Periferal Konumda Kaliksaren Bağlı Tetraoksaditiya Makrosiklik

24. Ulusal Kimya Kongresi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, 29 Haziran-2 Temmuz 2010, Zonguldak
Periferal Konumda Kaliksaren Bağlı Tetraoksaditiya Makrosiklik
Grup Taşıyan Yeni Bir Porfirazinin Sentezi, Yapısının Aydınlatılması
ve Bazı Metaller İle Ekstraksiyonunun İncelenmesi
Nilgün KABAY, Nuray DEMİRAYAK, Korkmaz ALPOĞUZ, Yaşar GÖK
Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, 20017, Denizli
nerkalkabay@pau.edu.tr
.
Makrosiklik tetrapirrol türevleri; pek çok kimyasal yapıda yer alan porfirin türevleri ile yakın
analogları olan porfirazin, ftalosiyanin ve tetrabenzoporfirinleri kapsar. Porfirazin sentezinde
Linstead tarafından önerilip halen de geçerli olan yöntem maleik asit dinitril türevlerinin
mağnezyum alkolatlarla tetramerize olmasıdır[1,2]. Kaliksarenler de tetrapirrol türevleri gibi
makrosiklik bileşiklerdir ve crown eter kimyasında olduğu gibi seçimli iyon taşıma özelliği
gösterirler. Bu bileşikler; alkali ve toprak alkali metalleri, geçiş metallerini, nötral molekülleri
ve amin bileşiklerini host-guest tipi kompleksler şeklinde tutmaktadırlar[3]. Kaliksarenler ile
farklı donör atomlar içeren crown eter grupları birleştirildiğinde anyon, katyon ve nötral
moleküller için daha uygun kaviteler oluşturulabilinir[4].
HO
OH
HO
O
O
OH
O
O
O
O
S
N
N
O
S
N
S
S
O
O
O
N
N
N
HO
S
M
N
S
O
S
N
S
O
O
O
O
O
OH
HO
OH
Bu çalışmada, periferalde kaliksaren grupları ve S2O4 donör atomları içeren yeni bir simetrik
porfirazin sentezlendi. Bunun için kaliksarenli dinitril bileşiğinin mağnezyum bütoksit
varlığında siklotetramerizasyonu ile Mg-porfirazin elde edildi. Bu bileşiğin trifloroasetik asitle
muamele edilmesiyle metalsiz porfirazin hazırlandı. Sentezlenen yeni bileşiklerin yapıları;
elementel analiz, 1H-NMR, 13C-NMR, IR ve kütle spektrumları alınarak aydınlatıldı.
Kaliksarenli dinitril bileşiğinin, Mg-porfirazinin ve metal free porfirazinin çeşitli geçiş metal
tuzları ile ekstraksiyonları incelendi.
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
Linstead, R.P.; Whalley, M., J. Chem. Soc., 4839-4846, 1952.
Ficken, G.E.; Linstead, R.P., J. Chem. Soc., 4846-4854, 1952.
Gutsche, C.D., Royal Society of Chemistry, ‘ Calixarerene Revised ’, Cambridge, 1998.
Kabay, N., Söyleyici, S.; Gök, Y., Inorg. Chem. Commun., 12, 304-307, 2009.