyunca insanlara, tıp doktorlarının hizmetlerinden çok daha fazla
ve değerli yardımlarda bulunan ilahi tabiplerdir. Ruhun melekûtî cevherini keşfederek
insanlara tanıtan ve onların insanî şahsiyetlerini ihya eden, peygamberlerdir. İnsanları, maarif,
maneviyat ve ahlakî değerlerle tanıştıran, seyr, sülûk ve Allah'a yaklaşmanın yolunu insanlara
gösteren onlardır. İnsanları Allah ve gayb âlemi ile tanıştıran, nefisleri tekamüle erdirmek,
tezkiye ve ıslah etmek yolunda önderlik eden onlardır. İnsanların arasında maneviyat, şefkat,
muhabbet, değer ve güzel özellikler bulunuyorsa, bütün bunlar ilahi tabiplerin ve bilhassa
peygamberlerin sonuncusu olan Resulullah'ın (s.a.a) sürekli olan çaba ve gayretlerinin
sonucudur. Eğer peygamberler olmasaydı, insanların durumu kesinlikle böyle olmazdı.
Evet, peygamberler beşeriyetin gerçekçi ve değerli tabipleridirler; dolayısıyla hadislerde tabip
olarak tanıtılmışlardır.
Hz. Ali (a.s) Resul-i Ekrem (s.a.a) hakkında şöyle buyuruyor: "Muhammed (s.a.a) nefisleri
tedavi etmek için sürekli çaba harcayan seyyar bir tabipti. (Yaraları, çıbanları tedavi etmek ve
hastalıkları gidermek için) merhemleri ve ameliyat gereçlerini hazırlayıp uygun yerlerde
kullanıyordu. Kör kalplere, sağır kulaklara ve lal dillere şifa veriyordu. O; ilaçlarını, insanların
gaflet edip şaşırdıkları yerlerde ve hikmet nurundan yararlanmamış, hakikat ve maarifi elde
etmemiş olan, bu yüzden otlayan hayvanlar gibi yaşayan, sert taşlar gibi katılaşan kimseler
hakkında kullanıyordu." [55]
"İmam, bir hekimdir ki ilacıyla hastalarını dolaşır durur; yaralarına merhem sürer; gereken
yaraları dağlayıp yakar; bereleri onarır; hastalara ilaç sunar; kör gönülleri, sağır kulakları, lal
dilleri iyileştirir, sağlığa kavuşturur. Hikmet ışıklarıyla ışıklanmayan, karanlıkları aydınlatan bilgi
aleviyle tutuşup aydınlanmayan, otlayan dört ayaklı hayvanlara benzeyen, katı taşları, kayaları
andıran, gaflete düşmüş, hayrete uğramış, cahilleri ilacıyla iyileştirmek için arar, bulur." [56]
Kur'an-ı Kerim şifa verici bir ilaç olarak tanıtılmıştır. Allah Teala şöyle buyuruyor: "Rabbinizden
size bir öğüt, sinelerde olana bir şifa geldi." [57]
Başka bir yerde ise şöyle buyuruyor: "Kur'ân'dan müminler için şifa ve rahmet olan şeyleri
indirmekteyiz." [58]
Hz. Ali de (a.s) Kur'an-ı Kerim hakkında şöyle buyurmuşlardır: “Kur'an'ı öğrenin. O, sözlerin en
güzelidir; hükümlerini belleyin; çünkü bu belleyiş gönüllerin baharıdır. Işığıyla şifa bulun;
çünkü o, gönüllere şifadır.” [59]
Başka bir yerde şöyle buyuruyor: "Bilin ki şu Kur'ân, öğüdünde aldatmayan, yol göstermede
insanı azdırmayan, söyleyişte yalan söylemeyen bir öğütçüdür. Kur'ân'la oturup kalkan,
doğruluğu fazlalaşmadan; körlüğü de eksilmeden kalkmaz. Bilin ki hiç kimseye; Kur'an'dan
yoksun olduğu taktirde ondan öte bir yoksulluk gelip çatmaz; hiç kimseye de ona uyduğu
taktirde ondan öte bir zenginlik ulaşamaz. Dertlerinize, O'ndan şifâ dileyin; zorluklarınıza,
O'ndan yardım isteyin; çünkü O en büyük derde bile devâdır ki, bu da kafirliktir, nifâktır,
azgınlıktır, sapıklıktır. Allah'tan, Kur'an'la dilediğinizi dileyin; O'nunla Allah'a yönelin; O'nu
vesile ederek bir şey isteyin; çünkü kullar, Allah'a; O'na benzer, O'na denk değerli başka bir
şeyle yönelemezler.” [60]
Evet, Resul-i Ekrem (s.a.a) nefislerin en üstün tabibidir. Bizim derdimizi iyi tanımış, içimizdeki
dertlerimize en iyi şifa olan Kur'an'ı getirmiş, onu bize teslim etmiştir. Ayrıca her türlü nefsanî
hastalıklar, o hastalıkları önleme ve tedavi etmenin yolları, Resul-i Ekrem'den (s.a.a) ve
mâsum imamlarımızdan gelen hadislerde beyan edilmiştir. Dolayısıyla, eğer biz kendi
nefsimizin sağlık ve saadetine ilgi duyuyorsak Kur'an'dan ve hadislerden yararlanmalı ruh ve
nefsimizin sağlığı için çaba harcamalıyız. Kur'ân-ı Kerim'den, Resulullah (s.a.a) ve Mâsum
İmamlar’ın (a.s) rehberliklerinden yararlanarak nefsanî hastalıklarımızı tanımalı ve onları
tedavi edip gidermek için ciddi bir şekilde çaba harcamalıyız. Eğer bu hayatî konuda ihmalkâr
davranacak olursak, büyük bir ziyan etmiş oluruz ve ahiret aleminde onun acı sonucuyla
karşılaşırız.Refrence:
[1] - Hac/46
[2] - Araf/179.
[3] - Tevbe/87.
[4] - Mücadele/22.
[5] - Nahl/22.
[6] - Nahl/108.
[7] - Tevbe/64.
[8] - Teğabun/11.
[9] - Kaf/37.
[10] - Kehf/28
[11] - Re'd/28.
[12] - Feth/4.
[13] - Tevbe/45.
[14] - Hadid/27.
[15] - Enfal/62-63.
[16] - Âl-i İmran/1559.
[17] - Şuera/193,194.
[18] - Bakara/97.
[19] - Necm/11.
[20] - Şuera/88-89.
[21] - Kaf/38.
[22] - Kaf/31-33.
[23] - Bakara/10.
[24] - Tevbe/125.
[25] - Ahzab/12
[26] - Maide/52.
[27] - Şuera/88-89
[28] - Taha/125,126.
[29] - Hac/46.
[30] - İsrâ/12.
[31] - İsrâ/97.
[32] - A'raf/157.
[33] - Maide/15.
[34] - Zumer/22.
[35] - İbrahim/1.
[36] - Hadid/12.
[37] - Hadid/13.
[38] - Bihar-ul Envar, c.70, s.51.
[39] - Bihar-ul Envar, c.70, s.54.
[40] - Bihar-ul Envar, c.70, s.53.
[41] - Bihar-ul Envar, c.70, s.53.
[42] - Bihar-ul Envar, c.70, s.51.
[43] - Muteffifin/14.
[44] - Usul-u Kafi, c....., s.273.
[45] - Nehc-ül Belaga
[46] - Bihar-ül Envar, c.70, s.51.
[47] - Bihar-ül Envar, c.70, s.59.
[48] - Nur/40.
[49] - Enam/43.
[50] - Zumer/22.
[51] - Bihar-ul Envar, c.73, s.361.
[52] - Bihar-ul Envar, c.73, s.354.
[53] - Bihar-ul Envar, c.73, s.349.
[54] - Mefatih-ul Cenan, Münacat-us Saniye.
[55] - Nehc-ul Belaga, Hutbei 108.
[56] - Nehc-ül Belağa, 261.
[57] - Yunus/557.
[58] - İsrâ / 82.
[59] - Nehc-ül Belaga, Hutbe: 110.
[60] - Nehc-ül Belağa, Hutbe: 176.
-----------------------------Kaynak: www.quran.al-shia.org
Sunulan cevaplar zorunlu olarak Ehl-i Beyt (a.s) Kurultayı’nın görüşünü yansıtmamaktadır