hepatit a,tifo,hanta virüs,gıda alerjisi,botulizm,amipli dizanteri,hepatit

HEPATİT A
Sarılık; Bulaşıcı Sarılık;
Sarılık karaciğerin iltihabıdır birçok sebebe bağlı olabilir
en sık görülen virüsler ile meydana gelen sarılıklar dır.
Hepatit A virüsler ile meydana gelen en sık sarılık türüdür.
Karaciğer vücudun en büyük organıdır. Birçok metabolik olay
karaciğerde gerçekleşir. Karaciğer bu işlemler sonrasında
oluşan atıkları safra ile bağırsağa atar. Hepatitler sırasında
bazen safra atılamaz, kanda birikir ve ciltte sarılık ortaya
çıkar. Hepatit A virüsü gıdalar ile bulaşır.
Hepatit A nasıl bulaşır?
Hastalık
dışkı
ile
yayılır.
Dışkıdaki
virüs
kanalizasyon sistemi ve temizliğin yetersiz olduğu yerlerde su
ve gıdalara bulaşarak salgınlara yol açar. Virüs sularda 4
hafta boyunca canlı kalır, deniz suyunda ölmez, balık ve
kabuklu deniz canlılarında uzun süre canlı kalır. Hastalar
hastalık başlamadan 2 hafta ve hastalık geçtikten sonra 1
hafta boyunca dışkı ile virüs çıkartmaya devam ederler.
Hastalık en çok:
Hepatit A bulaşmış gıda ve içeceklerin yenmesi ile,
Hepatit A bulaşmış sular ile temas etmekle,
Hepatit A bulaşmış gıdaların yeterince pişirilmemesi
nedeniyle,
Kanalizasyonun denize boşaldığı yerlerde balık ve midye
gibi deniz ürünlerinin yenmesi ile bulaşır.
Hepatit A en sık kimlerde görülür?
Hepatit A insan dışkısı ile yayılır. Kanalizasyon sistemi,
hijyen ve temizliğin uygun olmadığı her ortamda salgınlara
neden olur. Yuva ve kreşlerde çocukların yakın teması bulaşma
ve salgınlara yol açar. Ülkemizde batı kesimlerde insanların %
40 ında doğuda ise % 90 ına hastalık geçirilmiştir. Hastalık
en sık:
Altyapı ve kanalizasyon sistemi bozuk yerlerde
yaşayanlarda,
Hasta kişi ile yakın teması olanlarda ( yuva arkadaşı,
oyun arkadaşı, eşi, çocuğu vb.),
Hasta kişi ile ortak ev eşyasını yıkamadan kulandan
kişilerde (kaşık, çatal yıkanmadan kullanılırsa),
Hasta kişi ile cinsel teması olanlarda,
Hepatit A nın sık görüldüğü sanitasyon ve kanalizasyon
sisteminin bozuk olduğu şehir ve ülkelere seyahat
edenlerde,
Tuvalet eğitimi almamış çocuk yuvaları ve kreşlerde
hastalık daha sık görülür.
Hepatit A belirtileri nelerdir?
Hastalık virüs bulaştıktan 2 ila 6 hafta sonra ortaya çıkar,
Hepatit A genellikle gribal şikayetler ile seyreder. Nadiren
sarılık şikayetleri ortaya çıkar. Özellikle küçük yaşlarda
hastalık çok hafif seyreder, yaş ilerledikçe hastalığın seyri
de ağırlaşır. Hepatit A her zaman akut enfeksiyon şeklinde
ortaya çıkar, hiçbir zaman kronikleşmez, hepatit taşıyıcısı
olunmaz. Hepati A
genellikle bir ayda şifa ile iyileşir,
nadiren fulminan hepatit denen şekilde ve çok ağır seyrederek
ölüme yol açar. Hepatit hamilelikte bebeğe bulaşmaz. Hepatit
A hastalığı sırasında sarılık çok ender olarak görülür
hastalık genellikle grip şikayetleri ile geçip gider. En sık
görülen belirtiler şunlardır:
Halsizlik,
İştahsızlık,
Ateş,
Bulantı,
Karın ağrısı,
Sarılık,
İdrarda koyuluk,
Dışkı renginde açılma,
Kaşıntı, döküntü,
Kas ağrıları en sık görülen şikayetlerdir.
Hepatit A nasıl teşhis edilir?
Hepatit A laboratuar testleri ile kolayca teşhis edilir.
Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı
olur. Hepatit A hastalığında hastaların çoğunluğunda grip
şikayetleri dışında şikayet olmadığı unutulmamalıdır.
Hepatit A düşünülen hastadan aşağıdaki testler
istenir:
Anti HAV IgM,
Anti HAV IgG,
Kan sayımı,
Karaciğer enzimleri
SGOT ( ALT),
SGPT (AST),
Gamma GT,
Laktat Dehidrogenaz LDH,
Alkali Fosfataz ALP,
CRP, • Sedimantasyon,
Bilirübin,
Kanama ve pıhtılaşma zamanı,
Amonyak bakılmalıdır.
Hepatit A tedavisi:
Hepatit A için spesifik bir tedavi yoktur. Virüsü öldürerek
hastalığı tedavi eden bir ilaç yoktur. Tedavi vücudun
desteklenmesi ve virüsü yenmesi için gerekli takviyenin
yapılmasıdır.
Hepatit A tedavisinde amaç:
Hastanın istirahate alınması, yatarak istirahati,
Hastalığın yayılmasına engel olmak,
Virüsün daha fazla karaciğer harabiyeti yapmasını
durdurmak amacıyla karaciğeri yoran ilaç, sigara ve
alkolden uzak durmak.
Hastalık genellikle bir ay içinde kendi kendine düzelir.
Hastaların % 15 inde iyileştikten sonra 9 ay içinde tekrar
hepatit şikayetleri ortaya çıkabilir, bu hastalığın ikinci kez
geçirilmesi değildir. Hepatit A iz bırakmadan iyileşir,
kronikleşmez, bağışıklık bırakır tekrar hepatit A geçirilmez.
Hepatit A dan korunma Hepatit A dan korunmanın en önemli yolu
aşı olmaktır. Hepatit A gıdalar ve sular yoluyla bulaşır.
Temizlik kurallarına
önemlidir:
uymak
hastalıktan
korunmada
El yıkama alışkanlığını küçük yaşta edinmek,
Yemek öncesi ve sonrası el yıkamak,
Mutfakta heijyeni ve sanitasyon kurallarına uymak,
Gıdaları düzgün ve gerektiği şekilde pişirmek,
Suları kaynatmadan kullanmamak,
Hepatit A hastası nın ortak eşyalarını ayırmak ve uygun
şekilde temizlemek,
Salgın olan yerlerde kapalı şişe su kullanmak,
Buz kullanmamak,
Gıdaları pişirmeden yememek,
Meyveleri soymak, Hepatit A dan korunmak için dikkat
edilmesi gereken kurallardır.
Hepatit A aşısı ve gamma globülin
Hepatit A aşısı bir yıl arayla iki doz halinde yapılır. Son
derece koruyucu bir aşıdır ve 20 yıl bağışıklık sağlar. İmmün
globülin hazır antikorlar ile hepatit A ya karşı geçici direnç
sağlar. İmmün globülin hepatit A ya karşı ancak 1 – 3 ay
korur. İmmün globülin hepatit A bulaştığı düşünülen durumdan
itibaren iki hafta içinde verilmelidir. Hepatit A aşısı
inaktif aşıdır. Aşı hastalık yapamaz. Aşı yapıldıktan 4 hafta
sonra korumaya başlar. İki doz hepatit A aşısı 20 yıl boyunca
korunma sağlar. Aşı salgın veya hepatit A ile temas halinde
iki hafta içinde yapılırsa koruyucudur.
Hepatit A aşısı kimlere yapılır?
12 aylıktan itibaren herkese yapılabilir,
Hepatit A nın sık görüldüğü ülkelere seyahat edenlere,
Kronik karaciğer hastası olanlara,
Kreş, yuva ana okulu ve bu gibi yerlerde çalışan
personele hepatit A aşısı yapılmalıdır.
Referanslar:
1. American Liver Foundation http://www.liverfoundation.org/
2. Hepatitis Foundation International http://www.hepfi.org/
3.
Canadian
Institute
for
Health
Information
http://www.cihi.ca/cihiweb/
4. Canadian Liver Foundation http://www.liver.ca/
5. Baker CJ, Pickerling LK, Chilton L, et al; Advisory
Committee on Immunization Practices. Recommended adult
immunization schedule: United States, 2011. Ann Intern Med . 1
Feb 2011. 154(3):168-173.
6. Centers for Disease Control and Prevention. Recommended
immunization schedules for persons aged 0-18 years —United
States, 2011. MMWR 2011;60(5).
7. Centers for Disease Control and Prevention. Sexually
Transmitted Diseases Treatment Guidelines, 2010. MMWR
2010;59(No. RR-12):1-110.
8. Hepatitis A: questions and answers. Immunization Action
Coalition
website.
Available
at:
http://www.vaccineinformation.org/hepa/qandavax.asp . Updated
May 2008. Accessed January 21, 2009.
9. Hepatitis Foundation International website. Available at:
http://www.hepfi.org .
10. The Merck Manual of Medical Information . Simon and
Schuster, Inc.; 2000.
11. National Digestive Diseases Information Clearinghouse
website. Available at: http://digestive.niddk.nih.gov/ .
12. 9/25/2009 DynaMeds Systematic Literature Surveillance
http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php
:
Updated
recommendations from the Advisory Committee on Immunization
Practices (ACIP) for use of hepatitis A vaccine in close
contacts of newly arriving international adoptees. MMWR Morb
Mortal Wkly Rep . 2009;58:1006
TİFO
Tifo; Paratifo; Enterik Ateş;
Tifo ve paratifo hastalığı Salmonella bakterisi ile meydana
gelen sistemik enfeksiyon hastalıklarıdır. Tifoya Salmonella
typhi paratifoya ise Salmonella paratyphi neden olur.
Tifo az gelişmiş ülkelerde alt yapı kanalizasyon
sistemlerinin, temiz içme sularının olmadığı ülkelerde,
sanitasyon temizlik ve hijyen koşullarına uyulmayan yerlerde
salgınlar şeklinde görülür.
Tifo tedavi edilmez ise ölüme neden olabilir. Hastalık gıdalar
ve sular ile ağızdan bulaşır:
Kanalizasyon suları ile kirlenmiş içme ve kullanma
suları,
Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri,
Tifo hastası yada tifo taşıyan kişilerin hazırladığı
gıda ve içecekler,
Uygun şeklide saklanmamış gıdalar,
Temizlik, sanitasyon ve hijyen koşullarına uyulmaması
tifo bulaşmasına yol açar.
Bakteri gıdalar ve sular ile ağızdan girdikten sonra
barsaklarda yerleşerek çoğalmaya başlar daha sonra kan yoluyla
diğer organlara giderek tüm vücutta sistemik enfeksiyona neden
olur.
Kirli suları kullanmak,
İyi bir kanalizasyon ve içme – kullanma suyu sisteminin
olmaması,
Çiğ gıda yemek,
Kirli sular ile yıkanmış meyve, sebze ve salata yemek,
Kirli sulardan yapılmış buzları kullanmak,
Sanitasyon şartlarının kötü olduğu yerlerde yaşamak
veya buralara seyahate gitmek tifo hastalığı kapma
şansını arttırır.
Tifo belirtileri nelerdir?
Hastalık mikrop vücuda girdikten 6 ila30 gün içinde başlar. En
sık görülen şikayetler:
Hastalık aşırı yorgunluk, halsizlik, baş ağrısı ve ateş
ile başlar,
Ateş ilk 3 -4 gün içinde giderek artar,
Ateş, ateş özellikle sabahları normal öğleden sonra
yükselmeye başlayan ve akşamları 39 dereceyi bulan
ateşler şeklinde görülür,
Üşüme, titreme,
Şiddetli baş ağrısı,
Kabızlık yada ishal,
Kramp tarzında karın ağrıları,
Halsizlik, bitkinlik hali,
İştahsızlık,
Vücutta pembe döküntü ( özellikle gövdede ),
Baş dönmesi,
Kas ağrıları,
Ense ve boyunda lenf bezlerinin şişmesi,
Karaciğer ve dalağın büyümesi en
şikayetlerdir.
sık
görülen
Tifo teşhisi nasıl konur?
Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı
olur. Tifo teşhisi laboratuvar testleri ile konur.
Kan sayımı ( Hemogram),
CRP,
Sedimantasyon,
Tam idrar tahlili,
Gruber Widal serolojik testi,
Kan kültürü,
Dışkı kültürü testler ile konur.
Tifo tedavisi :
Tifo tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Tifo tedavi
edilmeden önce oldukça bulaştırıcıdır. Hastaların bir kısmında
şikayetler geçse de hasta taşıyıcı olur ve hastalığı
bulaştırmaya devam eder. Tifo taşıyıcı hastalar hiçbir
şikayetleri olmadan hastalığı dışkı ve idrarları ile yayarlar.
Hastalığın tek kaynağı insandır. Tifo doğada başka canlıda
bulunmaz. Taşıyıcılar antibiyotik ile tedavi edilmelidirler.
Safra kesesinde taş olan taşıyıcılarda ise antibiyotik
yetersiz kalır ise ameliyat ile safra kesesinin alınması
gerekir.
Tedavi edilmeyen hastalarda tifo barsak delinmesi ve ölüme
neden olur.
Tifo dan korunma:
Tifodan korunmanın en önemli yolu iyi bir alt yapı ve
kanalizasyon sistemidir. Tifo alt yapısı olmayan kanalizasyon
sistemi olmayan veya iyi çalışmayan bölgelerde görülür. İçme
ve kullanma suyunun kanalizasyon sitemi ile bulaştığı yerlerde
salgınlar yapar. Böyle bölgelerde tifodan korunmanın iki yolu
vardır:
1- Aşılanma: tifo aşısı tifonun yoğun olduğu bölgelere
seyahat edenler için önerilmektedir. Aşı çok koruyucu
değildir ve aşı olmaya rağmen gıdalara dikkat etmek
gerekir.
2- Gıdalara karşı dikkatli olmak: tifonun görüldüğü
bölgelerde aşağıdaki önlemlere dikkat etmek hastalığın
bulaşmasını önleyebilir:
Sadece şişe suyu ve şişedeki içecekleri tüketmek,
Kaynamamış suları kullanmamak,
Buz kullanmamak,
Çiğ gıda yememek,
Gıdaların iyi piştiğinden emin olmak,
Pastörize
kullanmak,
edilmemiş
süt
ve
süt
ürünleri
Çiğ sebze ve meyve tüketmemek, meyveleri mutlaka
soyarak yemek, çiğ debze ve salata yememek,
Çiğ deniz ürünleri yememek tifodan korunmayı
sağlayabilir.
Referanslar:
1- Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
http://www.cdc.gov/
2- World Health Organization (WHO)
http://www.who.int/
3- Public Health Agency of Canada
http://www.phac-aspc.gc.ca/
4- Bhan MK, Bahl R, Bhatnagar S. Typhoid and paratyphoid
fever. Lancet . 2005 Aug 27-Sep 2;366(9487):749-62.
5- Centers for Disease Control and Prevention website.
Available
at:
http://www.cdc.gov/ncidod/dbmd/diseaseinfo/typhoidfever_g.htm#
Getting%20vaccinated . Accessed November 18, 2009
HANTA VİRÜS
Hanta Virüs Enfeksiyonu;
Hanta virüs nedir?
Hanta virus farelerle bulaşan yüksek ateş ve kanamalar ile
seyreden bir hastalıktır. Virüs bulaştıktan sonra iki çeşit
hastalık yapar:
– Hanta virüs kanamalı ateşi: böbrek yetmezliği ve kanamalarla
seyreder,
– Hanta virüs kalp akciğer sendromu : kalp yetmezliği ve
akciğer kanamaları ile seyreden daha ağır bir hastalıktır.
Hanta virüs nasıl bulaşır ?
Hanta virüsler doğada fare gibi kemiricilerde bulunabilir,
fareler hasta olmaz, idrar, dışkı ve salyalarıyla virüsü
etrafa yayarlar. Virüs insanlara birkaç yolla bulaşır.
– Gıdalar ile ağızdan bulaşabilir,
– Toz halinde solunum yoluyla bulaşabilir,
– Hastalık taşıyan farelerin ısırması ile bulaşabilir. Hanta
virüs en çok gıdalar ve solunumla bulaşır. En sık fareler ile
teması olan orman işçileri, çiftçiler, hayvancılıkla
uğraşanlarda hastalık görülür.
Hantavirüs hastalığının belirtileri nelerdir ?
Virüs bulaştıktan sonra 1 ila 3 haftalık kuluçka dönemi
vardır.
Daha sonra
– Yüksek ateş,
– Üşüme titreme,
– Kas eklem ağrıları,
– Başağrısı, bulantı kusma, ishal,
– Karın ağrıları,
– Nefes almakta zorluk .
gibi şikayetler ortaya çıkmaya başlar.
Daha sonra böbrek yetmezliği ve kanamalar başlar, kanamalar
mide barsak kanamaları, cilt ve mukoza kanamaları, burun ve
solunum yolları kanamaları şeklinde ortaya çıkabilir ve daha
da ilerleyerek iç organ kanamaları ve ölüme neden olabilir.
Hastalık çok hafif şikayetlerle seyredip geçebileceği gibi
ağır böbrek yetmezliklerine, iç organ kanamalarına ve ölüme de
neden olabilir.
Hantavirüs hastalığının tedavisi varmıdır?
Hantavirüs hastalığının bilinen kesin bir tedavisi yoktur.
Tedavi hastanın yoğun bakım şartlarında destek tedavisini
içerir. Hastaların yaklaşık % 15 kadarı tüm destek tedavisine
rağmen ölümle sonuçlanmaktadır. Hastalık insandan insana
bulaşmaz. Hastalığın teşhisi ileri laboratuvar incelemeleri
ile konulabilmektedir.
Hanta virüsten nasıl korunurum ?
Hastalığa karşı korunmak için etkili bir aşı yoktur. Hanta
virus hastalığından korunmanın en önemli yolu fareler ile
mücadeledir. Farelerin yiyecek içeceklere ulaşması
engellenmelidir. Yiyecek içecekler açıkta bırakılmamalıdır.
Fare idar ve dışkısıyla kirlenmiş yerlerde toz
kaldırılmamalıdır, hastalık bu tozlar ile kolayca bulaşır.
Kiler, depo, kömürlük, garaj, mezra evi, barınak, kulübe vb.
gibi fare olması muhtemel alanlarda temizlik yapmadan önce
mikroplar öldürülmelidir. Bu amaçla iki litre su içine bir çay
bardağı çamaşır suyu atarak spey şeklinde serpmek 10 – 15
dakikada mikropları öldürür. Daha sonra temizlik yapılabilir.
Kesinlikle toz kaldırmadan temizlik yapılmalıdır, süpürge ve
elektrik süpürgesi kesinlikle kullanılmamalıdır. Fare dışkısı
bulunan alanlarda gıda varsa kesinlikle yenmemeli imha
edilmelidir. Avcılar, kampçılar, tarla da çalışan çiftçiler,
çiftlik çalışanlarının dikkatli olması gerekir. Fareler canlı
yakalanmaya çalışılmamalıdır, fare ölüsü derin çukura
gömülmeli çöpe atılmamalıdır. Farelere çıplak elle
dokunulmamalıdır. Bu gibi yerlerin temizliğinde mutlaka
eldiven giyilmeli ve eller sıklıkla yıkanmalıdır.
GIDA ALERJİSİ
Gıda alerjisi gıda veya gıda katkı maddelerine karşı ortaya
çıkan beklenmedik, aşırı alerjik reaksiyonlardır. Gıda
alerjilerinin büyük kısmı en çok tüketilen gıdalara karşı
oluşur. En sık gıda alerjisine neden olan yiyecekler
şunlardır:
İnek sütü,
Yumurta,
Fıstık,
Buğday,
Soya,
Balık,
Midye,
Ceviz,
Fındık,
Susam alerjik reaksiyona en sık sebep olan gıdalardır.
Gıda alerjisi için risk faktörleri nelerdir ?
kimlerde daha sık görülür?
Gıda alerjileri çocuklar başta olmak üzere herkeste ve her
yaşta görülür, egzama, saman nezlesi gibi alerjik yapılı olan
kişilerde gıda alerjisi daha sık görülür.
Gıda alerjisi ne şikayete yol açar?
Gıda alerjisi şikayetleri kişiden kişiye çok farklılıklar
gösterir. Şikayetlerin gıdaya bağlı olduğunu fark etmek
genellikle uzun zaman alır. En sık görülen şikayetler aşağıda
sıralanmıştır:
Deri döküntüleri, kızarıklık, kaşıntı, ürtiker (
kurdeşen),
Sık acıkma,
Sürekli mide kazıntısı,
Karında guruldama, şişlik ve gaz,
Çabuk doyma, karında gerginlik,
Sık geğirme,
Sık tekrarlayan mide problemleri ve hazımsızlık,
Dudaklarda, dilde, boğazda şişme ( bazen çok tehlikeli
boyutlarda olup nefes almayı engelleyebilir, boğulmaya
yol açabilir),
Karın ağrısı, kramp,
Bulantı,
Kusma,
İshal (gaz ile birlikte ara sıra tekrarlayan ishal
atakları şeklinde görülür),
Ciltte kaşıntı, batma hissi,
Nefes darlığı, öksürük,
Hapşırık,
Burun tıkanıklığı,
Hipotansiyon atakları,
Şikayetlerin başlangıcı ve gıdalar ile alakalandırılması
arasında genellikle çok uzun zaman geçer. Hasta ve yakınları
gıda alerjisini genellikle geç fark eder. Çocuk ve küçük
bebeklerde gıda alerjileri belirtileri farklı olabilir, gaz,
gurultu, iştahsızlık, ishal atakları, geçmeyen gribal
şikayetler, çabuk ve sık hastalanma en sık görülen
şikayetlerdir.
Gıda alerjisi nasıl teşhis edilir?
Gıda alerjisi basit laboratvuar testleri ile tespit
edilebilir. Laboratuvarda kanda bulunan antikorlar tespit
edilir.
Gıda alerjisi tespitinde laboratuvar testleri: Gıda alerji
paneli RAST veya ELİZA yöntemiyle kanda bulunan gıdaya özgü
IgE tipi antikorları tespit eder. Gıda alerji paneli hızlı ve
kolay uygulanan bir test yöntemidir. Gıdaya karşı IgE tipi
antikor varlığı o gıdaya karşı alerji olduğunu gösterir. Gıda
alerji paneli her yaşta kolayca uygulanabilen bir test
yöntemidir. Gıda alerji panellerinin o ülkeye ve bölgeye uygun
hazırlanması gereklidir. Ayrıca laboratuvarda deri testleri
ile alerjenler tespit edilebilir. Deri testi zahmetli bir
yöntemdir ancak hemen sonuç verir. Alerjiye neden olan
maddenin ciltte yaptığı kızarıklık ve ödem anında görülür.
Diyet eliminasyon testi diyetten sıra ile şüpheli alerjen
gıdaların
çıkarılarak
hasta
açısından
sonuçların
değerlendirilmesine
testtir.
dayanır.
Zahmetli
ve
sübjektif
bir
Gıda alerjisi tedavisi:
Gıda alerjisi tedavisinde o gıdanın diyetten çıkarılması
tedavinin aslıdır. Sık rastlanan gıda alerjileri düzelmeyen
şikayetlere sık sık antihistaminik alerji ilaçlarının
kullanılmasına yol açmaktadır. Hastalar genellikle
şikayetlerinin gıdaya bağlı olduğunu düşünmezler ancak basit
laboratuar testleri ile gıda alerjileri kolayca tespit
edilebilir. Gıda alerjisi tespit edildiyse doktorunuzun ve
diyetisyeninizin önerilerine uymanız gereklidir. Hem ilaç
kullanıp hem alerjik gıdayı tüketmek yapılması en kötü
davranıştır.
Gıda alerjisi Çölyak hastalığı ile karıştırılmamalıdır. Çölyak
hastalığı buğday proteini olan glüten maddesine karşı ağır bir
immün reaksiyon sonucu ortaya çıkar. Otoimmün bir hastalıktır.
Gıda alerjileri nadiren acil ağır alerjik reaksiyonlara neden
olabilir. Ağır akut alerjik reaksiyonlarda kortizon ve
adrenalin kullanılabilir.
Gıda alerjisinden korunmak:
Alerjiniz olduğunu bildiğiniz gıdalardan uzak durunuz,
Hazır gıdalar ve paket gıdaların içeriğini okuyunuz ve
alerjiniz olan maddeleri içeren gıdaları kullanmayınız,
Restoranda alerjiniz olan gıdaları belirtiniz, mönü
içeriğini sorunuz,
Ağır akut alerjiniz olan maddeler var ise üstünüzde
bunları belirten uyarı bileziği yada kolye taşıyınız,
Gıda alerjisi sık görülen ancak çok azı teşhis ve tedavi
edilen bir hastalıktır. Basit laboratuar testleri ve gıda
alerji paneli ile kolayca tespit edilebilir. Hastalar ve
yakınları şikayetlerinin gıdaya bağlı olduğunu uzun süre sonra
fark ederler.
Referanslar:
1. American Academy of Allergy, Asthma, and Immunology
http://www.aaaai.org/
2. Food Allergy and Anaphylaxis Network
http://www.foodallergy.org/
3. Allergy Asthma Information Association
http://aaia.ca/
4. Calgary Allergy Network
http://www.calgaryallergy.ca/
5. Boyce JA, Assa’ad A, Burks AW, et al. Guidelines for the
diagnosis and management of food allergy in the United States:
summary of the NIAID-sponsored expert panel report. Nutr Res .
2011 Jan;31(1):61-75.
6. Dambro MR, Griffith JA. Griffith’s 5-Minute Clinical
Consult. Baltimore, MD: Lippincott, Williams, and Wilkins;
1999.
7. Food allergy: an overview. National Institute of Allergy
and
Infectious
Diseases
website.
Available
at:
http://www3.niaid.nih.gov/topics/foodAllergy/PDF/foodallergy.p
df . Published July 2007. Accessed July 7, 2009.
8. Food Allergy and Anaphylaxis Network website. Available at:
http://www.foodallergy.org . Accessed July 7, 2009.
9. Middleton E. Allergy: Principles and Practice. 5th ed. St.
Louis, MO: Mosby-Year Book, Inc.; 1999
BOTULİZM
Botulizm son derece tehlikeli hatta ölümcül bir gıda
zehirlenmesidir. Hastalık Clostridium botulinum adı verilen
bakterinin ürettiği zehir ile ortaya çıkar. Bu bakteri doğada
bol miktarda bulunur ve bazen gıdalara karışarak botulizm e
yol açar. Bakteri spor denilen ve dış ortama yıllarca dayanan
yavrular üretir. Bu sporlar kaynatmayla ölmez. Oksijensiz
ortamda çoğalır. Konserve bal gibi gıdalarda kolayca çoğalarak
zehir üretir ve hastalık yapar. Botulizm zehiri felç yapar,
çok güçlü bir zehirdir. Bu zehirin çok küçük bir kısmı tedavi
amacıyla da kullanılır ( botoks ).
Bakteri doğada bol miktarda bulunur özellikle toprakta, göl,
deniz diplerinde, nehir diplerinde bolca bulunur. Clostridium
botulinum dış ortama çok dayanıklıdır ve kolayca ölmez. Hayvan
dışkısında, balık dışkısında, yengeç ve kabuklu deniz
hayvanlarının vücudunda bulunabilir.
Botulizm neden olur?
Hastalık Clostridium botulinum bakterisinin ürettiği toksin
adı verilen zehirin yenmesi ile ortaya çıkar. Bu zehrin çok az
bir miktarı bile insanı öldürmek için yeterlidir.
Botulizm şu şekilde ortaya çıkar:
Gıdalar: bakterinin kendisi yada bakterinin ürettiği toksin
gıdalara bulaşır ise bu gıdaları yiyenlerde hastalık ortaya
çıkar. Gıda yoluyla ortaya çıkan botulizmin en sık sebebi:
Ev yapımı konserveler,
Sosis, salam, sucuk ve et ürünleri,
Deniz ürünleri,
Sebze konserveleri, ( özellikle bezelye, fasulye gibi
alkali sebze konserveleri),
Bal dır.
Eğer bebekler Clostridium botulinum bakterisinin sporlarını
yutarlar ise bebek bağırsağında bakteri üreyerek botulizm e
yol açabilir. Çocuk ve erişkinlerde görülmeyen bu
botulizmin en sık kaynağı toprak yemek ve bal yemektir.
tür
Yaradan kaynaklanan botulizm:
Nadir
görülür
ancak
yaraya
bulaşan
bakterilerin
toksin
üretmesi sonucu ortaya çıkar.
Bu üç botulizm çeşidinden en sık görüleni gıda kaynaklı
botulizmdir. Nadiren kaynak tespit edilemez.
Kimler botulizm tehlikesi altındadır?
Ev yapımı yada uygun olmayan ortamlarda hazırlanmış konserve
tüketmek, bebeklerin bal yemesi, toprak yeme alışkanlığı olan
bebekler botulizm tehlikesi altındadır.
Botulizm belirtileri nelerdir?
Hastalık zehrin alınmasından sonra başlar şikayetler
genellikle saatler içinde, en geç 36 saat sonra ortaya çıkar.
İlk şikayet göz ve göz kapaklarında ortaya çıkar. Göz
kapaklarında düşme ve çift görme ilk şikayetlerdir. Hastalık
daha sonra aşağı doğru yayılarak tüm vücudu felç eder ve
solunum kaslarını da felç ederek ölüme yol açar.
Göz kapaklarında düşme,
Çift görme, bulanık görme,
Baş dönmesi, halsizlik,
Yutma güçlüğü,
Ağızda kuruma,
Boğaz ağrısı,
Konuşma güçlüğü, sarhoş gibi konuşma,
Başı ve boynu tutamama,
Nefes alma zorluğu,
Bebeklerde görülen belirtiler:
Göz kapaklarında düşme,
Başını tutamama,
Halsizlik uykuya meyil,
Beslenme zorluğu,
Kas gevşekliği,
Kabızlık karında şişlik,
Zayıf ağlama şeklinde ortaya çıkar.
Nadiren bazı hastalarda bulantı, kusma ishal görülür. yaradan
kaynaklı botulizm ise 4-14 gün içinde ortaya çıkar.
Botulizm teşhisi nasıl konur?
Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcıdır.
Hastalığın nasıl geliştiği doktora ayrıntılı olarak
anlatılmalıdır. Kan, dışkı ve mide içeriği toksin açısından
değerlendirilebilir. Eğer şüpheli gıda varsa analiz
edilebilir. Yara kaynaklı botulizmde yara kültürü yapılabilir.
Botulizm şüphesinde:
Kan testleri, MR incelemesi, ( bu duruma neden olabilecek
beyin içi oluşum olup olmadığı), Beyin Omurilik sıvısı
incelemesi, yapılabilir.
Botulizm tedavisi:
Botulizm in ölümcül etkisi solunum kasları felci ve solunum
durmasıdır. Botulizm son derece tehlikeli ve ölümcül gıda
zehirlenmesidir. En ufak bir şüphede bile doktora başvurmak
gerekir. Botulizm tedavisinde hastaya solunum desteği yapılır
oksijen verilir ve yoğun bakıma alınır. Gerekirse yardımcı
solunum cihazlarına bağlanır. Yutma zorluğu olduğundan tüp ile
beslenir.
Botulizm antitoksini: Tedavinin ana noktasıdır. Erken dönemde
yakalanmış vakalarda antitoksin felçlerin ilerlemesini
durdurur. Tedavinin başarılı olmasını ve şikayetlerin daha
kısa sürmesini sağlar. Felç olmuş kısımları geri döndürmez.
Toksinin atılması: vücuda
toksinin atılması için:
girmiş
fakat
henüz
emilmemiş
İshal yapıcı ilaçlar,
Mide içeriğinin hortumla çekilmesi,
Kusturucu ilaçlar,
Yaradan kaynaklanıyor ise yaranın geniş bir şekilde
temizlenmesi ve antibiyotik verilmesi hastalığın daha da
ilerlemesini durdurur.
Botulizm den korunma:
Botulizm toksini yüksek ısıda pişirme ile etkisini kaybeder.
Şüpheli gıdaların yenmemesi ve imha edilmesi önemlidir.
Botulizm den korunmak için:
2 yaş altındaki bebeklere bal verilmemelidir,
İçerisine sarımsak, baharat, biber vb. konulmuş olan
yağlar mutlaka buzdolabında saklanmalıdır.
Bozuk görülen yemeklerin tadına bakmayın,
Kapağı şişmiş konserveleri almayın, kullanmayın,
Patatesleri folyo ile sarmadan fırınlayın, folyoya
sarmış iseniz sıcakken tüketin, dolaba koymayın,
Ev konservelerini tüketmeden önce 10 – 20 dakika kaynar
suda bekletin,
Konserve yaparken hijyene dikkat edin,
Yara pansumanınızı kendiniz yapmayın,
en
küçük
yaralanmada bile sağlık ocağına, doktora görünün,
Çift görme ve göz kapağı düşüklüğü botulizm in en
önemli ilk bulgusudur. Botulizmden şüphelenirseniz hemen
doktora başvurun.
Referanslar:
1- Centers for Disease Control and Prevention
http://www.cdc.gov/
2- Center for Food Safety and Applied Nutrition
http://www.cfsan.fda.gov/
3- Canadian Partnership for Consumer Food Safety Education
http://www.canfightbac.org/en/
4- Health Canada
http://www.hc-sc.gc.ca/index-eng.php/
5- AAP 2000 Red Book: Report of the Committee on Infectious
Diseases . 25th ed. American Academy of Pediatrics; 2000.
6- Cecil Textbook of Medicine . 21st ed. WB Saunders Company;
2000.
7- Centers for Disease Control and Prevention website.
Available
at:
http://www.cdc.gov/nczved/dfbmd/disease_listing/botulism_gi.ht
ml .
8- Nelson Textbook of Pediatrics . 16th ed. WB Saunders
Company; 2000.
9- Principles and Practice of Infectious Diseases . 5th ed.
Churchill Livingstone, Inc; 2000
AMİPLİ DİZANTERİ
Amebiyazis ve Amipli Dizanteri;
Amebiyazis kalın bağırsağın paraziter bir hastalığıdır,
amipler temiz olmayan gıdalar ve sular ile ağızdan bulaşır.
Hastalık kirli gıda ve sular ile bulaşır. Amebiyazis çocuklar
ve yaşlılar için tehlikeli olabilir. El yıkama alışkanlığı
amebiyazis
in
önlenmesinde
en
önemli
adımdır. Hastalık antibiyotikler ile tedavi edilebilen bir
hastalıktır.
Amebiyazisin etkeni nedir ?
Entamoeba histolytica adındaki tek hücreli amipdir. Bu parazit
bağırsakta kistler oluşturarak dışkı ile etrafa yayılır ve
diğer insanlara bulaşarak hastalık yapar. Amip kistleri dış
oramda sular, gıdalar ve eşyaların üzerinde uzun süre canlı
kalabilir ve insanlara bulaşır.
Amip nerelerde bulunur ?
Amip tüm dünyada bulunabilir. Özellikle temizlik koşullarının
kötü olduğu, sanitasyon ve gıda hijyenine uyulmayan, el yıkama
alışkanlığının yada imkanının düşük olduğu bölgelerde
amebiyazis salgınları sık görülür.
Su ve kanalizasyon altyapılarının yetersiz olması,
Yağmur suyu giderlerinin yetersiz olması,
İçme suyu havzalarına yerleşim olması amip salgınlarına
neden olur.
Amebiyaizis kimlerde görülür ?
Amebiyazis amip kistlerini yutan herkes de ortaya çıkar.
Özellikle
Hasta kişilerin çıkartıları ile kontamine olmuş su ve
gıdalar,
Atık suların içme ve kullanma suları ile karışması,
Sanitasyon koşullarına ve gıda hijyenine dikkat
edilmemesi,
Kötü hijyen koşulları,
El yıkama alışkanlığının olmaması, Amebiyazis
hastalığının salgınlar halinde görülmesine yol açar. Bu
gibi durumlarda özellikle yurtlar, huzur evleri, kreşler
gibi ortamlarda amebiyazis salgınları sık görülür.
Amebiyazis hastalığının nasıl seyreder :
Ağız yoluyla bulaşan amip kistleri bağırsakta açılarak
bağırsak duvarına yerleşmeye başlar. Hastalığın kuluçka süresi
1 ila 4 hafta arasında değişir. Amipler bağırsak duvarında
ülserler şeklinde delikler ve lezyonlar yapmaya başlarlar.
Bağırsak içindeki iltihabi reaksiyon sonucu
bol sulu, sümüklü dışkılama,
kanlı dışkılama,
karın ağrısı,
bulantı,
ateş,
halsizlik şikayetleri başlar.
Kramp tarzında karın ağrıları olur.
Karın ağrısı, kanlı ishal ve yüksek ateş ile seyreden bu
tabloya amipli dizanteri denir. Bazen amipler bağırsak
duvarını delerek kana karışır ve akciğer, beyin ve karaciğer
gibi organlarda apseler yaparlar. Amipli dizanteri ve Amip
apseleri ölümcül olabilir.
Nezaman amipten şüphelenelim?
Hastada ateş ile birlikte ishal, kanlı ishal, karın ağrısı var
ise amip den şüphelenmek gerekir.
Amebiyazis teşhisi nasıl konur ?
Hastalık dışkı tahlili yada kan testi ile teşhis edilir.
Dışkıda amip görmek kolay değildir. Tek bir dışkı örneği
teşhis için yeterli olmayabilir, birkaç gün arayla alınan 2 –
4 dışkı örneğini incelemek daha doğru sonuç verir. Amip kan
testi amipli dizanteri de ve diğer organlara sıçraması
durumunda pozitif olur. Ayrıca geçmişte amebiyazis geçiren
kişilerde de kan testi pozitif bulunur.
Amebiyazis tedavisi :
Amebiyazis tedavisinde antibiyotik kullanılır. Bu amaçla
kullanılacak birkaç çeşit antibiyotik mevcuttur ancak
antibiyotikler dışında destek tedavisi, sıvı takviyesi ve
gerekirse hastaneye yatırarak tedavi edilmelidir.
Amebiyazis nekadar yaygın bir hastalıktır?
Amebiyazis özellikle kanalizasyon sistemlerinin iyi olmadığı
ülkelerde sık görülen bir barsak parazitidir. Amebiyazis 3.
Dünya ülkelerinde oldukça yaygın görülür ve ölümcül salgınlara
neden olur. Sular ile yayılır ve salgınlar yapar. Sanitasyon
ve altyapı problemi olan şehirlerde sık görülür. Amip
kistlerinin dış ortama dayanıklı olması sularda ve dış ortamda
uzun süre canlı kalması sebebiyle kalabalık yerlerde kolayca
salgın yapar.
Amebiyazisten
nelerdir ?
korunmak
için
kişisel
önlemler
El yıkama alışkanlığı edinmek özellikle tuvaletten önce ve
tuvaletten sonra elleri yıkamak, gıdalara dokunmadan önce,
sofraya oturmadan önce, mutfağa girmeden önce ellerin uygun
şekilde yıkanması en önemli önlemdir. Ellerin yıkanamadığı
durumlarda el dezenfektanları kullanılabilir. Sanitasyon
imkanlarının az ve yetersiz olduğu durumlarda aşağıdaki
uyarılara dikkat ediniz.
Kapalı içecekler kullanın,
Buz kullanmayın,
Kaynamış soğumuş su kullanın,
Entamoeba histolytica amip kistleri düşük doz iyoda ve
klora dayanıklıdır, kimyasal su tabletlerine çok
güvenmeyin, suyunuzu kaynatın.
Pişmemiş gıda yemeyin, temiz, taze ve iyi pişirilmiş
gıdalar tüketin.
Sebzeleri sirkeli suda 10 – 15 dakika bekletin.
Meyveleri soymadan yemeyin.
Pastörize süt için.
Referanslar
1- Amebiasis. Centers for Disease Control and Prevention web
sitesi:
http://www.cdc.gov/ncidod/dpd/parasites/amebiasis/factsht_ameb
iasis.htm
2- Amebiasis (amipli dizanteri). New York State Department of
Health
web
sitesi:
http://www.health.state.ny.us/diseases/communicable/amebiasis/
fact_sheet.htm
3Amipli
dizanteri
:
http://dynamed102.epnet.com/Detail.aspx?id=116378
HEPATİT B TEDAVİSİ
Akut Hepatit B tedavisi
Akut Hepatit B hastalığının ilk haftalarına tedavi verilmez.
ilk haftalardan sonra kronikleşme bulguları başlarsa antiviral
tedavi başlanır. Tedavide amaç kronikleşmenin engellenmesidir.
Akut hepatit B enfeksiyonunun bu ilk döneminde semptomlar ve
şikayetlerin tedavisi yapılır. Komplikasyon gelişmediği sürece
akut Hepatit B birkaç ay içinde kendiliğinden iyileşir.
Kronik hepatit B tedavisi
Kronik Hepatit B yakından izlenmeli ve tedavi edilmelidir.
Kronik Hepatit B tedavisinde kullanılan ilaçlar hastalığın
ilerlemesini yavaşlatan, karaciğer yetmezliği, siroz ve
karaciğer kanseri gelişmesini engellemeye çalışan ilaçlardır.
Bu ilaçlar virüsün aktivitesini yavaşlatarak etki etmeye
çalışır. Nadiren bu tedaviler ile tam şifa sağlanabilmektedir
ancak virüsü tamamen öldürerek tam bir şifa sağlayan kesin bir
tedavi şekli henüz yoktur. Kronik Hepatit B tedavisinde
interferon, pegile interferon ve nükleozid nükleotid
analogları kullanılmaktadır.
İnterferon alfa 2b,
Pegile interferon,
Lamivudine,
Adefovir,
Entecavir,
Telbivudine,
Tenofovir Kronik hepatit B tedavisinde kullanılan ana
ilaçlardır.
Kronik Hepatit B hastalarının
etmesi gerekenler:
dikkat
Kronik hepatit b hastalığında karaciğerde kronik iltihap
vardır. Karaciğer sürekli enfeksiyonla mücadele eder. Kronik
hepatit B alevlenmelerle ( aktivasyon ) seyreden bir
hastalıktır. Hepatit alevlenmeleri aylar sürer ve karaciğerde
fibrozis ile sonuçlanır. bu aktivasyonlar sonucu yıllar sonra
karaciğer dokusu bozulur ve karaciğer yetmezliği, siroz,
karaciğer kanseri tablosu ortaya çıkar. Her enfeksiyon ve
toksik madde karaciğerin harabiyetini arttırır. Virüsün
aktivasyonunu ve hastalığın hızla ilerlemesine yol açar.
Özellikle
Alkol,
Sigara,
Hazır gıdalar içinde bulunan koruyucu maddeler,
Karaciğer için toksik ilaçlar,
Baharat,
Küflü gıdalar,
Diğer hepatit enfeksiyonları,
Bitkisel ilaçlar karaciğerdeki hasarı arttırıp hastalığı
hızlandırabilirler.
Hepatit B virüsünün yayılmasını önlemek
amacıyla hastaların yapması gerekenler:
Aile bireylerinin test edilerek aşılanması,
Doktorunuz, diş hekiminiz ve her tür tıbbi girişimden
önce Hepatit B hastası olduğunuzu belirtiniz,
Cinsel eşinize ve partnerinize Hepatit B taşıdığınızı
belirtin ve aşılanmasını sağlayın,
Kronik Hepatit B taşıyan çocukları yuva ve kreşlere
göndermeden önce durumu yöneticiye bildirin ve kişilerin
aşılanmasını sağlayın,
Gebe iseniz mutlaka Hepatit B testlerinizi yaptırın,
Hepatit B taşıyıcı ve çocuk sahibi olmak istiyorsanız
bunu doktorunuza söyleyiniz, doğum sonrası çocuğun aşı
ve serumla korunmasını sağlayınız,
Hepatit B taşıyıcısı iseniz kan ve organ bağışı
yapmayınız,
Kronik Hepatit B hastası iseniz tedavinizi aksatmayınız.
Referanslar:
1. JH Hoofnagle, E Doo, TJ Liang, and others. Management of
hepatitis B: summary of a clinical research workshop.
Hepatology 45: 1056-1075. 2007.
2. AS Lok and BJ McMahon. Chronic hepatitis B. Hepatology 45:
507-539. 2007.
3. European Association for the Study of the Liver. EASL
clinical practice guidelines: management of chronic hepatitis
B. Journal of Hepatology 50(2): 227-242. February 2009.
4. JL Dienstag. Hepatitis B virus infection. New England
Journal of Medicine 359: 1486-1500. 2008
5. World Health Organization. Hepatitis C. Fact sheet N°164.
Revised
October
2000.
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs164/en/. Accessed
March 5, 2009.
HEPATİT A DAN KORUNMA
Hepatit A dan korunmanın en önemli yolu
aşı olmaktır.
Hepatit A gıdalar ve sular yoluyla bulaşır. Sanitasyon
kurallarına uymak hastalıktan korunmada önemlidir:
El yıkama alışkanlığını küçük yaşta edinmek,
Yemek öncesi ve sonrası el yıkamak,
Mutfakta heijyene ve sanitasyon kurallarına uymak,
Gıdaları düzgün ve gerektiği şekilde ğişirmek,
Suları kaynatmadan kullanmamak,
Hepatit A hastası nın ortak eşyalarını ayırmak ve uygun
şekilde temizlemek,
Salgın olan yerlerde kapalı şişe su kullanmak,
Buz kullanmamak,
Gıdaları pişirmeden yememek,
Meyveleri soymak,
Hepatit A dan
kurallardır.
korunmak
için
dikkat
edilmesi
gereken