506 bin kilometre karelik yüzölçümü ve yaklaşık 40 milyonluk nüfusu ile İberik Yarımadasımn üzerinde yer alanİspanyan Krallığı, 1936-1939 yılları arasında yaşanan iç savaşın ardından, yıl iktidara gelen General Franco'nun yönetiminde 39 diktatörlük rejimi altında yaşamıştır. 1975 yılında Franco'nun ölümü ile, İspanya'da Geçiş Dönemi adı verilen yeni bir süreç Carlos yeni bir anayasa bulunmuştur. 1978 yılında başlamış, hazırlarup ülkeye geri dönerek tahta geçen I. Juan demokratik düzene geçilmesinde katkıda edilmiş, 1982'de yeni anayasa bir referandum ile kabul yapılan seçimlerle PSOE (Sosyalist İşçi Parti) iktidara gelmiştir. Bu gelişmelerin ardından İspanya 1984 yılında NATO'ya, 1986 yılında Avrupa Birliği'ne üye olmuştur. Bugün iktidarda 12 Mart 2000 tarihinde sonucunda seçilen Jose Maria gerçekleştirilen Aznar'ın başkam olduğu genel seçimler Partido Popular (Halkçı Parti) bulunmaktadır. İspanya pariementer demokrasi ile idare edilmektedir. Kral devletin başı olup, esas sorumluluğu Anayasaya göre devletin kurumlarının ahenkli olarak işlemesini sağlamaktır. İdari açıdan 17 otonom bölgeye ayrılmış İspanya'mn, toplam nüfusu 39.33l.OOO'dir. Ülkede 3 ayrı Romance dili; Kastilyaca-İspanyolca (% 74), Katalanca (% 17), Galiçyaca (%7), ve birIndo-Avrupa dili olan Bask dili(% 2) konuşulmaktadır. Konuşulan dile paralel olarak 4 ayrı etnik grup bulunmaktadır. GENEL OLARAK İSPANYA EKONOMİSİ Hızla gelişen ve dinaınik bir ekonomiye sahip olan İspanya 1986 yılında Avrupa geri Birliği'ne tam üye kalmış kırsal oluşuyla birlikte AB'den aldığı kredi ve desteklerle bölgeler olmak üzere tüm ülkede gözle görülür bir göstermiştir. Böylece, Topluluk sanayileşmiş bir kaynaklı yabancı ekonoınik yapıya sahip olmuştur. başta gelişme sermayenin etkisi ile giderek Sadece 1994 - 1999 döneminde İspanya'ya AB fonlanndan kullandırılan miktar asgari 41 milyar ABD Doları olmuştur. Bu da, benzer nitelikli AB fonlarımn% 23'üne denk gelmektedir. 1999 yılı itibariyle toplam 558.5 milyar ABD Doları GSYİH'si (2000 itibariyle) ile Türkiye'nin yaklaşık 2.5 katı büyüklüğünde bir pazar olan İspanya'nın, dış ticaret hacmi de Türkiye'nin yaklaşık 4 katıdır. BAŞLlCA EKONOMİK GÖSTERGELER 1999 2000 595.3 milyar ABD$ 558 milyar ABD $ 14.750 ABD$ 13.992 ABD$ %4.0 % 4.1 Toplam İhracat ll Omilyar ABD $ 121 milyar ABD$ Toplam İthalat 144.7 milyar ABD$ 154 milyar ABD$ Ticaret Dengesi -34.7 milyar ABD$ - 33 milyar ABD $ GSYH Kişi başına GSYH GSYH Büyüme Oranı %2.9 Enflasyon İşsizlik Kur % 3.4 %15.9 % 14.1 Pta: ABD$= 156.19 Pta : ABD $ = 180.68 BAŞLlCA SEKTÖRLER Ülkede hizmetler ve sanayi sektörü lokomotif sektörler konumundadır. Kamu sektörünün payının hızla azaldığı ekonomik yapı içinde özelleştirme çalışmaları sürmektedir. Maastricht kriterlerine uyumu hedefleyen politikalara ağırlık veren İspanya, enflasyonun, faiz oranlarının ve bütçe açığının düşürülmesinde başarılı olmuştur. İspanya'da sektörlerin GSYİH içindeki dağılımları ise şöyledir (2000 Yılı İtibariyle): Tarım %3.96 Sanayi %20.66 İnşaat %6.98 Hizmetler %59.00 Kamu %9.41 İspanya'nın iş dünyası geniş bir çeşitliliğe sahiptir. İspanya' daki Küçük ve Orta İşletmeler (enerji sektöründekiler hariç) sanayi alt sektörü içerisinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Son yıllarda sanayi sektöründeki istihdamı en fazla bu kuruluşlar gerçekleştirmiştir. gelişmeler Sanayi ürünlerinin üretimi ve ihracatı teknoloji alanında büyük sağlamıştır. Sanayinin temelini oluşturan başlıca sektörler arasında otomotiv, kimyevi ürünler, sermaye malları, takım tezgahları ve işlenmiş gıda ürünleri sayılabilir. Hizmet sektörünün, Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya ve iş imkanlarına büyük katkısı bulunmaktadır. İspanya 2000 yılında yaklaşık dünya turizminde ziyaret edilen ülkeler arasında 2. sıradadır. yılının 52.000.000, 2001 Ocak- Mayıs döneminde 25.826.000 turist İspanya'yı ziyaret etmiştir. İspanya'yı ziyaret eden turistler en çok sırasıyla Almanya, İngiltere, Fransa, Hollanda ve İtalya' dan gelmektedir. Her ne kadar son yıllarda İspanya' da özelleştirmeye ve liberal ekonomiye büyük ölçüde yer verilse de kamu sektörünün İspanya'nın ekonomisindeki nitelikli varlığı, özellikle telekomünikasyon, hava sektörlerde çok önemlidir. ettiği sektörlerdeki Halihazırda katılımlarına ulaşımı, elektrik, gaz ve yakıt gibi stratejik devlet, petrol, siderurji ve elektrik gücü temin vermiştir. son Bankalardaki ortaklıkları da özelleştirilmiştir. İspanya' da merkez bankasının ünvanı, Banco de Espana' dır. İspanya içersinde yurtiçi şube ağları başlıca fınans kuruluşları; ve/veya yurtdışı temsilci ofisleri ile faaliyet gösteren Banco Atlantico, Banco Bilbao Vizcaya, Banco Espanol de Credito, Banco Pastor, Banco Popular Espanol, Banco Sabadell, Banco Santander Central Hispano ve İspanya TasarrufFonu Konfederasyonu' dur. YABANCI SERMAYE İspanya'nın Avrupa Birliği'ne katılmasının ardından kendisini güvencede hisseden yabancı uyguladığı sermaye, hükümetin cazibesiyle ülkeye gelmeye başlamış etkin teşvik programının ve bu dönemden sonra yabancı da sermaye yatırımları dikkat çekici bir artış göstermiştir. Ülkede halen 110 milyar ABD Doları üzerinde yabancı sermaye stoğu bulunmaktadır. Ülkede yaratılan toplam katma değerin yarısından fazlası çokuluslu şirketlere aittir. Bu oran otomasyon sistemleri ile bazı hizmetler ve tarım sanayi dallarında % lOO'e ulaşmaktadır. En büyük yatırımcı ülkeler; Fransa, Hollanda, ABD, İngiltere, İsviçre, Almanya, Belçika ve İtalya' dır. Yatırım yapılan sektörler ise çoğunlukla tekstil ve konfeksiyon gayrimenkul vb' dir. İspanyol yatırımcılar ise, AB'ye katıldıktan sonra sanayinin gelişmesine paralel olarak Latin Amerika ülkelerine ve Portekiz' e yatırım yapmaya başlamışlardır. Günümüzde bölgeye yapılan toplam doğrudan sanayi yatırımlarının % 7'si İspanyol kaynaklıdır. Bu ise, İspanya'nın yaptığı doğrudan sermaye yatırımlarının 1/3 'ünü oluşturmaktadır. İspanya Latin Amerika ülkelerinde yatırım yapan ülkeler arasında ABD'den sonra 2. sırada gelmektedir. İSPANYA'NIN ULUSLARARASI İLİŞKİLERİ İspanya, Birleşmiş Milletler, Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası, NATO, Dünya Ticaret Örgütü, Ekonomik İşbirliği ve Kalkındırma Organizasyonu (OECD), Yeniden Yapılandırma ve Kalkındırma Bankası, Kalkınma Bankası, Afrika Asya Kalkınma Bankası ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konseyi'ne üyedir. 1.1.1986 yılında Avrupa Birliği'nin tam üyesi olmuş ve 1993 yılından itibaren tüm AB kanunları İspanya' da uygulanmaya başlanmıştır. İspanya ayrıca, 1998 yılından beri Avrupa Ekonomi ve Para Birliği'nin de içinde yer almakta olup, Euro Bölgesi ülkelerinden biridir. GENEL OLARAK İSPANYA'NIN DIŞ TİCARETİ İspanya özellikle AB üyesi olması nedeniyle, genel anlamda liberal bir ekonomi politikası uygulamaktadır. Ekonomiye korumacı ve kısıtlayıcı önlemlerden ziyade teşvik araçları ile yön verilmektedir. İthalatta uygulanan KDV dışındaki vergiler hemen hemen tüm mallarda sıfır veya sıfıra yakındır. Ancak, İspanya'ya ihracat yapmak isteyen ülkelerin karşısına çıkan en önemli engel AB'nin oldukça sıkı kurallarının uygulanmasıdır. Özellikle tarım ve gıda ürünleri ithalatında sağlık normlarını sağlamak ve pek çok sanayi ürününde istenen sertiiikalan temin etmek son derece önemlidir. Ülkemiz kaynaklı deniz ürünlerinin ithalinde istenen laboratuar testlerinin sağlanamaması nedeniyle bazı sorunlar önemli ölçüde sekteye uğramıştır. çıkmış ve bu sektördeki ihracatımız İhracat OECD kuralları çerçevesinde sağlanan düşük faizli ve vade avantajlı kredilerle desteklenmektedir. Ayrıca muhtelif resmi ve yarı resmi kuruluşlarca ihracatçılara dalaylı finansman, eğitim, pazar araştırması, enformasyon desteği sağlanmaktadır. Özellikle Ekonomi Bakanlığı'na bağlı Dış Ticaret Enstitüsü (ICEX), ihracata yönelik çeşitli yayın organları, bilgisayar destekli bilgi bankası ve muhtelif kuruluşlarına teknik ve finansal destek vermek suretiyle bu konuda en önemli işlevi üstlenen kuruluştur. İspanya'mn dış ticaretine bakıldığında, ihracatımn genelde istikrarlı bir şekilde artış gösterdiği 1995 yılında 92.1 milyar ABD Doları olan miktarın 1999 yılında 110 milyar ABD Dalarına 2000 yılında ise 121 milyar ABD Dalarına ulaştığı, ithalatımn ise, 115,4 milyar ABD Dolarından 2000 yılında 154 milyar ABD Dalarına çıkmış olduğu görülmektedir. 1998 ve 1999 yıllarında iç talepteki canlanmanın ve yatırımlarda etkisi ile artış trendini sürdüren ithalatı ihracatın ayın hızla, özellikle dünyayı sarsan ekonomik krizin etkisiyle uluslar durgunluğun artış da etkisi ile, gerileme eğilimi dış ticaret açığı önemli ölçüde arası artmış piyasalarda ancak 2000 yaşanan yılında bu göstermiştir. İSPANYA'NIN DIŞ TİCARET DEGERLERİ (milyar ABD $) İthalat İhracat Yıllar Denı~e Hacim 1995 92,1 115,4 -23,2 207,5 1996 103,0 123,7 -20,7 226,7 1997 104,2 122,7 -18,5 226,9 1998 109,0 132,8 -23,8 241,8 1999 ı 10,0 144,7 -34,7 254,7 2000 121.0 154.0 -33,0 275.0 Kaynak: Institut Nacional de Estadicos İspanya'mn ithalatı önemli ölçüde yüksek teknoloji ürünleri ile bazı hammaddelerde yoğunlaşmış bulunmaktadır. İspanya'mn ihracatında ise en önemli yeri otomotiv ve yan sanayi sermaye oluşturmaktadır. yatırımları Avrupa Birliği çerçevesinde gerçekleştirilen yabancı sayesinde otomotiv sektörü lokomotif sektör konumunu kazanmıştır. Ayrıca, makine sanayii de İspanyol ekonomisindeki yerini arttırarak belli bir üretim kapasitesine ulaşmış ve ihracat içinde önemli bir yer tutmaya başlamıştır. Bununla birlikte, geleneksel ihraç ürünleri sayılan meyve sebze ve demir çelik gibi maddelerin göreceli önemi azalmakla birlikte ihracat gelirlerine katkıları sürmektedir. ÜRÜN GRUPLARINA GÖRE İHRACATlN DAGILIMI ( 20oo Y ı ı ı İ ti"b arty · ı e) Hammaddeler Gıda Maddeleri %43.1 Tüketim ürünleri %39.4 Sermaye malları %13.3 %3.6 Enerji ürünleri Economist Intelligence Unit İspanya'nın ihracat pazarlarına bakıldığında en büyük paya sahip ülkelerin (2000 Yılı İtibariyle) % 19.4 ile Fransa,% 12.4 ile Almanya,% 9.4 ile İtalya ve% 8.8 ile Portekiz 70.6 olduğu görülmektedir. AB'ne 'sını oluşturmaktadır. gerçekleştirilen Latin Amerika ülkelerine yer tutmakla birlikte bu ülkelere yapılan ihracat toplam yapılan ihracatın % ihracat da çok önemli bir ihracatta % 2.1 oranında bir düşüş yaşanmıştır. İTHALAT ÜRÜN GRUPLARINA GÖRE iTHALATlN DAGILIMI ( 2000 v ııı i ti"b arıy · ı e) Hammadde ve yarı mamuller %45.3 Tüketim ürünleri %24.6 Sermaye ürünleri %18.0 Ener.ii ürünleri %12.1 Kaynak : Economist Intellif(ence Unit İspanya'nın ithalatının en çok geldiği ülkeler (2000 yılı İtibariyle) % 17.1 ile Fransa, % 14.9 ile Almanya,% 8.8 ile İtalya ve% 7 ile İngiltere' dir. İspanya ithalatının büyük bölümünü % 63. 1 oranı ile AB' den sağlamaktadır. TÜRKİYE - İSPANYA İLİŞKİLERİ Türkiye ve İspanya arasında ı960'lı yıllarda başlayan ikili ilişkiler, ı980'lerde ivme kazanmış son bir iki yılda ise oldukça hızlanmıştır. İki ülke arasındaki ticari ilişkiler 1996'da imzalanan Gümrük Birliği'nin ardından daha da gelişmiştir. Ancak bu artışla birlikte Türkiye - İspanya dış ticaret hacmi sürekli Türkiye aleyhine açık vermektedir. TÜRKİYE- İSPANYA DIŞ TİCARETİ (M"l uyon ABDD oI arı) Yıllar Türkiye 'nin Türkiye'nin İhracatı İ thalatı Denge Hacim 1996 1997 363.3 ı 033.7 ı 397 -670.4 439.2 ı 257.8 ı 697 -8ı8.6 1998 513.2 ı 276.4 ı 789.6 -763.2 1999 763.2 ı 262.1 2 025.3 -498.9 2000 684.9 ı 666.1 235ı -981.2 2001 422.6 803.8 + 41.4 381.2 (Ocak- Mayıs) Kaynak : Dış Ticaret Müsteşarlığı İspanya'ya ihraç ettiğimiz malların başında; çimento, elektrikli makine ve cihazlar, organik kimyasallar, demir-çelik, örme giyim lifler, mensucat, yaş eşyası, bitkisel yağlar, sentetik meyve ve sebzeler gelmektedir. ithal ettiğimiz ürünlerin arasında ise, motorlu kara taşıtları, kazanlar ve makinalar, organik kimyasallar, elektrikli makine ve aletler, demir-çelik ürünler, plastik, deri-kösele, hayvansal ve bitkisel yağlar ve inorganik kimyasallar ilk sıraları almaktadır. İspanya'da hava şartlarına bağlı olarak değişen zeytin rekoltesi nedeniyle Türkiye değişen miktarlarda zeytinyağı talebi ile karşılaşmaktadır. Öte yandan, dünya piyasalarında önemli bir çimento ihracatçısı olan İspanya'nın Türkiye'den çimento ithal etmesi, dökme olarak giden ülkemiz olasılığını arttırmaktadır. menşeli çimentonun reeksporta konu olma İSPANYA İHRACAT (Milyon$) 1996 SEKTÖREL DAGJLIM (SITC- REV.3 YILLIK 1998 1999 1997 101,7 106,3 99,9 135,7 84,0 82,6 75,9 110,3 53,3 57,8 50,8 49,1 hayvanlar 0,0 0,0 0,0 0,0 Hububat ve mamulleri 0,7 1,1 0,4 2,2 Meyve, sebze ve mamulleri 46,8 47,3 43,5 37,8 1,4 2,9 2,3 3,7 Hayvan Y eınleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Diğer Gıda 4,4 6,5 4,7 5,4 1- TARIMSAL ÜRÜNLER i-Gıda Maddeleri Canlı hayvanlar ve Canlı Tabii bal, şeker gıda maddeleri ve mamulleri Maddeleri içkiler, tütün ve mamulleri 8,4 7,1 6,3 6,3 Alkollü ve alkolsüz içkiler 0,1 0,0 0,0 0,0 Tütün ve mamulleri 8,3 7,1 6,3 6,3 Hayvansal ve bitkisel yağlar ve mornlar 20,2 15,4 17,1 52,4 Yağlı 2,1 2,3 1,6 2,6 17,8 23,8 24,0 25,4 Deri, köse le ve ham postlar 0,1 0,1 0,0 0,0 Tabii, sentetik ve rejenere kauçuk 0,1 0,0 0,7 0,3 Tabii mantar ve yuvarlak ağaçlar 0,1 0,1 0,0 0,1 Odun hamuru ve kağıt döküntüleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dokumaya elverişli lifler ve döküntüleri ı 7,1 20,9 21,9 23,7 Bitkisel ve hayvansal diğer ham maddeler 0,3 2,6 1,5 1,4 24,9 19,7 28,0 48,2 i- Maden cevherleri ve döküntüleri 19,8 18,1 20,6 29,3 ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağlar Kömür 3,1 0,0 0,3 13,8 0,0 0,0 0,0 0,0 3,1 0,0 0,3 13,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2,1 1,5 7,1 5,2 236,6 313,3 385,3 578,9 13,6 21,5 21,4 62,7 37,7 48,9 44,3 5,5 6,9 8,0 52,8 5,1 ürünleri 10,2 11,4 8,4 9,5 kimyasallar 22,0 30,5 27,8 38,2 74,8 83,9 81,8 85,8 Hazırlanmış deriler, postlar ve mamulleri 1,2 3,9 1,8 0,7 Kauçuk mamulleri 8,5 10,8 19,6 ı 7,1 tohumlar ve meyvalar ii- Tarımsal Ham maddeler 2- MADENCiLiK ÜRÜNLERİ Petrol ve ürünleri Petrol gazlan, doğal gaz Elektrik eneıjisi iü- Demir dışı metaller 3- SANAYİ i-Demir ve çelik ii-Kimyasallar Plastikler Bezacılık Diğer iü-Diğer yarı mamuller mamulleri Kağıt-karton ve kağıt, karton esaslı mamuller 0,2 0,6 0,5 0,6 2,0 0,8 0,9 1,0 Metal dışı mineral mamuller Alçı, çimento vb. inşaat malzemeleri 57,4 53,2 56,5 48,8 44,6 31,3 56,1 42,1 Cam ve cam eşya 3,9 6,5 11,3 11,5 Diğerleri 0,3 1,2 2,1 2,5 eşya 5,4 11,3 14,4 10,2 iv- Makinalar ve ulaşım araçları 37,2 69,3 126,0 223,2 Otomotiv sanayii ürünleri 1,7 7,8 16,6 19,8 Büro makinalan ve haberleşme cihazları 9,6 28,0 48,2 75,8 Diğer 25,9 33,5 61,2 127,6 Mantar ve Metal ağaç Makine ve ulaşım araçları Eneıj i üreten makina 0,7 0,8 2,2 0,9 Diğer elektriksiz makinalar 15,1 11,8 12,2 19,9 5,4 14,1 22,7 53,6 4,6 6,7 24,1 53,1 v- Dokumacılık ürünleri 41,9 47,7 59,1 75,1 vi- Hazır giyim 25,4 33,9 42,8 71,2 Deri ve kürkten giyim 6,1 10,2 9,3 13,5 Diğer 19,3 23,7 33,5 57,7 5,9 8,1 9,9 8,3 2,1 1,8 2,0 2,1 Mobilyalar 0,6 0,4 0,2 1,9 Seyahat eşyası 0,1 0,1 0,1 0,1 Ayakkabı 0,2 0,5 1,0 0,3 0,2 0,8 0,5 0,7 2,6 4,5 6,0 3,2 4- DİGER ÜRÜNLER 0,0 0,0 0,1 0,3 TOPLAM 363,3 439,2 513,2 763,2 Diğer ulaşım araçlan Elektrikli makina ve cihazlar giyim eşyası vii - Diğer tüketim malları Sıhhi tesisat, ısıtma ve aydınlatma malzemeleri Mesleki, bilimsel ölçü ve kontrol Diğer tüketim cihazları mallan . • ISPANYA ITHALAT (Milyon$) SEKTÖREL DAGILIM (SITC -REV. YILLIK 1- TARIMSAL ÜRÜNLER i-Gıda Maddeleri Canlı hayvanlar ve Canlı gıda hayvanlar Hububat ve mamulleri maddeleri 1996 1997 1998 1999 92,6 140,5 116,5 96,9 50,5 89,7 75,8 76,8 26,2 38,8 26,7 33,5 0,0 0,0 0,0 0,0 1,9 4,7 1,3 3,1 Meyva, sebze ve mamulleri Tabii bal, şeker ve mamulleri Hayvan Yemleri Diğer Gıda Maddeleri içkiler, tütün ve mamulleri Alkollü ve alkolsüz içkiler Tütün ve mamulleri Hayvansal ve bitkisel yağlar ve mumlar Yağlı tohumlar ve meyvalar ii- Tarımsal Ham maddeler Deri, kösele ve ham postlar Tabii, sentetik ve rejenere kauçuk Tabii mantar ve yuvarlak ağaçlar Odun hamuru ve kağıt döküntüleri Dokumaya elverişli lifler ve döküntüleri Bitkisel ve hayvansal diğer ham maddeler 2- MADENCiLiK ÜRÜNLERİ i- Maden cevherleri ve döküntüleri ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağlar Kömür Petrol ve ürünleri Petrol gazları, doğal gaz Elektrik enerjisi iii- Demir dışı metaller 3-SANAYi i-Demir ve çelik ii-Kimyasallar Plastikler Bezacılık ürünleri Diğer kimyasallar iii- Diğer yarı mamuller Hazırlanmış deriler, postlar ve mamulleri Kauçuk mamulleri Mantar ve ağaç mamulleri Kağıt-karton ve kağıt, karton esaslı mamuller Metal dışı mineral mamuller Alçı, çimento vb. inşaat malzemeleri Cam ve cam eşya Diğerleri Metal eşya iv- Makinalar ve ulaşım araçları Otomotiv sanayii ürünleri 0,4 0,8 0,9 0,6 5,2 3,7 0,9 ı ,8 0,4 1,5 1,1 1,2 18,3 28,0 22,5 26,8 0,1 9,9 1,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 9,9 1,1 24,1 45,4 38,4 41,7 0,1 5,5 0,8 0,5 42,1 25,5 50,8 40,7 20,0 31,8 28,4 7,9 5,4 6,5 3,5 4,1 0,2 0,2 0,2 0,2 2,6 1,5 3,7 4,0 8,0 10,4 3,8 3,2 0,4 0,5 1,1 0,6 61,5 52,2 65,8 50,2 2,6 7,2 2,8 2,8 5,1 20,0 46,2 31,8 0,1 0,1 0,6 0,0 5,0 19,9 45,7 23,5 0,0 0,0 0,0 8,3 0,0 0,0 0,0 0,0 53,9 25,0 16,7 15,6 876,6 1.074,6 1.085,4 1.109,1 41,3 51,9 49,3 50,6 262,8 46,4 251,1 263,6 55,0 67,6 274,7 68,4 13,6 16,8 19,7 26,7 202,8 179,3 176,3 179,6 80,5 128,3 122,5 89,6 19,1 39,5 32,9 11,4 5,8 8,9 12,5 13,3 7,3 4,1 6,1 1,9 20,0 24,2 19,2 ı 7,6 16,7 20,5 30,3 28,2 2,1 1,8 10,3 12,5 5,8 6,7 7,4 5,9 8,9 11,9 12,7 9,8 11,5 31,1 21,5 17,1 434,7 556,2 543,2 605,8 101,9 329,6 340,6 342,1 16,2 Büro makinalan ve haberleşme cihazlan 316,6 Diğer Makine ve ulaşım araçları 3,4 Enerji üreten makina 94,0 Diğer elektriksiz makinalar 186,2 Diğer ulaşım araçlan 33,1 Elektrikli makina ve cihazlar 19,6 v- Dokumacılık ürünleri 2,0 vi- Hazır giyim 0,1 Deri ve kürkten giyim 1,9 Diğer giyim eşyası 35,8 vii - Diğer tüketim ınalları Sıhhi tesisat, ısıtma ve aydınlatma malzemeleri 3,8 6,4 Mobilyalar 0,4 Seyahat eşyası 35,8 43,8 61,7 190,9 5,4 91,4 158,8 2,5 75,2 21,6 59,4 202,0 2,0 65,0 92,8 42,1 30,5 18,7 1,1 ı 7,6 57,6 4,9 10,6 1,6 10,6 23,3 17,7 0,4 17,3 21,0 47,4 3,5 5,6 0,5 6,2 10,1 21,5 53,4 40,7 Mesleki, bilimsel ölçü ve kontrol cihazlan Diğer tüketim mallan 4- DİGER ÜRÜNLER 14,3 32,0 5,6 0,3 5,3 49,4 2,7 12,3 0,6 7,8 9,1 16,9 3,1 8,6 8,7 5,9 TOPLAM 1.033,7 1.275,8 1.276,4 1.262,1 Ayakkabı 5,0 5,9 8,8 Yukarıda yer alan verilerde de görüldüğü üzere İspanya ile ticari ilişkilerimiz artış gösterirken, İspanya' dan ithalatımızın artışının da yavaşladığı görülmektedir. Bu duruma sebep olan etkenler arasında, ülkemiz tarafından son dönemde İspanya'ya yönelik olarak gerçekleştirilen tanıtım faaliyetlerinin yanısıra İspanya'nın genel ihracatında yaşadığı sıkıntılar ve iç tüketimdeki artışa paralel olarak ithalatındaki artış gösterilebilir. Bununla birlikte ikili ilişkilerin geliştirilmesi için İspanyol hükümeti düzeyinde yürütülen çalışmalarda iki ülke işadamlarının birbirine yakınlaşması sağlanmaktadır. Türkiye, özellikle son birkaç yıldır İspanya tarafından işbirliği için önemli bir partner olarak görülmekte ve bu yönde tanıtım faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Bu amaçla, İspanya, 1- 6 Haziran 1999 tarihlerinde iki yılda bir düzenlenen sanayi ve teknoloji alanında en büyük fuarları olan EXPOTECNIA'yı İstanbul'da düzenlemiştir. İki ülke arasında ticari yakınlaşma sağlayan 300 İspanyol firmanın katıldığı fuarın ardından önümüzdeki dönemlerde de her iki ülkede çeşitli etkinliklerin düzenlenmesi yönünde karar alınmıştır. Türk ürünleri İspanya' da gerek kalite gerek fiyat açısından rağbet görmektedir. Türk ürünlerinin tanıtımının daha etkin bir biçimde yapılması halinde ihracatımızın daha da artacağı kesindir. Ayrıca, İspanya'nın Türkiye' den yaptığı ithalatın yapısı incelendiğinde çok geniş bir ürün yelpazesi ile karşılaşılmaktadır. İspanya'ya ihracatımız sadece belli ürünlerde deneme sınırlı kalmamakta çok aşamasında artabileceğini geniş bir çerçeveye olan birçok ürünün ihraç göstermektedir. yayılmaktadır. miktarlarının Bu da henüz önümüzdeki yıllarda TÜRKİYE'NİN İSPANYA'YA İHRAÇ ETTİGİ BAŞLlCA ÜRÜNLERDE İSPANYA'NIN DİGER ÜLKELERDEN iTHALATI (1999 Yılı İtibariyle) Ürün Adı Hazır Giyim ve Konfeksiyon Ülke Türkiye İngiltere Fransa Almanya İtalya Portekiz Fas Hindistan Çin Hongkong Taze meyve ve sebze Türkiye Fransa Hollanda Tayland ABD İtalya Peru Deri ve Deri Ürünleri Türkiye İtalya ABD İngiltere Fransa Portekiz Nijerya Brezilya Arjantin Tayland Çin ( 1.000 ABD DOLARI) 106.516 144.077 318.988 105.219 618.995 399.067 190.938 119.725 561.294 111.064 42.504 339.660 135.609 124.485 170.041 99.957 68.768 81.378 1.670 195.469 11.156 16.369 19.852 18.484 33.620 38.024 15.167 23.308 14.852 Türkiye ABD Kumaş İngiltere Belçika-Lüks. Fransa Almanya İtalya Hollanda Portekiz Pakistan Tayland Çin Türkiye Almanya Fransa Belç-Lüksem. İplik İtalya Bitkisel yağlar ve zeytinyağı Portekiz ABD Avustralya Türkiye Yunanistan İtalya Çeşitli kimyasal ürünler Portekiz Tunus Arjantin Endonezya Türkiye ABD İsveç İngiltere Belçika-Lüks. Fransa İtalya Hollanda Portekiz Cezayir Şili Çin 81.612 74.606 163.480 178.639 379.536 411.322 720.558 126.672 196.866 84.698 127.704 142.102 230.559 78.660 31.865 21.493 24.590 13.156 56.027 35.392 45.155 52.662 26.660 22.125 122.925 11.522 63.559 14.487 57.314 43.676 114.731 54.081 138.438 47.023 38.734 25.693 20.129 15.944 32.368 Çeşitli 160.884 299.818 1.838.998 5.137.291 1.270.607 2.535.718 14.412.567 13.699.376 6.067.714 1.969.520 988.266 3.964.618 1.027.515 3.585.699 1.168.888 Türkiye Danimarka makinalar İsveç İngiltere Avusturya Belçika-Lüks. Fransa Almanya İtalya Hollanda Portekiz ABD Çin Japonya Kore Kaynak : International Trade by Commodities Statistics İSPANYA'NIN TÜRKİYE'DEKi YATIRIMLARI Daha çok Latin Amerika, Güney Avrupa ve komşusu Portekiz'de yatırım yapan İspanya'nın Türkiye'de yatırımları 1.1.1954- 31.03.2001 tarihleri arasında 43.295 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Toplam yabancı sermaye içinde bu yatırımların payı % 1.46'dır. Türkiye'de yatırım yapan İspanyol firması sayısı 1995 yılında 14 iken, Mayıs 2001 itibariyle 53'e yükselmiştir. Uzun yıllar istenen düzeye ulaşamayan Türkiye' deki İspanyol yatırımları özellikle son zamanlarda artış eğilimi kazanmıştır, örneğin İspanya'nın 2 büyük tekstil firması Mango ve Zara Türkiye'de birçok mağaza açmış, Grubu ile ortaklık önümüzdeki dönemlerde daha da artması en büyük süpermarket zincirlerinden olan Dia, kurmuştur. Söz konusu beklenmektedir. yatırımların Sabancı IZIN VERİLEN YABANCI SERMAYENİN ÜLKELER İTİBARİYLE DAÖILIMI ÜLKELER I .AB 1996 3.272,4 1997 1.030 1998 1.085,3 1999 1.166 2000 1.950 2001* 468,3 226,5 338,6 164,8 43,2 70,2 43,2 0,4 9 2.370,3 1,9 8,2 11,2 22,1 281,6 206,1 122,2 124,5 7,6 23,1 13,7 90,1 103,9 36,2 2,9 8,4 7,5 379,9 329.8 352,1 44.4 128,7 17,8 23,9 4,2 1,6 135,5 12,2 9,2 6,1 19,2 477,2 407 235 88.4 95 23 32 ll 69 147 583 696 167 272 72 32 ll 696 38 o 12,8 331,7 72,1 23,1 0,4 2,5 0,3 0,1 21,9 0,1 () 0,5 29 9 618 0,6 0,2 80,7 297,2 17,5 293 ıoı,6 5ı 40,8 34,7 5,0 ÜLKELERİ -ALMANYA -HOLLANDA -İNGİLTERE -İTALYA -BELÇİKA -LÜKSEMBURC -DANİMARKA -FİNLANDİYA -FRANSA -İRLANDA -İSPANYA -AVUSTURYA -İSVEÇ II. DİGER OECD ı 31 16 95 375 359,9 ÜLKELERİ -ABD -JAPONYA ı 79,4 ı 74,5 21,ı -İSViÇRE 156,8 126,7 50,3 III. DOGU AVRUPA 3,ı ı2,2 ı,9 ı 296 192 35 7 83,4 56,5 56,8 26 49 3,8 9,7 7,3 0,3 ı 2 0,5 ıo3,1 ı95,2 ı7 ı23 3.836,97 1.678,20 435 3.060 57,2 611,7 ı4 ı,5 ÜLKELERİ IV.İSLAM ÜLKELERİ V.KUZEY AFRİKA ÜLKELERİ VI. DİGER ÜLK TOPLAM 1.645,80 1.700,51 Kaynak : T. C Hazine Müsteşarlığı * 2001 Ocak- Mart Dönemi Genel olarak değerlendirildiğinde İspanyol şirketleri daha ziyade, ticaret, turizm, taşıt araçları yan sanayi, gıda, elektronik, makine imalat sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Ayrıca, bankacılık sektörü ile otelcilik de İspanyol fırmalarının ilgi sahaları dahilindedir. İspanyol şirketleri faaliyetlerini özellikle İstanbul' da yoğunlaştırmış olup, Bursa, Kocaeli, Muğla, Gaziantep, İzmir, Antalya, Trabzon, Ankara, Tekirdağ gibi şehirler de faaliyetlerinin olduğu bölgeler arasındadır. Son yıllarda İspanya turizm sektörü ülkemizdeki yatırım imkanları ile yakından ilgileurneye başlamış ve bazı şirketler yatırım bu alanda faaliyeti başlatmıştır. Türkiye' de faaliyet gösteren başlıca turizm fırmaları Marksol Turizm, İber Otel International, Playa Turizm ve Turespa'dır. İspanya'daki en büyük Türk yatırımı ise, Koç Grubu'nun Barcelona'da kurduğu KOFİSA Trading Espana adlı şirkettir. Şirket, tekstil, buzdolabı kompresörleri imalatı ve çimento sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Ayrıca BEKO Espana isimli bir şirket Beko ürünlerini İspanya'ya ve Portekiz' e pazarlamaktadır. Sabancı grubu BMM adlı bir İspanyol firması ile birlikte bir ihracat şirketi, Sevilla'da bir çimento depolama ve dağıtım tesisi Bölgesinde buzdolabİ kompresörleri üreten bir fabrika açmıştır. Arçelik firması Bask satın almıştır. Öte yandan Nuh Çimento, İspanyol "Cementes La Union" ve "International Cement Advisers" ile bir öğütme anlaşma imzalamıştır. Tarragona' da çimento üretimi için tesislerinin kurulması içeren ortaklıkta Nuh Çimento' nun payı % 1O' dur. Türkiye'de faaliyet gösteren İspanya kaynaklı yabancı sermaye yatırımlarının imalat sanayi, gıda sanayi, turizm yoğunlaştığı görülmektedir. Diğer başta olmak üzere hizmetler sektörlerinde Projeler: GSM 1800 ihalesi ve Türk Telekom'un Özelleştirilmesi İspanyol telekomünikasyon şirketi Telefonica üçüncü GSM lisans ihalesine Sabancı Holding ile katılmış, ancak bu ihaleyi İtalyan Telecom ve İşbankası ortaklığının kazanması sonucu lisans hakkını alamamıştır. Bununla birlikte Telefonica'nın Türk Telekom'un özelleştirilmesiyle yakından ilgilendiği bilinmektedir. Rüzgar Enerjisinden Elektrik Üretimi İspanyol Sufı S.A. firması ülkemizde rüzgar gücünden elektrik enerjisi üretimi konusunda faaliyette bulunmak üzere gerçekleştirdiği temaslar neticesinde Türkiye'de enerji konusunda yatırım yapmak üzere çalışmalarını sürdürmektedir. Ankara - İstanbul Hızlı Tren Projesi İspanyol tarafı Ankara - İstanbul tren hattının modernizasyonu ve hızlı tren yapımı için açılacak ihalelere büyük ilgi duymakta ve bu konuyu yakinen takip etmektedir. Bu kapsamda İspanyol OHL Grubu Alsim Alarko ile kurduğu konsorsiyum ile tren hattının modernizasyonu ihalesine katılarak ihaleyi kazanmıştır. TÜRKİYE'DE FAALiYETTE BULUNAN İSPANYOL FİRMALARlN SEKTÖREL DAGILIMI (2000 Yılı İtibariyle) Toplam Sermaye Firma Adedi (Milyon TL) Sektörler 670.ı84 4 Tarım 239.875 3 Madencilik 723.778 4 Gıda Sanayii 3.250.000 2 Hazır giyim sanayii ıo.ooo ı Diğer kimyasal ürünler 6.000.000 ı Seramik, Kil ve Çimento sanayii 6.925.678 2 _çimento Sanayii ıo.ooo.ooo ı Demir-çelik sanayii 375.000 ı Demir-dışı metal sanayij 5.000 ı Makine imalat sanayii 32.000 ı Madeni eşya sanayii 1.225.000 2 Elektriksiz makine imalat sanayii 724.250 3 Elektrikli makine sanayii 1.783.3ı6 6 Taşıt araçları yan sanayii 47.000 Diğer imalat sanayii 6 553.975 Ticaret lO 2.268.770 Otel, pansiyon, kamping işletme 6 Hava taşımacılığı ı 39 Haberleşme ıoo.ooo ı ı50.000 Bankacılık ve finans hizmetleri ı toplumsal hizmetler ı Diğer faaliyetler 2 TOPLAM 53 Kaynak: T.C. Hazine Müsteşarlığı Diğer 8.500.000 46.250 43.295.023 TÜRKİYE'DEKi BAŞLlCA İSPANYOL YATIRil\tiLARI Iber Otel International Sarıville Turistik Tesisleri Eliop Otomatik Kontrol Sistemleri Reis Balıkçılık Ticaret Marktur Turizm Playa Turizm Egemar İthalat İhracat Teka teknik Mutfak San. Tekfen Yatınm ve Finansman GESA Gıda Sanayii Tarımsla Gıda Sanayii Politeknik Makine imalat San. Marksol Turizm San. Agemac Seramik Makinaları Kalevit Roca Turespa Turizm Start Seyahat Pazarlama Selcom Asfen Asansör San. Asemat Otomotiv Yan San. Uni Tarım Üıünleri San. İberia Mango T.R. Tekstil San. Units Kimyevi Madde San. Uçim Uluslararası Çimento Calorantes İstanbul Dış Tic. Manterol Tekstil San. Bon Food Gıda Ürünleri Barnesa Çelik San. Tan Elektronik San. Dia Süpermarketleri Za Giyim İthalat İhracat Onto Kimya Sanayii Ormazabal Elektromekanik San. Tecasa Isı Kontrol San. Macpuarsa İstanbul Asansör San. Pirnsa Dieksiyon imalat San. Ridenco Tekstil San. Betinoks Paslanmaz Çelik San. Miralbueno Otomotiv Yan San. Bennarmal Mermer San. Euroinsta İletişim San. 2000 Gıda Mad. Pazarlama Sense Kazınetik San. Cuma Gıda İşletmeleri San. Y enar Motor Gömlekleri San. Arvin Kayaba Süspansiyon San. Pandoor Otomatik Kapı Sanç. Ingemar Group Mermer San. Kaynak : T. C. Hazine Müsteşarlığı