TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

AHFES el-EKBER
BİBLİYOGRAFYA:
straesser), Kahire 1351-52/1932-33- Beyrut,
ts. (Darü 'I-Kütübi 'l-ilmi yye), ll , 138; İbn Hacer.
Lisanü 'l·Mfzan,. Haydarabad 1329-31 - Beyrut
1390/1971, ll, 313-314 ; Teh?fbü 'l-luga, "l.}fş"
md.; Süyütf. Bugyetü '1-uu 'at 1nşr. Muhammed
Ebü 'I-Fazl). Kahire 1384/ 1964- Beyrut 1399/
1979, ll, 389; a.mlf.. el-Müzhir ln ş r. M. Ahmed
Cade'lmevla v. dğr.l. Kahire, ts . IDaru ih ya i'lkütübi 'I-Arabf). ll, 454; Şevkanf. el-Bedrü 't-ta·
li', Kahire 1348 - Beyrut, ts. (Darü'I-Ma.-rife). 1, 296·297; Mahmüd Hüsnf Mahmüd, "Min
mevaiı 'ı'l-l_ıalt beyne'l-El_ıatiş en-nuhat",
MMLAÜr., sy. 17·18 11402-1403 / 1982). s. 35·
54; C. Brockelmann-Ch. Pellat. "al-Akhfash",
E/ 2 IFr.l. 1, 331.
~
-
lfllll M.
AHFEŞ
ei-ASGAR
Ebü'l-Hasen All b. Süleyman b. el-Fazi
el-Ahfeş el-Asgar
(ö. 316/928 [?])
_j
849'da Bağdat'ta doğdu. Sa'leb, Müberred, Fazı el-Yezfdf ve Ebü'l-Ayna'dan
ders aldı. 900 yılında geldiği Mısır'dan
912'de ayrılarak Halep'e gitti, daha
sonra Bağdat'a geçti ve 31 S (927) yılı
Şaban veya Zilkade ayında, bir rivayete
göre de 316 (928) yılında orada vefat
etti. Ölümü hakkında şöyle bir rivayet
zikredilir: Ahfeş, devrin meşhur şair ve
edibi ibn Mukle'ye giderek yoksulluk
içinde bulunduğunu belirtir ve kendisine yard ı m etmesi için vezir Ebü'l-Hasan
Ali b. isa ile konuşmasını rica eder. Bunun üzerine ibn Mukle vezir ile görüşe­
rek fakihlere yapıldığı gibi Ahfeş'e de
yardım edilmesini ister. Fakat vezir kalabalık bir topluluğun önünde ibn Mukle'ye hakaret ederek onu kovar. Durumu öğrenen Ahfeş ani bir kalp krizi ile
ölür. Talebesi Merzübanfnin ifadesine
göre Ahfeş, gerek rivayet gerekse nahiv ilmi konusunda pek bilgili olmadı­
ğı gibi şair de değildi. Kendisine nahiv
meseleleriyle ilgili bir soru sorulduğu
zaman canı sıkılır. hatta _ ısrarla bir şey
soranı yanından kovardı. ibnü'r-ROmf'nin
onun hakkındaki hicviyeleri meşhurdur.
Fakat mizahtan hoşlanan Ahfeş kendisi hakkındaki bu hicivleri kaydeder ve
ezberlemeye çalışırdı. Onu kı zdırama­
dığını gören ibnü'r-ROmf'nin sonunda
Ahfeş'i hicvetmekten vazgeçtiği rivayet
edilir.
Sfbeveyhi'nin ünlü el-Kitôb ' ını şerhe­
den Ahfeş'in Kitôbü'l-Enva', Kitôbü'lVahid ve 'l-cem', Kitôbü 't-Teşniye ve'l-
BIBLİYOGRAFYA:
Yakut. Mu'cemü 'l-üdeba.' ln şr. Ahmed Ferfd Rifaf), Kah ire 1355-57 / 1936-38- Beyrut,
ts. (Daru ih yai't-türasi'I-ArabT), XIX, 263 ; Zehebf, Ma'rifetü 'l·kurra', Kahire 1969, 1, 200;
a.m lf., A'lamü '~·nübela', XIII, 566 ; ibnü"I-Cezerf, Gayetü 'n·nih!J.ye (nşr. G. Bergstraesse r),
Kahire 1351-52 / 1932·33, ll, 347; Süyiitf, Bug·
· yetü 'l-uu'at (nşr. Muhammed Ebü'I-Fazl). Ka·
hire 1384/ 1964- Beyrut 1399/1979, ll, 320;
Davüdf, Tabakatü 'l·mü{essirrn (nşr. Ali Muhammed Ömer), Kahire 1392 / 1972, ll, 347.
İbnü' l -Enbarf. 1'/üzhetü 'l·elibba' ln ş r. Muhamm ed Ebü 'I-Fazl l, Kahire, 1386/1967, s.
248 ; Yakut. Mu' ce mü 'f-üdeba' lnşr. Ahmed
Fe rf d Rifaj). Kah i re 1355·57 / 1936·38 - Bey·
rut, ts. IDaru İh yai't-türas i 'I-Arabfl. XIII, 246·
257; İbnü'l-Kıftf, inbahü 'r-ru uat ln şr. Muha mmed Ebü 'I-Fazl). Kahire 1369-93/ 1950-73, ll,
276-278; İbn Hallikan. Ve{eyat lnşr. İh sa n Abbas). Beyrut 1968-72, lll, 301 -303 ; Zehebf. A'lamü 'n-nübela', XIV, 480·482 ; Süyütf, Bugye·
tü 'l·uu'at (n ş r. Muhammed Ebü'I-Fazl), Kahire
1384/1964- Beyrut 1399 / 1979, ll, 167·168;
Keş{ü'?·? unan, ll , 1382, 1427 ; liaf:ıu ' l·mek·
nan, ll, 274; Hediyyetü 'l·'ari{fn, 1, 676; Abdurrahman Fehmi, Medresetü 'l· 'Arab, İstanbul
1304, s. 44 ; Sezgin, GAS, VII, 353; VIII, 17 4 ;
IX, 161 ; Ömer Ferrüh. Tarff]u'l·edebi'l· 'Arabf,
ll, 393·394; Abdülhüseyin el-Fetlf, "el-Atıfe ­
şü's-şagir 'iil.imün naJ;ıviyyün !em yünşıfhü
ehlü 'aşrih" , el·Meurid, X/ 3 ·4, Bağdad 1981 ,
s. 33-66; Brockelmann. "Ahfeş", iA, 1, 156 ;
a.mlf.-Ch. Pellat. "al-Akhfa~", E/ 2 IFr.l. 1,
331.
yAŞAR KANDEMİR
Kufe dil mektebi alimlerinden.
larında
BİBLİYOGRAFYA:
(__,.s...')'l._;:...c;.')'l)
L
Kaynaklarda kıraat ve Arap dili konueserleri olduğu kaydedilmekte
ise de bugüne kadar bunlara rastlamak
mümkün olmamıştır.
cem' , Kitôbü 'n-Nevadir, Kitôbü '1-Cerad, Kitôbü'l-Mesa 'iyye, Ta 'likat 'ala
Kitabi'n-Nebdt li'l-Asma 'i; Daratü'l'Arab; Kitôbü 'l-Emôli ve el-Mühe??eb
gibi eserlerinin adiarına kaynaklarda
rastlan ma ktadır.
İbnü'I-Cezerf, Gayetü 'n-nihaye (n şr. G. Berg-
liJ
İNci KoÇAK
Iii
AHFEŞ
EMİN IşıK
el-EKBER
( _r.S')'J._;:...c;. ~~ )
Ebü'l-Hattab Abdülhamld b . Abdilmecld
el-Ahfeş el-Ekber
(ö. 177 / 793)
Arap dili alimi.
L
,
Kays b. Sa'lebe
_j
oğullarının azatlısıdır.
Ahfeş lakabıyla tanınan
1
AHFEŞ ed-DIMAŞKİ
(~..UI._;:...c;.')'J)
Ebu Abdiilah Harun b .
Musa b. Şerik et-Tağlib\' ed-Dımaşkl
(ö. 292/904)
L
Kıraat
alimi.
dilcilerin ilki oliçin "yaşça en büyük" anlamında
el-Ekber sıfatıyla anıldı. EbO Amr b.
Ala'dan ders aldı. Kendisinden de Sibeveyh, Kisai, isa b. Ömer, Yunus b. Habib ve EbO Ubeyde Ma'mer b. Müsenna ders aldılar. Kaynaklarda müttaki ve
sözüne güvenilir bir alim olarak zikredilen Ahfeş' in Arap diline en büyük hizmeti, bedevi kabileler arasında dolaşa ­
rak lehçe araştırmaları ve derlemeler
yapmış olmasıdır. Arap edebiyatında,
kasideleri bir bütün olarak şerhetme
geleneği yerine, her bir beyti ayrı ayrı
ele alıp şerhetme yeniliği Ahfeş el-Ekber'e nisbet edilmekle beraber kaynaklarda herhangi bir eserinden söz edi!- .
memektedir.
duğu
_j
201 (816) yılında doğdu. Kıraati arz
ve sema yoluyla Abdullah b. Zekvan ve
Hişam b. Arnmar'dan öğrendi. EbO
Müshir el-Gassani ile Sellam b. Süleyman el-Medainf'den hadis rivayet etti. .
Şam'da yaşadı ve uzun süre Babülcabiye'de " şeyhü ' l-kurra" unvanı ile kıraat
öğretti. Bundan dolayı Ahfeşü Babilcabiye diye anıldı. Arap dili ve edebiyatınd a özellikle kıraat-ı seb'a ve garibü'l Kur'an konularında derin bilgi sahibiydi. Kıraat imamı İbn Amir'in ravisi İbn
Zekvan tarikinin en önde gelen mümessillerinden biri olup Şam'da ahfeş lakabıyla anılanların da sonuncusudur.
Kendisinden kıraat öğrenen ve rivayette bulunanlar arasında, başta Muhammed b. Nusayr b. Ca'fer b. EbO
Hamza olmak üzere. ibrahim b. Abdürrezzak, ibn ŞenebOz, Muhammed b. Nasr
el-Ahrem. Ebü'l-Hasan b. Esrem. EbO
Bekir b. Futays, Ebü'l-Kasım et-Taberani, ibnü'n-Nasih, ibn Zekvan el-Ba'lebekki ve EbO Bekir en-Nakkaş gibi
alimler anılabilir.
BiBLİYOGRAFYA:
Sfraff. Af]barü 'n·nahuiyyfn el-Başriyyfn (nş r.
F. Krenkow). Paris 1936, s. 40, 48, 52; İbnü'l ­
Kıftf, inbahü 'r·ruuat lnşr. Muhammed Ebü 'IFazl), Kahire 1369-93 / 1950·73, ll, 157-158;
İbn Hallikan. Ve{eyat (nşr. İhsan Abbas). Beyrut
1968-72, lll, 301; İbn Tağrfberdf. en-1'/ücQmü 'z·
zahire, Kahire 1956- Kahire 1383 / 1963, ll,
86·87; Süyiitf. Bugyetü'l·uu'at (nşr. Muhammed Ebü'I-Fazl ), Kahire 1384/1964- Beyrut
1399 / 1979, ll, 74; Taha er-Ravf. Tarrf]u 'ulami'l-lugati'l-'Arabiyye, Bağdad 1949, s. 79;
Sezgin, GAS, IX, ·48·49 ; ömer Ferriih, Tarff]u 'ledebi'l·'Arabf, ll, 118·119; Brockelmann, "Ahleş", iA, 1, 156; a.mlf.-Ch. Pellat, "al-Akhfa~",
E/ 2 IFr.), I, 331.
li
İNci KoçAK
525