Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu,Ocak 2011-I

TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.
EKONOMİK GELİŞMELER
ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
Ocak 2011/I
HAZIRLAYANLAR
Mustafa ŞİMŞEK
Fulya BAYRAKTAR
Faruk SEKMEN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ
Ocak 2011
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
2010 yılı Aralık ayının son haftası ile 2001 yılı Ocak ayının ilk haftasında ekonomide
yaşanan gelişmeler ve bunların piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler
doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir.*
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından yayınlanan, Aralık Ayı Fiyat
Gelişmeleri Raporu’na göre; işlenmemiş gıda fiyatlarındaki aşağı yönlü
düzeltme, enflasyon oranının düşüşünde temel belirleyici olmuş; temel mal ve
hizmet gruplarının yıllık fiyat artış oranı ise, sınırlı oranda yükselmesine rağmen,
orta vadeli hedeflerle uyumlu seyrini sürdürmüştür. Önümüzdeki aylarda
enflasyonun düşmeye devam etmesi, temel (çekirdek) fiyat göstergelerinin yıllık
artış oranının ise sınırlı artışlar göstermesi beklenmektedir.
•
Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı’ndan, 30 Aralık 2010 tarihinde yapılan
basın duyurusunda; “Son bir yılda benzin ve diğer akaryakıt ürünlerine 1
kuruluşluk dahi olsa vergi artışı yapılmamıştır. Aynı şekilde 2011 yılında da
herhangi bir vergi artışı öngörülmemiştir… Ham petrol ürünlerinin uluslararası
piyasalardaki varil fiyatı 2002 Aralık ayında 28 USD iken bu yıl Aralık ayı itibariyle
93 USD’ye ulaşmıştır. Bu rakamlardan da anlaşılacağı üzere petrol fiyatlarında
son 8 yılda %230’un üzerinde artış olmuştur… Dolayısıyla nihai aşamada son
dönemdeki benzin fiyatlarındaki yükselişin sebebi kesinlikle vergi artışı değildir.
Maliye Bakanlığı’nın benzin fiyatlarının belirlenmesinde herhangi bir rolü
bulunmamaktadır.” ifadelerine yer verilmiştir.
•
Finans Yatırım, TCMB'nin Para Politikası Kurulu toplantısı özetlerine ilişkin
yayınladığı raporunda, gelecek politika kararlarına dair beklentilerine değinerek;
“Bundan sonraki politika kararlarının kredi büyümesi, enflasyon ve TL
performansı ile ilgili gelişmelerle şekil alacağını düşünüyoruz. Yıllık enflasyonda
2011 yılının ilk çeyreğinde beklediğimiz düşüş eğiliminin, TCMB'ye daha fazla
politika faizi indirimi için kapı açacağını düşünüyoruz. Beklentimiz 50 baz puanlık
bir indirim yönünde ki bu da Mart ayı itibariyle politika faizinin %5 oranına
gerilemesi anlamına geliyor. Bu senaryo altında, ilk çeyrekte, kısa vadeli TL
yükümlülüklerine ilişkin zorunlu karşılık oranlarının şimdiki %8 seviyesinden
%14'e ulaşmasını bekliyoruz.” ifadelerine yer verdi.
•
Finans Yatırım dış ticaret açığını değerlendirdiği raporunda ise; “Kasım'da dış
ticaret açığı 7.7 milyar USD oldu ve beklentinin biraz üzerinde gerçekleşti. Dış
ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre iki katına çıktı. İhracatta büyüme
baskı altında kalırken ithalat hızla büyümeyi sürdürdü. TCMB'nin önlemlerinin
etkisini anlamak için sonraki aylarda gelecek verileri izleyeceğiz. TCMB artan faiz
farkı volatilitesini azaltabilmiş görünüyor. İhracattaki zayıflığın kurdan ziyade
dışarıdaki zayıf talepten kaynaklandığını düşünsek de bu durum devam ederse
ticaret dengesindeki bozulma artabilir. Asıl önemli olan kredi büyümesi ve yurt içi
talep baskılarının kontrol altına alınabilmesi. Fakat zorunlu karşılıklardaki
artırımların 7 Ocak'tan itibaren geçerli olacak olması sebebiyle bu kanaldan
*
Rapor, 27 Aralık 2010 - 7 Ocak 2011 dönemindeki gelişmeleri içermektedir.
1
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
sağlanan etki hemen görülemeyecektir. Şu an için cari açığın 2010'da %6 iken
2011'de %6.9 olacağı beklentimizi koruyoruz.” yorumunda bulundu.
•
JP Morgan, hazırladığı bir raporda, TCMB beklenti anketi sonuçlarını
değerlendirdi. Raporda; “TCMB'nin ayda iki kez gerçekleştirdiği beklenti anketinin
sonuçları, enflasyon beklentilerinde ciddi bir iyileşme olduğunu gösteriyor. Bu
iyileşmenin, rezerv karşılık oranlarını artırma ve politika faizlerinde indirime gitme
konusunda TCMB'nin elini rahatlatacağını düşünüyoruz. Piyasanın 12 ay sonrası
için enflasyon beklentisi %6.95'ten %6.42'ye gerilerken, 24 ay sonrası için
beklenti %6.44'ten %6.12'ye indi… Yıllık enflasyonda daha fazla bir gevşeme
yaşanacağı öngörümüze bağlı olarak beklentilerin yakın vadede daha çok
iyileşme göstermesi olası. Anket sonuçlarına göre, piyasa bu ay ortalama 25 baz
puanlık bir indirim beklerken, gelecek üç ay içerisinde toplamda 50 baz puanlık
bir indirim bekliyor. Bizim görüşümüzle paralel, piyasa, gevşeme adımlarını geçici
olarak değerlendiriyor ve yılın sonunda politika faizinin %7 seviyesine
yükselmesini bekliyor.” ifadelerine yer verdi.
•
JP Morgan enflasyon verisini değerlendirdiği raporunda ise; “Aralık'ta TÜFE,
resmi hedef olan %6.5'in altına indi. Gıda fiyatlarındaki aşağı yönlü düzeltme
devam ederken çekirdek enflasyon baskı altında kaldı. Üretici fiyatlarındaki artış
maliyet önderliğindeki enflasyon baskılarının tehdit olabileceğine işaret ediyor.”
şeklinde yorum yaptı.
•
Danske, gelişen piyasalar günlük raporunda, Türkiye Aralık ayı enflasyon verisini
değerlendirdi. Raporda; “Türkiye'de enflasyon, Aralık ayında yıllık bazda %6.40
seviyesinde gerçekleşerek beklentimiz %6.80'in ve Kasım ayı verisi %6.53'ün
altında açıklandı. Görece güçlü baz etkisi nedeniyle Türkiye'de enflasyonun
gelecek aylarda daha fazla düşüş göstermesini bekliyoruz.” yorumunda bulundu.
•
Uluslararası yatırım kuruluşu HSBC Global Research tarafından hazırlanan
'2050'de Dünya' adlı değerlendirme raporunda; Türkiye'nin 2050 yılında dünyanın
en büyük 12. ekonomisi olacağı ifade edildi. Değerlendirmede, küresel lig
tablosunda gelişme olan piyasalardan Meksika, Türkiye, Endonezya, Mısır,
Malezya, Tayland, Kolombiya ve Venezüella’nın önemli büyüme artışları
göstereceği vurgulandı. Raporda, 2001 yılında tarihin en önemli krizlerinden birini
yaşayan Türkiye'nin mevcut yönetiminin önemli politik, anayasal ve ekonomik
reformlar uyguladığı ve bu politik istikrarın 2011 yılında Türkiye'ye yatırım
yapılabilir düzeyinde not getirebileceği belirtildi. Kuruluş, Türkiye'de GSYH'nın
2010-20 arasında %5.3, 2020-30 arasında %4.7, 2030-40 arasında %4.0, 204050 arasında %3.5 artacağını tahmin etti.
•
Deutsche Bank, gelişen piyasalar 2011 raporunda, “Türkiye'ye ilişkin
değerlendirmelerde bulundu. Türkiye'de iç talep, beklediğimizden daha hızlı bir
şekilde toparlanıyor. Bu nedenle Türkiye için 2010 yılı büyüme tahminimizi %8'e,
cari açık tahminimizi ise GSYİH'nın %5.9'u seviyesine revize ediyoruz. TCMB'nin
küresel kriz döneminin başında aldığı likidite önlemlerinden çıkış sürecini
hızlandırması olası, diğer yandan mali politika ise büyük ölçüde nötr kalmaya
2
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
devam edecek. Türkiye'ye yönelik ana riskleri, artan dış dengesizlik ve hızlı kredi
genişlemesi oluşturuyor.” ifadelerine yer verdi.
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•
ABD Başkanı Barack Obama, 2011 için hedefini “ekonomiyi düzeltmek” olarak
belirlediğini açıkladı. Milyonlarca ABD'li hala işsiz olsa da, son verilerin
ekonomik iyileşmenin hız kazandığına işaret ettiğini belirten Obama, "En önemli
görevimiz bu iyileşmeyi sürdürmek. Başkan olarak benim sizlere taahhüdüm;
ekonominin büyümesi için yapabileceğim her şeyi yapacağım, istihdam
yaratacağım ve orta sınıfımızı güçlendireceğim. Gelecek yıl için hedefim bu."
şeklinde konuştu.
•
FED Başkanı Ben Bernanke, tüketici ve işletme harcamalarında kendi kendini
devam ettirebilen bir iyileşmenin işaretlerinin görüldüğünü açıkladı. Bernanke,
büyüme hızının 2011'de önceki yıla göre biraz daha güçlü olacağını, istihdam
piyasasında iyileşmenin yavaş olacağını, ekonomideki toparlanmaya rağmen,
işsizliğin %6 oranındaki normal seviyelere inmesinin dört ila beş yılı alabileceğini
ifade etti. İstihdam piyasasındaki zayıflığı ve çok düşük enflasyon oranlarıyla
ilgili riskler gördüğünü vurgulayan Bernanke, "Yüksek işsizlik oranı, düşük
hanehalkı geliri ve güven, ekonomideki toparlanmanın sürdürülebilirliğini ve
gücünü tehdit edebilir. Çok düşük enflasyon, yeni olumsuz şokların ekonomiyi
deflasyona sürükleyebilme risklerini artırır. Ekonomideki durgunluğun sebep
olduğu deflasyon ekonomide zayıf performansın süresinin uzamasına yol
açabilir" şeklinde konuştu.
•
ABD'de Ekim ayında S&P CaseShiller konut fiyat endeksi %0.8 düştü.
Mevsimsel olarak ayarlanmadığında konut fiyatlarındaki düşüş %1.3 oldu.
•
ABD'de istihdam endişeleri sebebiyle Aralık'ta tüketici güveni 52.5 seviyesine
düştü. Beklenti tüketici güveninin 56.9 seviyesine yükselmesiydi. Kasım ayı
verisi 54.1'den 54.3'e revize edildi.
•
ABD'de, ev icralarının üçüncü çeyrekte artış gösterdiği bildirildi. Üçüncü çeyrek
dönem mortgage raporuna göre, üçüncü çeyrekte 382 bin yeni icra başlatıldı ve
bu, ikinci çeyreğe kıyasla %31.2 oranında artış anlamına gelmekte. Bir yıl
önceye göre ise artış %3.7 seviyesinde gerçekleşti. Devam etmekte olan
icraların sayısı ise üçüncü çeyrekte 1.2 milyona ulaşarak, bir önceki çeyreğe
göre %4.5, bir önceki yılın aynı dönemine göre ise %10.1 artış kaydetti.
•
ABD'de, Kasım'da bekleyen konut satışları %3.5 yükseldi. Beklenti, %2'lik bir
yükseliş yönündeydi. Bekleyen konut satışları endeksi ise 89.1'den 92.2'e
yükseldi. Endeks bir önceki yıla göre %5 düşmüş oldu.
•
ABD'de Aralık'ta ISM imalat endeksi %57.0 seviyesine yükseldi. Endeksin
%57.5 seviyesine gelmesi bekleniyordu. Endeks Kasım'da %56.6
seviyesindeydi.
3
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
•
ABD'de inşaat harcamaları Kasım'da %0.4 arttı. Beklenti %0.1 artış idi. Kasım
ayında özel sektör ve kamu kesimi inşaat harcamalarının her ikisinde de artış
kaydedilirken, harcamalar geçen yılın aynı dönemine göre %6 aşağıda
gerçekleşti.
•
ABD'de Kasım'da fabrika siparişleri %0.7 artarak 423.85 milyar USD seviyesine
yükseldi. Ekim ayı verisi %0.7 düşüşe revize edildi. Kasım için beklenti %0.1
artıştı.
•
ABD'de Aralık'ta özel sektörde istihdam 297 bin arttı. Hizmet sektöründe
istihdam 270 bin artış gösterdi. Üretim sektöründeki artış ise 27 bin oldu.
•
ABD'de Aralık'ta ISM imalat dışı sektörler endeksi 2.1 puan artışla %57.1'e
yükseldi. Kasım ayında %55 olan endeksin Aralık'ta %55.6'ya yükselmesi
bekleniyordu.
•
ABD'de Aralık ayında perakende satışlar %3.1 arttı. Beklenti %3.4 artış
yönündeydi.
•
ABD'de Aralık'ta tarım dışı istihdam 103 bin arttı, işsizlik oranı %9.4'e düştü.
İstihdam artışı beklentisi 145 bin kişi olup, işsizlik oranı beklentisi ise %9.7 idi.
2010 yılında işsizlik oranı ortalaması %9.6 oldu. Özel sektörde istihdam 113 bin
artarken, kamu istihdamı 10 bin azaldı.
•
Avrupa Merkez Bankası Başkanı Trichet, Euro Bölgesi hükümetlerine,
ECB'nin, hükümetlerin attıkları sorumsuz adımları telafi etmeyeceği
uyarısında bulundu. "Avrupa hükümetleri yükümlülüklerini tam olarak yerine
getirmeli" diye konuşan Trichet, hükümetlerin ulusal bütçe açığı azaltma
programlarını
kararlılıkla
uygulamaları,
bunun
yanı
sıra
kollektif
ekonomik yönetim çabalarını güçlendirmeleri gerektiğini ifade etti.
•
Euro Bölgesi'nde tüketici fiyatları Aralık'ta yıllık %2.2 arttı. Kasım'da fiyatlar
%1.9 artmıştı. Beklenti ise %2 idi.
•
Almanya Başbakanı Angela Merkel, Euro’nun Almanya için önemine vurgu
yaparak, "Avrupa son aylarda büyük bir test ile karşı karşıya kaldı. Euro’yu
güçlendirmeliyiz. Bunu sadece bizim para birimimiz olduğu için yapmamalıyız.
Euro, bir para biriminden çok daha fazlasıdır. Birleşik bir Avrupa, barışımızın ve
özgürlüğümüzün garantörüdür. Euro bizim refahımızın temelini oluşturuyor"
şeklinde konuştu.
•
Almanya'da işsiz sayısı Aralık'ta mevsimsel olarak ayarlanmış olarak 3,000 kişi
arttı. Beklenti, işsiz sayısının 13 bin azalmasıydı. Kasım ayında işsiz sayısı
8,000 azalmıştı. Mevsimsel olarak ayarlanmış işsizlik oranı %7.5 olarak
gerçekleşti.
•
Almanya'da Kasım'da fabrika siparişleri %5.2 yükseldi. Beklenti %1 idi. Ekim'de
siparişler %1.6 yükselmişti.
4
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
•
Fransa'da kamu borcu 3. çeyrekte 2. çeyreğe göre %1.1 düşüşle 1.57 trilyon
EUR oldu. 2. çeyrekte kamu borcu 1.59 trilyon EUR seviyesindeydi. 3. çeyrekte
kamu borcunun GSYH'ya oranı da 2. çeyrekteki %82.9'dan %81.5'e geriledi.
•
İrlanda'da iflaslar 2010 yılında %8 arttı ve bu iflasların %30'dan fazlası inşaat
şirketlerinde gerçekleşti. 2010 yılında İrlanda'da 1,500 şirket iflas ilan etmiş olup,
bu şirketlerin 472'si inşaat sektöründe, 279'u hizmet sektöründe ve 177'si
perakende sektöründe faaliyet gösteriyordu.
•
İrlanda'da konut amaçlı gayrimenkulde fiyatlar 2010'un 4. çeyreğinde geçen
yılın aynı dönemine göre %4.8 geriledi. Fiyatlar, 3. çeyrekte %3.7 gerilemişti.
•
İrlanda Maliye Bakanlığı geçen yılki bütçe açığının 18.7 milyar EUR düzeyine
indiğini açıkladı. Aralık 2009 itibarıyla ise açık 24.6 milyar EUR seviyesinde
gerçekleşmişti.
•
Tayvan Merkez Bankası, faiz oranlarını artırarak, %1.50'den %1.625'e çıkardı.
Piyasalarda da beklenti faiz oranlarının 12.5 baz puan artırılacağı yönündeydi.
•
Brezilya Merkez Bankası, ülke para birimi realin dolar karşısında artmasını
önlemek için, bankaların dövizdeki kısa pozisyonları için zorunlu karşılık
oranlarını artırdı. 2010 yılı sonu itibarıyla pozisyonlar 16.8 milyar USD’ye
çıkmıştı.
•
Çin Konut ve Kentsel-Kırsal Kalkınma Bakanlığı, yaptığı açıklamada tüm
vadelerde mortgage faizlerinin 25 baz puan artırıldığını bildirdi. Yapılan
açıklamaya göre 5 yıl vadeye kadar mortgage kredilerinde faiz %4.05'den
%4.30'a, 5 yıldan uzun vade için faiz ise %3.50'den %3.75'e yükseltildi.
Mortgage faizi artırımı, Çin Merkez Bankası'nın 1 yıl vadeli borç verme faizini
%5.56'dan %5.81'e, 1 yıl vadeli borç alma faizini ise %2.50'den %2.75'e
yükseltmesi sonrasında yapıldı.
•
Çin'de sanayi şirketlerinin kârları yılın ilk 11 ayında %49.4 oranında arttı. Çin
Ulusal İstatistik Bürosu verilerine göre, sanayi şirketlerinin net kârı Ocak-Kasım
döneminde 3.88 trilyon yuan (585 milyar USD) oldu. 2009'un aynı döneminde
kârlar %7.8 büyümüştü.
•
Çin Devlet Döviz İdaresi (SAFE), cari işlemler fazlasının 3. çeyrekte 102.3 milyar
USD olduğunu bildirdi. 3. çeyrekte Çin'in döviz rezervleri 107.3 milyar USD arttı.
Ocak-Eylül döneminde rezervlerdeki artış, 286 milyar USD olarak gerçekleşti. 3.
çeyrekte Çin'e sermaye girişi ise geçen yılın aynı dönemine göre %65 azalarak
15.2 milyar USD oldu.
•
Japonya'da Kasım'da sanayi üretimi %1 yükseldi. Beklenti de bu doğrultudaydı.
•
Singapur ekonomisi, 4. çeyrekte mevsimsel olarak ayarlanmış olarak %6.9
büyüdü. Beklenti %9.2 idi. Ülke ekonomisi 3. çeyrekte %18.9 daralmıştı.
5
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
Son Açıklanan Veriler
•
•
T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılı Aralık ayında
%67.7 olan İmalat Sanayi
%
İmalat Sanayi KKO
Kapasite Kullanım Oranı
85
(KKO) (NACE Rev. 2), 2010
80
75.3
75.9
yılı Aralık ayında, geçen yılın
72.7 73.3 73.3 74.4 73.0 73.5
75
68.6 67.8 67.3
75.6
aynı ayına göre 7.9 puan artış,
70
69.8
bir önceki aya göre ise 0.3
67.9 68.9 68.0 68.2
65
67.7
67.5
puan azalış göstererek %75.6
64.0
60
61.6 60.9
59.7
seviyesinde
gerçekleşmiştir.
55
58.7
Mal gruplarına göre kapasite
50
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
kullanım oranlarında geçen
yılın aynı ayına göre tüm mal
Aylar
2009
2010
gruplarında artış gözlenmiştir.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile
oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre, 2010 yılı Kasım ayında; geçen yılın
aynı ayına göre ihracat %6
%
Karşılama oranı (ihracat/ithalat)
oranında artarak yaklaşık 9.4
milyar USD, ithalat ise %35.7 110.0
2009
2010
oranında artarak 17.1 milyar 100.0
93.0
85.0
USD olarak gerçekleşmiştir.
90.0
77.5
79.0
74.7
Aynı dönemde dış ticaret açığı
80.0
70.6
70.4
67.9
67.6 66.6
66.9
3.7 milyar USD’den 7.7 milyar
63.4
70.0
61.2
70.2
USD’ye yükselmiştir. 2009 yılı
67.0
60.0
66.5
65.8
55.1
62.6 59.6
62.9
Kasım ayında %70.6 olan
57.0
50.0
55.2
ihracatın ithalatı karşılama
40.0
oranı, 2010 yılı Kasım ayında
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
%55.1’e gerilemiştir.
Aylar
2009 yılı Kasım ayında %49.6
olan Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki ağırlığı, 2010 yılı Kasım ayında %46.7’ye
gerilemiştir. Geçen yılın aynı ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %0.1
oranında azalarak 4.4 milyar USD düzeyinde gerçekleşmiştir.
2010 yılı Kasım ayında fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi, motorlu kara
taşıtları ve aksam ve parçaları (0.9 milyar USD) olurken, bu faslı elektrikli makine
ve cihazlar, aksam ve parçaları (0.8 milyar USD), kazanlar makine ve cihazlar,
aletler, parçaları (0.7 milyar USD), demir-çelik (0.7 milyar USD) ve örme giyim
eşyası ve aksesuarları (0.6 milyar USD) izlemiştir. Kasım ayında; en yüksek
ithalatı olan fasıl ise, mineral yakıtlar ve yağlar (3.8 milyar USD) olmuş, bu faslı
da; kazan, makine ve cihazlar, aletler, parçaları (1.9 milyar USD) ve motorlu kara
taşıtları (1.5 milyar USD) izlemiştir.
•
TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2010 yılı Kasım ayında, bir önceki
yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %3.9 oranında, ithalat miktar
endeksi %27.1 oranında artış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %2.1,
ithalat birim değer endeksi de %6.8 oranında artış göstermiştir.
Ana sektörler itibarıyla, Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat
miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %9.6, balıkçılık sektöründe
6
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
%33.3 azalırken, madencilik ve taş ocakçılığında %6, imalat sanayinde %4.6
oranında artmıştır. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve
ormancılık sektöründe %4.5, madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe %12.6 ve
imalat sanayii sektöründe %30.6 oranında artmıştır.
Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri;
tarım ve ormancılık sektöründe %2.8, balıkçılık sektöründe %5.5, madencilik ve
taş ocakçılığı sektöründe %11.4 ve imalat sanayi sektöründe %1.9 oranında
artmıştır. İthalat birim değer
%
Dış Ticaret Hadleri (%)
endeksleri de geçen yılın aynı
104.0
ayına göre, tarım ve ormancılık
100.2
sektöründe %33.3, madencilik 102.0
100.2
99.9
99.6
99.4
ve taş ocakçılığı sektöründe 100.0
101.0
97.4 97.4 97.6
98.0
%16.3,
imalat
sanayii
95.7 95.5
95.7
96.0
94.7
94.5
sektöründe de %3.3 oranında
94.2 94.3
94.2
96.3
94.0
artış göstermiştir.
93.3
92.0
94.3
93.9
93.1
Bu gelişmelerden sonra; 2009
90.0
yılının Ekim ayından itibaren
88.0
ithalat
lehine
bir
eğilim
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
gösteren dış ticaret hadleri
Aylar
2009
2010
2010 yılı Mayıs ayından
itibaren ihracat lehine dönmüş
ve Temmuz ayına kadar bu eğilim devam etmiştir. Ağustos ayında tekrar ithalat
lehine dönen dış ticaret hadleri, Eylül ayında bir miktar toparlanmasına rağmen
Kasım ayında da; bir önceki aya göre ithalat fiyatlarının (%1.52) ihracat
fiyatlarına (%0.28) göre daha fazla artması nedeniyle 1.1 puan azalışla 93.1
seviyesinde ithalat lehine devam etmiştir. 2010 yılı ilk üç ayında 2009 yılının ilk
üç ayının üzerine çıkan dış ticaret hadleri, sonraki aylarda 2009 yılının altında yer
almıştır.
•
92.7
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2010 yılının Aralık ayında bir önceki
aya göre Üretici Fiyatları
%
Yıllık Enflasyon
(ÜFE) %1.31 oranında artmış, 17.5
ÜFE
TÜFE
Tüketici Fiyatları (TÜFE) ise 15.0
%0.30 oranında düşmüştür. 12.5
10.42
10.13
9.24 9.92
Böylece, bir önceki yılın aynı 10.0
9.21
9.56
8.87
8.37 8.24 9.03
8.19
8.17
10.19
ayına göre yıllık enflasyon
9.10
7.5
8.91
8.62
8.33
8.58
7.64 7.58
üretici
fiyatlarıyla
%8.87,
7.29 6.40
5.0
6.30 6.82
tüketici fiyatlarıyla ise %6.40
2.5
oranında gerçekleşmiştir.
0.0
•
10/12
10/11
10/10
10/09
10/08
10/07
10/06
10/05
10/04
10/03
10/02
10/01
2010 yılının Aralık ayında,
ÜFE’de alt sektörler itibariyle
Aylar
bir önceki aya göre en yüksek
aylık artış gösteren sektörler; kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı
(%8,72), ana metal sanayi (%6,42), metal cevheri (%6,35) ve tekstil ürünleri
imalatı (%3,96) olurken, TÜFE’deki, ana harcama grupları itibarıyla en yüksek
aylık artış %2.65 ile haberleşme grubunda gerçekleşmiştir.
T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; Reel Kesim Güven
Endeksi, Aralık 2010’da bir önceki aya göre 1.2 puan artarak 106.4 puan
düzeyinde gerçekleşmiştir. 2010 yılının Aralık ayında sırasıyla; sabit sermaye
7
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
yatırım harcaması, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, mevcut mamul mal
stok miktarı ve mevcut toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi
artış yönünde etkilerken, gelecek üç aydaki üretim hacmi, gelecek üç aydaki
toplam istihdam, son üç aydaki toplam sipariş miktarı ve genel gidişata ilişkin
değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkilemiştir.
•
•
T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği
2011 Yılı Ocak Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye
ekonomisinin 2011 yılında %5 oranında büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %6.56
oranında artacağı, cari işlemler açığının 46,938 milyon USD ve dolar kurunun
1.55 TL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay
sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6.42 ve %6.12 düzeyindedir. 12
ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %7.44, 5 yıl
vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %8.92 olarak
beklenmektedir. 2011 yılının ilk Beklenti Anketi’nde, 2010 yılının son Beklenti
Anketi’ne göre; yılsonu dolar kuru ve cari işlemler açığı beklenti değerleri
yükselirken, diğer ekonomik göstergelerin beklenti değerleri düşmüştür.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
17 Aralık – 31 Aralık 2010 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif
büyüklüğü %2.57 oranında artış kaydederek 125,212 milyon TL’den 128,425
milyon TL seviyesine yükselmiştir. Aktif büyüklük geçen yılın aynı dönemine göre
karşılaştırıldığında ise yaklaşık %17.1 artmıştır.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.)
04.12.09 17.12.10
AKTİFLER
1.DIŞ VARLIKLAR
2.İÇ VARLIKLAR
PASİFLER
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ
1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mevduat
1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı
2.MERKEZ BANKASI PARASI
2.1. REZERV PARA
2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot
2.1.2. Bankalar Mevduatı
2.1.3. Diğer Kalemler
2.2. DİĞER MB PARASI
2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar
2.2.2. Kamu Mevduatı
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $)
109,666
113,654
-3,988
109,666
60,679
23,567
37,112
17,480
19,632
48,987
61,088
38,839
22,162
87
-12,101
-23,340
11,239
71,315
125,212
130,240
-5,028
125,212
55,608
20,651
34,957
6,983
27,974
69,604
71,972
49,083
22,723
167
-2,369
-16,123
13,754
79,352
31.12.10
128,425
135,537
-7,112
128,425
57,808
20,965
36,843
7,499
29,345
70,617
75,987
48,938
26,806
243
-5,370
-10,913
5,543
80,696
Değişim
Son Yıl Dönem
18,759
3,214
21,883
5,297
-3,124
-2,083
18,759
3,214
2,200
-2,871
-2,602
314
-269
1,886
-9,981
516
9,713
1,370
21,630
1,014
14,899
4,015
10,099
-145
4,644
4,083
156
77
6,731
-3,001
12,427
5,210
-5,696
-8,211
9,381
1,344
Kaynak: TCMB
Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %4 artarak 130,240 milyon TL’den 135,537
milyon TL seviyesine çıkarken, İç Varlıklar kalemi ise düşüş eğilimini sürdürerek
önceki dönem gerçekleştirdiği önemli oranda düşüşün ardından bu dönem %41
oranında düşüş kaydederek -5,028 milyon TL’den -7,112 milyon TL seviyesine
gerilemiştir.
8
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde Merkez Bankası Toplam Döviz
Yükümlülüklerinin bu dönem yaklaşık %4 artarak 55,608 milyon TL’den 57,808
milyon TL düzeyine çıktığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin
alt ayrımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kalemi %1.5 artarken İç
Yükümlülükler kaleminde de %5.4’lük bir artış görülmektedir.
Bu dönem itibariyle Emisyon Hacmi süregelen artışını durdurarak küçük bir
miktarda da olsa düşüş kaydederek 49,083 milyon TL’den 48,938 milyon TL’ye
gerilemiştir. Bankalar Mevduatı kalemi de yaklaşık %18 artış kaydederek 22,723
milyon TL’den 26,806 milyon TL düzeyine yükselmiştir. Dolayısıyla da büyük
oranda bu iki kalemin birleşmesinden oluşan Rezerv Para son iki dönemdeki
düşüşünü sonlandırarak yaklaşık %5.6 oranında artış kaydederek 71,972 milyon
TL’den 75,987 milyon TL seviyesine çıkmıştır.
Merkez Bankası’nın temel politika araçlarından biri olan Açık Piyasa
İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi önceki dönemde gerçekleştirdiği %30 artışın
ardından bu dönem de yaklaşık %32 oranında artış kaydetmiş ve -16 milyar
TL’den yaklaşık -10.9 milyar TL’ye yükselmiştir. Diğer bir ifade ile Merkez
Bankası, 17 Aralık itibariyle Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan yaklaşık 16
milyar TL alacaklı iken bu değer 31 Aralık itibariyle 11 milyar TL’ye gerilemiştir.
Diğer yandan Merkez Bankası’nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı
kalemi ise bu dönem yaklaşık %60 azalarak 13,754 milyon TL’den 5,543 milyon
TL’ye gerilemiştir.
TC Merkez Bankası brüt döviz rezervleri ise bu dönem itibariyle %1.7 artarak
79,352 milyon USD seviyesinden 80,696 milyon USD seviyesine yükselmiştir.
Tahvil-Bono Piyasası
Piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 08.08.2012 itfa tarihli tahvilin yıllık
bileşik faizi Aralık ayının son haftasında da son dönemlerde kaydettiği düşüş
eğilimini sürdürerek tarihinin
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
en düşük verilerine ulaştı.
7.30
Yılsonunu
tatili
nedeniyle
08.08.2012 itfa tarihli tahvil
düşük işlem hacminin olduğu
7.20
haftada gösterge tahvilin yıllık
7.10
bileşik
faizi
Merkez
7.00
Bankası’nın faizlerde düşüşe
gideceği beklentisi altında
6.90
haftayı 18 baz puan düşüşle
6.80
7.08 düzeyinden kapattı.
07.01
06.01
05.01
04.01
03.01
31.12
30.12
29.12
28.12
27.12
24.12
Getiri oranı (%)
•
Önceki hafta çok önemli
Tarih
kaydeden
düzeyde
düşüş
08.08.2012 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizinin 2011 yılının ilk
haftasında da yabancıların yoğun alımları ve Merkez Bankası’nın düşük faiz
politikasına devam edeceği beklentisiyle tarihi seviyeleri gördü ve %6.88
düzeyine kadar geriledi. Haftanın son günü ise gelen kâr satışları sonucu bir
miktar arttı ve haftayı tarihinin en düşük kapanış seviyesi olan %6.98 bileşik faiz
düzeyinden kapattı.
9
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
•
Ocak 2011/I
Döviz Piyasası
07.01
06.01
05.01
04.01
03.01
31.12
30.12
29.12
28.12
27.12
24.12
EUR/USD paritesi Aralık aynın son haftasında ABD S&P/Chase Shiller
Gayrimenkul Değerleme Endeksi’nin beklenenden fazla düşmesinin USD’nin
değer
kaybetmesine
yol
TL
ABD Dolar Denge Kuru
açması ve Avusturya Merkez
Bankası Başkanı Nowonty’nin 1.57
Euro Bölgesine dair olumlu
açıklamalarının EUR’da değer 1.56
kazançlarını
getirmesi 1.55
nedeniyle
haftayı
artış
kaydederek
1.3366 1.54
seviyesinden kapattı. USD/TL
kuru ise yurtiçinde yaşanan 1.53
düşük faizlerin sıcak paranın
çıkışına yol açması sebebiyle
Tarih
1.5642
seviyesine
kadar
yükseldi. Ancak EUR/USD paritesinde meydana gelen artışın ve USD’nin
yükselmekte olan ülke para birimleri karşısında değer kaybetmesinin etkisinde
kalarak tekrar aşağı yönlü hareket etti. Böylece dalgalı bir seyir izleyen USD/TL
kuru 1.5477 seviyesinden başladığı haftayı 1.5450 seviyesinden kapattı.
2011 yılının ilk haftasında EUR/USD paritesi, ABD’den gelen güçlü fabrika
siparişleri verilerinin ekonomik toparlanmanın hızlı olacağına dair beklentilerde
oluşturduğu iyimserlikle USD’nin değer kazanması sonucu haftayı düşüş
kaydederek 1.2986 seviyesinden kapattı. Açıklanan Aralık ayı enflasyon verisinin
oldukça düşük gelmesi sonucu Merkez Bankası’nın faizleri düşürmeye devam
edeceği beklentisi, tahvil bono piyasasında gerçekleşen tarihi düzeydeki düşük
faizler nedeniyle yurtdışına çıkışını sürdüren sıcak paranın etkisi ve küresel
piyasalarda USD’nin diğer para birimleri karşısında değer kazanması sonucu TL
de USD karşısında değer kaybetti. USD/TL kuru da haftayı 1.5646 seviyesinden
kapattı.
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
İMKB Bileşik Endeksi Aralık aynının son haftasında ABD ve Avrupa’da yaşanan
Noel tatili nedeniyle düşük işlem hacmiyle dar bir bantta hareket etti. Tüm küresel
piyasalarda yılsonunu pozitif
İMKB Bileşik Endeksi
kapatma
isteğinin
hâkim
70,000
olmasının
etkisinde
hafta
69,000
boyunca küçük oranlarda da
68,000
olsa artışlar kaydeden Endeks
67,000
haftanın son gününde Avrupa
piyasalarında yaşanan satıcılı
66,000
seyir
karşısında
bu
65,000
kazançlarını geri verdi. Bileşik
64,000
Endeks
66,357
puanla
başladığı
haftayı
66,004
Tarih
puandan kapattı.
07.01
06.01
05.01
04.01
03.01
31.12
30.12
29.12
28.12
27.12
24.12
Endeks
•
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Bileşik Endeksi 2011’in ilk haftasına
oldukça hızlı bir giriş yaptı ve Aralık ayı kapanışına göre yaklaşık %4.2 oranında
artış kaydederek haftayı 68,770 puandan kapattı. Bu yükselişte öne çıkan
10
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
faktörler ise; oldukça düşük gelen ve olumlu karşılanan Aralık ayı enflasyon
rakamları, TCMB’nin faiz indirimine devam edeceğine dair beklentiler, ABD ve
Avrupa’dan gelen güçlü imalat sanayi ve fabrika siparişleri verileri sonucu
ekonomik toparlanmaya yönelik iyimser havanın etkili olması ile küresel
piyasaların da yükseliş trendinde olması olarak sıralanabilir. İstanbul Menkul
Kıymetler Borsasındaki yabancı yatırımların oranı ise son dönemlerde düşmeye
devam ederek 7 Ocak itibariyle %66.37 olarak gerçekleşmiştir.
•
Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
23 Aralık 2010 – 4 Ocak 2011 döneminde bankacılık sektörü toplam mevduat
hacmi yaklaşık %1 oranında artış göstererek 632,006 milyon TL’den 638,230
milyon TL seviyesine yükselmiştir. Yılsonuna göre karşılaştırıldığında ise yaklaşık
%20 artış kaydeden Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına
bakıldığında ise vadeli mevduatların %1.28 artarak 543,626 milyon TL’ye çıktığı
gözlenirken, vadesiz mevduatların ise %0.7 düşüş kaydederek 95,275 milyon
TL’den 94,605 milyon TL’ye gerilediği görülmektedir. Vadesiz mevduatlardaki bu
düşüşte dönem sonu tarihinin kamu maaş ödemeleri bakımından ay ortasına
denk gelmesinin önemli etkisi olduğu düşünülmektedir.
Bankacılık Sektörü ile İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.)
Değişim (%)
31.12.09 23.12.10 04.01.11 Yıl Sonuna
Göre
MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR
Vadeli
Vadesiz
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER
TL
YP
YP Krediler/Toplam Krediler (%)
Krediler /Mevduat (%)
Takipteki Alacaklar (Brüt)
Takipteki Alacaklar / Krediler (%)
Menkul Değerler Portföyü
MDP/ Mevduat (%)
Dönem
531,491
448,251
83,241
632,006
536,731
95,275
638,230
543,626
94,605
20.08
21.28
13.65
0.98
1.28
-0.70
396,806
289,831
106,976
26.96
74.66
21,521
5.42
266,024
50.05
519,780
377,300
142,480
27.41
82.24
20,176
3.88
287,840
45.54
529,591
383,709
145,882
27.55
82.98
19,799
3.74
286,004
44.81
33.46
32.39
36.37
1.89
1.70
2.39
-8.00
-1.87
7.51
-0.64
Kaynak: BDDK
Bankacılık sektörü toplam kredi hacmi son yedi dönemde olduğu gibi yine artış
kaydetmiştir. Krediler bu dönem yılsonuna göre yaklaşık %33, bir önceki döneme
göre ise %1.9 artış kaydederek 519,780 milyon TL’den 529,591 milyon TL’ye
yükselmiştir. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL kredilerin %1.7
artarak 377,300 milyon TL’den 383,709 milyon TL’ye çıktığı; yabancı para
cinsinden kredilerin de yaklaşık %2.4 oranında artarak 142,480 milyon TL’den
145,882 milyon TL’ye çıktığı görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar
hacmi ise önceki döneme göre %1.87 oranında düşüş kaydederek 20,176 milyon
TL’den 19,799 milyon TL seviyesine gerilemiştir. Bankacılık sektörü takipteki
alacaklar hacminde %1.87 oranında düşüş yaşanırken aynı zamanda toplam
kredilerde %1.9’luk artış gerçekleşmesi sonucu takipteki alacakların kredilere
oranı uzun zamandır devam ettiği gibi bir önceki döneme göre gerileyerek
%3.88’den %3.74 düzeyine inmiştir.
11
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
23 Aralık 2010 – 4 Ocak 2011 döneminde bankacılık sektörü menkul değerler
portföyü hacmi %0.64 oranında düşüş kaydederek 287,840 milyon TL’den
286,004 milyon TL düzeyine inmiştir.
12
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2011/I
MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER
2008
2009
2010
Oca
Mar
Şub
Nis
May
Haz
Tem
Eyl
Eki
Kas
Ara
-
- 160,304
-
- 174,562
-
- 197,113
-
-
0.9
-4.7
-
-
11.8*
-
-
10.2*
-
-
5.5
*
-
-
İmalat Sanayi KKO (%) NACE Rev.1.1
75.2
65.0
67.8
67.8
67.9
72.2
73.4
73.6
74.7
73.4
73.9
75.1
75.7
İşsizlik Oranı (%)
11.0
14.0
14.5
14.4
13.7
12.0
11.0
10.5
10.6
11.4
11.3
-
-
8.11
5.93
6.30
6.82
8.58
10.42
9.21
7.64
8.24
9.03
8.91
9.92
8.17
8.87
10.06
6.53
8.19
10.13
9.56
10.19
9.10
8.37
7.58
8.33
9.24
8.62
7.29
6.40
742,094 616,753
Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla)
Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık)
Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık)
TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi
*
Ağu
*
GSYİH (Milyon $)
*
75.0
114.7
116.6
122.7
124.4
123.2
127.5
128.3
127.5
125.7
127.1
128.7
131.4
131.4
126.2
Cari İşlemler Dengesi (Milyon $)
-41,946
-14,283
-3,052
-2,740
-4,312
-4,460
-3,031
-3,555
-3,731
-3,173
-3,992
-3,667
-
-
Dış Ticaret Dengesi (Milyon $)
-69,936
-38,785
-3,858
-3,515
-5,133
-5,544
-4,929
-5,692
-6,491
-6,907
-6,727
-6,320
-7,683
-
- İhracat-FOB (Milyon $)
132,028 102,143
7,832
8,264
9,887
9,397
9,796
9,537
9,572
8,521
8,910
10,969
9,439
-
- İthalat-CIF (Milyon $)
Karşılama Oranı (%) X/M
201,964 140,928
65.4
72.5
11,690
67.0
11,779
70.2
15,020
65.8
14,941
62.9
14,724
66.5
15,229
62.6
16,063
59.6
15,428
55.2
15,637
57.0
17,289
63.4
17,121
55.1
-
Bütçe Gelirleri (Milyon TL)
208,898 215,060
19,525
20,019
17,488
20,718
24,866
18,448
21,729
26,252
18,493
19,368
25,375
-
- Vergi Gelirleri (Milyon TL)
168,087 172,417
17,304
16,136
14,461
15,330
19,551
15,839
16,959
23,208
15,000
16,622
22,163
-
- Diğer Gelirler (Milyon TL)
Bütçe Harcamaları (Milyon TL)
40,811 42,644
225,967 267,275
2,221
22,646
3,883
22,290
3,027
23,436
5,388
25,173
5,316
19,054
2,609
23,894
4,769
23,775
3,044
23,163
3,493
25,395
2,746
21,203
3,212
25,740
-
- Faiz Harcamaları (Milyon TL)
50,661
- Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL)
Bütçe Dengesi (Milyon TL)
53,201
6,090
4,577
4,333
7,053
2,165
3,343
4,624
3,103
3,997
2,186
4,989
-
175,306 214,074
-17,069 -52,215
16,557
-3,121
17,713
-2,271
19,104
-5,948
18,121
-4,455
16,890
5,812
20,552
-5,446
19,150
-2,046
20,060
3,089
21,398
-6,903
19,017
-1,835
20,751
-365
-
2,968
2,306
-1,616
2,597
7,977
-2,103
2,578
6,192
-2,906
351
4,624
-
226,458
220,972
223,910
231,804
219,492
217,909
229,417
229,211
239,636
243,215 236,033
-
75,770
73,768
74,471
76,819
75,222
73,528
75,228
76,507
77,904
- Faiz Dışı Denge (Milyon TL)
33,592
986
Merkezi Yönetim Toplam
181,728 219,170
İç Borç Stoku (Milyon $)
Merkezi Yönetim Toplam
69,754 74,054
Dış Borç Stoku (Milyon $)
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi
Mustafa Şimşek
Fulya Bayraktar
Faruk SEKMEN
Müdür
Müdür Yardımcısı
Kıdemli Uzman
Uzman Yardımcısı
0312 4179200/2340
0312 4179200/2340
0312 4179200/2356
0312 4179200/2343
oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr
mustafa.simsek@kalkinma.com.tr
fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr
faruk.sekmen@kalkinma.com.tr
13
78,304
77,129
-