d vitamini hakkında merak edilenler

sağlığımıziçin
D VİTAMİNİ HAKKINDA
MERAK EDİLENLER
Prof. Dr. Sait GÖNEN
Türkiye Endokrinoloji Metabolizma
Derneği Başkanı
D vitamini nedir?
D vitamini hormon mudur?
D vitamini vücutta önemli görevleri
olan yağda çözünen, steroid yapıda
bir hormondur. Yeterli morötesi ışığın varlığında deride sentezlenebildiğinden bir vitaminden daha çok
hormon olarak kabul edilmektedir.
Kan dolaşımına geçer, kan tetkiki ile
düzeyi ölçülebilir.
Nasıl sağlarız?
Yiyeceklerle alınan formu D2 vitamini, deride kolesterol öncülü bir
maddeden güneşin tesiri ile üretilen
formu D3 vitamini olarak bilinir. Her
ikisi de önce karaciğerde sonra da
böbrekte aktif metabolitlerine dönüştürülür, aktif metabolitleri eşde-
44
SAĞLIK ve İNSAN / HAZİRAN 2016
ğer biyoaktiviteye sahiptir. Erişkinde
günde 400 ünite D vitamini alınması tavsiye edilmektedir, son verilere
göre yaşlılarda bu miktar yetersiz
olduğu için, 800 ünite olarak önerilmektedir. D vitamini çok düşük olan
kişilerde tedavide başlangıçta yükleme dozu yapılması (ampul ya da
damla), sonra idamede bu dozlarla
devam edilmesi uygun olur.
Güneş kremini sürdüğümüz için D
vitamini alamıyor muyuz?
Güneş, çıplak deriye ve cam gibi bir
engel olmadan, yeterli ortam sıcaklığında (oda sıcaklığı), hafif kızarıklığa
yol açacak kadar maruz kalındığında
D vitamini sentezi olur. Ultraviyole
B ışınlarının dik geldiği saatler D vitamini sentezi için önemlidir. Güneş
koruyucular (faktör 20 ve fazlası)
kullananlarda deride D vitamini olu-
tamini ile obezite ve diyabet arasında
ilişki olduğu düşünülmekte ancak D
vitamini tedavisinin bu hastalıklarda
önemli bir iyileşme sağlamaması bu
konunun halen tartışmalı olduğunu
ortaya koymaktadır.
şamaz. En azından kollar ve yüzden,
cildin koyuluğuna göre 10-30 dakika
ve her gün güneşe çıkılmalıdır. D vitaminin deride yapımı, yaşla giderek
azalır. Deri rengi koyu olan kişilerde,
yeterli D vitamininin deride oluşması
için, özellikle kış aylarında uzun süreli
gün ışığına gereksinim vardır.
D vitaminin faydaları neler?
Diyetle alınan kalsiyum ve fosforun
bağırsaklardan emilmesini sağlar.
Vücutta kalsiyum ve fosfor dengesini sağlar, kemik ve kasların sağlığı
için gereklidir. Bağışıklık sisteminde
olumlu etkileri vardır. Akyuvar hücrelerinin fonksiyonlarında etkileri
gösterilmiştir. Hipertansiyon, kalp
hastalıkları, bazı kanser ve otoimmün
hastalıklara karşı koruyucudur. D vi-
D vitamini terayağında var mı?
D vitaminin güneş dışında önemli
kaynağı gıdalardır. Bazı gıdalarda D
vitamini doğal olarak bulunur (yağlı
balıklar, balık yağı, yumurta…). Tereyağ, süt, yulaf, tatlı patates, yumurta
sarısı, sıvı yağlar, karaciğer, özellikle
yağlı olan tuzlu su (deniz) balıklarından somon, sardunya ve ton balığında bulunur. Bitkilerden maydanoz,
ısırgan otu, yoncada mevcuttur. Bazı
ülkelerde süt ve süt ürünleri, ekmek,
tahıllar D vitamini ile zenginleştirilmektedir. Ülkemizde henüz böyle bir
uygulama yoktur.
Eksikliğinde ne gibi hastalıklar olur?
D vitamini eksikliği veya yetersizliği
erişkinlerde Osteomalazi ve çocuklarda Raşitizm denilen hastalığa neden
olur. Kemiklerde incelme, çocuklarda
yapısal deformitelere yol açabilir.
3-D vitamini eksikliği ve yetersizliğine yol açabilecek bir hastalığı
olanlarda
D Vitamini Eksikliğinin Nedenleri
4- Osteoporozu olanlarda
D vitamini eksikliği 3 ana nedenden
kaynaklanır:
5-Hafif bir travma ile kırık öyküsü
olanlarda (örneğin ayakta dururken düşenlerde)
1-Yetersiz güneş maruziyeti ile birlikte gıdalarla yetersiz D vitamini
alımı
6-Kan kalsiyumu düşük (Hipokalsemisi) olanlarda
2-D vitamininin barsakdan yetersiz
emilimi
7- Kan fosforu düşük (Hipofosfatemisi) olanlarda
3-Karaciğer veya böbrek hastalığı
olanlarda, D vitamininin etkin formuna dönüşememesi
8- D vitamini metabolizmasını etkileyecek ilaçları kullananlarda.
4-Bazı ilaçların kullanımı D vitamini
düzeyini azaltabilir.
D Vitamini Düzeyi Kimlerde Bakılmalı?
D vitamini düzeyi tayini pahalıdır, rutin olarak ölçülmemelidir. Aşağıdaki
durumlarda kanda D vitamini düzeyi
bakılmalıdır
1- Yatağa ve eve bağımlı kişilerde
2- Bakımevleri ve huzur evlerinde kalanlarda
SAĞLIK ve İNSAN / HAZİRAN 2016
45