ULUSLARARASI POLİTİKANIN ALTIN REZERVLERİNE YANSIMASININ SON ÖRNEĞİ: RUSYA Ersin DEDEKOCA Altın madeni, çok uzun yıllardır insanlar arasında değer ölçüsü, ticaret malı, ödeme aracı, ulusal paraların güvencesi ve olası ülke risklerine karşı korunma işlevini çeşitli şekillerde sürdürmüştür. Yakın zamana baktığımızda da, 1941 tarihli Bretton Woods Anlaşması (sabit kur sistemi) öncesi ve sonrasında; ABD’nin, içinde bulunduğu ekonomik güçlükler nedeniyle 1971 yılında doların altına dönüştürülebilirliğini kaldırmasından sonra ve günümüzde, altının anılan konumunun sürdüğü görülmektedir. Konuya salt ülke ekonomileri yönünden baktığımızda da, uluslararası rezervler ve havuzda bulunan altın stoklarının, ülkenin dış alımı, uluslararası borçları için bir güvence ve geri ödeme pozisyonu sağladığı kabul edilmektedir. Öte yandan ülkeler de kendi uluslararası rezerv çeşitliliğini saptarken, karşı karşıya olduğu veya olacağı çeşitli ekonomik, jeopolitik riskler ve uluslararası ilişkiler temelli belirsizlikleri dikkate almakta ve bu yolla pozisyonlarını sağlamlaştırma ve “hedge etme” yoluna gitmektedirler. Ülkelerin Uluslararası Rezervleri ve Altın Kasım 2016 itibariyle dünya resmi altın rezervlerinin toplamı 33.092 tondur. Dünya Altın Konseyi’ne göre her yıl altın stokuna yaklaşık 3.200 ton yeni çıkarılan altın madeni eklenmektedir. Sahip olduğu altın cinsinden uluslararası rezervleri en yüksek olan ülkelerin rezervleri ve bunun ülke toplam döviz rezervleri içindeki payları aşağıdaki tabloda izlenebilir (Kasım 2016): Ülke Altın (ton) ABD Almanya IMF İtalya Fransa Çin Rusya İsviçre Japonya Hollanda Hindistan 8.133 3.377 2.814 2.451 2.435 1.838 1.542 1.040 765 612 557 rezervi Toplam rezervlerdeki payı 75,6 70,1 69,1 65,4 2,4 16,5 6,4 2,6 64,5 6,4 Kaynak: World Gold Council1 Global yabancı para rezervlerinin son değeri 10.993 milyar $’dır. Altın rezervlerinin toplam uluslararası rezervler içindeki payı yüzde 8,6 olup, anılan payın gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler kırılımında karşılıkları da, sırasıyla yüzde 17,1 ve 3,3’dür.2 Rusya’nın Uluslararası Rezervleri ve Ekim Ayında Yaşanan Gelişmeler Rusya, altın dahil toplam 326.310 milyon $ tutarında uluslararası resmi rezerve sahiptir. Anılan rezervlerin yüzde 13,3’ü altın stokundan oluşmaktadır. 2008 küresel mali kriz öncesi ülkenin rezervleri yaklaşık 580 milyar $ tutarındaydı ve bunun sadece yüzde 2,3’ü altın stokuydu.3 2008 krizinden bu yana uluslararası rezervlerdeki altın payını yükselten Rusya Merkez Bankası’nın, geçtiğimiz Ekim ayında 1.4 milyon ons altın satın aldığını ve bu aylık rakamın, 1998 yılından bu yana gerçekleştirilen en yüksek altın alımı olduğu izlendi. Anılan değişimi aylar itibariyle aşağıdaki grafikte izleyebiliriz. 2006 2008 2010 2012 2014 2016 Kaynak: Seeking Alfa4 Ekim ayında Rusya Merkez Bankası’nın altın rezervlerine eklediği altın 48 ton’a ulaşmıştır. Dünya Altın Konseyi’nin belirttiği e göre anılan rakam, yıllık ortalama dünya altın stoklarına eklenen 3.200 ton’un yüzde 1,5’unu temsil etmektedir.5 Söz konusu böylesine aylık büyük tutardaki alımın gerisindeki başat faktörün, “Kasım ayında ABD’de yapılan başkanlık seçimi sonuçlarına karşı -hedge etme/koruma-“ olduğu yolundaki görüşlere katılmaktayız.6 Bir diğer ifade ile, başkanlık seçiminin Clinton tarafından kazanılma riskine karşı alınmış bir koruma hamlesi. İşlemin içeriği, Amerikan Doları satılarak, karşılığında altın satın alınmasıdır. Rusya Federasyonu’nun yukarıda özetlenen işleminin bir diğer nedenini de, Clinton yönetiminde ABD-Rusya ilişkilerinin tatsızlaşması olasılığına karşı (güçlü bir ihtimal olarak görülmekteydi), Rusya yönetiminin daha fazla $ yatırımı yaparak, ABD’nin finansal hegemonyasına destek olmak istememesi olarak düşünülebilir. ABD başkanlık seçimlerini Trump’ın kazandı ve akabinde Rusya ile pozitif ilişkiler kurmak niyetinde olduğunu söyledi. Bu gelişmenin sonucu olarak, Kasım ayı rakamları açıklandığında, Rusya’nın Ekim ayı altın pozisyonunun artışına yol açan saiklerin ortadan kalkmasıyla, altın rezervlerinde daha az artış olduğunu görebileceğimizi söyleyebiliriz. Sonuç Uluslararası ilişkilerde ekonomi-politiğin etkisi giderek artmaktadır. Anılan ilişkide, bir “yumuşak güç” unsuru olan uluslararası finansın giderek artan boyutu ve etkinliğinin payı yadsınamaz. Söz konusu gelişmenin ulusal boyuttaki izdüşümü de, ilgili ülkenin ekonomik gücü, dış ticaret ve cari denge durumu, sahip olduğu uluslararası rezervler ile, bunun bir türevi olan “uluslararası yatırım pozisyonu” olarak şekillenmektedir. ABD başkanlık seçimleri öncesi Rusya Federasyonu tarafından, “ülkenin uluslararası rezervlerinde altının payının arttırılması” şeklinde yaşanan, hedge/koruma ve/veya destekten kaçınma amaçlı gelişmeyi, uluslararası ilişkilerde bir “yumuşak güç” etkinliği olarak değerlendirebiliriz. 1 “Latest World Official Gold Reserves”,World Gold Council,2.11.2016, https://www.gold.org/research/latestworld-official-gold-reserves (22.11.2016) 2 “International Reserves”, IMF Annual Report | 2015, http://www.imf.org/external/pubs/ft/ar/2015/eng/pdf/AR15_AppI.pdf (22.11.2016); Frank Holmes,”Top 10 Countries With The Largest Gold Reserves”,Forbes, 26.05.2016, http://www.forbes.com/sites/greatspeculations/2016/05/26/top-10-countries-with-the-largest-goldreserves/#5f0f9926466b (23.11.2016) 3 “International Reserves of the Russian Federation”, The Central Bank of the Russian Federation,31.10.2016, https://www.cbr.ru/eng/hd_base/default.aspx?Prtid=mrrf_m (24.11.2016) 4 “Russia's Central Bank Did Something In The Gold Market That It Hasnt Done Since Almost 20 Years”,Seeking Alfa, 21.11.2016, http://seekingalpha.com/article/4025212-russias-central-bank-something-gold-market-hasntdone-since-almost-20-years-investors-take (22.11.2016) 5 “Russian and Chinese Central Banks Load Up On Gold”,BGASC, 20.10.2016, http://blog.bgasc.com/russianand-chinese-central-banks-load-up-on-gold/ 6 (4) nolu dip notta agm.