Vagon Aydınlatması için Deneme Çalışması: Daha önceden elektrik sistemi bulunmayan, ancak izoleli metal tekerleklere sahip, 1967 model Lima yolcu vagonunun içini DC sisteminde yeterli şekilde aydınlatabilmek için bir deneme çalışması yapıldı. Resim 1’de görüldüğü gibi, elektriği vagon içine aktaracak tellerin geçebilmesi için bojilere ve alttaki gövdeye 1.5 mm çaplı delikler açılmalıdır (Resim 1 üzerinde kırmızı okların ucu ile işaretli bölgeler). Burada bojilerden vagon içine geçecek teller yumuşak olmalı ve içi çoklu bakır telden oluşmalıdır. Resim 1’de görülen sarı levhalar, prinç folyodan kesilmiş ve yine telin geçebileceği delikleri açılmıştır. Lima vagonlarda bu levhaların yerinde durabilmesi için yapıştırmaya gerek bulunmamaktadır. Şekilde görüldüğü gibi bükülmeleri halinde yerlerinde duracaklardır. Prinç yerine bulunabilirse bakır folyo da kullanılabilir. Not: Vagonun orijinal halinde izolatör tekerlekleri ön ve arka bojilerde aynı tarafta olduklarından ters çevrildi. Akslar ise, birer damla Fleischmann yağı ile yağlandı. Resim 1 Aydınlatma için kullanılan elemanlar yeni nesil beyaz ledlerden seçildi. Fiyatları diğerlerine oranla pahalı olmasına rağmen, verdiği ışık çok yüksektir (Bir ampülden daha parlak ışık vermektedir). Bu ledler 3 mm’den 10 mm’ye kadar değişik çaplarda satılmakta. Voltaj ve parlaklık aynı olmakla birlikte, aydınlatılan alan çap büyüdükçe genişlemektedir. Ben 3 mm çaplı ledler kullandım. Çalışma voltajı ise 3.6 Volt dur. Bu çalışmadaki bütün tasarımlar 14 V gerilim için oluşturulmuştur. Led devresini bakır plaka üzerine lehimleyerek vagon tavanına sabitlemek yararlı olacaktır (Resim 2). Sabitleme için çift taraflı bantlardan yararlanılabilir. Ledlerin bağlantı şeması ise çok basittir: İki ledi seri bağladıktan sonra pozitif uca 560 Ω direnç eklenmesi yeterlidir (Resim 3). Bu direnç değeri, ledlerin uzun süre sorunsuz çalışabilmeleri için toleranslı tutulmuştur. Resim 2 Resim 3 Resim 3’de çift devre kullanılmasının nedeni, DC akım yönü değiştiğinde diğer devrenin çalışması içindir. Ledler +/- voltaja duyarlı olduklarından, ters gerilim uygulandığında çalışmamaktadırlar. Devreye ters polarite için ek diyotlar eklenmemiştir (Bu nokta belki biraz tartışmaya açık olabilir). Resim 2’de görülen bakır kaplı plakaya montaj yapılmadan, ledler uçlarından arka arkaya havada duracak şekilde de lehimlenebilir. Ancak bu durumda vagon içindeki metal parçalara değmeleri sonucunda kısa devreler oluşabilir ve ledler yanabilir. Bu nedenle vagon içindeki metal parçaların veya devrenin iyi izole edilmesine ve vagonun üst kapağının montajı sırasında herhangi bir kısa devre oluşmamasına dikkat etmek yararlı olacaktır. İki adet beyaz led aydınlatma için yeterlidir. Eğer istenirse sayıları artırılabilir. Bu durumda direnç değerini biraz düşürmek gerekecektir. Direnç değerlerinin hesabı için internette bulunan sitelerden yararlanılabilir. Elde edilen sonuç ise Resim 4’de görülmektedir. Ledler hafif mavimsi bir ışık vermelerine rağmen fotoğrafta, olduklarından daha fazla mavi görünmekteler. Bu vagonun orijinal olarak camları buzlu olduğu için içinin boş olmasının da bir etkisi bulunmuyor. Burada kullanılan sistemin avantajı ise, voltaj azaltıldığında, led ışıklarında ampullere göre daha az ışık kaybı olmasıdır. Vagon trenin her hızı için aydınlık görünmekte. Eğer tren ilerlerken ışıklar yanıp sönüyorsa, vagonun raya basma kuvvetini artırmak için birkaç ağırlık eklemek yararlı olmaktadır. Bu ağırlıklar köşeli somunlardan seçilebilir (Resim 5 ve 6). Resim 4 Resim 5 Aynı sistemin 6 led kullanılarak oluşturulmuş hali ise Resim 6’da görülebilir. 6’lı sistem için 220 Ω dirençler kullanıldı. Bu sistem tam voltaj verildiğinde daha çok ve homojen ışık vermesine rağmen, düşük voltajlarda 4’lü sisteme oranla daha az ışık verdiği görüldü. Benim tercihim 4’lü sistemden yana oldu. Resim 6 Saygılarımla, Kamil Kunt Tüzünalp