Meslek Yüksekokulunda Muhasebe Dersi Alan Öğrencilerin

advertisement
Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi
Yıl:2016, C:8, S:2, s. 109-120
International Journal of Alanya Faculty of Business
Year:2016, Vol:8, No:2, s.109-120
Meslek Yüksekokulunda Muhasebe Dersi Alan Öğrencilerin Muhasebe
Etiğine Bakış Açılarının Tespitine Yönelik Bir Araştırma: Anamur MYO
Örneği
A Research Towards The Determination of Accounting Ethics Perspectives Of Students Taking
Accounting Course In Vocational College: Anamur Vocational College Case
Kürşad ÇAVUŞOĞLU
Öğr.Gör., Mersin Üniversitesi, Anamur Melsek Yüksekokulu (kursatcavusoglu@mersin.edu.tr)
Filiz ANGAY KUTLUK
Doç.Dr., Akdeniz Üniversitesi, Uygulamalı Bilimler Fakültesi(angay@akdeniz.edu.tr)
ÖZ
Anahtar Kelimeler:
Muhasebe Etiği,
Muhasebe Etik
Eğitimi, Muhasebe
Etiği Yargıları
Geçmişte yaşanan muhasebe skandalları, etik konusunun muhasebe alanında daha fazla önem kazanmasına
neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı muhasebe dersi alan öğrencilerin muhasebe etiği ve muhasebe etiği
eğitimi ile ilgili düşüncelerini ve çeşitli değişkenlere göre muhasebe etik yargılarını incelemektir.
Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Bulgular incelendiğinde öğrencilerin
%73’ü etik bir davranış sergilenmesinde, en fazla ailenin sorumluluğa sahip olduğunu düşünmüşlerdir. Veri
analizinde frekans dağılımları, ortalama ve standart sapmalar, Mann Whitney U ve Kruskal Wallis
testlerinden yararlanılmıştır. Çalışmada cinsiyet, sınıf, derste muhasebe etiğinden bahsedilmesi, yaşanılan
yer ve ailenin gelir düzeyi gibi değişkenlerin; öğrencilerin muhasebe etiği yargılarında istatistiksel olarak
anlamlı bir farklılık ortaya çıkardığı sonucuna varılmıştır.
ABSTRACT
Key Words:
Accounting Ethics,
Education of
Accounting Ethics,
Judgements of
Accounting Ethics
Accounting scandals experienced in the past led to gaining more importance in the field of accounting ethics.
The aim of this study is to examine the thoughs of the students taking accouting course about acoounting
ethichs, education of accounting ethics and their judgements about accounting ethics based on several
variables. In this research, the survey method was used as the data collection method. Accourding to
findings, 73% of students thought that the family had the greatest responsibility to act ethically. Frequency
distribution, mean and standard deviation, Mann-Whitney and Kruskal-Wallis tests were used in data
analyse. In the study, it was concluded that variables as gender, class, mention of accounting ethics in
course, loacation and income status of family etc., showed the statistically significant difference in
accounting ethics judgment of students.
1. GİRİŞ
Etik kelimesi, Yunancadaki karakter, gelenek, görenek ve alışkanlık manasına gelen “ethos” sözcüğünden ortaya çıkmıştır
(Kolçak, 2012: 3). Etik, neyin iyi neyin kötü olduğunu yada neyin doğru neyin yanlış olduğunu belirlemek için takip edilen
kurallar ya da değerler bütünüdür (Ünsal, 2008: 402). Bu anlamda etik, bir insanın iyi ile kötü, ya da doğru ile yanlış
arasında ayrım yaparken yararlandığı bireysel ölçütlerdir denilebilir (Kutlu, 2011: 5). Aslında etik bireysel ve sosyal
davranış ilişkilerinin temelinde yer alan ilkeleri, değerleri ya da tutumları doğru-yanlış, iyi-kötü gibi ahlaki açıdan
inceleyen, değerlendiren bir felsefe disiplinidir (Kolçak, 2012: 3). Çoğu zaman etik kavramı ile ahlak kavramı birbirinin
yerine kullanılmaktadır. Bu iki kavram birbirine benzese de aralarında bazı ince farklılıklar da bulunmaktadır. Öncelikle
ahlak kavramını tanımlamakta fayda vardır. Ahlak, Arapça huy anlamına gelen “hulk” sözcüğünden türemiş olup,
insanların doğuştan gelen ya da sonradan edindikleri bir takım davranış biçimleri, huyları, tutumları, manevi düzeylerini
ifade eden tavırları ve davranışları şeklinde tanımlanmaktadır (Türk, 2004: 1).
Bu tanımlardan yola çıkarak etik ve ahlak arasında bir ayrım yapılmak istenirse etik, ahlaki yargıların, değerlerin nasıl
oluştuğunu inceleyen bir felsefe disiplini iken ahlak; toplum içinde yaşayan insanların birbirleriyle ilişkilerini düzenleyen
kuralların, değerlerin ya da hakların tümüdür (Kutlu, 2011: 26-27). Dolayısıyla doğru ile yanlışa ya da iyi ile kötüye ilişkin
ilkelerden söz ederken etik kavramı, davranışlardan bahsedilirken ahlak kavramı kullanılır. Kısacası ahlak, etiğin pratiği ya
da uygulamasıdır (Kolçak, 2012: 5).
ÇAVUŞOĞLU-KUTLUK
Etik ile ilgili teoriler genellikle iki yaklaşım altında toplanmaktadır. Bu yaklaşımlar teleolojik yaklaşım (sonuçsalcılık) ve
deontolojik yaklaşımdır. Teleolojik yaklaşım, alternatif seçenekler ya da davranışlar arasında en fazla faydayı sağlayan
seçeneğin ya da davranışın doğru ya da ahlaksal olduğunu kabul eder (Akdoğan, 2005: 296). Yani teleolojik yaklaşımda bir
edimin ya da davranışın iyiliği veya kötülüğü sonuçlara göre belirlenmektedir. Sonuç iyi ise edim ya da davranış iyi, sonuç
kötü ise edim ya da davranış kötü olarak kabul edilir (Kutlu, 2011: 11). Deontolojik yaklaşım ise teleolojik yaklaşımın
aksine bir edimin ya da davranışın yarattığı sonuca bakmaksızın bazı ahlaki kuralları bağlayıcı bulmaktadır (Altuk, 2006:
4). Bu ahlaki kurallar, doğru söylemek, sözünde durmak, başkalarının hak ve özgürlüklerine saygı duymak gibi
eylemlerdir. Deontolojik yaklaşım bu eylemleri her şart altında doğru ve iyi olarak kabul etmektedir (Güner, 2007: 14).
Kısacası teleolojik yaklaşım bir eylemin ahlakiliğini eylemin sonucuna göre değerlendirirken, deontolojik yaklaşım
dürüstlük, adalet, tarafsızlık, haklara ve özgürlüklere saygı gibi bazı evrensel kurallara göre değerlendirmektedir (Altuk,
2006: 4).
Etikle bağlantılı diğer bir kavram da meslek etiğidir. Meslek etiği; mesleki eylemlerle ilgili neyin doğru neyin yanlış
olduğunu gösteren, bir meslek örgütünün, o meslek örgütüne üye kişilere emrettiği, bu kişileri belirli değerler içerisinde
davranmaya zorladığı, kişisel yönelimlerini kısıtladığı, kurallara ve değerlere uymayanları meslekten uzaklaştırdığı mesleki
ilkeler bütünü olarak tanımlanabilir (Kolçak, 2012: 93-94). Meslek etiğinin bu tanımı çerçevesinde muhasebe meslek etiği,
muhasebe meslek örgütleri tarafından oluşturulan ve muhasebe ile ilgili tarafların kabul ettiği, uymaları gereken mesleki
ilkeler ve kurallar bütünü olarak tarif edilebilir. Kısacası muhasebe meslek etiği, muhasebe meslek mensubunun
bağımsızlığını, oto kontrolünü ve ahlaki dürüstlüğünü ifade eder (Yıldız, 2010: 160).
Başta ABD olmak üzere tüm dünyada ses getiren Enron, Anderson Worldwide, Merrill Lynch, Xerox gibi firmalarda
ortaya çıkan muhasebe ve denetim skandalları, yasaların bu tür skandalların oluşmasını engellemede her zaman yeterli
olamayacağını göstermiş olup muhasebe ile denetim mesleğindeki eksikleri de açığa çıkarmıştır. Bu yüzden yasaların
yanında muhasebe ve denetim alanında güçlü etik değerlere de ihtiyaç vardır (Kutlu, 2011: 101). Ayrıca muhasebe
mesleğinin toplumda saygınlık kazanması ve toplumun muhasebe meslek mensuplarına güven duyabilmesi için muhasebe
meslek mensuplarının mesleki bilgi ve becerilere sahip olmasının yanı sıra muhasebe meslek etiğine uygun davranışlar
sergilemeleri gerekmektedir (Yıldız, 2010: 160).
Muhasebe meslek etiğinin getirmiş olduğu bağımsızlık, oto kontrol ve ahlaki dürüstlük gibi unsurlar muhasebede üretilen
bilgilerin müşteriler, tedarikçiler, yöneticiler, hissedarlar, yatırımcılar, kamu vs. gibi muhasebe ile ilgili taraflar açısından
daha yüksek bir ahlaki düzeyde olmasını sağlar. Böylece bu bilgilerin muhasebe ile ilgili taraflar yönünden kabul görmesi
sağlanmış olur (Güner, 2007: 46).
Muhasebenin temel kavramlarından biri olan sosyal sorumluluk kavramı gereği muhasebe uygulamaları sırasında tüm
toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve bu nedenle muhasebede üretilen bilgilerin toplumun tüm kesimlerini etkileyebilecek
yapıda olması, muhasebe meslek mensuplarının görevlerini yerine getirirken daha fazla sorumluluk duygusu ile hareket
etmelerini zorunlu kılmaktadır. Muhasebe meslek mensuplarının topluma karşı bu sorumluluklarını yerine getirebilmeleri
için yasalara dayalı kuralların yanında etik değerlerle ilgili kurallara da ihtiyaç vardır. Bu nedenle etik konusu muhasebe
açısından yasaların koyduğu kurallar kadar önemlidir (Kutlu, 2011: 115; Uçma, 2007: 36).
Diğer mesleklerde olduğu gibi muhasebe mesleğinde de çeşitli durumlarda ve değer yargılarında çelişkiye düşülebilir veya
karar vermede zorluklar yaşanabilir. Bunların üstesinden gelebilmek ve olabildiğince etik sınırlar içerisinde davranış
gösterilmesi için etik ilkeler oluşturulmaya çalışılmıştır (Uçma, 2007: 36).
Muhasebe alanında etiğin öneminden bahsettikten sonra muhasebede etik eğitimi konusuna değinmekte fayda vardır. Genel
olarak muhasebe eğitimi, muhasebe meslek mensuplarına meslek yaşamları boyunca ihtiyaç duyacakları her türlü bilgiyi
öğreten ve bu bilgilerin pratikte nasıl kullanılacağını gösteren bir eğitimi içerir. Muhasebe meslek mensupları meslek
yaşamları boyunca muhasebenin sadece teknik boyutuyla değil teknik olmayan fakat verecekleri kararlarda etkili olacak
davranışsal boyutuyla da karşılaşacaklardır. Bu nedenle muhasebe meslek etiği konusu muhasebe eğitiminde yer almalıdır
(Türk, 2004: 79-80).
Yaşanan finansal skandallar nedeniyle muhasebe bilgilerinin güvenilirliği tartışılır hale gelmiştir. Tekrardan muhasebe
bilgilerine olan güvenilirliği artırmak ve muhasebe mesleğine olan itibarı yükseltmek için muhasebe meslek mensuplarının
etik değerleri oluşturulmalıdır. Bu etik değerlerin oluşturulmasında muhasebe etik eğitiminin katkısı çok fazladır (Daştan,
2009: 283). Bu çerçevede muhasebe etik eğitimi, geleceğin muhasebe meslek mensuplarının etik muhakeme yapabilme
becerisine, etik bilince ve etik çelişkiler ile ikilemleri çözebilme yeteneğine sahip olması için yapılan çabaların tümü olarak
tarif edilebilir (Daştan, 2009: 283). Muhasebede etik eğitimin asıl amacı muhasebe uygulamalarında karşılaşılan etik
olmayan tutumları ve eylemleri en az düzeye indirmektir (Türk, 2004: 81).
Daştan (2009: 303) etik eğitimi ile ilgili yaptığı çalışmada muhasebe etik eğitiminin Türkiye’de üniversitelerde lisans ve
lisansüstü düzeylerde üç kademede ele alınmasını önermiştir. Buna göre etik konusunun muhasebe dersleri içerisinde
sunulması, lisans düzeyinde seçmeli ders olarak müfredata eklenmesi ve lisansüstü seviyede de araştırma esaslı olarak ele
alınmasıdır. Bu öneri etik konusunun Meslek Yüksek Okullarının müfredatına en azından seçmeli ders olarak ilave
edilmesi ya da muhasebe derslerinde anlatılması şeklinde geliştirilebilir. Çünkü MYO’ların asıl amacı meslek elemanı
yetiştirmek olduğundan MYO’larda yetişecek meslek mensuplarında etik konusunda bir bilinç oluşturmak muhasebe
meslek mensuplarının etik davranmalarına katkı sağlayacaktır.
110
ULUSLARARASI ALANYA İŞLETME FAKÜLTESİ DERGİSİ 8/2 (2016)
Bu çalışmanın amacı Anamur MYO’da muhasebe dersi alan İşletme Yönetimi, Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı ile
Pazarlama programı öğrencilerinin muhasebe etiği, muhasebe etiği eğitimi ile ilgili düşüncelerini ve cinsiyet, sınıf, derste
muhasebe etiğinden bahsedilmesi, yaşanılan yer, ailenin gelir düzeyi gibi değişkenlerin öğrencilerin muhasebe etiği
yargılarına etkisini araştırmaktır. İKMEP (İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi) kapsamında
hazırlanan Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı programının ders içeriklerine bakıldığında “Meslek Etiği” dersi
bulunmazken (Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı Programı, 2016), Pazarlama programının ders içeriklerinde “Meslek
Etiği” dersi bulunmaktadır (Pazarlama Programı, 2016).
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
Bampton ve Cowton (2002: 282-283) İngiliz adalarındaki yüksek öğretimde çalışan 198 yönetim muhasebesi öğretim üyesi
üzerinde yaptıkları çalışmada öğretim üyelerinin çoğunun yönetim muhasebesi öğretirken etik konusuna değinmediklerini
bulmuşlardır. Ayrıca Bampton ve Cowton (2002: 288, 292) birçok öğretim üyesinin etiğin yönetim muhasebesi için önemli
olduğu yönünde düşündüğünü ve etik eğitiminin sorumluluk sıralamasında üniversitenin; aileden, muhasebe mesleği ile
uğraşanlardan ve liseden sonra geldiğini keşfetmişlerdir.
Altuk (2006: 55, 60, 65) öğrencilerin muhasebe alanında yaşanabilecek etik durumlar hakkında fikirlerini öğrenmek ve
öğrencilerin muhasebe etik eğitimi ile ilgili görüşleri belirlemek için ‘Marmara Üniversitesi ile Trakya Üniversitesi İşletme
Bölümü’ son sınıf öğrencileri üzerinde anket kullanarak gerçekleştirdiği yüksek lisans tezi çalışmasında muhasebe eğitimi
alan öğrencilerin büyük kısmının muhasebe ile ilgili etik eğitimi almadıkları, muhasebe etiği dersini alan öğrencilerin ise
muhasebe etiği dersinin faydalı olacağına inandıkları sonucuna varmıştır.
Blanthorne vd. (2007: 356, 368, 383-384), muhasebe fakültelerinin etik eğitimi hakkındaki algılamalarını anlamak için 279
muhasebe öğretim üyesine anket yaparak gerçekleştirdikleri çalışmalarında; ankete katılanların %95’inin muhasebe
öğrencilerinin etik eğitimi alması gerektiği yönünde fikir beyan ettikleri ve durum analizinin etiği öğretmedeki en iyi
yöntemlerden biri olduğu sonucuna varmışlardır.
Uçma (2007: 73, 128-130) öğrencilerin etik olmayan olguları nasıl algıladıklarını belirlemek ve üniversitede verilen eğitim
sırasında muhasebe meslek etiği için ayrı bir eğitimin gerekli olup olmadığını saptamak için ‘Muğla Üniversitesi İşletme
Bölümü’ öğrencileri üzerinde anketle gerçekleştiği yüksek lisans tezi çalışmasında, muhasebe meslek etiğinin gelişmesinde
üniversite eğitiminin ilk sırada geldiği, öğrenciler tarafından muhasebe meslek etiğinin eğitim müfredatında zorunlu bir
ders olarak istendiği, öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun ‘En iyi muhasebeci en az vergi ödeten muhasebecidir’ yargısını
etik bulmadıkları sonucuna ulaşmıştır.
Ghaffari vd. (2008: 183-184, 187) etiğin ne çapta müfredata dahil edilmesi, etiğin ayrı bir ders olarak mı yoksa diğer
dersler içerisinde mi gösterilmesi ve hangi düzeyde etiğin öğretilmesi konularında İngiliz yüksek öğretim kurumlarının
düşüncelerini öğrenmek için muhasebe ve finans bölümüne sahip 36 İngiliz üniversitesi üzerinde araştırma yapmıştır.
Ghaffari vd. (2008: 187-189) araştırmalarında genel olarak etiğin müfredatın bir parçası olması gerektiği, etiğin tek başına
ayrı bir ders olarak değil de diğer muhasebe ile ilgili dersler içersinde verilmesi gerektiği, eğer etik ayrı bir ders olarak
verilecekse zorunlu olmaması ve birinci öğretim yılı hariç diğer yıllarda verilebileceği sonucuna ulaşmışlardır.
Hurtt ve Thomas (2008: 31, 37, 45 ) kolej ve üniversitedeki etik derslerinin içeriği ve pedagojisi hakkında bilgi toplamak
için 36 öğretim elemanı ile anket yaptıkları ve 63 okulun ders müfredatını inceledikleri çalışmalarında ders müfredatlarının
çoğunun etik konusunda karma bir modeli izlediğini yalnızca bir kaçının sosyal sorumluluk, etik kodu ve erdem etiği
yaklaşımını benimsediğini ve öğretim elemanlarının büyük kısmının etik öğretmekten memnun olduğu sonucuna
ulaşmışlardır.
Kurnaz ve Gümüş (2010: 164-165, 170-171, 173) muhasebe eğitimi gören öğrencilerin muhasebe konusundaki etik dışı
davranışlara ilişkin algılarını belirlemek için ‘Dumlupınar Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu Muhasebe
Bölümünde’ eğitim alan öğrencilere anket uygulayarak gerçekleştirdikleri çalışmada bayan öğrencilerin etik olmayan bazı
olaylara ilişkin algılarının erkek öğrencilere göre daha hassas olduğu, öğrencilerin ekonomik sıkıntılar nedeniyle ekonomi
ile ilgili davranışları daha az etik dışı buldukları, üst sınıfta okuyan öğrencilerin etik olmayan durumlara ilişkin
algılamaların alt sınıfta okuyan öğrencilere göre daha duyarlı oldukları, ikamet yeri açısından öğrencilerin etik dışı
davranışlara ilişkin algılamalarında herhangi bir faklılık olmadığı sonucuna ulaşmışlardır.
Ay ve Güler’in (2011) cinsiyet, gelir durumu, yaşanılan yerleşim yeri gibi bazı değişkenlere göre muhasebe öğrencilerinin
etik değerlerini saptamak için ‘Selçuk Üniversitesi Cihanbeyli Meslek Yüksekokulunda’ muhasebe dersi alan 159 öğrenci
üzerinde gerçekleştirdikleri araştırmada bayan öğrencilerin erkek öğrencilerden daha yüksek etik yargı düzeyine sahip
olduklarını, gelir düzeyi değişkeni açısından öğrencilerin etik yargı düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farkın
olmadığı ama yaşanılan yerleşim yeri değişkenine göre istatisiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğunu tespit etmişlerdir.
Ağyar vd. (2012: 4203, 4207, 4226) ön lisans seviyesinde muhasebe eğitimi alan öğrencilerin meslek etiği ile ilgili
görüşlerini incelemek için Akdeniz Üniversitesindeki muhasebe ve vergi bölümüne sahip 7 tane meslek yüksek okulunda
yaptıkları çalışmada etik hassasiyet açısından bayan öğrencilerin erkeklerden daha duyarlı oldukları, etikle ilgili ders alan
öğrencilerin yargılarının almayan öğrencilerden daha etik olduğu, muhasebe etiği ile ilgili ayrı bir ders konmasının yanı
111
ÇAVUŞOĞLU-KUTLUK
sıra muhasebe etiği eğitimin panel, seminer, toplantı gibi faaliyetlerle daha da güçlendirilmesi düşüncesinin öne çıktığı
sonucuna ulaşmışlardır.
Uyar vd. (2015: 237) ‘ALTSO Meslek Yüksekokulunda’ muhasebe ve vergi uygulamaları programında okuyan birinci sınıf
ile ikinci sınıf öğrencilerinin muhasebe meslek etiği ile ilgili algılarını ölçtükleri çalışmada; öğrencilerin muhasebe
mesleğinde etik olmayan uygulamaların olduğuna dair bir algıya sahip olduklarını ve meslek etiği dersi görenler ile
görmeyenlerin meslek etiği algılarında anlamlı bir farklılık olmadığı sonucuna varmışlardır.
3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ VE BULGULAR
Bu çalışmanın amacı; muhasebe dersi alan İşletme Yönetimi, Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı ile Pazarlama
programı öğrencilerinin muhasebe etiği, muhasebe etiği eğitimi ile ilgili düşüncelerini öğrenmek ve cinsiyet, sınıf, derste
muhasebe etiğinden bahsedilmesi, yaşanılan yer, ailenin gelir düzeyi gibi değişkenlerin öğrencilerin muhasebe etiğine bakış
açılarını tespit etmeye yönelik olarak muhasebe etiği yargılarına etkisini incelemekten oluşmaktadır.
Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket yönteminden faydalanılmıştır. Veri analizinde frekans dağılımları, ortalama
ve standart sapmalar, Mann Whitney U ve Kruskal Wallis testlerinden yararlanılmıştır.
3.1. Ana Kütle ve Örneklem
Araştırma Anamur MYO’da muhasebe dersi alan İşletme Yönetimi, Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı ile Pazarlama
programı öğrencileri üzerine uygulanmıştır. Araştırmanın ana kütlesi muhasebe dersi alan İşletme Yönetimi I. ve II. sınıf
öğrencileri, Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı II. sınıf öğrencileri ve Pazarlama II. sınıf öğrencileri olmak üzere 138
öğrenciden oluşmaktadır. Örnekleme yöntemi olarak kolayda örnekleme yöntemi uygulanmıştır. Öğrencilerin bir kısmının
devam etmemesinden bir kısmının da okulu bırakmasından dolayı 138 öğrenciden 89’undan geri dönüş sağlanmış olup geri
dönüş oranı %64,49 olmuştur.
Tablo 1. Ana Kütle-Örneklem Sayıları
Program-Sınıf
Büro Yönetimi ve
Yönetici Asistanlığı II
İşletme Yönetimi I
İşletme Yönetimi II
Pazarlama II
Toplam
Ana
Kütle
35
Geri Dönen Anket Sayısı
Geri Dönüş Oranı (%)
23
65,71
37
48
18
138
30
24
12
89
81,08
50,00
66,66
64,49
3.2. Anketin Yapısı ve Güvenirlik Analizi
Araştırmadaki anket formu iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde öğrencilerin demografik özelliklerini belirleyen
sorular ile öğrencilerin “Muhasebe Etiği” ve “Muhasebe Etik Eğitimi” ile ilgili düşüncelerini ölçen sorular yer almaktadır.
İkinci bölümde ise öğrencilerin muhasebe etiği ile ilgili yargılarını ölçen 10 soru bulunmaktadır. Muhasebe etiği ile ilgili
yargılar ankette sırasıyla “kesinlikle katılmıyorum”, “katılmıyorum”, “kararsızım”, “katılıyorum”, “kesinlikle katılıyorum”
şeklinde 5’li likert ölçeği ile ölçülmüştür. Anket soruları bir kısmı çeşitli lisansüstü tezlerden faydalanılarak (Altuk, 2006:
78; Uçma, 2007: 151, 153; Güner, 2007: 97-98) bir kısmı da yapılan çeşitli makalelerden (Ağyar vd., 2012: 4211-4213;
Ghaffari vd., 2008: 194-195; Bampton ve Cowton, 2002: 287-288; Blanthorne vd., 2007: 377-378) derlenerek
oluşturulmuştur. Anketin güvenilirliğini tespit etmek için Cronbach’s Alpha kullanılmış ve bir sorunun yeniden
kodlanmasıyla anketin Cronbach’s Alpha değeri 0,692 olarak bulunmuştur. Genelde Cronbach’s Alpha değerinin 0,70 ve
üstü olduğu durumlarda ölçeğin güvenilir olduğu kabul edilmekle birlikte soru sayısı az olduğunda 0,60 değeri ve üstü de
kabul edilebilir bulunmaktadır (Durmuş vd., 2011: 89). Bu çalışmada 0,692 Cronbach’s alpha değeri yeterli görülmüştür.
3.3. Öğrencilerin Demografik Özelliklerine ve “Muhasebe Etiği”, “Muhasebe Etik
Düşüncelerine Ait Bulgular
Eğitimi” İle
İlgili
Öğrencilerin demografik özelliklerine ilişkin bulgular aşağıdaki Tablo 2’de özet halinde gösterilmiş olup gerekli
açıklamalara tablodan sonra yer verilmiştir.
Tablo 2’ye göre ankete katılan öğrencilerin %61,8’i 17-21 yaş arasında, %62,9’u bayan, %56,2’sinin ailesi Akdeniz
bölgesinde yaşamakta, %46,1’i yaşamının büyük kısmını ilçede geçirmekte, %27’sinin ailesi 1000-1499 TL arası gelire
sahip olmakta, %66,3’ü 2. sınıfta okumakta olup %60,7’si İşletme Yönetimi programında eğitim görmektedir.
112
ULUSLARARASI ALANYA İŞLETME FAKÜLTESİ DERGİSİ 8/2 (2016)
Tablo 2. Öğrencilerin Demografik Özelliklerine İlişkin Bulgular
Değişken
Yaş
Cinsiyet
Ailenin Yaşadığı
Bölge
Öğrencinin
Yaşamının Büyük
Kısmını Geçirdiği
Yer
Ailenin Gelir Düzeyi
Sınıf
Program
Demografik Özellik
17-21 yaş arası
22-26 yaş arası
27-31 yaş arası
Toplam
Erkek
Bayan
Toplam
Akdeniz
Doğu Anadolu
Marmara
Ege
Güneydoğu Anadolu
İç Anadolu
Karadeniz
Toplam
Köy
İlçe
Şehir
Büyükşehir
Toplam
0-499 TL arası
500-999 TL arası
1000-1499 TL arası
1500-1999 TL arası
2000-2499 TL arası
2500-2999 TL arası
3000 TL ve üstü
Toplam
1. Sınıf
2. Sınıf
Toplam
İşletme Yönetimi
Pazarlama
Büro Yönetimi
Toplam
Frekans
55
33
1
89
33
56
89
50
5
4
1
22
5
2
89
12
41
13
23
89
10
19
24
18
8
5
5
89
30
59
89
54
12
23
89
Yüzde
61.8
37.1
1.1
100.0
37.1
62.9
100.0
56.2
5.6
4.5
1.1
24.7
5.6
2.2
100.0
13.5
46.1
14.6
25.8
100.0
11.2
21.3
27.0
20.2
9.0
5.6
5.6
100.0
33.7
66.3
100.0
60.7
13.5
25.8
100.0
Öğrencilerin “Muhasebe Etiği” ve “Muhasebe Etik Eğitimi” ile ilgili düşüncelerine ait bulguları gösteren aşağıdaki Tablo
3’e göre:

Öğrencilerin %59,6‘sı ayrı bir ders olarak etikle ilgili bir ders almamışlardır, %51,7’sinin aldığı derslerin herhangi
birinde muhasebe etiği konusundan bahsedilmiştir.

Öğrencilerin %73’ü etik bir davranış sergilenmesinde ailenin, %18’i ise eğitim kurumlarının (üniversite vs.) en
fazla sorumluluğa sahip olduğunu düşünmektedir.
113
ÇAVUŞOĞLU-KUTLUK
Tablo 3. Öğrencilerin “Muhasebe Etiği” ve “Muhasebe Etik Eğitimi” İle İlgili Düşüncelerine Ait Bulgular
Evet
Hayır
Toplam
Frekans
36
53
89
Yüzde
40.4
59.6
100.0
Evet
Hayır
Toplam
46
43
89
51.7
48.3
100.0
Zorunlu bir ders olarak müfredata
konmalıdır
Seçmeli bir ders olarak müfredata
konmalıdır
Ayrı bir ders olarak müfredata konulmasına
gerek yoktur. Diğer muhasebe dersleri
içerisinde öğretilmesi yeterlidir.
Ne ayrı bir ders olarak müfredata konmalıdır
ne de diğer muhasebe dersleri içersinde
öğretilmelidir.
Toplam
24
27.0
32
36.0
22
24.7
11
12.4
89
100.0
Eğitim müfredatına muhasebe etiği ile ilgili
ayrı bir ders konularak verilmelidir
Paneller,
seminerler,
toplantılar,
sempozyumlar düzenlenerek verilmelidir
Muhasebe dersleri içerisinde muhasebe etiği
konusundan bahsedilerek verilmelidir
Staj yaptırarak verilmelidir
İş hayatında deneyim kazanarak verilmelidir
Toplam
11
12.4
13
14.6
26
29.2
21
18
89
23.6
20.2
100.0
5.
Etik
bir
davranış
sergilenmesinde sizce kim en
fazla sorumluluğa sahiptir?
Aile
Dini İnançlar
Eğitim Kurumları (üniversite vs....)
Meslek Örgütleri
Diğer
Toplam
65
3
16
4
1
89
73.0
3.4
18.0
4.5
1.1
100.0
6. Muhasebe etiği konusunda
sizce ne öğretilmelidir?
Etik olgusunun felsefi boyutları
Muhasebe meslek mensupları ile ilgili yargı
kararları
Muhasebe
meslek
mensuplarının
karşılaştıkları etik durumlar/vakalar
Bir muhasebecide bulunması gereken temel
özellikler ve etik değerler
Diğer
Toplam
11
8
12.4
9.0
17
19.1
45
50.6
8
89
9.0
100.0
Soru
1. Ayrı bir ders olarak etikle ilgili
herhangi bir ders aldınız mı?
(Örneğin iş etiği dersi, meslek
etiği dersi gibi...)
2. Aldığınız herhangi bir derste
muhasebe etiği
konusundan
bahsedildi mi?
3. Sizce bir ders olarak muhasebe
etiğinin
MYO'ların
eğitim
müfredatındaki yeri/konumu ne
olmalıdır?
4. Sizce muhasebe etiği eğitimi
nasıl verilmelidir?
Cevap

Muhasebe etiği konusunda öğrencilerin %50,6’sı bir muhasebecide bulunması gereken temel özelliklerin ve etik
değerlerin, %19,1’i ise muhasebe meslek mensuplarının karşılaştıkları etik durumların/vakaların öğretilmesi gerektiğini
düşünmektedirler.

Ders olarak muhasebe etiğinin MYO’ların eğitim müfredatındaki yeri konusunda, %36’sı seçmeli bir ders olarak,
%27’si de zorunlu bir ders olarak müfredata konması gerektiğini düşünmektedir.

Muhasebe etiği eğitiminin verilme şekli konusunda öğrencilerin %29,2’si muhasebe dersleri içerisinde muhasebe
etiği konusundan bahsedilerek, %23,6’sı ise staj yaptırılarak muhasebe etiği eğitiminin verilmesi gerektiğini
düşünmektedir.
114
ULUSLARARASI ALANYA İŞLETME FAKÜLTESİ DERGİSİ 8/2 (2016)
3.4. Öğrencilerin Muhasebe Etiği Bakış Açılarına Ait Bulguları
Öğrencilerin muhasebe etiğine bakış açılarını tespit etmeye yönelik olarak muhasebe etiği yargılarına ait frekans
dağılımları, ortalamalar ve standart sapmalar aşağıdaki Tablo 4’te özet halinde gösterilmiştir:

Tablo incelendiğinde ankete katılanların “Kesinlikle Katılıyorum” ifadesini en yüksek oranda seçtikleri yargılar;
%67.4 ile “Muhasebe meslek mensubu gerekli mesleki bilgi ve donanıma sahip olmalıdır”, %57.3 ile “Muhasebe
meslek mensubu topluma tarafsız ve doğru bilgiler sunmalıdır”, %48.3 ile “Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile
ilgili bilgileri kendisine veya başkalarına menfaat sağlamak için kullanmamalıdır” ve %44.9 ile “Muhasebe meslek
mensubu menfaat çatışmalarında etik değerlere bağlı kalmalıdır” olmuştur.
Katılmıyorum(2)
Kararsızım(3)
Katılıyorum(4)
Kesinlikle
Katılıyorum(5)
Ortalama
Standart Sapma
C1. En iyi muhasebeci en az vergi ödeten
muhasebecidir
C2. Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile
ücret
dışında
borç-alacak
ilişkisi
kurmamalıdır
C3.
Muhasebe
meslek
mensubu
müşterisinden hiçbir şekilde hediye kabul
etmemelidir
C4. Muhasebe meslek mensubu etik
davranış sergilemek adına müşterisinden
gelecek baskılara karşı koymalıdır
C5. Muhasebe meslek mensubu daima
toplumun menfaatlerini, kendisinin ve
müşterisinin
menfaatlerinden
üstün
tutmalıdır
C6. Muhasebe meslek mensubu topluma
tarafsız ve doğru bilgiler sunmalıdır
C7. Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile
sıkı arkadaşlık veya dostluk ilişkisi
kurmamalıdır
C8. Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile
ilgili bilgileri kendisine veya başkalarına
menfaat sağlamak için kullanmamalıdır
C9. Muhasebe meslek mensubu gerekli
mesleki bilgi ve donanıma sahip olmalıdır
C10. Muhasebe meslek mensubu menfaat
çatışmalarında
etik
değerlere
bağlı
kalmalıdır
Kesinlikle
Katılmıyorum(1)
Yargılar
Tablo 4. Muhasebe Etiği Yargıları İle İlgili Frekans Dağılımları, Ortalamalar ve Standart Sapmalar
%24.7
%14.6
%13.5
%27.0
%20.2
3.03
1.496
%11.2
%13.5
%31.5
%24.7
%19.1
3.27
1.241
%15.7
%22.5
%24.7
%18.0
%19.1
3.02
1.348
%10.1
%13.5
%6.7
%43.8
%25.8
3.62
1.284
%10.1
%14.6
%18.0
%29.2
%28.1
3.51
1.315
%2.2
%4.5
%7.9
%28.1
%57.3
4.34
0.965
%12.4
%23.6
%21.3
%27.0
%15.7
3.10
1.280
%6.7
%10.1
%9.0
%25.8
%48.3
3.99
1.266
%3.4
%3.4
%2.2
%23.6
%67.4
4.48
0.955
%6.7
%7.9
%11.2
%29.2
%44.9
3.98
1.225

Ankete katılanların “Kesinlikle Katılmıyorum” ifadesi en yüksek oranda seçtikleri yargılar %24,7 ile “En iyi
muhasebeci en az vergi ödeten muhasebecidir” ve %15,7 ile “Muhasebe meslek mensubu müşterisinden hiçbir şekilde
hediye kabul etmemelidir” olmuştur.

Genel bir şekilde ‘Katılma’ ve ‘Katılmama’ hususunu belirlemek için “Kesinlikle Katılıyorum” ile “Katılıyorum”
ifadelerinin yüzde oranları ve aynı şekilde “Kesinlikle Katılmıyorum” ile “Katılmıyorum” ifadelerinin yüzde oranları
birleştirilmeye çalışılmıştır. Buna göre “Kesinlikle Katılıyorum” ile “Katılıyorum” ifadelerinin yüzde oranları
birleştirildiğinde en yüksek oranda seçilen yargılar; %91 (ortalama 4,48) ile “Muhasebe meslek mensubu gerekli
mesleki bilgi ve donanıma sahip olmalıdır”, %85,4 (ortalama 4,34) ile “Muhasebe meslek mensubu topluma tarafsız ve
doğru bilgiler sunmalıdır”, %74,1 (ortalama 3,99) ile “Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile ilgili bilgileri kendisine
veya başkalarına menfaat sağlamak için kullanmamalıdır” ve %74,1 (ortalama 3,98) “Muhasebe meslek mensubu
menfaat çatışmalarında etik değerlere bağlı kalmalıdır” olmuştur.
115
ÇAVUŞOĞLU-KUTLUK

“Kesinlikle Katılmıyorum” ile “Katılmıyorum” ifadelerinin yüzde oranları birleştirildiğinde en yüksek oranda
seçilen yargılar; %39,3 (ortalama 3,03) ile “En iyi muhasebeci en az vergi ödeten muhasebecidir”, %38,2 (ortalama
3,02) ile “Muhasebe meslek mensubu müşterisinden hiçbir şekilde hediye kabul etmemelidir” ve %36 (ortalama 3,10)
ile “Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile sıkı arkadaşlık veya dostluk ilişkisi kurmamalıdır” olmuştur.

Ankete katılanların cevapları incelendiğinde “Kesinlikle Katılıyorum” ifadesinin 10 yargının 4’ünde (%40) ,
“Katılıyorum” ifadesinin yine 10 yargının 4’ünde (%40), “Kararsızım” ifadesinin ise 10 yargının 2’sinde (%20) en öne
çıkan seçenek olduğu görülmektedir. Ankete katılanların “Kararsızım” ifadesini en yüksek oranda seçtikleri yargı;
%31,5 ile “Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile ücret dışında borç-alacak ilişkisi kurmamalıdır” olmuştur.
Çalışmada hangi analiz türünü kullanılacağına karar vermek için öncelikle verilerin türü belirlenmelidir. Veriler parametrik
veriler ve parametrik olmayan veriler diye iki sınıfa ayrılır. Parametrik veriler için T-testi, varyans analiz gibi yöntemler
uygulanırken parametrik olmayan veriler için Ki-kare testi, Mann-Whitney U testi, Wilcoxon testi, Kruskall-Wallis testi
gibi yöntemler kullanılır.
Parametrik yöntemlerin (testlerin) kullanabilmek için her şeyden önce örneklem büyüklüğü 30’dan büyük olmalıdır. Daha
sonra verilerin normal dağılması ve homojen olması gerekmektedir. Bu şartların hepsi karşılandığı takdirde parametrik
testleri kullanılabilir (Eymen, 2007: 88).
Çalışmada örneklem büyüklüğü 89 olduğu için parametrik test kullanma şartlarından ilki olan örneklem büyüklüğünün
30’dan fazla olma şartı karşılanmaktadır. Verilerin normal dağılıp dağılmadığını belirlemek için Kolmogorov-Smirnov testi
kullanılmış olup elde edilen p değerleri 0,05’ten küçük olduğu için veriler normal dağılım şartını sağlamamaktadır. Bu
yüzden öğrencilerin demografik özellikleri, muhasebe etiği ve eğitimi hakkındaki düşünceleri ile etik durumlara
yaklaşımları ve muhasebe etiğine ilişkin yargıları arasında farklılık olup olmadığını araştırmak için Mann Whitney U ve
Kruskal Wallis testleri yapılmıştır. Anlamlı olan sonuçlar tablolar halinde gösterilmiştir.
Tablo 5. Öğrencilerin Cinsiyetleri İle Muhasebe Etiği Yargıları İlişkisinin Mann Whitney U Testi
Yargı
Grup
N
Muhasebe meslek mensubu etik davranış
sergilemek adına müşterisinden gelecek
baskılara karşı koymalıdır
Erkek
Bayan
33
56
Sıra Değerleri
Ortalaması
(Mean Rank)
52,39
40,64
Muhasebe meslek mensubu daima
toplumun menfaatlerini, kendisinin ve
müşterisinin menfaatlerinden üstün
tutmalıdır
Erkek
Bayan
33
56
52,76
40,43
U
Z
p
680,000
-2.191
0,028
668,000
-2,239
0,025
p<0,05
Öğrencilerin cinsiyetleri ile muhasebe etiği yargıları ilişkisini gösteren Tablo 5’e göre, p değerleri sırasıyla 0,028 ve 0,025
(< 0,05) olduğundan Cinsiyet değişkeni ile “Muhasebe meslek mensubu etik davranış sergilemek adına müşterisinden
gelecek baskılara karşı koymalıdır” ve “Muhasebe meslek mensubu daima toplumun menfaatlerini, kendisinin ve
müşterisinin menfaatlerinden üstün tutmalıdır” yargıları arasında anlamlı bir farklılık söz konusudur. Buna göre erkek
öğrenciler sözü edilen ifadelere kız öğrencilerden daha fazla katılmaktadırlar. Bu sonuç benzer çalışmalardaki sonuçlarla
zıtlık oluşturmaktadır (Kurnaz ve Gümüş, 2010: 164-165, 170-171, 173; Ay ve Güler, 2011; Ağyar vd., 2012: 4203, 4207,
4226).
Öğrencilerin okudukları sınıf ile muhasebe etiği yargıları ilişkisini gösteren aşağıdaki Tablo 6’ya göre, p değerleri sırasıyla
0,027 ve 0,009 (< 0,05) olduğundan Sınıf değişkeni ile “Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile sıkı arkadaşlık veya
dostluk ilişkisi kurmamalıdır” ve “Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile ilgili bilgileri kendisine veya başkalarına
menfaat sağlamak için kullanmamalıdır” yargıları arasında anlamlı bir farklılık söz konusudur.
116
ULUSLARARASI ALANYA İŞLETME FAKÜLTESİ DERGİSİ 8/2 (2016)
Tablo 6. Öğrencilerin Okudukları Sınıf ile Muhasebe Etiği Yargıları İlişkisinin Mann Whitney U Testi
Yargı
Grup
N
Muhasebe meslek mensubu müşterisi
ile sıkı arkadaşlık veya dostluk
ilişkisi kurmamalıdır
1. Sınıf
2. Sınıf
30
59
Sıra
Değerleri
Ortalaması
(Mean Rank)
36,70
49,22
Muhasebe meslek mensubu müşterisi
ile ilgili bilgileri kendisine veya
başkalarına menfaat sağlamak için
kullanmamalıdır
1. Sınıf
2. Sınıf
30
59
35,70
49,73
U
Z
p
636,000
-2.215
0,027
606,000
-2.599
0,009
p<0,05
Buna göre 2’inci sınıfta okuyan öğrenciler sözü edilen ifadelere 1’inci sınıfta okuyan öğrencilerden daha fazla
katılmaktadırlar. Benzer şekilde Kurnaz ve Gümüş (2010) yaptıkları çalışmada, üst sınıfta okuyan öğrencilerin etik
olmayan durumlara ilişkin algılamaların alt sınıfta okuyan öğrencilere göre daha duyarlı oldukları sonucuna varmışlardır.
Tablo 7. Öğrencilerin Aldıkları Herhangi Bir Derste Muhasebe Etiği Konusundan Bahsedilmesi İle Muhasebe Etiği Yargıları İlişkisinin
Mann Whitney U Testi
Yargı
Grup
N
Muhasebe
meslek
mensubu
müşterisinden hiçbir şekilde hediye
kabul etmemelidir
Evet
Hayır
46
43
Sıra
Değerleri
Ortalaması
(Mean Rank)
39,39
51,00
Muhasebe meslek mensubu etik
davranış
sergilemek
adına
müşterisinden gelecek baskılara karşı
koymalıdır
Evet
Hayır
46
43
Muhasebe meslek mensubu daima
toplumun menfaatlerini, kendisinin
ve müşterisinin menfaatlerinden
üstün tutmalıdır
Evet
Hayır
Muhasebe meslek mensubu müşterisi
ile ilgili bilgileri kendisine veya
başkalarına menfaat sağlamak için
kullanmamalıdır
Evet
Hayır
U
Z
p
731,000
-2,165
0,030
38,35
52,12
683,000
-2,656
0,008
46
43
39,29
51,10
726,500
-2,219
0,026
46
43
39,98
50,37
758.000
-2,036
0,042
p<0,05
Öğrencilerin aldıkları herhangi bir derste muhasebe etiği konusundan bahsedilmesi ile muhasebe etiği yargıları ilişkisini
gösteren Tablo 7’ye göre, p değerleri sırasıyla 0,030, 0,008, 0,026 ve 0.042 (< 0,05) olduğundan Öğrencilerin aldıkları
herhangi bir deste muhasebe etiği konusundan bahsedilme değişkeni ile “Muhasebe meslek mensubu müşterisinden hiçbir
şekilde hediye kabul etmemelidir”, “Muhasebe meslek mensubu etik davranış sergilemek adına müşterisinden gelecek
baskılara karşı koymalıdır”, “Muhasebe meslek mensubu daima toplumun menfaatlerini, kendisinin ve müşterisinin
menfaatlerinden üstün tutmalıdır” ve “Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile ilgili bilgileri kendisine veya başkalarına
menfaat sağlamak için kullanmamalıdır” yargıları arasında anlamlı bir farklılık söz konusudur. Buna göre aldıkları
herhangi bir derste muhasebe etiği konusundan bahsedilmediğini söyleyen öğrenciler sözü edilen ifadelere aldıkları
herhangi bir derste muhasebe etiği konusundan bahsedildiğini söyleyen öğrencilerden daha fazla katılmaktadırlar. Bu sonuç
Ağyar vd. (2012) yaptıkları çalışmada meslek etiği ile ilgili ders görmüş öğrencilerin meslek etiği ile ilgili ders almamış
öğrencilere göre daha etiksel yargılar belirttikleri sonucuyla zıtlık oluşturmaktadır.
117
ÇAVUŞOĞLU-KUTLUK
Tablo 8. Öğrencilerin Yaşamlarının Büyük Kısmını Geçirdiği Yer İle Muhasebe Etiği Yargıları İlişkisinin Kruskal Wallis
Testi
Yargı
Grup
N
Muhasebe
meslek
mensubu
müşterisi ile sıkı arkadaşlık veya
dostluk ilişkisi kurmamalıdır
Köy
İlçe
Şehir
Büyükşehir
12
41
13
23
Sıra
Değerleri
Ortalaması
(Mean Rank)
36,29
42,55
36,65
58,63
df
χ2
p
3
9,971
0,019
p<0,05
Öğrencilerin yaşamlarının büyük kısmını geçirdiği yer ile muhasebe etiği yargıları ilişkisini gösteren Tablo 8’e göre, p
değeri 0,019 (< 0,05) olduğundan Öğrencilerin yaşamlarının büyük kısmını geçirdiği yer ile “Muhasebe meslek mensubu
müşterisi ile sıkı arkadaşlık veya dostluk ilişkisi kurmamalıdır” yargısı arasında anlamlı bir farklılık söz konusudur.
Öğrencilerin sözü edilen muhasebe etiği yargısına yaklaşımları yaşamlarının büyük kısmını geçirdiklere yere göre
değişiklik göstermektedir. Buna göre yaşamlarının büyük kısmını büyükşehirde geçirmiş öğrenciler “Muhasebe meslek
mensubu müşterisi ile sıkı arkadaşlık veya dostluk ilişkisi kurmamalıdır” ifadesine daha fazla katılmaktadırlar. Kurnaz ve
Gümüş (2010) yaptıkları çalışmada ise ikamet yeri açısından öğrencilerin etik dışı davranışlara ilişkin algılamalarında
herhangi bir faklılık olmadığı sonucuna varmışlardır.
Tablo 9. Ailenin Gelir Düzeyi İle Muhasebe Etiği Yargıları İlişkisinin Kruskal Wallis Testi
Yargı
Grup
N
Muhasebe
meslek
mensubu
müşterisi ile ücret dışında borçalacak ilişkisi kurmamalıdır
0-499 TL arası
500-999 TL arası
1000-1499 TL arası
1500-1999 TL arası
2000-2499 TL arası
2500-2999 TL arası
3000 TL ve üstü
10
19
24
18
8
5
5
Sıra
Değerleri
Ortalaması
(Mean
Rank)
48,35
28,11
49,60
49,36
47,56
42,40
63,20
df
χ2
p
6
12,914
0,044
p<0,05
Ailenin gelir düzeyi ile muhasebe etiği yargıları ilişkisini gösteren Tablo 9’a göre, p değeri 0,044 (<0,05) olduğundan
Ailenin gelir düzeyi ile “Muhasebe meslek mensubu müşterisi ile ücret dışında borç-alacak ilişkisi kurmamalıdır” yargısı
arasında anlamlı bir farklılık söz konusudur. Öğrencilerin sözü edilen muhasebe etiği yargısına yaklaşımları ailelerinin gelir
durumuna göre değişiklik göstermektedir. Buna göre gelirleri 3000 TL ve üstünde olan öğrenciler “Muhasebe meslek
mensubu müşterisi ile ücret dışında borç-alacak ilişkisi kurmamalıdır” ifadesine daha fazla katılmaktadırlar. Güner (2007)
yaptığı çalışmada ise meslek mensuplarının gelir düzeyi ile ahlak ilke boyutları arasında anlamlı bir ilişki bulamamıştır.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Son dönemlerde yaşanan muhasebe skandalları ile etik konusu muhasebe alanında daha fazla yer almaya başlamıştır. Bu
nedenle özellikle muhasebe dersi alan öğrencilerin muhasebe etiği ile görüşleri bilinmelidir. Bu çalışmada muhasebe dersi
almış öğrencilerin muhasebe etik yargıları çeşitli değişkenlere göre incelenmeye çalışılmıştır. Yapılan bu çalışmanın
sonuçlarına göre muhasebe etiğinin ya seçmeli bir ders olarak ya da zorunlu bir ders olarak eğitim müfredatına dahil
edilmesi gerektiği görüşü ile ailenin etik davranışı kazandırmada en fazla sorumluluğa sahip olduğu görüşü öne çıkmıştır.
Benzer çalışmalarda da muhasebe etiğinin müfredatta yer alması gerektiği ve ailenin etik eğitiminin sorumluluk
sıralamasında ilk sırada yer aldığı sonucu ortaya konulmuştur (Ghaffari vd., 2008: 187-189; Bampton ve Cowton, 2002:
288, 292).
Cinsiyet, sınıf, derste muhasebe etiğinden bahsedilmesi, yaşanılan yer ve ailenin gelir düzeyi değişkenlerinin öğrencilerin
muhasebe etiği yargılarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık ortaya çıkardığı anlaşılmıştır. Cinsiyet açısından erkek
öğrencilerin bayan öğrencilere göre muhasebe etiği yargıları bakımından daha hassas oldukları sonucuna ulaşılmıştır.
Üst sınıfta okuyan öğrencilerin muhasebe etik yargılarının alt sınıfta okuyan öğrencilere göre daha hassas olduğu
anlaşılmıştır.
118
ULUSLARARASI ALANYA İŞLETME FAKÜLTESİ DERGİSİ 8/2 (2016)
Gelir düzeyi yüksek olan öğrenciler ile yaşamının büyük kısmını büyükşehirde yaşamış olan öğrenciler muhasebe etiği
yargıları ile ilgili olarak daha fazla etik davranmayı tercih etmektedirler.
Öğrenci mevcudunun az olmasından, öğrencilerin bir kısmının devam etmemesinden ve bir kısmının da okulu
bırakmasından dolayı örneklem hacminin az olması bu çalışmanın kısıtını oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma farklı
MYO’lardaki öğrencilerin muhasebe etiği ile yargılarını öğrenecek şekilde ve ön lisans eğitimi ile lisans eğitimi alan
öğrencilerin etik yargılarını karşılaştıracak şekilde genişletilebilir.
Araştırmanın ilginç bir sonucu da aldıkları herhangi bir derste muhasebe etiği konusundan bahsedildiğini söyleyen
öğrenciler, aldıkları herhangi bir derste muhasebe etiği konusundan bahsedilmediğini söyleyen öğrencilere göre muhasebe
etiği yargılarına daha az etiksel yaklaşmaktadırlar. Bu; muhasebe etiği dersinin işlense dahi verimli işlenmemesinden
kaynaklanabilir.
KAYNAKÇA
AĞYAR, E., KUTLUK, F.A., CENGİZ, E. (2012). “Meslek Yüksekokulları Muhasebe Bölümü Öğrencilerinin SosyoEkonomik Değişkenler Işığında Mesleki Etiğe Bakış Açılarının İncelenmesi (Akdeniz Üniversitesi Örneği)”,
Journal of Yaşar University, 7 (25): 4203-4228.
AKDOĞAN, H. (2005). “Muhasebe Meslek Etiğinde Teleolojik ve Deontolojik Yaklaşımların Karşılaştırılmaları”,
Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (1): 295-300.
ALTUK, V. E. (2006). “Türkiye' de Muhasebe Etiği Eğitimi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
AY, M., GÜLER, E. (2011 Haziran). “Öğrencilerin Etik Değerleri: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerine Yönelik Bir
Araştırma”, III. Ulusal Kurumsal Yönetim, Yolsuzluk, Etik ve Sosyal Sorumluluk Konferansı, Nevşehir’de
sunulan bildiri.
BAMPTON, R., COWTON, C. J. (2002). “Pioneering in Ethics Teaching: The Case of Management Accounting in
Universities in the British İsles”, Teaching Business Ethics, 6 (3): 279-295.
BLANTHORNE, C., KOVAR, S.E., FİSHER, D.G. (2007). “Accounting Educators' Opinions about Ethics in The
Curriculum: An Extensive View”, Issues In Accounting Education, 22(3): 355-390.
DAŞTAN, A. (2009). “Etik Eğitiminin Muhasebe Eğitimindeki Yeri ve Önemi: Türkiye Değerlendirmesi”, Marmara
Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 26 (1): 281-311.
DURMUŞ, B., YURTKORU, E.S., ÇİNKO, M. (2012). Sosyal Bilimlerde SPSS'le Veri Analizi, 4. Baskı, Beta Basın
Yayım, İstanbul.
EYMEN, U.E. (2007). “SPSS 15.0 Veri Analiz Yöntemleri”,
http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2009/bby606/SPSS_15.0_ile_Veri_Analizi.pdf, 12.06.2012.
GHAFFARI, F., KYRIACOU, O., BRENNAN, R. (2008). “Exploring The Implementation of Ethics in U.K. Accounting
Programs”, Issues In Accounting Education, 23(2): 183-198.
GÜNER, M. (2007). “Muhasebe Meslek Ahlakı ve Kars İli Merkezinde Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
HURTT, R. K., THOMAS, C. W. (B.) (2008). “Implementing A Required Ethics Class for Students in Accounting: The
Texas Experience”, Issues in Accounting Education, 23 (1): 31-51.
KOLÇAK, M. (2012). Meslek Etiği, Murathan Yayınevi, Ankara.
KURNAZ, N., GÜMÜŞ, Y. (2010). “Muhasebe Bölümü Öğrencilerinin Muhasebe Mesleği ile İlgili Etik Dışı Davranışlara
ilişkin Algı Analizi: Dumlupınar Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu Örneği”, Muhasebe ve
Finansman Dergisi, (46): 157-174.
KUTLU, H. A. (2011). Muhasebe Meslek Ahlakı, 2. Basım, Nobel Yayın, Ankara.
TÜRK, Z. (2004). Muhasebe Meslek Ahlakı, Nobel Kitabevi, Adana.
UÇMA, T. (2007). “Muhasebe Meslek Mensubu Olmak İsteyenlerin Etik Değer Anlayışlarının Belirlenmesi ve Muğla
Üniversitesi Uygulaması”,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Muğla.
UYAR, S., KAHVECİ, A., YETKİN, M. (2015). “Öğrencilerin Muhasebe Meslek Etiği Algısı: ALTSO Meslek
Yüksekokulu Örneği”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1): 237-247.
ÜNSAL, A. (2008). “İşletmelerde Muhasebe Yöneticilerinin Etiksel Karar Süreci”, KMÜ İİBF Dergisi, 1(14): 401-419.
119
ÇAVUŞOĞLU-KUTLUK
YILDIZ, G. (2010). “Muhasebe Mesleğinde Meslek Etiği ve Kayseri İl Merkezinde Bir Uygulama”. Erciyes Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (36): 155-178.
Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı Programı, http://ikmep.yok.gov.tr/files/d72464825d89fed3f33ef81820ea79dc.doc,
04.02.2016.
Pazarlama Programı, http://ikmep.yok.gov.tr/files/35d0dc1b35f4ff214bffc2799773465a.doc, 04.02.2016
120
Download