CIA`nın 7 darbesi

On5yirmi5.com
CIA'nın 7 darbesi
Soğuk Savaş döneminden itibaren birçok ülkede darbe planlayıp gerçekleştiren
CIA'nın sır dolu hikayesi J. Dana Stuster'in kaleminden Derin Tarih Dergisi Ekim
sayısında anlatılıyor.
Yayın Tarihi : 8 Ekim 2016 Cumartesi (oluşturma : 10/21/2017)
Amerikalı bir generalin İran'a giderek Musaddık'ın istifa etmesini istemesi üzerine CIA destekli
darbeler dönemi başlamış oldu. İran ordusu başta kararsız kalsa da protestolar için ayrılan
milyonlarca finans ordu içindeki rüzgârları tersine çevirir. 20. yüzyılda peş peşe gelecek darbeler
zincirinin kilidini aralayan bu hadisenin ardından İran başbakanı tutuklanır. Artık İran'da 1953 yılında
gerçekleştirilen darbenin ardında Amerikan Merkezi Haber Alma Teşkilatı'nın (CIA) bulunduğu
resmen ortaya çıkar. İşte bir CIA destekli bir dizi darbe:
1. Zengin petrolleriyle göz kamaştıran: İran (1953) Yıl 1953. Musaddık göreve geleli iki yıllık bir süre geçmiş ve bu süre zarfında Şah'ın otoritesini
sorgulayan Başbakan geçmişte İngiliz şirketlerinin denetimi altındaki İran petrol sanayiini
kamulaştırmıştı. Musaddık daha sonra görevi bırakmaya zorlanmış ve hapse atılmış, hayatının geri
kalanını da ev hapsinde geçirmişti. Söz konusu operasyonun tarihini anlatan ve yakın zamanlarda
deşifre olan CIA tarafından kaleme alınmış bir rapora göre, "-Soğuk Savaş'ın en yoğun olduğu ve
ABD'nin Kore'de SSCB ve Çin tarafından desteklenen güçlere karşı ilan edilmemiş bir savaş
yürüttüğü dönemde- İran'ın Sovyetler Birliği tehdidine açık hale gelmesi riski, Amerika Birleşik
Devletleri'ni TPAJAX (darbe operasyonunun kod adı) operasyonunu planlamaya ve hayata
geçirmeye zorlamıştır" denmektedir.
2. ABD'nin hapishanesi: Guatemala (1954) Amerika Birleşik Devletleri, görevinin ilk dönemlerinde Guatemala Devlet Başkanı Jacobo Árbenz'i
desteklediyse de onun ABD'nin sahip olduğu United Fruit Company'nin varlıklarını tehdit eden
toprak reformlarını hayata geçirmeye başlamasıyla birlikte ilişkiler bozulmuştu. 1954 yılında
gerçekleştirilen darbe ile Árbenz devrilmiş, devamında bir dizi cunta değişen sürelerle devleti idare
etmiştir.
3. Özgürlüğün peşindeki ülke: Kongo (1960) Sonradan Demokratik Kongo Cumhuriyeti adını alan Kongo'nun ilk Başbakanı Patrice Lumumba,
Belçika tarafından gerçekleştirilen ABD destekli askerî müdahale sırasında Kongolu Devlet Başkanı
Joseph Kasavubu tarafından düşürülmüştü. Belçika'nın söz konusu askerî müdahalesi, Kongo'nun
bağımsızlığını ilan etmesini takiben Belçika'nın tehdit altına giren ticarî çıkarlarını korumak üzere
hayata geçirilmişti. Fakat Lumumba, Belçika'nın askerî işgaline silahla karşılık vermiş ve Sovyetler
Birliği'nden mühimmat desteği almıştı. Bunun üzerine CIA, Lumumba'nın yeni göreve gelen Joseph
Mobutu hükümeti için bir tehdit oluşturduğuna kanaat getirmiş ve onu iktidardan düşürmüştür.
4. Katile maddi destek: Dominik Cumhuriyeti (1961)
Dominik Cumhuriyeti'nde binlerce Haitilinin etnik temizliğe maruz kalması ve Venezuela Devlet
Başkanı'na yönelik suikast girişimiyle bilinen Rafael Trujillo'nun vahşi diktatörlüğü, başkanı pusuya
düşürüp öldüren silahlı muhalifler tarafından sona erdirildi. Her ne kadar Trujillo'yu öldüren silahlı
saldırgan "kimse bana Trujillo'yu öldürmemi söylemedi" dese de, aslında CIA tarafından
desteklenmiştir.
5. Darbeci generallere destek: Güney Vietnam (1963) ABD 1963 yılında Güney Vietnam'da kayda değer bir varlığa sahipti ve ülkenin lideri Ngo Dinh
Diem'in Budist muhaliflere yönelik kanlı eylemleri neticesinde, ilişkiler kopma noktasına gelmişti.
Pentagon Belgeleri'ne göre, darbe hazırlığı içindeki Güney Vietnamlı generaller 23 Ağustos 1963'te
kendi planlarıyla ilgili olarak Amerikalı yetkililerle irtibata geçmişti. Planın detaylarına dair bir süre
devam eden tartışmaların ardından ABD'nin bu girişimle ilgili kararsızlığı sona ermiş ve generaller 1
Kasım 1963'te onlardan aldıkları destekle Diem'i derdest edip öldürmüştür. Bazı kaynaklara göre
ilgili generallere CIA fonlarından 40 bin dolar tutarında bir destek aktarılmıştır.
6."Brezilya Çin'e dönüşmesin" (1964) ABD hükümeti, Brezilya Devlet Başkanı Joao Goulart önderliğindeki hükümetin ABD Büyükelçisi
Lincoln Gordon'un ifadesiyle "Brezilya'yı 1960'ların Çin'ine dönüştüreceğine" dair kaygılar
neticesinde, dönemin Brezilya Genelkurmay Başkanı Humberto Castello Branco öncülüğündeki
darbeye destek vermiştir. Darbeden hemen önceki günlerde CIA hükümete karşı sokak gösterilerini
desteklemiş ve orduyu destekleyen kişilere yakıt ve "ABD menşei olmayan silahlar" sağlamıştır.
CIA, Şili'nin ekonomisini istediği gibi yerle bir edemeyince çareyi darbede buldu.11 Eylül 1973
tarihinde gerçekleşen bu darbeyle ile ilgili olarak CIA tarafından hazırlanan resmî raporda kurumun
"ordu tarafından planlanan askerî darbeden en başından beri haberdar olduğu, darbeyi planlayan
kişilerle uzun süredir devam eden bir istihbarat ortaklığı yürüttüğü ve –CIA'nin söz konusu darbeyi
engellemeye dönük bir adım atmadığı ve daha 1970 yılında bir darbe gerçekleştirmeyi planladığı
düşünüldüğünde- bu darbeyi de sahne arkasından yönettiği" belirtilmiştir.
Derin Tarih Dergisi'nin tüm dosya yazılarını ve haberlerini takip etmek için derintarih.com adresini
ziyaret ediniz.- Yenişefek
Bu dökümanı orjinal adreste göster
CIA'nın 7 darbesi