USOS 2016 Bildirileri 1950

DEMOKRATİK EĞİTİM YAKLAŞIMLARINDA
KATILIMCILIK KAVRAMI VE MEKANA YANSIMALARI
Arş.Gör. Özlem KURT, Anadolu Üniversitesi, ozlemkurt@anadolu.edu.tr
Demokrasi kavramının anlaşılması ve toplumsal yaşamda benimsenmesi, toplumsal yaşamın
geleceği ve yarının yetişkin bireyleri olan çocukların eğitimiyle doğrudan ilişkilidir. Demokratik bir
toplum oluşması ve toplumda demokrasi bilincinin gelişmesi için, demokrasinin bireyler tarafından
yaşamı boyunca özümsenmesi gereklidir. Dünyada uygulanan çağdaş eğitim politikalarında
demokrasi kavramı, demokrasi eğitimi ile çocuklara kazandırılmaya ve yaşatılmaya çalışılmaktadır.
Son yıllarda daha da yaygınlaşarak artan, çocuğu merkeze alan, çocuk odaklı demokratik eğitim
modelleri okul-öncesi ve ilköğretim aşamasında görülmektedir. Eğitim kurumlarında, Montessori,
Reggio Emilia gibi bağımsız birey olarak çocuğu merkeze alan eğitim yaklaşımları ilkelerinin
kullanıldığı yeni eğitim programları düzenlenmekte, hatta klasik anlamdaki okullardan farklı olarak
alternatif eğitim-öğretim başlığı altında çağdaş, demokratik yenilikçi okullar oluşturulmaktadır.
Demokratik eğitim yaklaşımlarının benimsendiği bu okullarda, kendi kararlarının sorumluluğunu
alabilen, okuldaki sorunların çözümüyle ilgili söz sahibi olan, özgüven ve insiyatif sahibi, aktif, özgür
bireyler yetiştirilmesi hedeflenmektedir. Pragmatik eğitim ve demokratik eğitim düşüncesinin
doğmasında öncü düşünür olarak bilinen Dewey’in teorisine göre okul eğitimi, çocuk için en uygun
olanı bilen ve onun gereksinimlerini karşılayabilecek kadar yetkin olan ideal bir aile ortamındaki
plansız eğitimin, planlı ve daha kapsamlı şeklidir. Çocuk, ailedeki işbölümü aracılığıyla düzen,
başkalarının haklarına ve düşüncelerine değer verme becerilerini kazanır. Yaptığı işlerde ailenin
genel çıkarlarını düşünür ve ev içindeki işler aracılığıyla yapma, yaratma yeteneklerini geliştirir. Bu
düşünceye göre çocuk okulunda evindeki gibi hissedebilmelidir ve bunun gerçekleşebilmesi,
eğitimin, eğitimcilerin ve aynı zamanda da okul mekanının niteliğine bağlıdır. Bu çalışmada alternatif
eğitim paradigmasını temel alan demokratik okul/eğitim yaklaşımlarının özellikleri ortaya konularak,
Türkiye’deki örnek oluşum olan BBOM Başka Bir Okul Mümkün derneği gönüllülerinin katılımıyla
oluşturulan Bodrum Mutlu Keçi İlkokulu’nda yapılan gözlemler aktarılacaktır. Katılımcı anlayışla
hayata geçirilmiş ve aynı katılımcı ortamın devam ettirildiği eğitim modeli ve okul ortamında yapılan
gözlemler, Türkiye’deki ilk demokratik okul/eğitim denemesinin mevcut durumuna ilişkin veri ortaya
koyarken, mekanların niteliğinin eğitime etkisi çocuk-mekan ilişkisinde tasarımcı bakış açısıyla ve çok
disiplinli anlayışla değerlendirilmiştir. Bulgularda Türkiye’deki devlet ilkokulları ve alternatif eğitim
örneği olan Mutlu Keçi İlkokulu arasında fiziksel, mekansal durum kıyaslaması ile katılımcılık
kavramının mekan üzerinden önemi ortaya konmuştur. Sonuç olarak, her geçen gün çok disiplinli
bakış açısının her alanda öneminin anlaşıldığı dünyada, eğitim ve mekan alanındaki araştırmalarının
daha çok yakınlaşması gerekliliğine değinilmiştir. Demokrasi değerleri eğitiminde mekan faktörünün
önemi vurgulanmış, eğitimde verilmek istenen değerlerin mekan potansiyeli ile desteklenebileceği
açığa çıkarılmıştır.
http://cead2017.org/