Untitled - Linux Kullanıcıları Derneği

Özgür Yazılım ve
GNU/Linux'a Giriş
Adil Güneş AKBAŞ
adil.akbas [at] linux.org.tr
7 Nisan 2016
Turgut Özal Üniversitesi
Özgür Yazılım Nedir?
●
●
●
İngilizce: Free Software
“Free as in free speech, not
as in free beer.”
Richard Stallman
Bir yazılımın özgür yazılım
olabilmesi için 4 temel
özgürlüğe sahip olması
gerekir.
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Özgür Yazılım Nedir?
●
●
●
●
Özgürlük 0: Yazılım, her türlü ihtiyaç için
herhangi bir engel olmadan çalıştırılabilmeli
Özgürlük 1: Yazılım, her türlü ihtiyaç için
herhangi bir engel olmadan değiştirilebilmeli
Özgürlük 2: Yazılım, istediğiniz herkesle
herhangi bir engel olmadan paylaşılabilmeli
Özgürlük 3: Yazılım, üzerinde değişiklik
yapıldıktan sonra da özgürce dağıtılabilmeli
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Richard Stallman?
●
●
●
●
●
1953 doğumlu
MIT / Yapay zeka
laboratuvarında araştırma
görevlisi
1980 -> Xerox marka yazıcı ile
ilgili sürücü sorunu
1983 -> GNU Projesi'nin
duyurulması
1985 -> Özgür Yazılım Vakfı
(FSF – Free Software
Foundation)
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
GNU: GNU's Not Unix
●
●
Unix mimarisini temel alan fakat
Unix olmayan, tamamıyla özgür bir
işletim sistemi oluşturulmak için
başlatılan bir proje.
1990 yılına gelindiğinde, bir işletim
sisteminin gerektirdiği hemen
hemen tüm yazılımlara sahip olan
GNU'nun bir tek eksiği vardır:
Çekirdek (Kernel)
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
GNU: GNU's Not Unix
●
●
●
GNU projesi dahilinde bir işletim sistemi
çekirdeği geliştirilmektedir: GNU Hurd.
GNU Hurd projesi ihtiyaçları karşılayacak
düzeye gelemeden, 1991 yılında Finlandiya'da
bir üniversite öğrencisi başka bir projeye
başlamıştır.
Minix kullanıcısı olan ve kullandığı sistemden
memnun olmayan bu öğrenci, geliştirmeye
başladığı projeyi Minix e-posta listesinde
duyurur.
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Linux Nedir?
●
●
●
Linus Torvalds, 1991 yılında 0.01
sürümünü duyurduğu projesiyle,
GNU'nun en önemli eksiği olan
çekirdeğin tamamlanması için adım
atmış olur.
“Linux”, Linus'tan türetilmiş bir isim.
Proje, birçok geliştirici tarafından
büyük bir ilgi ve heyecanla
karşılanır.
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Linux Nedir?
●
●
●
1991'de diğer geliştiricilerin de katkılarıyla 0.02
sürümü çıkartılır.
1992'de yayınlanan 0.12 sürümünden itibaren
Genel Kamu Lisansı ile lisanslanır.
1993 yılında GNU ve Linux kullanılarak
oluşturulan ilk “dağıtım”lar ortaya çıkmaya
başlar: Slackware, Debian...
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Linux Nedir?
●
●
●
Linux, günümüzde yüzlerce
geliştiricinin yaptığı katkılarla
ilerliyor.
Güncel kararlı sürüm: 4.5
Birçok gönüllü geliştiricinin
yanında, çeşitli yazılım/donanım
firmaları da Linux'un
geliştirilmesine katkı sağlıyor.
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Dağıtım (Distribution)
●
●
●
GNU ve Linux kullanılarak oluşturulan
sistemlere “dağıtım” adı veriliyor.
Günümüzde yüzlerce farklı GNU/Linux dağıtımı
bulunuyor. Bu dağıtımların her biri farklı işlemci
mimarilerini, farklı dilleri destekleyebiliyor.
Kimi dağıtımlar uzman kullanıcıları, kimileri ise
son kullanıcıları hedefleyerek geliştiriliyor.
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Dağıtım (Distribution)
●
Bazı popüler dağıtımlar: Ubuntu, Fedora,
Debian, Slackware, Arch, Gentoo, Pardus...
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Yazılım Nasıl “Özgür” Olur?
●
●
Bir yazılımı “özgür” yapan, yazılımın lisansıdır.
Genel Kamu Lisansı (General Public License –
GPL), Özgür Yazılım Vakfı(FSF) tarafından
duyurulan ilk özgür yazılım lisansı
●
GPLv1 : 1989
●
GPLv2 : 1991
●
GPLv3 : 2007
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Yazılım Nasıl “Özgür” Olur?
●
Yazılımın sahip olması gereken 4 temel özgürlüğü
sağlayan lisanslar, özgür yazılım lisansları olarak
kabul edilirler. Genel Kamu Lisansı(GPL) dışında
da çeşitli özgür yazılım lisansları bulunmaktadır:
●
Lesser General Public License (LGPL)
●
Affero General Public License (LGPL)
●
Apache License, Version 2.0
●
Modified BSD License
●
FreeBSD License
●
...
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Neden Özgür Yazılım?
●
Özel mülk yazılımlar yerine özgür yazılımları tercih
etmek için birçok pratik sebep vardır. Bunların
birkaç tanesini kabaca şöyle sıralayabiliriz:
●
●
●
●
Güvenlik: Virüssüz bir dünya
Kararlılık: Bilgisayarınızı sürekli yeniden başlatmaya
gerek yok
Kişiselleştirilebilirlik: Görmek isteyeceğinizden daha çok
seçenek
Kolay güncelleştirme: Tek bir merkezden tüm
sisteminizi ve uygulamalarınızı güncel tutmak mümkün
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Neden Özgür Yazılım?
●
Özel mülk yazılımlar yerine özgür yazılımları tercih
etmek için birçok pratik sebep vardır. Bunların
birkaç tanesini kabaca şöyle sıralayabiliriz:
●
●
●
●
Yeni bir yazılım için onlarca site gezmeye gerek yok
Yardımseverlik: Özgür yazılım kullanıcıları
yardımseverdir; en ufak sorununuzda yardımcı olmak
isteyecek onlarca kişi internette bekliyor
İşletim sistemi ve uygulamalar için servet harcamaya
gerek yok
Daha onlarcası sayılabilecek pratik sebeplerin
ötesinde, çok önemli bir sebebimiz var.
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Neden Özgür Yazılım?
Özgürlük İçin!
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Özgür Yazılımın Önemi
●
●
●
●
●
Öğrenme, geliştirme, kullanma özgürlüğü
Tekerleğin tekrar tekrar icat edilmemesi / daha hızlı
gelişim
Toplumsal barış ve dayanışmayı artırması,
“beraber” üretme kültürünün hatırlanması
İnsanlığın bilgisinin korunması: Yazılımlar özgür
olmazsa, ürettikleri/sakladıkları veriler de özgür
olmaz
Diğer alanlara örnek olması: Wikipedia, Creative
Commons...
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Açık Kaynak = Özgür Yazılım ??
●
●
Açık Kaynak, İngilizcedeki “Open Source”
teriminin karşılığıdır. Bu terimle ifade edilen,
yazılımın kaynak kodlarının açık ve erişilebilir
olmasıdır. Öte yandan, yazılımın “özgürlüğünü”
garanti eden bir terim değildir.
Tüm özgür yazılımlar aynı zamanda açık
kaynak kodlu yazılımlardır. Ancak tüm açık
kaynak kodlu yazılımların aynı zamanda
“özgür” olduklarını söylemek mümkün değildir.
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Açık Kaynak = Özgür Yazılım ??
●
Açık kaynak kodlu bir yazılım, 4 temel
özgürlükten bir tanesini bile ihlal ediyorsa,
özgür yazılım değildir.
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Türkiye'de Özgür Yazılım
●
●
1993: linux@bilkent.edu.tr listesinde toplanma
1995: Türkiye'de İnternet Konferansı, “Linux
Kullanıcıları Grubu”
●
1996: www.linux.org.tr web sitesi
●
1997: Turkuaz GNU/Linux dağıtımı
●
1999: Gelecek Linux
●
2000: Linux Kullanıcıları Derneği
●
2004: Pardus Projesi
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Türkiye'de Özgür Yazılım
●
●
●
●
Linux Kullanıcıları Derneği, 2000 yılından bu
yana Türkiye'nin dört bir yanında özgür yazılımı
tanıtmak ve yaygınlaştırmak için çalışmalar
yapıyor.
2002'de Ankara'da ilk Özgür Yazılım ve Linux
Şenliği
Her yıl nisan ayında İstanbul Bilgi
Üniversitesi'nde Özgür Yazılım ve Linux Günleri
Her yıl ekim ayında Yeditepe Üniversitesi'nde
Özgür Web Teknolojileri Günleri
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Türkiye'de Özgür Yazılım
●
●
●
●
LKD'nin bir genel merkezi, şubesi bulunmuyor
Dernek çalışmalarını yürüten üyelerin birçoğu
farklı şehirlerde yaşıyor
Derneğin yürüttüğü çalışmaların tamamına
yakını internet ortamında planlanıp takip
ediliyor
İnternet ortamında dernek çalışmalarının
yürütülmesinde tamamen özgür ve açık kaynak
kodlu uygulamalardan yararlanılıyor
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Türkiye'de Özgür Yazılım
●
●
●
Pardus'un yanı sıra, birçok farklı GNU/Linux
dağıtımının ve özgür yazılımların kullanıcı
toplulukları internette çeşitli e-posta listeleri,
web siteleri ve forumlarda bir araya geliyor.
Kurumsal ve bireysel kullanıma yönelik özgür
uygulamalar, gönüllü bireyler ve özgür yazılım
destekçisi firmalar tarafından geliştiriliyor.
Ayrıca son yıllarda sayısı oldukça artan birçok
firma, özgür yazılımlar ve GNU/Linux
dağıtımları için kurumsal destek sağlıyor.
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Nereden Başlamalı?
●
●
●
Herhangi bir GNU/Linux dağıtımını kullanmak
için, bilgisayarınızda kurulu olan işletim
sistemini kaldırmanıza gerek yok
GNU/Linux dağıtımlarını sisteminize kurmadan
da denemeniz mümkün
Özgür olmayan işletim sisteminizde özgür
yazılımları kullanmaya başlayarak da özgür
yazılım dünyasına adım atabilirsiniz: Firefox,
LibreOffice, Pidgin, Thunderbird, VLC...
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Nasıl Katkı Verilir?
●
●
Özgür yazılımlara katkı vermek için ilk akla gelen yol; bir
özgür yazılımın geliştirilmesine katkı sağlamak, yani
“kod katkısı”
Ancak kod yazmanın dışında da özgür yazılımlara katkı
vermenin birçok yolu var ve bunların hepsi özgür
yazılımlar için çok değerli:
●
Yerelleştirme
●
Belgelendirme
●
Tanıtım/Yaygınlaştırma
●
Kullanmak!
●
...
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Nereden Yardım Alınabilir?
●
●
Özgür yazılım kullanıcıları, bu yazılımları kullanmak ve
bunlara katkı sağlamak isteyenlere destek vermekten keyif
alırlar.
Birçok farklı GNU/Linux dağıtımının ve özgür yazılımın
kullanıcı toplulukları oluşmuştur. Bu topluluklar çeşitli
ortamlarda bir araya gelir ve birbirlerine yardımcı olurlar:
●
E-posta listeleri
●
Web siteleri
●
Forumlar
●
Wiki sayfaları
●
Bloglar
...
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
İlk Olarak Nereye Bakmalı?
http://www.linux.org.tr
http://www.belgeler.org
http://www.fsf.org/
http://www.gnu.org/
http://www.lkd.org.tr
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016
Sorular?
Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş, Turgut Özal Üniversitesi, 7 Nisan 2016